Muzyka w nauczaniu początkowym uwagi o realizacji programu

         Najbliższą dziecku i najłatwiejszą formą kontaktu z muzyką w klasach niższych jest ruch, który stanowi podstawę rozwoju uzdolnień muzycznych (szczególnie poczucia rytmu) i ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozwoju fizycznego oraz psychicznego dzieci. Ponadto w tym okresie, w wielu przypadkach, ekspresja ruchowa stanowi warunek przeżycia
muzycznego, a dla niektórych dzieci, mniej uzdolnionych, jedyną szansę odnoszenia sukcesów na lekcji muzyki. Zajęcia muzyczne połączone z ruchem powinny odbywać się w sali bez ławek, aby dzieci mogły poruszać się po niej swobodnie i bezpiecznie.
         W śpiewie i grze na instrumentach, tak jak i w innych formach powinny brać udział wszystkie dzieci, niezależnie od ich uzdolnień. Nie można jednak od wszystkich wymagać jednakowej precyzji wykonania : wymagania powinny być zawsze zgodne z możliwościami poszczególnych dzieci. Repertuar powinien obejmować piosenki o prostej melodyce i rytmice, dostosowane do zainteresowań i możliwości odtwórczych dzieci, związane z ogólnym programem nauczania, z uwzględnieniem piosenek ludowych. Dla klasy I i II nie podano repertuaru obowiązkowego, nauczyciel może dowolnie wykorzystywać do
ewentualnego przyswojenia zamieszczone w podręczniku lub w innych źródłach wartościowe piosenki, natomiast w klasie III wszystkie dzieci powinny znać "Hymn państwowy" oraz pieśń żołnierską "Oka".
         W miarę poznawania zapisu nutowego, niektóre piosenki mogą być przez dzieci samodzielne odczytywane z nut. Takie jednak, których odczytanie jest zbyt trudne, powinny być uczone ze słuchu. Od klasy I nauczyciel powinien stopniowo wdrażać dzieci do poprawnego operowania głosem oraz poprawnej muzycznej interpretacji.
         Ćwiczenia mowy na tym etapie mają istotne znaczenie dla kształtowania prawidłowej wymowy i dykcji. Przez stosowanie zmian tempa, dynamiki, artykulacji, wprowadzenie akcentu stopniowo wdrażamy dzieci do mowy wyrazistej, dzięki której można łatwiej i dobitniej przekazać treści oraz wyrażać uczucia i nastroje. Będzie to zarówno czynnik rozwijający wrażliwość muzyczną, jak i pomoc przy recytacji tekstów literackich.
         Wprowadzając instrumenty perkusyjne niemelodyczne, należy pamiętać o tym, aby kolejno w ciągu roku każde dziecko miało okazję choć raz spróbować gry na nich. Na dzwonkach należy uczyć grać wszystkie dzieci od kl. I (liczba dzwonków powinna odpowiadać liczbie dzieci w klasie).
         W pierwszej klasie naukę gry na flecie prostym sopranowym należy traktować fakultatywnie. Jeśli zespól klasowy czyni szybkie postępy w nauce gry na instrumentach, a nauczyciel chciałby wzbogacić te umiejętności, może wprowadzić naukę gry na fletach dla wszystkich dzieci, może też wybrać tylko kilku uczniów i im powierzyć wykonanie partii fletowych w utworach. Jeśli nauczyciel nie widzi możliwości wprowadzenia w klasie pierwszej tego instrumentu, powinien partię fletową wykonywać sam, towarzysząc w ten sposób dzieciom grającym na innych instrumentach.
         Systematyczną naukę gry na fletach powinno się rozpocząć w klasie II z uwzględnieniem indywidualnych możliwości każdego z uczniów. Ze względów higienicznych każde uczące się grać na tym samym instrumencie dziecko powinno mieć własny instrument. Niedopuszczalne jest wykorzystywanie przez kilku uczniów tego samego fletu.
         Niezależnie od nauki gry na poszczególnych instrumentach, od klasy I należy opracowywać bardzo proste utwory, wykorzystując różne poznane przez dzieci instrumenty. Opracowywanie w ten sposób utworów uczy dzieci gry zespołowej, kształci koncentrację uwagi, uwrażliwia słuch na barwę dźwięków i ich współbrzmienie, dostarcza wiele radości i przeżyć artystycznych.
         Stawianie zadań twórczych wymaga szczególnej uwagi nauczyciela.
