BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

1. Za zapewnienie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy podczas działań taktycznych artylerii (ćwiczeń, zajęć) odpowiada dowódca pododdziału artylerii (kompanii wsparcia, plutonu, działonu, drużyny, sekcji).

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przyczynia się do bezpiecznego działania (przetrwania) na polu walki (w rejonie działań) i wydłużenia żywotności pododdziałów (ludzi i sprzętu).

Z dowódcą (sztabem) oddziału (pododdziału) ogólnowojskowego (współdziałającego) dowódca pododdziału artylerii ustala graniczne rubieże (graniczne odległości, maksymalne i minimalne) i kierunki (w prawo i w lewo) rażenia ogniowego wraz z sygnałami (dowodzenia, ostrzegania, alarmowania) obowiązującymi w poszczególnych okresach rażenia ogniowego artylerii (wykonywania zadań ogniowych z zakrytych lub odkrytych stanowisk ogniowych).

Dowódca (jego zastępca lub wyznaczony oficer sztabu) pododdziału artylerii zobowiązany jest przekazać podległym dowódcom (funkcyjnym) pododdziałów ustalone warunki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz nadzorować ich przestrzeganie. Ponadto kontroluje przestrzeganie ustaleń określonych
w instrukcjach (regulaminach, przepisach, zarządzeniach, opis i użytkowanie danego rodzaju sprzętu, kodeksu drogowego itd.) - regulujących sprawy bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas realizacji różnych rodzajów działań taktycznych (zadań ogniowych) przez pododdziały artylerii oraz stosowania środków wybuchowych, pirotechnicznych i pozoracyjnych.

Obowiązkiem wszystkich żołnierzy (dowódców, funkcyjnych) jest przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - odpowiadają oni za swe postępowanie
w zakresie bezpiecznego działania.

W sytuacji nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa, instrukcji obsługiwania (użytkowania), w razie groźby awarii sprzętu lub możliwości nieszczęśliwego wypadku dowódca pododdziału (osoba kontrolująca) powinien wydać zarządzenie natychmiastowego przerwania pracy (czynności) do czasu usunięcia zagrożenia.

2. Do obsługiwania sprzętu bojowego (moździerzy, wozów dowodzenia i innych pojazdów, radiostacji, przyrządów optyczno - mierniczych itd.), wykonywania czynności obsługowych przy amunicji i innych środkach ( materiałach) wybuchowych

należy dopuszczać osoby funkcyjne po przeszkoleniu z budowy, obsługiwania
i obowiązujących przepisów bezpieczeństwa.

3. Sprzęt bojowy, przyrządy i wyposażenie używane do pracy powinny być technicznie sprawne, amunicja i środki (materiały) wybuchowe sprawdzone, przyrządy pomiarowe zalegalizowane, (jeśli wymagają). Urządzenia zasilane energią elektryczną, wytwarzające ją (agregaty) lub pojazdy, do których jest ona doprowadzona (wozy dowodzenia, autobusy sztabowe itd.) powinny być uziemione, a do ich obsługiwania dopuszcza się tylko ludzi mających odpowiednie uprawnienia (przeszkolenie).

Utrzymanie sprzętu w pełnej sprawności technicznej jest obowiązkiem bezpośrednich użytkowników ich dowódców i służb technicznych.

Kontrolę stanu technicznego i obsługiwanie sprzętu bojowego (amunicji) prowadzi się pod kierunkiem dowódcy plutonu lub wyznaczonej osoby funkcyjnej posiadającej odpowiednie kwalifikacje.

4. Podczas przemieszczeń (marszów, manewrów) należy przestrzegać postanowień kodeksu drogowego, uszczegółowionych w instrukcji bezpieczeństwa, regulaminach, zarządzeniach i innych przepisach wojskowych. Sygnał (komendę) do rozpoczęcia marszu dowódca pododdziału (kolumny, pojazdu) podaje po przyjęciu meldunku o gotowości do marszu od podległych dowódców pododdziałów (funkcyjnych).

