Kinezjologia edukacyjna Paula Dennisona adaptacja metody do pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo.

Zmodyfikowany program pracy metodą P. Dennisona z dziećmi i młodzieżą upośledzoną umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym. Opracowany w oparciu o fachową literaturę i własne doświadczenia.

Prowadzony w grupie dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym

1.     Prezentacja metody.

2.     Scenariusz zajęć.

3.     Wnioski wynikające z półtorarocznej pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo.

4.     Łączenie metody Dennisona z oddziaływaniem polisensorycznym.

„Ruch jest drzwiami do uczenia się „ Paul E. Dennison.

Prezentacja metody.

Kinezjologia edukacyjna Paula Dennisona oparta jest na podstawach neurofizjologii. Prowadzone przez 20 lat badania kliniczne pozwoliły na wyciągnięcie wniosku, że procesy myślenia i uczenia się odbywają się nie tylko w głowie. Całe ciało człowieka (jego ruch i narządy zmysłów) odgrywają istotną rolę w tworzeniu się sieci komórek nerwowych. Dzięki wykonywanym ćwiczeniom impulsy nerwowe wędrują do mózgu, w którym powstają nowe sieci połączeń nerwowych.

Kinestezja oznacza czucie pozycji i ruchów części ciała względem siebie, czucie mięśniowe, stawowe, powięziowe i ścięgnowe (za Słownikiem wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego).

Kinezjologia edukacyjna to metoda wykorzystująca ruchy ciała do wspomagania procesów nauczania (i uczenia się) oraz korygowania dysfunkcji rozwojowych.

Nie bez powodu rozwój dziecka określa się mianem psycho-ruchowy. Psychika i ciało są ze sobą nierozerwalnie związane. Dostarczanie dzieciom okazji do manipulacji i bodźców o różnej modalności wpływa na rozwój procesów psychicznych.

Plastyczność układu nerwowego (neuronów) jest cechą wrodzoną. Daje nam ona możliwość uczenia się, adaptacji do zmieniających się warunków, regeneracji po urazach, a także powtórnego uczenia się (reedukacji) w nowy i lepszy sposób.

Komórki nerwowe mają zróżnicowany charakter: czuciowy, ruchowy i kojarzeniowy. Neurony czuciowe dostarczają centralnemu układowi nerwowemu informacji z narządów zmysłów całego ciała (skóry, oczu, uszu, nosa, języka oraz proprioreceptorów).

Proprioreceptory są to receptory czucia głębokiego informujące o pozycji i napięciu mięśni, aktywności stawów i poczuciu równowagi (niosą ze sobą sygnały o ruchu ciała).

Neurony kojarzeniowe pełnią funkcję sieci łączącej różne komórki, zapewniającej przepływ wszelkich informacji.

Synapsy znajdujące się na zakończeniach neuronów zawierają specyficzne związki chemiczne zwane neurotransmiterami. Od jakości pracy neuronów i efektywności synaps zależy funkcjonowanie układu nerwowego.

Ćwiczenia Dennisona stymulują pracę neuronów, wydzielanie neurotransmiterów, w efekcie usprawniają funkcjonowanie intelektualne człowieka.

Ograniczanie aktywności fizycznej, siedzący tryb życia, spędzanie dużej ilości czasu przed telewizorem czy komputerem powoduje, że pewne połączenia w naszym mózgu stają się martwe.

Dennison Pokazuje nam sposoby stymulowania obu półkul mózgowych i tworzenia nowych połączeń nerwowych aktywizujących uczenie się poprzez ruch.

Będąc biernym odbiorcą informacji szybko zapominamy je (pamiętamy jedynie 10% tego co słyszymy). Znacznie efektywniej uczymy się poprzez ruch (pamiętamy 90% tego co robimy). Z tego względu na całe życie pozostaje raz nabyta umiejętność jazdy na rowerze, pływania itp.

Terapia według metody Dennisona ma na celu:

         stymulację OUN-u (szczególnie półkuli prawej często słabiej wykorzystywanej przez osoby praworęczne).

         poprawę funkcjonowania intelektualnego (koncentracji uwagi, pamięci, spostrzegawczości i myślenia)

         usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej

         odreagowanie napięć (lepsze funkcjonowanie emocjonalne)

         podniesienie motywacji i samooceny.

Metoda ta jest wykorzystywana w pracy z dziećmi i dorosłymi, z osobami o różnych możliwościach umysłowych (upośledzonymi i wysoce funkcjonującymi intelektualnie).

Scenariusz zajęć z dziećmi upośledzonymi umysłowo.

      I. Picie wody

Ćwiczenie polega na piciu niegazowanej mineralnej wody o temperaturze pokojowej (około jednej szklanki).

Ćwiczenie działa na:

         sprawny przebieg elektrycznych i chemicznych reakcji mózgu i całego systemu nerwowego

         poprawę wszelkich umiejętności szkolnych

         efektywne przetwarzanie i przechowywanie zdobytych informacji

         poprawę koordynacji umysłowej i fizycznej.

