Zarys rozwoju ruchu sportowego na Dolnym Śląsku od zakończenia II
wojny światowej do 1980 r. (n1)
Zalążki organizacyjne. (n2)
W 1945 r. równolegle z tworzeniem się polskiej administracji i budzeniem się życia
politycznego, społeczno-gospodarczego oraz kulturalno-oświatowego powstawały na Dolnym Śląsku zalążki kultury fizycznej. Wprawdzie sprawy wychowania fizycznego i sportu, ze względu na bezmiar problemów politycznych, społecznych i gospodarczych, były kwestią
drugoplanową, dostrzegano jednak znaczenie kultury fizycznej dla przywrócenia sił biolo-
gicznych narodu polskiego, tak uszczuplonych przez wojnę i okupację. Ponadto aktywność ruchowa dawała rozrywkę i odpoczynek po całodobowej pracy przy odbudowie zniszczonego kraju a często również była manifestacją polskości tych ziem. Największe jednak usługi kultu-
ra fizyczna oddała w procesie adaptacji i integracji społecznej oraz w kształtowaniu się więzi międzyludzkiej pośród różnych grup społecznych, które osiedlały się na Dolnym Śląsku.
Początki ruchu sportowego w latach 1945 - 1948. (n2)
Ze wszystkich dziedzin kultury fizycznej najintensywniej w pierwszych latach po woj.-nie rozwijał się na Dolnym Śląsku reich sportowy. Główną jego siłą było to, że w przeważającej części był on ruchem masowym. Swoimi atrybutami przyciągał szerokie rzesze młodzieży
i dorosłych, pozbawione w czasie wojny możliwości współzawodnictwa sportowego i aktywności ruchowej.
Ruch sportowy na Dolnym Śląsku w latach 1945 - 1948 był pionierskim. W tym czasie powstawały solidne fundamenty pod przyszłe niezaprzeczalne sukcesy na arenie krajowej i międzynarodowej. Proces rozwoju sportu najszybciej przebiegał we Wrocławiu, a następnie w Wałbrzychu , Jeleniej Górze, Legnicy, Świdnicy, Dzierżoniowie, Bielawie i Kłodzku.
Już 16 czerwca 1945 r. utworzono we Wrocławiu Pierwszy Klub Sportowy Wrocław /IKS/. Dzień później powstał klub sportowy AZS “Straż Akademicka”. W lutym 1946 r. powstał Robotniczy Klub Sportowy “Pafawag” a pod koniec tego roku we Wrocławiu było już około 20 zarejestrowanych klubów sportowych.
Pierwszymi działaczami sportowymi operującymi na terenie Wrocławia byli m. in. E. Damczyk, Jan i Bronisław Drobutowie, J. Erdt, W. Gorgos, Z. i A. Launerowie, A. Marczyński, J. Skraba, Z. Skrocki, M. Terlikowski, J. Wymysło, J. Zięba. Oprócz działalności klubo-wej zajmowali się oni również tworzeniem pierwszych związków sportowych, piłki nożnej i piłki ręcznej.
W pierwszych miesiącach powojennych organizowano też we Wrocławiu rozgrywki
sportowe. Pierwsze zawody o szerszym zasięgu przeprowadzone zostały 19 i 26 sierpnia 1945 r. Były to mecze w piłce nożnej, siatkówce i koszykówce. Pierwsze indywidualne zawody
lekkoatletyczne przeprowadzone zostały we Wrocławiu 16 września 1945 r.
Równie szybko zaczął rozwijać się we Wrocławiu sport szkolny. Wiosną 1946 r. przy
I Liceum Ogólnokształcącym powstał MKS “Juvenia”, która była prawdopodobnie pierwszym w Polsce Ludowej międzyszkolnym klubem sportowym.
Zarys rozwoju ruchu sportowego na Dolnym Śląsku w latach 1949-1980. (n2)
W rozwoju kultury fizycznej w Polsce i na Dolnym Śląsku w latach 1949-1980 możemy wyróżnić kilka okresów. Powiązane są one z przełomami w życiu społeczno-politycznymi kraju, lecz nie pokrywają się z nimi ściśle czasowo, gdyż przemiany w wychowaniu fizycznym i sporcie zachodziły z pewnym opóźnieniem
Jeżeli się jednak patrzy na rozwój sportu polskiego poprzez działalność klubów sportowych,
to można wyodrębnić w latach 1949-1980 następujące okresy:
1. lata 1949-1956,
2. lata 1957-1972,
3. lata 1973-1980.