Obsługi (załogi, żołnierzy) przewozi się według norm przewidzianych
w odpowiednich instrukcjach eksploatacji danego rodzaju sprzętu (wozu dowodzenia, działa, samochodu itd.) technicznie sprawnego, zapewniającego bezpieczeństwo ludzi (wyposażonego w siedzenia, zabezpieczenie przed wypadnięciem ludzi
i otwarciem drzwi lub burt, środki gaśnicze itd.).

W czasie jazdy należy przestrzegać dopuszczalnych (ustalonych) prędkości, zachowując bezpieczne (ustalone, ale nie mniejsze niż 15 m) odległości między pojazdami. W trudnych warunkach drogowych (śliskość, roztopy itd.) lub ograniczonej widoczności (mgła, intensywne opady, itd.) prędkość i odległości należy odpowiednio dostosować, np. podczas jazdy w warunkach kurzu (zadymienia, itp.) prędkość należy zmniejszyć, a odległości między pojazdami znacznie powiększyć. Odległości między pojazdami podczas marszu (niezależnie od prędkości) i po zatrzymaniu (na postoju, w rejonie) nie powinny być mniejsze niż 15 m.

Podczas przewozów transportem kolejowym należy przestrzegać ustaleń służb komunikacji wojskowej i cywilnej oraz przepisów instrukcji (regulaminów)
o przewozach wojskowym transportem kolejowym, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz użytkowaniu danego rodzaju sprzętu (pojazdu, działa itd.). Bezpieczeństwo prac (czynności) związanych z transportem realizuje dowódca pododdziału poprzez wyznaczone (przygotowane) osoby funkcyjne i drużyny specjalne oraz służbę wewnętrzną (dyżurną), których obowiązki przedstawione są w odpowiednich wydawnictwach.

5. Dowódca pododdziału powinien zapewnić odpowiednie zabezpieczenie medyczne w celu udzielania pomocy (transportu do najbliższej jednostki medycznej) rannym, chorym i poszkodowanym podczas wypadków. Osobiście lub poprzez sanitariusza (lekarza) powinien kontrolować przestrzeganie przepisów sanitarnohigienicznych, by uniknąć zatruć pokarmowych i spożywania wody
z niezbadanych źródeł wody.

Przy wysokich temperaturach otoczenia można zezwalać żołnierzom na zdjęcie hełmów (hełmofonów) w odpowiednich okresach działań bojowych. Natomiast
w zimie należy zaopatrzyć ich w środki ochraniające przed oddziaływaniem niskich temperatur i przeciw odmrożeniom.

Podczas działania w indywidualnych i zbiorowych (działach) środkach ochrony przed skażeniami należy przestrzegać norm czasu przebywania w nich (zapewnić szczelność i sprawne działanie urządzeń filtrowentylacyjnych).

6. W celu wykonywania zadań ogniowych należy zachować bezpieczne odległości wybuchów (kierunki strzelań) od pododdziałów (rejonów rozmieszczenia, dróg przemieszczania) wojsk własnych (ogólnowojskowych, rozpoznawczych, wspierających, współdziałających, zabezpieczających itd.), stanowisk (punktów) dowodzenia (dowódczo - obserwacyjnych), a podczas wsparcia lotniczego (śmigłowców bojowych) dodatkowo ustalić maksymalną wysokość torów lotów pocisków. Należy ściśle przestrzegać ustalonych terminów zabronionej działalności ogniowej artylerii i ustaleń wynikających z linii koordynacji wsparcia ogniowego i linii skoordynowanego ognia.

Dowódca pododdziału odpowiada za zapewnienie i przestrzeganie warunków bezpieczeństwa podczas strzelań amunicją bojową. Osobiście lub poprzez wyznaczonego oficera sztabu (zastępcę) sprawdza prawidłowość określenia

granicznych (dopuszczalnych) odległości i kierunków strzelania. Podczas ustalania granic bezpieczeństwa sprawdza się poprawność nastaw do strzelania określonych za pomocą zautomatyzowanego systemu kierowania ogniem (komputerów, mikrokomputerów, kalkulatorów). Ich poprawność sprawdza się na podstawie danych określonych z mapy roboczej.

