Koszalińska Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych

w Koszalinie

STUDIA PODYPLOMOWE

Kierunek: Przygotowanie pedagogiczne- pedagogia szkolna

Oświadczenie

Nazwisko i imię Agnieszka Kowalczyk

Rok akademicki 2012

Oświadczam niniejszym ,że w mojej pracy dyplomowej pt „Warsztat pracy nauczyciela rachunkowości w warunkach technikum ekonomicznego:

Napisanej pod opieką prof. zw. dr hab. T. Strawa wymienione zostały w formie cytatów, odnośników , przypisów I bibliografii wszystkie źródła wykorzystane do jej opracowania.

Jestem świadoma odpowiedzialności karnej za przywłaszczenie sobie cudzego dorobku.

……………….....

Koszalin , dnia 28.05.2012r.

SPIS TREŚCI

WSTĘP…………………………………………………………………… 3

ROZDZIAŁ 1 Teoretyczna analiza warsztatu pedagogicznego nauczyciela…………………………………………………………….. 4

1. Współczesna charakterystyka warsztatu pracy pedagogicznej nauczyciela…………………………………………………………...4

2. Kompetencje i kwalifikacje nauczyciela przedmiotów zawodowych………………………………………………………….9

3. Predyspozycje osobowe nauczyciela przedmiotowego……………………….............................................13

4. Współczesne narzędzia pedagogiczne w prowadzeniu przedmiotów specjalistycznych……………………………………………………21

5. Aktualne metody nauczania przedmiotu rachunkowość……………………………………………………….26

6. Kompetencje i kwalifikacje współczesnego nauczyciela rachunkowości……………………………………………………….30

ROZDZIAŁ 2 Autorski program przedmiotu rachunkowość dla uczniów I klasy……………………………………………………………………….34

PODSUMOWANIE………………………………………………………41

BIBLIGRAFIA……………………………………………………………43

ANEKS……………………………………………………………………45

Wstęp

W dzisiejszych czasach nauczyciel nie ma łatwego zadania. Podejmując pracę zawodową musi liczyć się z tym, że spotka na niej dużo trudności, które będzie musiał pokonać. Jego zadanie polega przede wszystkim na kształceniu i wychowywaniu ludzi kompetentnych, samodzielnych, twórczych, dobrze funkcjonujących we współczesnej rzeczywistości i potrafiących odpowiedzieć na wyzwania przyszłości, ponieważ właśnie tacy pedagodzy są potrzebni dzisiejszemu społeczeństwu.

Ważnym elementem jest odpowiednio ”zagospodarowany” margines swobody jaki nauczycielowi pozostawia system. Ważne jest również by nauczyciel potrafił wykorzystać każdą szansę na zwiększenie efektywności swojej pracy.

Kształcenie wiąże się z umiejętnością zaplanowania podstawowych elementów procesu kształcenia jakimi są cele, treści, metody, formy i warunki pracy.

Zmiany, które zaszły w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat, podważyły autonomię zawodową nauczycieli i uwypukliły problem profesjonalizmu nauczycieli. To czy nauczyciele są profesjonalistami czy nie jest przedmiotem znacznie części literatury fachowej.

Nauczyciele znajdują się w samym centrum procesu edukacyjnego. Im większe znaczenie przypisujemy edukacji- rozumianej jako przekazywanie elementów kultury, wzmacnianie społecznej spójności i sprawiedliwości oraz kształcenie kadry pracowniczej, tak ważnej we współczesnych, opartych na technologii gospodarkach- tym większą rolę odgrywają nauczyciele, którzy są odpowiedzialni za tę edukację.

1.Teoretyczna analiza warsztatu pedagogicznego nauczyciela

1. Współczesna charakterystyka warsztatu pracy pedagogicznej nauczyciela

Termin ”nauczyciel” od początku łączono z osobą, która nauczała pełniła w wychowaniu dzieci funkcje edukacyjne.

Nauczyciel uczestniczy w procesach uspołeczniania młodych pokoleń, przekazywania im dziedzictwa kulturowego w wymiarze powszechnym.

Od nauczyciela niezależnie od szczebla nauczania i przedmiotu wymaga się i typu szkoły wymaga się trzech funkcji:

a)funkcja kierownicza polega na przewodzeniu grupie uczniów. Tutaj nauczyciel musi motywować, koordynować ustalić takie procedury, aby osiągnąć określony cel.

b) funkcja interakcyjna- nauczanie uczniów w bezpośrednim kontakcie

c) funkcja organizacyjna polegająca na współpracy z innymi.

Nauczyciel na swej drodze zawodowej spotyka się z wieloma trudnościami, przeszkodami, które musi pokonać.

„Trudność pracy” jest specjalistycznym pojęciem teorii pracy, rozumianym jako opór, który wykonawca musi pokonać dla osiągnięcia celu pracy. Trudność zależy siły oporu ze strony ludzi i rzeczy. W pracy pedagogicznej podstawowym nośnikiem oporu są informacje, które nauczyciel powinien zdobywać, zapamiętywać i przekazywać uczniom. Do innych nośników oporu należą min. Nieuwaga, obojętność, a nawet przekora ucznia, a także kontakty z rodzicami, z dyrekcją szkoły, z zespołem koleżeńskim. Jednym z powszechnym i dotkliwych nośników jest również hałas, działanie pod presją czasu, potrzeba wielorakiej dyspozycyjności nauczyciela.

Swoistość działania pedagogicznego polega między innymi na komunikacyjnym charakterze pracy nauczyciela. Nauczyciel powinien stosować różnego rodzaju środki (sposoby), aby dążyć do prawidłowej komunikacji.

Działanie pedagogiczne jest zachowaniem wieloczynnościowym i niestereotypowym. Dla prawidłowego działania pedagogicznego nauczycielowi potrzebna jest wiedza generatywna, która jest warunkiem skuteczności działań w sytuacji o dużym współczynniku zmienności i niepewności. Wiedza ta składa się z wiadomości czego jeszcze nie ale, może być, jest więc produktem własnym podmiotu, wynikiem wysiłku indywidualnego, intencjonalnego, a nie wymuszonego.

„Prawidłowe przygotowanie pedagogiczne nauczyciela wiąże się ze skutecznym, efektywnym nauczaniem:

1. Efektywni nauczyciele władają zasobem wiedzy, na którym wspiera się sztuka nauczania.

2. Efektywni nauczyciele dysponują repertuarem najlepszych sposobów postępowania pedagogicznego

3. Efektywni nauczyciele wykazują postawy i umiejętności niezbędne dla systematycznej refleksji i rozwiązywania problemów.