Podział ten odnosi się również i do rozwoju ruchu sportowego na Dolnym Śląsku w omawianym okresie.
Lata 1949-1956 obejmują w Polsce nowy etap rozwoju ruchu sportowego, który niestety utracił swoją niezależność i wzorce ukształtowane w okresie II Rzeczypospolitej. W tym bowiem przedziale czasowym przenoszono na grunt sportu polskiego doświadczenia i wzory radzieckie.
Bielawa - historia i rozwój miasta. (n1)
Geneza i rozwój miasta do 1945 r. (n2)
Bielawa leży u podnóża Gór Sowich na Podgórzu Sudeckim, w Kotlinie Dzierżoniowskiej, po obu stronach górskiego potoku Bielawicy, na wysokości 280 do 345 metrów n. p. m.
Liczne rwące niegdyś potoki górskie jak: Dzik, Daniel, Jeleń, Kozica, Muflon, Pomarańczowy, Biskupina, Czerwony Młyn oraz Brzęczek przepływały lub opływały Bielawę i
nieraz powodowały dotkliwe dla miasta w skutkach powodzie.
Kilkuwiekowy zabór polskiego Śląska przez Niemcy był katastrofalny w skutkach dla słowiańskiej i polskiej kultury. Kolonizacja niemiecka, represje ekonomiczne i polityczne w stosunku do ludności polskiej oraz planowe niszczenie pozostałości kulturowych, szczególnie w okresie panowania pruskiego i niemieckiego, przyczyniły się do całkowitego wyniszczenia wszystkiego, co słowiańskie i polskie, przede wszystkim na terenach lewobrzeżnej Odry, na których znajduje się również Bielawa.
Oprócz germanizowania nazw, zniemczono również i nazwiska Polaków, autochton-nów Śląska. I tak np. Kwiatek, Kwiatkowski zostawał Blumen, Kowal czy Kowalski - Schmitem, Ptak, Ptasiński - Voglem, Słowik, Słowiński - Nachtigalem itp.
Rozwój miasta od 1945 r. po dzień dzisiejszy. (n2)
W nocy z 8 na 9 maja 1945 r.,wkraczają do Bielawy regularne oddziały Czerwonej Armii. Są radośnie witane przez tłumy jeńców i więźniów z wyzwolonych obozów. Przeważają Polacy, są też liczni Żydzi, Belgowie i Francuzi. Wojennym komendantem miasta Bielawy zostaje mjr Popow. Siedzibą komendantury jest miejski ratusz w Rynku.
Bezpośrednio po zajęciu Bielawy przez Rosjan nadal była ona w istocie miastem niemieckim, liczyła 14174 mieszkańców - przede wszystkim Niemców. Miasto nie było zniszczone, poza drobnymi uszkodzeniami nie przedstawiającymi większego znaczenia.
Już 10 maja 1945 r. z polecenia komendantury, ruszyły największe bielawskie zakłady Christian Dierig A.G. Załoga była niekompletna, do pracy przystąpiło 1600 Niemców, park maszynowy był zdemontowany, wiele maszyn zostało zwalonych na sterty, a produkcja rwała się co chwila.
FABRYKĄ ZARZĄDZAŁY WOJSKOWE WŁADZE ROSYJSKIE, KTÓRYCH ORGANEM WYKONAWCZYM BYŁ NIEMIECKI ZARZĄD ORAZ ZESPÓŁ NIEMIECKICH PRACOWNIKÓW DOZORU TECHNICZNEGO. JEDNAK JUŻ WTEDY W SKŁAD KIEROWNICTWA FABRYKI WCHODZIŁO DWÓCH MŁODYCH PORUCZNIKÓW w.p.: STANISŁAW JANKOWSKI I WIESŁAW KŁOPOTOWSKI, KTÓRZY PRZYGOTOWYWALI SIĘ DO PRZEJĘCIA PRZEDSIĘBIORSTWA OD ROSJAN.
w DNIU 23 CZERWCA 1945 r. przybywa do Bielawy Pełnomocnik Rządu - Franciszek Zwolski z zadaniem utworzenia administracji polskiej. Zostaje pierwszym polskim burmistrzem Bielawy. Miał do swej dyspozycji tylko jedną urzędniczkę Polkę ( pochodzenia żydowskiego ), wszyscy pozostali urzędnicy Zarządu Miasta byli Niemcami.