W niektórych sytuacjach (podczas okresu pokojowego, działań na rzecz wymuszania pokoju, stosowania nowego rodzaju amunicji itd.) dowódca pododdziału artylerii (ustalając z dowódcą walczącym lub odpowiednim przełożonym) powinien stosować wielokrotność odległości rubieży bezpieczeństwa.

7. Podczas działań taktycznych (ćwiczeń lub strzelań amunicją bojową)
w okresie pokoju należy przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z postanowień punktów 1 - 6 oraz przedstawionych w wydawnictwach wojskowych (instrukcjach, regulaminach, przepisach, zarządzeniach, wytycznych itd.) i ustaleń wyższych dowódców (komendanta ośrodka szkolenia poligonowego) dotyczących działania artylerii w garnizonach i w ośrodkach szkolenia poligonowego.

W okresie pokoju obowiązują miedzy innymi dodatkowe postanowienia:

1. Szkolenie stanu osobowego pododdziału artylerii z zakresu przepisów bezpieczeństwa prowadzi się w ramach przedmiotu „Bezpieczeństwo i higiena pracy”, szkolenia technicznego i pracy bojowej na sprzęcie. Egzaminy ze znajomości przepisów bezpieczeństwa prowadzi się po zakończeniu okresu szkoleniowego. Ich ważność wynosi 6 miesięcy. Wyniki egzaminów wpisuje się do dzienników lekcyjnych.

2. Dowódca pododdziału (samodzielnie ćwiczącej kompanii wsparcia) artylerii podczas ćwiczeń taktycznych (zajęć, treningów) ze strzelaniem amunicją bojową, kierując się ustaleniami dokonanymi z komendantem (wyznaczonym oficerem komendy) ośrodka szkolenia poligonowego, dowódcą (sztabem) ogólnowojskowym, kierownikiem ćwiczenia (zajęcia, treningu) - jeśli taka funkcja występuje, postanowieniami instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, obowiązujących programów szkolenia i innych dokumentów normatywnych precyzuje szczegółowe przedsięwzięcia zapewniające bezpieczeństwo podczas strzelań.

3. Podczas rekonesansu w rejonie ćwiczenia ustala się między innymi odpowiednie rozmieszczenie i pojemności (wielkości) rejonów (rubieży) punktów

obserwacyjnych i stanowisk ogniowych (zakrytych i odkrytych) zapewniających bezpieczeństwo strzelań.

4. W celu zapewnienia bezpieczeństwa strzelań amunicją bojową:

- przed ćwiczeniem (zajęciem, treningiem) dowódca pododdziału (kierownik) prowadzi szkolenie bezpośrednio podległych pododdziałów (osób funkcyjnych)
z zasad bezpieczeństwa i wymusza ich przestrzeganie w czasie jego trwania;

- określa się granice bezpieczeństwa, poza które strzelanie jest zabronione oraz przekazuje je rozjemcom ogniowym ( zapisują w planach pracy) podczas szkolenia przed ćwiczeniem, a ćwiczącym dowódcom pododdziałów w czasie ćwiczenia (zapisuje się je w odpowiednich dokumentach na poszczególnych szczeblach dowodzenia i łączności oraz wrysowuje na mapach roboczych);

- wyznacza się rozjemców ogniowych (z pododdziałów nie biorących udziału
w ćwiczeniu - nie może nim być przełożony lub niższy stanowiskiem służbowym) przy każdym oficerze ogniowym (samodzielnie strzelającym dowódcy plutonu ogniowego, dowódcy działonu) w celu kontroli bezpieczeństwa przygotowania do strzelań (włącznie z zamocowaniem ograniczników kątów podniesienia i kierunków strzelania) i w czasie strzelań;

- organizuje się ubezpieczenie poligonu, służbę porządkowo - ochronną
w miejscach niebezpiecznych dla ruchu pododdziałów;

- dowódca strzelającego pododdziału (jego zastępca lub wyznaczony oficer sztabu) powinien kontrolować poprawność określenia współrzędnych celu
i stanowiska ogniowego poprzez naniesienie ich na mapę i porównanie z terenem;

- jeśli zostanie stwierdzone naruszenie przepisów bezpieczeństwa, dowódca strzelającego pododdziału artylerii lub rozjemca ogniowy (melduje bezpośrednio dowódcy strzelającego pododdziału, kierownikowi ćwiczenia lub jego zastępcy) nie może zezwolić na otwarcie ognia - aż do czasu usunięcia nieprawidłowości.