4. Efektywni nauczyciele pojmują naukę nauczania jako proces ustawiczny”.

Założenia programowo-organizacyjne systemu kształcenia wymagają stosowania w procesie dydaktycznym nowych technik pracy pedagogicznej. Należy stymulować aktywność umysłową ucznia. Nauczyciel powinien stosować różnego rodzaju techniki.

Wiadomą rzeczą jest również fakt, iż nawet najlepsze techniki dydaktyczne nie dają gwarancji pełnej skuteczności. Praca dydaktyczna musi być więc wsparta działaniami o charakterze wychowawczym.

Truizmem jest stwierdzenie, że sytuacja uczniów się zmienia. Odpowiedzialność nauczycieli rozszerza się. Indywidualne i zbiorowe doświadczenia uczniów z, którymi nauczycieli muszą pracować w słabo wyposażonych salach, w których chcą wywołać zaangażowanie i motywację niezbędne by nauczyli się określonych umiejętności i wykształcili określone cechy w przeludnionym, nie zawsze przewidywalnym świecie, powinny zostać przez nauczycieli zrozumiane, by mogli oni na miarę odpowiedzialności i doświadczenia dorosłego życia.

Warsztat pracy nauczyciela to układ celowo dobranych procedur postępowania, sposobów i metod działania, dokumentów prawnych i planistyczno-organizacyjnych, a także źródeł wiedzy i środków materialno-technicznych służących uczniom do uczenia się a nauczycielowi do nauczania, opieki i wychowania oraz doskonalenia własnej pracy zawodowej.

Zagadnienia dotyczące warsztatu to przede wszystkim:

1. Specyfika i metodyka przedmiotowa

2. Odbudowa prawna warsztatu pracy nauczyciela

3. Dokumentacja planistyczno-organizacyjna

4. Źródła wiedzy, podręczniki i materiały pomocnicze

5. Środki i urządzenia dydaktyczne

6. Pracownia, klasa-pracownia, zarządzanie zbiorami

7. Odpowiedzialność materialna nauczyciela

Ważnym elementem warsztatu pracy nauczyciela jest wiedza przedmiotowa, wywodząca się z opanowania przez niego określonej dyscypliny naukowej bądź technicznej. Podobnie jest z metodyką prowadzenia zajęć. Wynika z tego, że każdy nauczyciel w zależności od dziedziny wiedzy, którą w szkole reprezentuje, będzie w specyficzny sposób modelował metodyczny i materialny składnik swego warsztatu. Edukację metodyczną nauczyciel rozpoczyna już podczas studiów. Wiedzę tę uzupełnia poprzez kontakt z książką i różnego rodzaju czasopisma .metodyczne.

Niezwykle ważnym składnikiem warsztatu pracy nauczyciela jest dokumentacja prawna generowana przez ustawy w tym trzy o charakterze fundamentalnym:

„Ustawa o systemie oświaty”

„Karta nauczyciela”

„Ustawa o utworzeniu urzędu Ministra Edukacji Narodowej”

Obok trzech wspomnianych ww. ustaw związek z pracą nauczycielską mają również ustawy:

- kodeks rodzinny i opiekuńczy

- o postępowaniu w sprawach nieletnich

- o pomocy społecznej

- o zapobieganiu narkomanii

- kodeks pracy

- o związkach zawodowych

- o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

- o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

- o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych

- o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W codziennym życiu zawodowym nauczycielowi powinien towarzyszyć zestaw przepisów prawnych, który dotyczy:

1) Przepisów dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa uczniom w czasie prowadzonych zajęć przez nauczyciela w szkole i poza nią

2) Program nauczania, plan nauczania danego przedmiotu, wykazach podręczników dopuszczonych do użytku w szkołach i wykazy środków dydaktycznych

3) Przepisy dotyczące przyjmowania uczniów do szkół, oceniania, klasyfikowania, egzaminowania i promowania, zapisy statutowe o prawach i obowiązkach uczniów, o ich nagradzaniu i karaniu

4)Przepisy dotyczące zadań, uprawnień i odpowiedzialności nauczyciela w związku z zajmowanym przez niego stanowiskiem pracy.

Oprócz ww. dokumentacji nauczyciel powinien posiadać dokumentację planistyczno-organizacyjną do, której należą:

- rozkład materiałów nauczania

- konspekty lekcji

- plany pracy klasy, której nauczyciel jest wychowawcą

- terminarz zadań i wydarzeń z planu pracy szkoły i kalendarza szkolnego

- strukturę organizacyjną uczniów w klasach przydzielonych nauczycielowi w ramach obowiązków służbowych na dany rok szkolny

- inne plany nauczania

W celu sporządzenia rozkładu materiału nauczania powinno się dokładnie przeanalizować:

- program swojego przedmiotu

- plan nauczania, a więc czas, jakim realnie będzie dysponował

- podręcznik uczniowski jako źródło bazowej informacji

Stosując różnego rodzaju materiały dydaktyczne musimy wziąć pod uwagę wcześniejsze określenie funkcji jakie ma spełniać zastosowany materiał dydaktyczny.

Wyróżniamy następujące zadania realizacyjne materiałów dydaktycznych:

- zadania wprowadzające polegające na przygotowaniu uczniów do aktywnego zdobywania informacji w ramach realizowanego tematu

- zadania ilustracyjne, polegające na obrazowym ilustrowaniu informacji podawanych werbalnie

- zadania źródłowe, materiały dydaktyczne wykorzystuje się jako główne źródła informacji

- zadania weryfikacyjne, materiały dydaktyczne wykorzystuje się jako dokumenty rzeczywistości, przydatne do weryfikacji hipotez i pomysłów wysuwanych przez uczniów

- zadania ćwiczeniowe, informacje prezentowane za pomocą materiałów służą do kształtowania umiejętności, sprawności i nawyków uczniów

- zadania syntetyzujące, zadaniem materiałów jest pomagać uczniom w tworzeniu uogólnień, syntez i struktur wiedzy

- zadania łączenia teorii z praktyką, materiały ukazują różnorodne możliwości zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce

- zadania kontrolne, chodzi o wykorzystanie materiałów dydaktycznych do kontroli wiedzy i umiejętności uczniów.

Nauczyciel z mocy ustawy o systemie oświaty jest członkiem rady pedagogicznej i z tego tytułu ma prawo do współkierowania szkołą. Nauczyciel może być także członkiem zespołu przedmiotowego.

Wynika z tego, że nauczyciel obok pełnienia funkcji podstawowych ma również istotne i ważkie zadania do spełnienia w organach kierujących szkołą.