Zadania jakie postawił przed sobą F. Zwolski były następujące:
Natomiast 15 sierpnia 1945 r. Polacy przejęli zakłady Firmy Mayer and Kaufmann (zwane popularnie “Emka” ), które później przekształciły się w BZPB “Bieltex”.
Kierunki i etapy rozwoju ruchu sportowego w Bielawie po II wojnie światowej. (n1)
Kształtowanie się ruchu sportowego w Bielawie po 1945 r. (n2)
W 1995 roku mija pięćdziesiąt lat powrotu Dolnego Śląska, a więc i Bielawy do Macierzy. Okres ten charakteryzuje się wielkimi przemianami, któremu dały początek pionierskie lata 1945 - 1948. Tworzy się wówczas polska administracja państwowa, trwa proces zasiedlania i zagospodarowywania Dolnego Śląska oraz wykształcenie z różnorodnych grup ludności jednolitej społeczności. Postępująca repolonizacja ziemi dolnośląskiej powodowała również jej integrację z Macierzą.
Jedną z dziedzin, która miała znaczny udział w tym procesie była kultura fizyczna.
Rozwój ruchu sportowego na Ziemiach Odzyskanych charakteryzował się własną specyfiką. Późniejsze zakończenie działań wojennych, wielomilionowy ruch przesiedleńczy i tworzenie sportu od podstaw przesunęły nieco w czasie organizatorskie poczynania. Pierwszym większym i udanym startem sportu na tych terenach były Igrzyska Ziem Odzyskanych, które odbyły się w kwietniu 1946 r. w Szczecinie.
Rok 1947 jest już rokiem pełnej stabilizacji sportu na tym obszarze, a zwłaszcza na Dolnym Śląsku.
Wyczyn a sport masowy w Bielawie. (n3)
Działalność sportową podzielić można na ściśle ze sobą związane, ale specyficze odmiany, określane jako sport wyczynowy i masowy.
W Bielawie początkowo kluby zajmowały się i jednym, i drugim. Obok wyczynowców, wyżywali się na boisku wszyscy chętni. Z tej autentycznej masowości “wyskakiwały” talenty. Skrzętnie z nich korzystano. Nie stosowano wtedy testów, naukowych i wyrafinowanych. Przechodzenie z jednej odmiany sportu w drugą odbywało się przez selekcję naturalną.
Działacze byli zadowoleni ze wszystkiego, co się działo na boisku. Ludzie przechodzili całymi rodzinami na ciekawe imprezy. Imponująca była akcja zdobywania odznak SPO.Kluby przygarniały do siebie wszystkich tych, którzy chcieli być aktywni ruchowo. Przerastało to niekiedy ich finansowe możliwości.
Kluby były wielosekcyjne. Umownie można było podzielić sekcje na: wyczynowe, rekreacyjne i hobbistyczne.
Hobbiści pojawiali się sezonowo: narciarze, szachiści, żeglarze i pływacy. Nie było tylko nigdy przy klubie turystów. Od samego początku dbano o młodzież. Raz klub naciskał na ZMP czy ZMS, innym razem ZMP atakował klub, zmuszając go do większej aktywności.
Tak było do roku 1955 w okresie dużej aktywności ZMP i ZMS. W późniejszym okresie młodzieżowcy zrywami usiłowali udowadniać, że są aktywni. Były to jednak działania pozorowane.