5. W okresie pokoju zabrania się:

- strzelać bez określonych granic bezpieczeństwa i zamocowanych ograniczników kątów podniesienia i kierunków strzelania;

- wyznaczania granic bezpieczeństwa strzelań: przedniej - w odległości mniejszej niż 1500 m, lewej w odległości mniejszej niż 1000 - 1200 m, a prawej -
w odległości mniejszej niż 1000 - 1500 m od osiedli, rejonów rozmieszczenia wojsk, niezamkniętych dla ruchu dróg i torów kolejowych;

- prowadzić ogień do celów (rubieży) położonych bliżej niż 1200 m od wojsk znajdujących się poza ukryciami, a 800 m od wojsk znajdujących się w ukryciach (pojazdach opancerzonych, czołgach) po określeniu nastaw do strzelania na podstawie przygotowania pełnego, wykorzystania danych działa kontrolnego (przeniesienia ognia od celu pomocniczego lub celu); podane wielkości powiększa się o 50 % w razie stosowania mniej dokładnych sposobów określania nastaw do strzelania;

- rozmieszczać PO (PDO), SD (SDO) lub ich elementy w stosunku do płaszczyzny granicznego toru lotu pocisku artylerii lufowej - bliżej niż 500 m, artylerii rakietowej - bliżej niż 800 m, rakiet taktycznych - bliżej niż 1500 m;

- wyznaczania dróg marszu (manewru) pododdziałów wojskowych (artylerii, logistycznych, itd.) bliżej niż 300 m od stanowisk ogniowych i płaszczyzny granicznego toru lotu pocisku;

- strzelać przy odstępach między działami mniejszych niż 30 m i ustopniowaniach moździerzy większych niż 1/3 odstępu między nimi. Jeżeli ustopniowanie stanowisk ogniowych kompanii wsparcia jest większe, to odległość płaszczyzny granicznego toru lotu pocisku sąsiedniego strzelającego pododdziału artylerii kompanii wsparcia powinna wynosić ponad 300 m;

- strzelać na wprost w przerwach (lukach) między wojskami, (gdy stanowisko ogniowe rozmieszczone jest z tyłu), jeśli płaszczyzny skrajnych torów lotów pocisków przebiegają bliżej niż 300 m z boku tych wojsk;

- strzelać, jeśli odległość ćwiczących wojsk na wysokości stanowiska ogniowego (zakrytego lub odkrytego) jest mniejsza niż 50 m od skrajnego działa.

Jeżeli płaszczyzny skrajnych torów lotów pocisków przechodzą bliżej niż 300 m od ćwiczących (zabezpieczających) wojsk lub punktu obserwacyjnego (elementu stanowiska dowodzenia), to uważa się, że strzelanie odbywa się nad wojskami. Strzelanie z zakrytych stanowisk ogniowych nad wojskami powinno być realizowane w wyjątkowych sytuacjach, a z odkrytych stanowisk ogniowych jest zabronione.

Podczas strzelań z zakrytych stanowisk ogniowych nad wojskami muszą być zastosowane następujące warunki bezpieczeństwa:

a) cały stan osobowy ćwiczących wojsk powinien mieć nałożone hełmy
i znajdować się w okopach (transzejach) lub w czołgach (transporterach opancerzonych, wozach bojowych) z zamkniętymi włazami;

b) na stanowisku ogniowym kompanii wsparcia znajdują się rozjemcy ogniowi;

c) dowiązanie geodezyjne i ustawienie moździerzy w kierunku zasadniczym sprawdzone zostało przez rozjemcę ogniowego (grupę kontroli dowiązania geodezyjnego);

d) przed strzelaniem została sprawdzona amunicja (jeden rodzaj, jedna partia ładunku);

e) strzelanie prowadzi się po określeniu nastaw na podstawie przygotowania pełnego, wykorzystania danych kontrolnego działa (przeniesienia ognia od celu pomocniczego lub od celu);

f) kierownik strzelania (ćwiczenia, dowódca strzelającego pododdziału ) posiada dane kontrolne.