1. Kompetencje i kwalifikacje nauczyciela przedmiotów zawodowych

Na każdym etapie życia i kariery nauczyciele znajdują się w szczególnej fazie rozwoju osobistego i zawodowego. Uczenie się zawodu przez profesjonalistów jest częścią ich szerszego rozwoju. Istnieje pewna liczba teorii dotyczących umiejętności zawodowych, które opisują i wyjaśniają różnice między nauczycielami, ale powszechnie wiadome jest, ż nauczyciele uczą się poprzez zdobywanie doświadczenia. Nabywanie umiejętności proponowane przez Dreyfusa przedstawia się następująco:

„Pozimom1- Nowicjusz

1. sztywne trzymanie się zasad i wyuczonych planów

2. niewielka percepcja sytuacyjna

3. brak własnego osądu

Poziom 2- Zaawansowany początkujący

1. wytyczne dla działań bazujących na atrybutach lub aspektach pracy

2. percepcja sytuacyjna wciąż ograniczona

3. wszystkie atrybuty i aspekty pracy SA traktowane oddzielnie i wszystkim nadawana jest taka sama ranga

Poziom 3- Kompetentny nauczyciel

1. radzenie sobie z przepełnionymi klasami

2. postrzeganie swoich działań przynajmniej częściowo w perspektywie dalekosiężnych celów

3. świadome i celowe planowanie

4. standardowe i zrutynizowane procedury

Poziom 4-Biegły n nauczyciel

1. postrzeganie sytuacji raczej holistycznie, a nie w kontekście aspektów

2. widzenie tego co w danej sytuacji najważniejsze

3. dostrzeganie odchyleń od typowego wzorca zachowania lub postępowania

4. proces podejmowania decyzji wymaga mniej wysiłku

5. używanie jako wskazówek maksym, których znaczenie jest różne w zależności od sytuacji

Poziom 5- Ekspert

1. niepoleganie już dłużej na zasadach, wytycznych lub maksymach

2. intuicyjne rozumienie sytuacji

3. używanie podejścia analitycznego tylko w nowych sytuacjach lub gdy pojawi się jakiś problem

4. posiadanie wizji tego co możliwe”

Proces kształcenia zawodowego opiera się na czynności nauczyciel jaką jest nauczanie oraz czynności ucznia jaka jest uczenie się. W dydaktycznym procesie kształcenia zawodowego mamy do czynienia również z miejscem pracy i tu możemy wyodrębnić, klasopracownie (specjalistyczne), pracownie szkolne, warsztaty szkolne, zakłady pracy oraz centra kształcenia zawodowego.

Istotę kształcenia zawodowego opisywaną przez Niemiecko opisywaną przez strukturę materiału nauczania możemy rozpatrywać w kategoriach faktów, praw, teorii, pojęć technik , strategii, zasad etycznych.

Do zadań nauczyciela zawodu należy:

„-organizowanie i systematyczne kierowanie procesem uczenia się powierzonych jego opiece uczniów,

- nauczanie i wychowywanie uczniów w celu uzyskania przez nich określonego zasobu wiadomości i umiejętności zawodowych,

- kształtowanie nawyków i sprawności zawodowych uczniów oraz rozwijanie ich zainteresowań,

- kształtowanie postaw i wzbogacanie osobowości wychowanków”

Należy wspomnieć , iż nauczając zawodu nauczyciel powinien pamiętać o korelacji teorii z praktyką, powinien umiejętnie wykorzystywać posiadaną wiedzę w połączeniu z praktyką.

Nauczyciel powinien posiadać również umiejętność planowania, organizacji, wykonania, kontroli i pomiarów efektów produkcji..

Do czynności wchodzących w zakres pracy nauczyciela przedmiotów zawodowych możemy zaliczyć:

„- udział w ustalaniu odpowiedniego asortymentu prac dydaktyczno-produkcyjnych, zapewniających realizacje programów nauczania,

- przygotowanie odpowiednich materiałów, surowców, narzędzi oraz dokumentacji technologicznej do realizacji określonych tematów programowych,

- opracowywanie rozkładów nauczania na podstawie programu, asortymentu prac dydaktyczno-produkcyjnych warsztatów szkolnych

- dobór i przygotowanie odpowiednich środków i pomocy dydaktycznych,

- przygotowanie stanowisk pracy dl uczniów, przestrzeganie harmonogramu przejść przez działy produkcyjne i pomocnicze warsztatów szkolnych

- czuwanie nad przebiegiem procesów technologicznych i produkcyjnych, nad sprawnością obrabiarek, narzędzi i urządzeń technicznych oraz bezpieczeństwem i higieną pracy,

- zrealizowanie rozszerzonego procesu wychowawczego opartego na wychowaniu przez pracę i do pracy oraz kształtowanie właściwych postaw społecznych i zrębów etyki zawodowej uczniów”

Nauczyciel podejmując pracę z młodzieżą kieruje się również standardem kwalifikacji zawodowych. Prowadząc dany przedmiot specjalistyczny powinien spełniać również wymogi dotyczące standardów kwalifikacji zawodowych. Czyli powinien posiadać takie wiadomości i cechy psychofizyczne niezbędne do wykonywania zawodu. Powinien posiadać umiejętność planowania i doprowadzić do uzyskania zaplanowanego wyniku. Jednymi z istotniejszych cech są cechy psychofizyczne (osobowościowe) czyli: sprawność sensomotoryczna, cechy charakteryzujące osobowość, zdolność.

Nauczyciel powinien posiadać określone kwalifikacje nadające mu uprawnienia do wykonywania zawodu. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej kwalifikacje do nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych posiada osoba, która ukończyła:

1. „studia pierwszego stopnia ( na kierunku specjalność zgodnie z nauczanym przedmiotem oraz posiada przygotowanie pedagogiczne ) lub

2. studia pierwszego stopnia na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Natomiast , jeśli chodzi o praktyczną naukę zawodu dotyczą kwalifikacje ww lub

1. legitymuje się dyplomem ukończenia pedagogicznego studium technicznego lub,

2. posiada świadectwo dojrzałości i dokument potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zakresie zawodu, którego będzie nauczać oraz przygotowanie pedagogiczne, a także co najmniej dwuletni staż pracy w zawodzie , którego będzie nauczać lub,

3. posiada tytuł mistrza w zawodzie, którego będzie nauczać oraz przygotowanie pedagogiczne.”