Powinien on przede wszystkim zachęcać do tworzenia wszystkie dzieci, a więc nie tylko zdolne, ale właśnie zalęknione, nieśmiałe, mało aktywne. Ta forma pracy uczy przełamywać opory, pobudza wyobraźnię, przyczynia się do aktywnej, twórczej postawy. Istotne znaczenie dydaktyczno-wychowawcze ma tu sam proces tworzenia, a nie wartość utworu, który nie może podlegać krytyce, zwłaszcza ostrej. Nauczyciel powinien w umiejętny sposób kierować procesem twórczym, stymulując inicjatywę dziecka, jednocześnie nie ograniczając jego
wyobraźni. Podczas wspólnego tworzenia większych całości muzycznych z propozycji twórczych poszczególnych dzieci, rola nauczyciela polegać będzie na podejmowaniu wraz z dziećmi decyzji co do wyboru elementów najwłaściwszych dla danej całości i kierowaniu kolejnością ich wykonania. Uważać trzeba przy tym, aby nie wyróżniać stale tych samych uczniów. Inne dzieci mogłyby się poczuć pokrzywdzone lub niepełnowartościowe.
         Podczas słuchania muzyki wysiłki nauczyciela powinny zmierzać w kierunku maksymalnego zaktywizowania uwagi uczniów, eliminowania nawyku słuchania biernego. Nauczyciel przez stałe i dyskretne kierowanie spostrzeżeniami uczniów powinien stopniowo doprowadzić do ukształtowania czynnej postawy odbiorczej. Tylko taka postawa jest gwarancją pełnej percepcji dzieła muzycznego i, co za tym idzie, jego emocjonalnego
przeżycia.
         Pojęcia i wiadomości muzyczne, które uczniowie powinni przyswoić sobie w poszczególnych klasach, należy wprowadzać w kolejności wynikającej z potrzeb aktualnie realizowanego repertuaru piosenek, utworów do wykonywania na instrumentach lub przeznaczonych do słuchania oraz tworzenia - z uwzględnieniem zasady stopniowania trudności. Opanowanie zakresu pojęć powinno opierać się na bezpośrednim działaniu, a nie teoretycznym objaśnianiu zagadnień. W niektórych przypadkach, jak na przykład przy
wprowadzaniu wartości rytmicznych lub poznawaniu poszczególnych dźwięków, program sugeruje kolejność ich wprowadzania, uwzględniając w ten sposób zasadę stopniowania trudności. Stale poszerzający się zakres wiedzy, umiejętności i nawyków powinien wynikać z potrzeb dydaktycznych i zainteresowań dzieci.
          Rozwijanie wyobrażeń słuchowych powinno odbywać się poprzez stopniowe poszerzanie materiału dźwiękowego, który podajemy w postaci gotowych wzorów melodycznych. Wzory te uczniowie opanowują najpierw na pamięć, uczą się grać, odczytują z gestów nauczyciela (fonogestyka), poznają ich zapis, a dopiero w ostatnim etapie próbują samodzielnie odczytywać z zapisu.
         Przy tego typu zadaniach nauczyciel zawsze powinien pomagać takiemu uczniowi, który ma w tym zakresie trudności. Poprzez stopniowe rozszerzanie materiału dźwiękowego, począwszy od dwóch dźwięków, kształtuje się zdolność słyszenia i czytania w zakresie skali pentatonicznej i durowej oraz trójdźwięku minorowego. Stosowanie tych różnych skal ma na celu poszerzenie zdolności słyszenia i percepcji w zakresie różnorodnych systemów
dźwiękowych.
         Przy ocenie uczniów w klasach początkowych powinno się brać pod uwagę ich postawę, zaangażowanie, inicjatywę i umiejętności, a nie wiadomości teoretyczne. W klasach I-III w miarę możliwości należy stawiać z muzyki tylko oceny pozytywne. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie takich warunków każdemu uczniowi, aby bez względu na swoje uzdolnienia miał możność wykazania się swoimi umiejętnościami. Wpłynie to korzystnie na jego samopoczucie i zapewni mu odnoszenie sukcesów. Jest to możliwe dzięki różnorodności form i treści zalecanych przez program. Ważną rolą nauczyciela jest powierzanie odpowiednich zdań poszczególnym uczniom, zgodnych z ich zainteresowaniami i możliwościami. Należy pamiętać o tym, że rozwój wrażliwości i uzdolnień muzycznych uczniów nie przebiega równomiernie. Postęp i wyniki zależą przede wszystkim od odpowiedniego oddziaływania dydaktyczno-wychowawczego.