Jeśli wszystkie warunki bezpieczeństwa (wymienione w punkcie a -f) nie mogą być spełnione, to strzelanie nad wojskami jest zabronione.

WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Dowódca baterii dąży wszelkimi sposobami do wykonania otrzymanego zadania. Jednym z aspektów, który musi brać pod uwagę w czasie planowania
i prowadzenia działań taktycznych oraz ćwiczeń, zajęć i treningów w terenie jest ochrona środowiska naturalnego.

W tym celu powinien:

• ustalić warunki działania, uwzględniając potencjalne skutki dla środowiska powodowane przez działanie baterii;

• określić, jakie narodowe i międzynarodowe prawa związane z ochroną środowiska muszą być przestrzegane w danej operacji, ustalić limity
  i ograniczenia narzucane przez przepisy lub politykę ochrony środowiska w danym kraju;

• ustalić możliwe przypadki zanieczyszczenia środowiska, które mogą mieć miejsce w rejonie działania wojsk oraz przedsięwziąć działania mające złagodzić (ograniczyć) ryzyko ich wystąpienia,

• określić właściwości możliwego oddziaływania na środowisko mogące w sposób istotny narazić dane środowisko, unikalną florę i faunę, architekturę, dobra kulturalne oraz świątynie.

Podstawowe problemy związane z ochroną środowiska podczas działań baterii to:

• zanieczyszczenie wody;

• zanieczyszczenie powietrza;

• bezpieczeństwo środowiska i zdrowia;

• postępowanie z materiałami niebezpiecznymi;

• postępowanie z niebezpiecznymi odpadami;

• postępowanie z odpadami stałymi;

• postępowanie z pestycydami;

• rozlane paliwo i inne niebezpieczne substancje;

• walka z hałasem;

• zasoby naturalne i kulturowe;

• ochrona biologiczna gatunków;

• oczyszczanie i restauracja;

• zapobieganie zanieczyszczeniom i ochrona;

• ćwiczenia i zajęcia baterii w warunkach poligonowych.

Problemy te dowódca baterii rozwiązuje w oparciu o stosowne instrukcje.

PODSTAWOWE PRZEPISY MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA WOJENNEGO

Podczas prowadzenia walki należy przestrzegać norm prawa wojennego zawartych w umowach międzynarodowych lub ustalonych zwyczajowo, zawierających nakazy i zakazy, które obowiązują walczące strony. Przestrzeganie ich jest podstawą prowadzenia walki według zasad humanitaryzmu.

Normy prawa wojennego głównie dotyczą: zakazu stosowania niektórych rodzajów broni, ochrony ofiar walki (wojny), tj. chorych, rannych, rozbitków, jeńców
i ludności cywilnej; zakazu niszczenia dóbr materialnych bez wyraźnej konieczności wojennej.

Stosownie do postanowień konwencji międzynarodowych obowiązkiem walczących stron jest także zapewnienie właściwej ochrony specjalnie oznaczonym dobrom, stanowiącym dziedzictwo kulturalne narodu. Zalicza się do nich zabytki architektury, sztuki i historii, dzieła sztuki i inne przedmioty o znaczeniu artystycznym, historycznym lub archeologicznym, jak również zbiory naukowe książek i archiwaliów oraz gmachy, których przeznaczeniem jest ich przechowywanie lub wystawianie.

Normy prawa wojennego dotyczą także stosowania środków walki. W czasie jej prowadzenia zabrania się używania: trucizn, gazów trujących i duszących, broni chemicznej i bakteriologicznej, pocisków rozpłaszczających się w ciele, pokrytych nacięciami, niemających powłoki zewnętrznej lub rażących odłamkami niewykrywalnymi przez promienie rentgenowskie; min, które nie mają urządzeń umożliwiających ich rozbrojenie, min-pułapek oraz rodzajów broni charakteryzującej się nieprzewidzianymi skutkami działania, stosowanej przeciwko ludności cywilnej
i środowisku naturalnemu.