1. Predyspozycje osobowe nauczyciela przedmiotowego

Przede wszystkim zacznijmy od wyjaśnienia pojęcia osobowości, która oznacza całość zintegrowanych procesów psychicznych człowieka, które ujawniane są w działaniu na realizację określonych celów

Mamy takie osobowości jak ekstrawertyk ( otwarte na świat i innych ludzi, chętnie pomaga, interesują ją problemy innych ludzi), ambiwertyk (w zależności od sytuacji otwarta lub zachowuje dystans do innych), introwertyk (zamknięta w sobie, skryta, problem z nawiązaniem relacji)

Wykaz cech wzoru osobowego nauczyciela, opracowanego przez „Z. Mysłakowskiego

1. Umiejętność kontaktu z młodzieżą.

2 Czynna sympatia.

3. Poszanowanie godności ludzkiej ucznia.

4. Kredyt zaufania, jakim powinno się obdarzyć młodzież.

5. Sprawiedliwość.

6. Zgodność między słowem a postępowaniem.

7. Niezawodność.

8. Umiejętność stawiania wymagań i konsekwencji w egzekwowaniu.”

„W. Dzierzbicka wymienia następujące cechy: wytrwałość, cierpliwość, wyrozumiałość, optymizm, żywe usposobienie, sumienność, pracowitość, uczciwość, prawość, rzeczowość. J.Schwarz do cech osobowych najbardziej istotnych w pracy nauczyciela zalicza:

-zamiłowanie do praktycznej działalności dydaktyczno-wychowawczej,

-wytrwałość,

-poczucie odpowiedzialności,

-umiejętność podawania i utrwalania wiedzy,

-zdolność rozpoznania indywidualnych różnic między uczniami.

T. Malinowski na podstawie szerokich badań wśród nauczycieli wymienia dość szeroki zestaw cech:

-wiek średni,

-żywy temperament,

-nieprzeciętna osobowość,

-systematyczność dokształcania się,

-ideowość,

-zrównoważenie, spokój i opanowanie,

-wysokie walory moralne,

-silna wola,

-łagodne usposobienie,

-stanowczość i konwersacja,

-wyrozumiałość

-wrażliwość na krzywdę,

-miłość do dzieci,

-sumienność i obowiązkowość,

-pracowitość,

-rozmiłowanie w pracy pedagogicznej,

-szerokie zainteresowania społeczne,

-gruntowne wykształcenie,

-bogate doświadczenie życiowe i zawodowe.

F. Gonobolin wymienia następujące cechy:

-postępowy światopogląd,

-patriotyzm,

-zainteresowania osobowością ucznia i rozumienia jego psychiki,

-dążenie do wiedzy,

-samodzielność i twórczość myślenia,

-takt pedagogiczny,

-miłość do dzieci,

-cierpliwość i wytrwałość,

-przedsiębiorczość,

-konsekwencja.”

Biorąc po uwagę system klasowo -lekcyjny, na którym opiera się nasze szkolnictwo, stwarza warunki do istnienia grup. Grupa ta ma określony cel i normy. Są one jej nadane przez wyższe instancje oświatowe, które z ramienia społeczeństwa zajmują się organizacją wychowania. Pod względem struktury wyróżnić w niej można pewne pozycje :pozycje nauczyciela i pozycje ucznia, z którymi łączą się odpowiednie role pozostające ze sobą pewnej relacji. Stosunek wymienionych ról polega na wychowywaniu ze strony nauczyciela i poddawaniu się zabiegom wychowawczym ze strony ucznia, co przejawia się zwłaszcza w formach opieki i nauczania. Ze względu na rodzaj powiązań między poszczególnymi pozycjami, grupa może charakteryzować się różnymi strukturami. S. Mika wymieni cztery:

-„struktura władzy w której poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy;

-struktura socjometryczna, w której poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki lubienia się, nielubienia lub odrzucania, inaczej mówiąc, atrakcyjności, pozytywnych negatywnych postaw interpersonalnych;

-struktura komunikowania się, w której stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje określone są ilością przekazywany informacji liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje;

-struktura awansu, w której powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy.

Poniżej przedstawię tabele opracowane na podstawie ankiet przeprowadzonych z uczniami w technikum ekonomicznym (klasy 1-4) oraz z klasą I Zasadniczą Wielozawodową.

Z ww. uczniami przeprowadziłam ankiety na, które odpowiadali anonimowo. Skonfrontowałam cechy wg książek jakie powinien posiadać nauczyciel a jakiego chcą uczniowie.

Zacznę od klasy I zawodowej, której zadałam trzy pytania. Badaniu ankietowemu zostało poddanych trzynastu uczniów (2 uczennice, 11 uczniów).

Pytanie pierwsze: Jakiego współczesnego nauczyciela chciałaby dzisiejsza młodzież?

Tabela nr1 Ankieta klasa I zawodowa

Odpowiedzi	Liczba uczniów
Z poczuciem humoru	1+1+1
wyluzowany	1
Cięższo określić	1
Wizualnie ładny	1
Inteligentny	1
Pomocny	1
Niewidomy i niesłyszący	1+1+1
Spokojny	1
Miły	1
zwariowany	1
młody	1
wyrozumiały	1
uczciwy	1
rozmowny	1
Potrafiący porozumieć się z młodzieżą	1
Takiego, żeby nie robić nic na lekcji	1

Źródło: opracowanie własne

Pytanie drugie: Co zmieniłbyś/abyś w swoich obecnych nauczycielach?

Tabela nr 2 Ankieta klasa I zawodowa

Odpowiedzi	Liczba uczniów
Nic, ponieważ i tak się nie zmienią	1
nic	4
wszystko	6

Źródło: Opracowanie własne

Pytanie trzecie : Jak powinna wyglądać lekcja?

Tabela nr 3 Ankieta klasa I zawodowa

Odpowiedzi	Liczba uczniów
Nie wywoływać dużej presji na uczniach	1
Tak jak ta(ankieta forma zabawy)	1
Lekcje mają trwać 5 minut	2
Nie wiem	1
Fajnie	1
Miło	1
Sympatycznie	1
Zwariowanie	1
Śmiesznie	1
Cicho w spokoju, żeby wszyscy słuchali	1

Źródło: Opracowanie własne

Ww. ankiecie poddano 13 uczniów, z , których dwóch napisało pytania i oddało kartki. Jak widać odpowiedzi są bardzo różne. Jednak nawet w klasach zawodowych ukazują się takie cechy jak wyrozumiałość, umiejętność współpracy z młodzieżą, zrozumienie. Jest to klasa dosyć problemowa, ciężka w pracy i stwarzająca problemy wychowawcze. Jedna osoba potrafi zaburzyć i zdezorganizować lekcje. Jak widać z odpowiedzi uczniowie chcą, żeby na lekcji były wypowiedzi w formie żartu, żeby lekcja nie wywoływała presji. Można z nimi tak współpracować, ale trzeba przy tym pamiętać, że jest to klasa , która powinna mieć mniej wykładu a więcej pracy własnej ( zajęć, które będą pobudzać ich do pracy).

