Kolonizacja Ameryki Północnej

Pierwsze kolonie

• John Cabot, angielski żeglarz pochodzenia włoskiego, odkrył Amerykę Północną w roku 1497

• Hiszpanie opanowali Florydę i zachodnie wybrzeże, w roku 1565 założyli fort St. Augustine na Florydzie

• Jacques Cartier w 1535 roku założył kolonię Nową Francję (późniejszą Kanadę); w 1608 roku powstała osada Quebec; pochód Francuzów w górę Missisipi i Rzeki św. Wawrzyńca

• Holendrzy założyli w roku 1624 kolonię Nowe Niderlandy; rok później powstało miasto Nowy Amsterdam

• osadnictwo angielskie:

• Jamestown w Wirginii (1607 rok) - pierwsza stała osada angielska w Ameryce Północnej; jej założycielem był kapitan John Smith

• w roku 1620 statek Mayflower przywiózł ojców pielgrzymów, angielskich purytanów uciekających do Ameryki Północnej przed prześladowaniami; założyli oni miasto Plymouth i kolonię Nową Anglię; ogłosili deklarację, w której uroczyście proklamowali prawo kolonistów do samorządu i ustalania własnych przepisów prawnych

• w roku 1639 kolonia Connecticut przyjęła własną konstytucję wprowadzającą obieralność władz; konstytucji tej nie przedstawiono parlamentowi angielskiemu do zatwierdzenia, co świadczyło, iż koloniści uznali się za suwerena

• w roku 1664 Anglicy zdobyli Nowe Niderlandy, tworząc dwie kolonie: Nowy Jork i New Jersey

Stosunki w koloniach brytyjskich

• gospodarka farmerska na północy; rolnictwo plantatorskie oparte na pracy niewolniczej na południu

• gubernatorowie mianowani przez króla angielskiego jako reprezentanci korony brytyjskiej, jednocześnie rozwój samorządności lokalnej

• różnorodność religijna: w Ameryce Północnej znajdowali przystań życiową prześladowani z całej Europy

• w połowie XVIII wieku na Wschodnim Wybrzeżu Atlantyku istniało trzynaście kolonii brytyjskich, posiadających stosunkowo szeroką autonomię i liczących około 2,6 mln mieszkańców

Skutki wojny siedmioletniej (1756-1763) dla Ameryki Północnej

• wyrugowanie Francuzów z Kanady i Luizjany; część Luizjany na wschód od Missisipi otrzymała Anglia, a na zachód - Hiszpania; Hiszpanie otrzymali również miasto Nowy Orlean; Floryda przeszła spod panowania hiszpańskiego pod brytyjskie wraz z pasem ziemi nad Zatoką Meksykańską po rzekę Missisipi

• pustka w skarbie brytyjskim spowodowała wprowadzenie w roku 1765 opłat stemplowych (podatek od wszelkich dokumentów, gazet, broszur i ogłoszeń); koloniści zakwestionowali prawo parlamentu brytyjskiego do wprowadzania podatków w koloniach i w roku 1766 opłaty stemplowe zostały uchylone

• sprawa ceł importowych - wprowadzono je w roku 1767, a następnie po protestach Amerykanów wycofano w roku 1770, zachowując ze względów prestiżowych jedynie cło na herbatę; w 1773 roku parlament w Londynie uchwalił monopol Kompanii Wschodnioindyjskiej na handel tą używką; kolonie potraktowały tę uchwałę jako zamach na ich wolność gospodarczą

• 16 grudnia 1773 roku miała miejsce Boston tea party: mieszkańcy Bostonu przebrani za Indian napadli na brytyjskie statki z transportem herbaty należące do Kompanii Wschodnioindyjskiej i zatopili ładunek; był to protest przeciwko przyznaniu Kompanii monopolu na handel herbatą (koloniści posiadali w magazynach duże zapasy herbaty z kolonii holenderskich); w odpowiedzi rząd angielski zamknął port w Bostonie, zniósł samorząd w kolonii Massachusetts i wyposażył gubernatora angielskiego w nieograniczoną władzę

• w roku 1774 parlament brytyjski przyłączył terytorium na zachód od Appalachów do Kanady, co stworzyło zagrożenie dla swobody osadnictwa farmerskiego; cztery ustawy represyjne wobec Massachusetts; posunięcia te okazały się poważnym błędem politycznym Londynu, gdyż skonsolidowały społeczeństwo amerykańskie przeciwko władzom kolonialnym

• w czerwcu 1774 roku w odwecie Amerykanie zwołali do Filadelfii w Pensylwanii Kongres Kontynentalny, który ogłosił niezależności kolonii w kwestii podatków, bojkot towarów angielskich oraz utworzenie gwardii obywatelskiej

Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych

Deklaracja Niepodległości - 1776

• kwiecień 1775 - bitwa pod Lexington w New Hampshire pomiędzy armią angielską a milicją z Bostonu, zakończona porażką Anglików

• maj 1775 - w Filadelfii zebrał się II Kongres Kontynentalny

• Jerzy Waszyngton powołany na głównodowodzącego oddziałów amerykańskich

• inwazja Amerykanów na Kanadę - zajęcie Montrealu i nieudane oblężenie Quebecu

• król Jerzy III uznał Kongres Kontynentalny za nielegalny

• angielski publicysta Thomas Paine opublikował w roku 1776 książkę Zdrowy rozsądek, w której dowodził, iż prawo Amerykanów do wolności wynika z naturalnego prawa ludu, a Ameryka jest oazą wolności w świecie zdominowanym przez despotyczne reżimy; broszura ta zyskała wielką popularność, przyczyniając się do rozbudzenia w Europie sympatii do rewolucji amerykańskiej

• w styczniu 1776 roku Massachusetts jako pierwsza z angielskich kolonii w Ameryce ogłosiła niepodległość

• 4 lipca 1776 roku Kongres Kontynentalny uchwalił Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych; jej autorem był Tomasz Jefferson, reprezentujący stan Wirginia; w dokumencie tym znalazły się następujące stwierdzenia:

• każdemu człowiekowi przysługuje nadane mu przez Stwórcę prawo do życia, wolności oraz dążenia do szczęścia

• obowiązkiem rządu jest chronienie tych praw; jeżeli tego nie czyni, obywatele mogą go zmienić

• tyrańskie akty popełnione przez króla Jerzego III unieważniły umowę społeczną, na mocy której uzyskał on władzę nad Amerykanami

• zjednoczone kolonie są i mocą prawa winny być wolnymi i niezależnymi państwami

Wojna amerykańsko-brytyjska

• Jerzy Waszyngton przystąpił do organizowania regularnej armii i zaprowadził w niej surową dyscyplinę; napłynęło do oddziałów amerykańskich wielu ochotników z Europy, między innymi Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski, Francuz Marie Joseph de La Fayette

• w październiku 1777 roku Amerykanie zwyciężyli pod Saratogą, armia brytyjska dowodzona przez generała Johna Burgoyne'a złożyła broń

• dużą rolę jako przedstawiciel Stanów Zjednoczonych w Paryżu odegrał Benjamin Franklin; przekonał on opinię francuską do słuszności amerykańskiej walki o niepodległość; w lutym 1778 roku nastąpiło podpisanie amerykańsko-francuskiego układu handlowego i sojuszniczego

• w roku 1780 Anglia wprowadziła blokadę morską Stanów Zjednoczonych, co zapoczątkowało wojnę na morzu, w którą włączyła się także Francja

• 1783 - pokój amerykańsko-brytyjski w Paryżu:

• Amerykanie otrzymali rozległe tereny między górami Apallachami a Missisipi, co umożliwiło dynamiczny rozwój osadnictwa

• Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych

• Brytyjczycy oddali Francji Tobago w Indiach Zachodnich i Senegal w Afryce, zaś Hiszpanii - Florydę oraz wyspę Minorkę na Morzu Śródziemnym

• osłabienie finansowe Francji jako skutek jej udziału w wojnie

Kolonizacja Zachodu

• terytoria świeżo zaludniane podlegały administracyjnie władzom centralnym; uzyskiwały one prawa stanowe gdy ich ludność przekroczyła liczbę 60 tys.

• rola kolonizacji Zachodu w rozładowywaniu napięć społecznych: niezadowoleni szukali poprawy losu na nowych ziemiach

Konstytucja USA - 1787

• w latach 1776-1787 Stany Zjednoczone miały charakter konfederacji, czyli były związkiem suwerennych państw; wszelkie decyzje dotyczące całości musiały więc zapadać jednogłośnie; rolę konstytucji odgrywały wówczas Artykuły Konfederacji, przyjęte 15 listopada 1777 roku; w latach 80. w wyniku polemiki między federalistami a antyfederalistami zwyciężyła jednak koncepcja wzmocnienia władzy centralnej

• 17 września 1787 roku Kongres uchwalił Konstytucję USA, ustanawiającą federalny system władzy:

• rozdzielenie kompetencji między władze centralne (federalne) a stanowe

• silna władza prezydenta pochodząca z wyborów powszechnych

• zasada trójpodziału władzy (na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą) - zastosowana po raz pierwszy na świecie

3

---