Podczas walki zabrania się również: zabijania w sposób zdradziecki, używania broni wobec żołnierzy przeciwnika, którzy się poddali; wydawania rozkazu głoszącego: „nikt nie ma pozostać żywy”; zabierania i niszczenia własności przeciwnika, (kiedy nie wymaga tego uzasadniona konieczność wojenna); zmuszania obywateli strony przeciwnej do uczestniczenia w walce przeciwko własnej ojczyźnie;

bombardowania, ostrzeliwania i atakowania miast, osiedli i budynków zajętych przez ludność cywilną; rabunku i grabieży; bezprawnego posługiwania się flagą państwową, flagą parlamentariuszy lub znakiem Czerwonego Krzyża (Czerwonego Półksiężyca) i Narodów Zjednoczonych oraz mundurami przeciwnika, armii państw neutralnych i innych państw nie biorących udziału w konflikcie.

Niedozwolone są ataki bez rozróżnienia, tzn. takie, które nie są skierowane przeciwko określonemu celowi wojskowemu lub, gdy stosowane metody i środki walki nie mogą być ograniczone do celu wojskowego, zagrażając także osobom cywilnym lub dorobkowi o charakterze cywilnym. Nie wolno stosować metody głodu wobec ludności cywilnej, rabować i celowo niszczyć mienia obcych państw i ich obywateli; osłaniać pozycji osobami cywilnymi i wyłączonymi z walki.

Ludność cywilna na obszarze prowadzonej walki podlega ochronie. Kategorycznie zabrania się rabunku jej mienia, a także atakowania, niszczenia, zabierania lub czynienia nieużytecznymi dóbr niezbędnych dla przetrwania ludności cywilnej oraz stosowania środków odwetowych.

Zabronione jest wykorzystywanie osób, przedmiotów, budowli i miejsc podlegających ochronie międzynarodowego prawa wojennego do osłony i wsparcia pododdziałów. Ponadto zabrania się atakowania miejscowości nie bronionych przez przeciwnika oraz obiektów niebezpiecznych dla ludności i środowiska, takich jak: elektrownie jądrowe, zapory wodne i przeciwpowodziowe. Nie wolno również szkodliwie i niszcząco oddziaływać na procesy zachodzące w przyrodzie oraz rozszerzać aktywnej walki na strefy i obszary zdemilitaryzowane.

Osoby winne naruszenia powyższych zasad ponoszą odpowiedzialność karną, bez względu na to, do której ze stron walczących należą. Karze podlegają zarówno osoby wydające rozkaz, którego wykonanie stanowi naruszenie prawa wojennego, jak i wykonawcy takiego rozkazu.

Wzięcie do niewoli jest formą wyłączenia z walki zbrojnej jej uczestników. Za jeńców wojennych uważa się: żołnierzy regularnych jednostek wojskowych przeciwnika; funkcjonariuszy policji; osoby ze składu różnych zmilitaryzowanych oddziałów, które mają znak rozpoznawczy i jawnie noszące broń; osoby

towarzyszące jednostkom wojskowym, ale nie należące do nich bezpośrednio, np. członków załóg statków handlowych i załóg samolotów cywilnych przeciwnika, jeżeli nie przysługuje im prawo do specjalnego traktowania na mocy innych postanowień prawa międzynarodowego; ludność terytorium nie okupowanego, która w jego obronie samorzutnie chwyta za broń.

Każdy jeniec po podaniu swojego nazwiska, imienia, stopnia wojskowego, daty urodzenia i numeru książeczki wojskowej powinien być przekazany Żandarmerii Wojskowej i odstawiony do obozu jenieckiego.

Jeńcom pozostawia się wszystkie przedmioty osobistego użytku. Zaspokajanie potrzeb bytowych jeńców obejmuje zapewnienie im wyżywienia i pomocy medycznej w punktach zbiórki jeńców.

ZAŁĄCZNIK S

S-1 187

188 S-2

S-3 189

190 S-4

S-5 191

192 S-6

S-7 193

ZAŁĄCZNIK T

194 T-1

ZAŁĄCZNIK U

U-1 195

157

U-2

196 U-2

U-3 197

---