Przedstawiając badania ankietowe widzimy, że uczniowie chcą nauczycieli , którzy są cierpliwi wyrozumiali, serdeczni a przy tym sprawiedliwi wymagający i stanowczy. Uczniowie chcą żeby nauczyciel posiadał umiejętność zaciekawieniach przedmiotem, , wzbudzenia zainteresowania, przedstawiania jasnych i zrozumiałych wypowiedzi.

Badaniu ankietowemu poddałam również 1 i 4 klasy technikum ekonomicznego. W pierwszej klasie technikum ekonomicznego zapytałam uczniów :

Jakiego współczesnego nauczyciela chciałaby młodzież?

Tu padały przede wszystkim odpowiedzi: uczciwy, komunikatywny, łatwo nawiązujący kontakt z uczniem, zabawny , sprawiedliwy,, uśmiechnięty, pomocny, wyrozumiały, towarzyski, z poczuciem humoru, otwarty na propozycje, pomysły uczniów, pracowity, odpowiadający na każde pytania uczniów, wymagający.

Kolejnym postawionym pytaniem było: W jaki sposób powinny być przeprowadzane lekcje? Odpowiedziami było: w formie wykładu, w formie ćwiczeń, praca w grupach, w ciszy i skupieniu, przekazywanie wiadomości w możliwie przyjemny sposób.

Kolejne pytanie dotyczyło konkretnie przedmiotów zawodowych: Co byś zmienił/a w przedmiotach zawodowych? Tutaj nie było zaskoczenia uczniowie nie chcą być odpytywani, chcą więcej zadań w grupach, częstsze chodzenie do tablicy, ponieważ jak idą do tablicy więcej rozumieją, poświęcenie więcej czasu na tłumaczenie lekcji trudniejszych do zrozumienia, różne formy zapamiętywania, ćwiczenia, które ułatwiają naukę.

Podsumowując pierwsze klasy również chcą wyrozumiałości i zrozumienia, ale jeszcze nie za bardzo rozumieją dlaczego wymaga się od nich i jak to w późniejszym czasie będzie przydatne. Najbardziej widoczne w ich ankietach była praca w grupach, która występuje u nich na lekcji ale nie jest często formą, ponieważ widać większy wkład osób, które lepiej rozumieją materiał i nie zawsze jest między nimi współpraca, można docenić ich w grupie za to, że tłumaczą innej osobie, która nie rozumie i to jest akurat pozytywnym argumentem za tą formą oceniania. Jednak doskonale wiemy , że stosując tak formę oceniania jak praca w grupach , wszystkim osobom z grupy musimy dać takie same oceny , co nie zawsze jest adekwatne do zaangażowania i wkładu danej osoby i co za tym idzie nie jest sprawiedliwe. Uczniowie mając tą świadomość wybierają pracę w grupa jako jeden z łatwiejszych sposobów zdobycia pozytywnej oceny często kosztem, tego że inne osoby wykonają za nich pracę.

Kolejną klasą poddaną ankiecie była 4 klasa technikum ekonomicznego. Tutaj zadane pytania były następujące: Jakie cechy powinien posiadać współczesny nauczyciel?

- wyrozumiały

- otwarty

- zabawny

- uprzejmy

- grzeczny

- spokojny

- cierpliwy

- kreatywny

- szczery

- prawdomówny

- uśmiechnięty

-pogodny

- pomysłowy

- pomocny

- punktualny

- sprawiedliwy

Następne pytanie to czy wolisz nauczyciela, który zachowuje duży dystans, czy otwartego?

Tutaj uczniowie wybrali oczywiście nauczyciela otartego na ucznia, takiego, z którym można porozmawiać na każdy temat, takiego, który nie wprowadza sztywnej atmosfery na lekcjach. Nie chcą nauczyciela, którego się boją , chcą chodzić na lekcje z przyjemnością. Twierdzą, że jeśli uczą się pod presją to szybko zapominają, a jeśli ktoś przekaże im wiedzę w zabawny sposób pamiętają to.

Klasa 4 , która była poddana ankiecie jest już klasą bardzo dorosłą, dojrzałą więc naprawdę można z nimi współpracować jak z osobami dorosłymi. Ogólnie ankieta po części pokazał, że to czego wymagają uczniowie opisywane jest w książkach o nauczycielach współczesnych.

Tak więc z przedstawionego obrazu wynika ,że nauczyciel powinien mieć rozbudowaną osobowość a przede wszystkim osobowość powinna pozwalać mu na umiejętne dopasowanie się do sytuacji.

Każdy nauczyciel tak jak każdy człowiek jest inny. Jednym łatwiej jest się zmierzyć z niektórymi cechami własnej osobowości i ewentualnie mieć jakikolwiek wpływ na nie.

Z perspektywy mojego stażu mogę powiedzieć, że jedną z najważniejszych cech osobowości jest cierpliwość i wytrwałość.

Nauczyciel wytrwały i cierpliwy ma szanse na przetrwanie, który konsekwentnie dąży do celu.

Umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach z młodzieżą, dziećmi itd. Nauczyciel, który jest dobrze zorganizowany oraz obeznany w regulaminach również obiera właściwy kierunek, ponieważ to bardzo ważne.

Musimy pamiętać, że cechy osobowościowe są to takie cechy , które już mamy , ale poznajemy je dopiero w różnych sytuacjach.

Cechami osobowości są również cechy kierunkowe jakimi są zainteresowania. Dobrze jest kiedy nauczyciel lubi przedmiot, który wykłada wtedy interesując się nim nabywa nowych wiadomości, rozwija się.

Nabywając nowe umijętnośći nauczyciel doskonali swoją osobowość.

Połączenie wszystkich cech, które dają nam doskonałego nauczyciela jest bardzo rzadkie. Praktycznie nie mamy osób, które łączą w sobie wszystkie wymienione cechy.

Posiadamy kilka cech, które odkrywamy gdzieś tam na swojej drodze nauczyciela. Niektóre cechy jesteśmy wstanie przyhamować Inie ujawniać, ponieważ mogą być niekorzystne i przekonaliśmy się o tym. I w ten sposób wyrabiamy sobie obserwacje oraz elastyczność.

Wynika z tego , że najlepiej jest posiadać bardzo bogata osobowość.

1. Współczesne narzędzia pedagogiczne w prowadzeniu przedmiotów specjalistycznych

Czy w dzisiejszych czasach nauczyciel powinien być kreatywny? Oczywiście, że tak. Nawet na najbardziej ścisłym i przedmiocie i z najtrudniejszą młodzieżą nauczyciele powinni wykazać się kreatywnością. Pracodawcy szukają kreatywnych pracowników i nie chodzi tutaj już tylko o nauczycieli. Jeśli nauczyciel jest osobą kreatywną potrafi wykorzystać mnóstwo narzędzi, które nie pochłoną dużo nakładów czasu pracy ani nakładów kosztów finansowych.