   II.            Myślenie o "X"

Znak "X" jest symbolem przekraczania linii środka w koordynowaniu pracy obu półkul mózgowych, obydwie strony ciała mogą wykonywać te same ruchy, wytrenowany uczeń w ćwiczeniach naprzemiennych patrząc lub wyobrażając sobie znak "X” uruchamia do współpracy obie półkule mózgowe.

Zachęcamy więc, by przed ważnym zadaniem umysłowym (klasówka), sporto-wym (mecz) uczniowie wyobrażali sobie ten znak.

III.            Ćwiczenia naprzemienne

Ruch polega na jednoczesnym wymachu ręką i przeciwległą do niej nogą, aktywizujemy obie półkule mózgu do równoczesnej pracy.

Ćwiczenie działa  na:

         wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne przekraczanie linii środkowej,

         koordynują pracę rąk, zręczność,

         ćwiczą lewe i prawe oko, usprawniają narząd wzroku,

         poprawiają wymowę, pisownię, umiejętności słuchania, czytania i rozumienia,

         koordynują lewą i prawą stronę ciała,

         poprawiają oddychanie i gibkość  ciała,

         wzmacniają zmysł wzroku i słuchu,

         stymulują chłonność  półkul mózgowych, ułatwiają opanowanie materiału i jego późniejsze odtwarzanie.

IV.            Rysowanie oburącz

Dowolne tzw. "bazgranie" jednocześnie obiema rękoma (w powietrzu, na dużej płaszczyźnie , na tablicy itp.)

Ćwiczenie działają na:

         koordynację ręka - oko w równych polach widzenia,

         przekraczanie kinestatycznej linii środkowej,

         orientację przestrzenną, wzrokowe rozróżnianie symboli kształtów oraz ich kodowanie,

         rozróżnianie kierunków,

         poprawne pisanie,

         poprawną wymowę,

         rozróżnianie lewej i prawej strony,

         widzenie obwodowe,

         świadomość  swojego ciała,

         sport i ćwiczenia ruchowe, gry zespołowe.

   V.            Leniwe ósemki

Niezależnie od dominującej ręki wodzimy ósemki zawsze w kierunku od środka w lewo w górę, środek ósemki powinien być na wysokości środka naszego ciała.

Ćwiczenie działa na:

         wzrokowe przekraczanie linii środkowej,

         koordynację pracy narządu wzroku,

         wzmocnienie zakresu obwodowego pola widzenia,

         poprawę ruchliwości gałek ocznych (podążanie wzrokiem za ręką,

         usprawnianie czytania (wodzenie oczami od lewej do prawej strony),

         kodowanie i odszyfrowywanie informacji pisanej,

         czytanie i rozumienie (skojarzenia pamięci długotrwałej),

         zdolność  odpoczynku mięśni oka podczas czytania,

         umiejętność  rozróżniania i rozumienia symboli,

         eliminacje zaburzeń typu: przestawiania liter, sylab, wyrazów w czasie czytania i pisania.

VI.            Wahadłowe ruchy głową

Należy rozluźnić mięśnie szyi, głowę bardzo wolno przetoczyć do dołu, zataczać głową od jednego do drugiego obojczyka, miarowo oddychając.

Ćwiczenie działa na:

         ułatwiają pisanie i czytanie w polu środkowym,

         odciążają centralny układ nerwowy,

         regulują oddychanie,

         uczą prawidłowego relaksu,

         łagodzą zmęczenie umysłu.

VII.            Energetyczne ziewanie

Obydwie ręce masują staw skroniowo-żuchwowy (wyczuwalny pod palcami przy otwieraniu i zamykaniu ust) w czasie masaż stawu wydajemy głęboki relaksujący odgłos ziewania powtarzamy ćwiczenie od trzech do sześciu razy.

Ćwiczenie działa na:

         odciążenie mózgu,

         zdolność do odpowiedniego relaksu narządu wzroku,

         wzmocnienie głosu,

         głośne czytanie i twórcze pisanie.

VIII.            Pozycja Dennisona

część A

Siadamy wygodnie, krzyżujemy nogi (stopy założone na siebie). Ręce skrzyżowane dłonie, umieszczone pod pachami, kciuki wystają na zewnątrz.

Zamykamy oczy, głęboko oddychamy i przyciskamy język do podniebienia.

część B

Siadamy opierając obie stopy o podłogę, ręce składamy by stykały się opuszkami palców, pozostajemy tak na 2 minuty, głęboko oddychamy.

Ćwiczenie działa na:

         stabilność  emocjonalną,

         wzrost koncentracji i skupienie uwagi,

         poprawną wymowę i umiejętność  uważnego słuchania.

Wnioski wynikające z rocznej pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo.