W latach dziewięćdziesiątych nie prowadzono zapisów dotyczących masowych zawodów sportowych w Bielawie. Niemniej jednak odbywały i nadal odbywają się różnego typu imprezy sportowo-rekreacyjne. Na stałe do kalendarza imprez weszły następujące zawody sportowo-rekreacyjne: Textilcross, Dni Bielawy, Halowe Mistrzostwa Szkół Podstawowych w LA, Grand Prix Bielawy w skoku wzwyż młodzieży szkolnej, Sudeckie Lato, turnieje tenisowe o puchar dyrektora “Bielbawu”, turnieje warcabowe / stupolowych /, różnego typu wyścigi kolarskie oraz zawody w narciarstwie alpejskim.
Należy stwierdzić, że tego rodzaju imprezy cieszą się dużym powodzeniem, obejmują szeroką rzeszę dzieci, młodzieży i dorosłych, oraz propagują wśród mieszkańców Bielawy aktywność ruchową i stanowią element odprężenia po trudach dnia codziennego.
Baza materialna.(n3)
Wbrew powszechnym opiniom po Niemcach nie odziedziczono wartościowych obiektów sportowych. Obecny stadion przypominał skromne wiejskie miejsce do kopania piłki. Płyta boiska była bez barierek, bez widowni i ogrodzona niskim płotem drewnianym. Brak było bieżącej wody i szatni dla zawodników.
Zarząd prezesa St. Pawlaka (1949 - 1954 ) starał się zmienić tę sytuację. Setki ludzi uczestniczyło w pracach społecznych. Prace wykonywano własnym sprzętem. Wokół płyty zrobiono głębokie wykopy pod bieżnię. Wzdłuż boiska założono szyny kolejki, na której kursowały wagoniki z ziemią z wykopów, a później z żużlem na bieżnię. Pracowali wszyscy, działacze i zawodnicy. Ludzie przychodzili nawet na 1-2 godziny przed pracą ( przed godziną 600 rano ). Najwięcej pracujących było po południu. Wybudowano wtedy jedną z najlepszych na owe czasy bieżnię lekkoatletyczną w Polsce. Mówiono o niej, że jest elastyczna i dzięki swej sprężystości bardzo nośna. Bieżnia ta została rozsławiona, przez prasę sportową, dzięki temu Bielawa mogła gościć czołowych lekkoatletów kraju, pragnących poprawić swoje rekordy życiowe.
Kluby sportowe Bielawy działające po II wojnie światowej. (n1)
Kluby sportowe działające w Bielawie po 1945 roku przeżywały wiele wzlotów i sukcesów, ale i także sporo upadków. Były jednak motorem napędowym ruchu sportowego, oraz miały decydujący wpływ na rozwój i siłę sportu bielawskiego. Wokół klubów obracało się życie towarzyskie i społeczne. Spełniały one podstawową rolę w propagowaniu i upowszechnianiu ruchu sportowego w Bielawie. Kluby powstawały przede wszystkim przy nowo otwartych zakładach pracy.
W latach 1946/1947 na terenie miasta powstały aż cztery kluby sportowe, ale tylko jeden KS “Bielawianka” prowadzi swoją działalność do dnia dzisiejszego.
W 1946 roku została utworzona Państwowa Wytwórnia Urządzeń Radiokomunikacyjnych / obecnie Zakłady Urządzeń Technologicznych “Bester” /, która przejęła maszyny i urządzenia od zakładów w Srebrnej Górze.
W lipcu 1946 r. na zebraniu załogi zakładu grupa aktywistów sportu wysunęła propozycję utworzenia zakładowego klubu sport
owego. Ówczesny dyr. zakładu H. Gołębiowski zaakceptował tę inicjatywę i przeznaczył pewne środki finansowe na zakup sprzętu sportowego. Dyrektor Gołębiowski został też wybrany pierwszym prezesem klubu i wykazał daleko idącą troskę o rozwój aktywności ruchowej swoich podwładnych. Klub nosił dźwięczną nazwę “Stal”.
W pierwotnym zamierzeniu planowano działalność tylko sekcji piłki nożnej. Szybko się jednak okazało, że zapotrzebowanie na tego rodzaju aktywność, wśród załogi jest dość duże. Powstały dwie następne sekcje, piłki siatkowej i tenisa stołowego. Były to dyscypliny sportowe nie wymagające zbytnich nakładów finansowych i bazy materialnej. Stoły do tenisa stołowego wykonano w stolarni zakładu i ustawiono w świetlicy, którą wykorzystywano jako salę
treningową.