Przy wykładzie w przedmiotach specjalistycznych wykorzystuje się aparat mowy, którym odpowiednio się manipuluje, po to aby uczniowie nie nudzili się na zajęciach.

Głównym narzędziem wykorzystywanym podczas ćwiczeń jest podręcznik, który zawiera zestaw ćwiczeń wraz z rozwiązanymi przykładami. Dodatkowo do zajęć wykorzystuje się również przykłady z innych podręczników.

Kolejnym narzędziem są deklaracje skarbowe, deklaracje ZUS, druki urzędowe, druki magazynowe, druki biurowe. Uczniowie na zajęciach pod okiem nauczyciela wypełniają dokumentację. Jest to fajny sposób na przyuczenie praktycznego do zawodu.

Na zajęciach specjalistycznych wykorzystywane są również różnego rodzaju testy egzaminacyjne przygotowujące do zdania egzaminu zawodowego.

Uczeń wykorzystuje również komputer na pracowni komputerowej, gdzie nabywa umiejętność obsługi programów księgowych. Poznaję i ewidencjonuje operacje gospodarcze w programach księgowych, kadrowo-płacowych. To jeśli chodzi o zawody administracyjne.

Natomiast jeśli chodzi np. o zawody rolnicze, mechaniczne, to tutaj mamy do czynienia z takimi narzędziami jak pojazdy samochodowe, pojazdy rolnicze, pracownie warsztatowe na, których uczeń opanowuje wiedzę praktyczną dotyczącą naprawy, konserwacji maszyn rolniczych oraz pojazdów samochodowych.

Kolejnym przedmiotem specjalistycznym może być branża żywieniowa, która przede wszystkim opiera się na pracowni tzw. pomieszczeniu gospodarczym , w której jest kuchnia i uczniowie praktykują przyrządzanie posiłków.

Oprócz ww. narzędzi specjalistycznych można oczywiście wykorzystywać projektor, tablice interaktywną, zwykłą tablicę.

Przypominając o kreatywności nauczyciela narzędzie pracy tworzy sobie sam. Z dorosłą młodzieżą pracować również można w podziale na grupy, gdzie dzieląc ich wykorzystywać można kolorowe karteczki ( każdy kolor to inna grupa). Kolorowe kartki bloku, klej i nożyczki również jest to fajne narzędzie przy tworzeniu pewnych schematów organizacyjnych.

Do przedmiotów specjalistycznych takich jak np. rysunek techniczny wykorzystywane są linijki, ołówek, cyrkiel, gumka, kalkulator.

Od kalkulatora powoli się odchodzi używany jest tylko do sprawdzenia wyników , ponieważ od tego roku na egzaminach zawodowych nie można używać kalkulatorów.

Oczywiście od samych początków nauczycielom służy tablica na, której tłumaczone są zadania i rozrysowywane projekty , rysunki. Na zajęciach wykorzystywane mogą być również plakaty, prace uczniów do ewentualnego pokazu. Wykorzystujemy również komputery do prezentacji multimedialnych.

W przedmiotach zawodowych praktycznych mamy do czynienia również z różnym środkami chemicznymi , które używamy do prezentacji np. w technikach samochodowych (oleje, płyny do spryskiwania, płyny hamulcowe). W technikum samochodowym wykorzystujemy również lewarki, różnego rodzaju narzędzia.

Zawsze przed każdą lekcja należy zastanowić się co ewentualnie użyjemy i jaką wiedze chcemy przekazać. Czasem pomysły przychodzą spontanicznie i mimo zaplanowania nie wychodzi tak jakbyśmy chcieli, ale nieważne jest w jaki sposób to osiągnęliśmy tylko to, że zrealizowaliśmy określony cel.

Czasem nie musi być to nic kosztownego , a da określony efekt.

Na zajęciach ekonomicznych i przedsiębiorczych można użyć również różnych gier dydaktyczno-edukacyjnych, gdzie osoby uczą się przedsiębiorczości i inwestowania.

Na zajęciach mogą być używane również gazety, czasopisma podatkowe i inne finansowe, samochodowe , rolnicze, ksiązki kucharskie , po to aby uczeń sam zasięgał wiedzy. Można korzystać z różnego rodzaju ustaw i rozporządzeń, żeby nauczyć prac administracyjnych i pokazać uczniowi jak wyszukiwać i jak ewentualnie interpretować przepisy.

Na przedmiotach zawodowych można wykorzystać również telewizor i np. puszczać film dotyczący np naprawy samochodu. Przynosi się również różnego rodzaju środki pracy biurowej maszyny do pisania, kserokopiarki do użycia i pokazu. Uczniowie mogą również wysłuchiwać audycji radiowych i tu oczywiście potrzebne jest radio. Audycja radiowa potrzebna do zaczerpnięcie niektórych wiadomości na określone przedmioty zawodowe.

Różnego rodzaju plakaty z opisem np. silników samochodowych, wiadomości ekonomicznych i rolniczych itd.

W przedmiotach specjalistycznych rachunkowych używamy również pieczęci dekretacyjnych, pieczątek, kserokopiarki, maszyny do pisania, faxu, skanera.

Używane , również są księgi finansowe tradycyjne tak zwana .”Amerykanka”, bloki dokumentów magazynowych.

Oprócz wyżej wymienionych stosowane są również w poszczególnych zawodach:

Technik budownictwa

- mapy

- rzuty pomieszczeń

- urządzenia budowlane

- projekty

- narzędzia

- programy specjalistyczne

- kosztorysy

- mapki geodezyjne

- maszyny budowlane

Technik żywienia

- ksiązki kucharskie

- produkty spożywcze

- urządzenia użytku domowego , sprzęt AGD

- pracownia

Technik architektury krajobrazu

- mapy

- rośliny prawdziwe, suszone

- nasionka

- pracownia

- projekty

Technik informatyk

- programy specjalistyczne

- pracownia komputerowa

- programy użytkowe

Zasadnicza szkoła Wielozawodowa

Tutaj istotnym elementem są praktyki, gdzie uczniowie pracują ze specjalistycznym sprzętem w wybranym zawodzie.

Zaletą tej szkoły jest iż mamy kilka kierunków na, których możemy się kształcić I wybrać specjalność.

Technik administracji

- ustawy

- rozporządzenia

- druki urzędowe

- programy specjalistyczne

Technik prac biurowych

- maszyna do pisania

- fax

- kserokopiarka

- bindownice

- artykuły papiernicze i biurowe

- programy do obsługi sekretariatu

- dziennik kancelaryjny

- programy użytkowe

- korespondencja handlowa

- ustawy i rozporządzenia

Technik logistyk

- dokumenty gospodarki magazynowej

- programy specjalistyczne

- pracownie specjalistyczne

Technik hotelarstwa

- spis obiektów noclegowych, hoteli ( baza danych)

- podręczniki kultury, ubioru

- słowniki językowe

- lóżka, pościele, krzesła, zastawy

- sztućce, obrusy

Oprócz ww. zawodów mamy Jeszce wiele innych, do których używane są różnego rodzaju narzędzia pedagogiczne.