• Ćwiczenia proponowane przez Dennisona są początkowo dla dzieci specjalnej troski dość trudne. Stosowanie metody może wiązać się z koniecznością wyboru ćwiczeń o niezbyt skomplikowanym przebiegu, wielokrotnym ich powtarzaniu.

• Pracując z dziećmi upośledzonymi stosuję podpowiedzi manualne np. w trakcie tzw. ruchów naprzemiennych kieruję wykonywanym ruchem dotykając odpowiedniej kończyny.

• Dzieci często wykonują ruch ręką i nogą po tej samej stronie ciała, zamiast aktywizacji kończyn po stronie prawej i lewej jednocześnie (prawej nogi i lewej ręki lub lewej nogi i prawej ręki). Korzystając z podpowiedzi dzieci wykonują ćwiczenie prawidłowo.

• Proponując dzieciom nowe ćwiczenia nadaję im nazwy kojarzące się z czynnością lub przedmiotem dobrze im znanym.

• Na przykład wykorzystując tzw. rysowanie oburącz zachęcam do kreślenia w powietrzu form przypominających choinki, bombki (np. w okresie Bożego Narodzenia) lub pisanek, słoneczek (wiosną).

• Ćwiczenie „leniwe ósemki do pisania” było trudne do wprowadzenia w pracy z grupą dzieci. Pracę moją nad tym ćwiczeniem usprawnił pomysł polegający na przygotowaniu dla każdego dziecka kolorowego szablonu ósemki. Przed każdym dzieckiem kładłam kolorową ósemkę. Dzieci dotykały jej środka i przesuwały rękę zgodnie ze wskazanym przeze mnie kolorem.

• Najpierw zielonym, niebieskim, żółtym i czerwonym. Wykorzystane kolory odpowiadały sygnalizacji świetlnej zielony - idź, czerwony - stój.

• Nawet dzieci nie nazywające kolorów nie miały problemu z wykonaniem tego ćwiczenia.

• Do tzw. „rysowania oburącz” przygotowałam także zalaminowane wzory. Dzieciom głębiej upośledzonym sprawia trudność wodzenie jednoczesne obiema rękoma, wymagają podpowiedzi manualnej.

• Elementy metody Dennisona wykorzystuję także w pracy z dziećmi głęboko upośledzonymi np. ruchy naprzemienne mają wówczas charakter bierny. To terapeuta inicjuje ruch i wykonuje go kończynami dziecka.

Łączenie metody Dennisona z oddziaływaniem polisensorycznym.

• Ćwiczenia Dennisona często wykonuje się przy odpowiednio dobranej muzyce. Aktywnym ruchom naprzemiennym czy rysowaniu oburącz może towarzyszyć muzyka dynamiczna, pobudzająca.

• Ćwiczenia takie jak wahadłowe ruchy głowy, energetyczne ziewanie, pozycja Dennisona wykonuje się przy spokojnej muzyce relaksacyjnej.

• Oddziaływanie aktywności ruchowej można intensyfikować stosując aromaterapię. Wydzielający aromat kominek zapachowy stanowi niemałą atrakcję dla ćwiczących dzieci. Zapach można zmieniać stosownie do pory roku: latem zapach różany, jesienią lawendowy, zimą miętowy, wiosną cytrynowy.

• Ćwiczenia Dennisona stanowią skuteczną „rozgrzewkę” przed zajęciami lekcyjnymi lub prowadzoną terapią logopedyczną, psychologiczną czy reedukacją. Dzięki nim dziecko jest bardziej otwarte na oddziaływania edukacyjne.

• Stosowanie afirmacji podnosi samoocenę i zaangażowanie twórcze. Odpowiednio dobrane ćwiczenia przy muzyce to dobry trening antystresowy dla uczniów i ich nauczycieli.

• Ćwiczenia Dennisona można wykonywać w wodzie. Stosuje się je w czasie hydroterapii lub dla urozmaicenia zajęć w basenie.

• Omawiane ćwiczenia można więc wykorzystywać w różny sposób.

• Celowe mogą być krótkie programy- wstęp do innej terapii, jak też rozbudowany blok stanowiący odrębną formę pracy.

• Zajęcia można prowadzić indywidualnie lub grupowo.

• Choć Paul Dennison opracował szczegółowy opis wielu ćwiczeń pozostawił też miejsce na inwencję własną ćwiczących osób.

Umiejętności i wiedzę z tego zakresu rozszerzyłam poprzez:

         Lekturę książki „Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy kinezjologii edukacyjnej.” Autorstwa dr Carli Hannaford. Wydawca: Oficyna wydawnicza Medyk sp. z o.o. Warszawa 1995r.

         Zapoznanie się z artykułem „Kinezjologia edukacyjna Paula Dennisona” opracowanym przez Marię Opatowiecką, opublikowanym w miesięczniku Profilaktyka i promocja zdrowego stylu życia „Remedium” nr 10 (67) październik 1998r.

1

---