Niestety prawdą jest to, że w wielu szkołach nie ma odpowiedniego sprzętu, albo jest go stanowczo za mało, aby zrealizować tematy tak jak należy. Nauczyciele radzą sobie z tym problemem wykorzystując te narzędzia, które mają.

Z nową podstawą programową będzie jeszcze gorzej jeśli chodzi o stanowiska i pracownie, ponieważ musi być stanowisko dla nauczyciela I osobne dla każdego ucznia.

2. Aktualne metody nauczania przedmiotu rachunkowość

Przed każdą przeprowadzoną lekcją nauczyciel powinien zapoznać się z zakresem materiału, tematem lekcji, zastanowić się w jaki sposób przeprowadzić daną lekcję. Tak samo powinno być jeśli chodzi o lekcje rachunkowości. Na samym przedmiocie rachunkowości ciężko jest stosować różnorodne formy (metody) przeprowadzenia lekcji. Na pewno nie jest to tak łatwe jak na przedmiotach ogólnych oraz w gimnazjach i podstawówkach. Nie oznacza to jednak, że można rezygnować z różnych metod przeprowadzania zajęć.

Przede wszystkim w technikum ekonomicznym przedmiotami zawodowymi dotyczącymi rachunkowości są:

- rachunkowość

- specjalizacja (uproszczone formy rachunkowości oraz projekty egzaminacyjne)

- pracownia ekonomiczna

Na lekcjach rachunkowości głównie wykorzystywany jest podręcznik z ćwiczeniami. W podręczniku opisana jest teoria oraz podane są przykłady rozwiązanych zadań, po tym jest ćwiczenie, które jest identyczne jak rozwiązywany przykład tylko ma zmienione dane. W przypadku zaczynania nowego działu lekcja zaczyna się od króciutkiego wykładu, podania notatki, rozwiązania zadania na podstawie przykładu, ewentualne odpowiedzi jeśli występują pytania. Następnie rozwiązywane jest ćwiczenie przez uczniów. I tu wygląda to różnie raz rozwiązywane jest przez jednego ucznia całe zadanie, raz do każdej operacji brany jest inny uczeń. Czasami uczniowie rozwiązują z zadanie pracują w grupach i oceniana jest tylko jedna grupa. Czasem ocenianych jest kilka grup a czasem wszystkie. W swojej pracy stosowałam również czas, który był wyznacznikiem kto szybciej zrobił był oceniany. Najważniejsze jest to , że w przypadku gdy rozwiązujemy zadanie na tablicy głośno mówimy o tym co robimy. Można ewentualnie zrobić jeszcze tak, że gdy uczeń rozwiązuje zadanie inni go sprawdzają i głośną mówią co powinien zrobić. Wiadome jest też ,że jeśli uczeń pracuje bardziej aktywnie więcej się uczy i więcej zapamięta.

Na uproszczonej rachunkowości czyli na specjalizacji pracujemy również z ćwiczeniami, ale tutaj dochodzi nam wypełnianie dokumentów, wypełnianie deklaracji służbowych, deklaracji ZUS. Przedmiot ten służy również to przygotowania uczniów do egzaminu zawodowego. Egzamin zawodowy składa się z dwóch części. I część pisemna dotyczy testów ( 50 pytań testów zawodowych, 30 pytań dotyczących przedsiębiorczości) oraz z II części praktycznej, która składa się z projektu . Projekt należy opracować oraz wykonać na komputerze na specjalnych programach księgowych.

Na przedmiocie specjalizacja rozwiązywane są testy egzaminacyjne z części pierwszej. Z wytłumaczeniem rozwiązywanych testów, analizujemy i staramy się razem odpowiadać na pytania. Na tym przedmiocie opracowywane są również projekty z części drugiej w wersji ręcznej i tutaj też albo pracujemy razem, albo w grupie lub każdy samodzielnie.

Uczniowie pracują w oparciu o rozwiązany projekt egzaminacyjny, ale zadają pytania czy ewentualnie ma być tak rozwiązany.

Kolejnym przedmiotem do nauki rachunkowości jest pracownia ekonomiczna. Każdy z uczniów posiada samodzielne stanowisko komputerowe przy, którym rozwiązuje zadania lub wprowadza opracowany projekt. Uczniowie zapoznają się z programami księgowymi takimi jak Subiekt- wystawiają faktury oraz dokumenty magazynowe. Program Rachmistrz- prowadzą uproszczoną ewidencję w ryczałcie ewidencjonowanym oraz księga przychodów i rozchodów, sporządzają deklaracje dotyczące podatków dochodowych oraz VAT. Program Gratyfikant sporządzają umowy o pracę , obliczają składki ZUS oraz program Rewizor , gdzie uczą się prowadzić pełna księgowość, sporządzają plan kont, dekretują i księgują operacje gospodarcze. Uczniowie poznają również program Płatnik, gdzie sporządzają deklaracje ZUS.

Na pracowni ekonomicznej uczniowie uczą się również statystyki, techniki biurowej tu uczą się sporządzania w użytkowych programach komputerowych CV, Listu motywacyjnego, pisma reklamacyjnego, zamówienia handlowego.

Pracę nauczyciela rozpoczęłam od września 2011 roku w swoim 9 miesięcznym dorobku zastosowałam takie metody jak wykład, praca z tekstem, dyskusja, projektu (działy rachunkowości- podsumowania), kolorowe karteczki - uczniowie dostawali kolorowe karteczki, na których były przychody, koszty, reklama itd. , każda grupa miał inny kolor należało uporządkować kolorami a następnie wprowadzić do podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Bawiliśmy się w głuchy telefon pierwsza osoba podawała jak powinna być zaksięgowana operacja gospodarcza ostatnia księgowała na tablicy, burza mózgów- również na zajęcia powtórzeniowe. Pracowanie z gazetami , formułowanie i przedstawianie wiadomości prasowych dotyczących rachunkowości i podatków.

Do uczniów również przychodzą na lekcje pokazowe np. osoby reprezentujące bank, firmy ubezpieczeniowe i również w ten sposób przekazują im wiedzę dotyczącą właśnie tych sektorów.

Do zajęć mogą być, również używane różnego rodzaju ustawy, rozporządzenia, regulaminy, przepisy BHP, ochrona przeciwpożarowa.

Z uczniami klas pierwszych pracowałam z Ustawą o rachunkowości, gdzie wyszukiwaliśmy zagadnień , które już poznaliśmy.

Kolejną metodą mogą być również prezentacje multimedialne przygotowane przez uczniów i prezentowane na podsumowanie, powtórzenie materiału.

Na rachunkowości można zastosować, również pogadankę czy dyskusję na temat danego zadania albo aktualnych wiadomości dotyczących np. stawek podatkowych, progów podatkowych, wysokości składek itd.

Na lekcje rachunkowości dział bakowości zaprosić można przedstawicieli bankowych, którzy przedstawia aktualne usługi dla ludności, kredyty bankowe, oprocentowanie kredytów i lokat.

Uczniowie mogą zakładać również firmę i księgować operacje gospodarcze, uczyć się praktycznej rachunkowości w formie zabawy.

Tworzą plakaty , opracowują referaty, powtarzają przy tablicy jeśli czegoś nie wiedzą, przy okazji uczą się poprawnej składni językowej.

Uczniowie mogą odgrywać również swoje role w sposób zabawy wczuwając się w pewne role używając terminologii z rachunkowości. Jest to nauka poprzez zabawę, co niektórym nauczycielom wydaje się nie do zrobienia, ponieważ są to np. osoby starsze i , że jest zbyt dziecinne dla nich, to nie ta metoda. Ale jest to nie prawdą uczniowie dobrze się przy tym bawią wydaje im się że jest to śmieszne a przy ty doskonale się uczą, ponieważ zapamiętują

Dlatego nie rezygnujmy z różnych metod bądźmy ponadczasowi, starajmy się dopasować różne metody do naszego przedmiotu nawet takie, które wydają się nie możliwe.

Dla prawdziwego nauczyciela nie ma rzeczy nie możliwych. Wszystkiego można nauczyć i wszystko można zrozumieć, nie jest to łatwe do osiągnięcia. Nikt nam nie mówił, że będzie łatwo.

Więc pracujmy nad swoimi kompetencjami i kwalifikacjami poprzez lata pracy, które nie będą zmarnowane jeśli będziemy czuć się lepszymi dzięki trudowi pracy jaką włożymy we własny rozwój.

.

3. Kompetencje i kwalifikacje współczesnego nauczyciela rachunkowości

Zgodnie z rozporządzeniem nauczyciel rachunkowości to nauczyciel teoretycznych przedmiotów zawodowych. W związku z tym powinien posiadać wykształcenie wyższe magisterskie o kierunku zgodnym z nauczanym przedmiotem czyli rachunkowość oraz studia podyplomowe przygotowanie pedagogiczne do przedmiotów zawodowych.

Nauczyciel może nie mieć studiów magisterskich zgodnych z nauczanym przedmiotem, ale żeby móc pracować na stanowisku nauczyciela rachunkowości musi je uzupełnić o ewentualne studia podyplomowe z rachunkowości.

Dobrze jest choć to nie jest wymagane rozporządzeniem, jeżeli taki nauczyciel miał jakąkolwiek praktykę dotyczącą sektora rachunkowości czy finansów bądź administracji publicznej.

Jeśli chodzi o kompetencje to każdy nauczyciel nie tylko ten uczący rachunkowości powinien przede wszystkim pracować z powołania a nie z innych względów chociażby materialnych. Ważne jest aby lubić swoją pracę czuć się w niej dobrze oraz umiejętnie współpracować z młodzieżą.

Nauczyciel rachunkowości powinien posiadać umiejętność logicznego myślenia. Musi pamiętać o tym, iż naucza trudnego ścisłego przedmiotu a spotka się z młodzieżą, która w większości dokonała nieprawidłowego wyboru kierunku. Na swej drodze będzie spotykał problemy w , których uczniowie mogą nie rozumieć pewnych zagadnień. Musi być elastyczny i dostosować się do poziomu danej klasy i znaleźć taki sposób tłumaczenia lub taką metodę, która będzie dążyła do osiągania zamierzonych celów.

Musi posiadać również wiedzę teoretyczną z danego przedmiotu i umiejętnie ją przekazywać. Powinien systematycznie przygotowywać się do zajęć i przed każdą lekcja analizować zadanie jak ewentualnie je objaśnić na rożne sposoby tak aby do większości trafiło.

Oprócz umiejętności teoretycznych z danego przedmiotu nauczyciel powinien wykazać się również umiejętnościami pedagogicznymi. Dobry pedagog to taki , który rozumie problemy ucznia, potrafi umiejętnie współpracować ze środowiskiem uczniowskim ( w tym przypadku z młodzieżą), jest szanowany, lubiany, sprawiedliwy ale zarazem wymagający, potrafiący utrzymać dyscyplinę na lekcji. Nie krzykiem, nie podnoszeniem głosu, nie doprowadzający do tego, że uczniowie boja się jego i dlatego się uczą, Uczeń powinien przychodzić na zajęcia z przyjemnością i nawet najgorszy, najtrudniejszy przedmiot może stać się lubiany w momencie gdy prowadzi go dobry specjalista, który potrafi zainteresować, zachęcić, wytłumaczyć i pokazać, ze to nic trudnego. Na pewno to nie jest proste zadanie, dlatego tylko niewielu mierząc się z tymi zadaniami wygrywa.

Przede wszystkim prawdziwi pedagog nie poddaje się walczy o ucznia, nie mając zamiaru działać przeciwko niemu .

Nauczyciel powinien posiadać cechy dobrego aktora, powinien potrafić dobrze odegrać swoją rolę. Czasem trzeba poudawać ale to tylko dla dobra sprawy. Możemy tu nawet pokusić się o umiejętność manipulowania.

Aby nabywać różnego rodzaju kompetencje nauczyciel powinien brać udział w szkoleniach, powinien sam się dokształcać poprzez różnego rodzaju studia podyplomowe. Aby nabyć umiejętność współpracy z młodzieżą dobrze jest też ich poznać poprzez udział w różnego rodzaju imprezach szkolnych.

Nauczyciel powinien też być dobrym psychologiem i potrafić zdiagnozować osobę w jaki sposób na nią oddziaływać np. na niektórych działają wzmocnienia pozytywne czyli ciągłe komplementy z poczynienia nawet tych małych postępów. Na innych zbyt częste komplementy źle działają i nie motywują do nauki, ponieważ uważają , że się nauczyli , są zbyt pewni siebie i zatrzymują się. Nauczyciel powinien być elastyczny, wiedząc, że z każdą klasą pracuje się inaczej.

Pracując z klasami od 1-4 Technikum Ekonomicznego zauważyłam, że zarówno poziom nauczania jak i dyscyplina w klasie jest różna. Najlepiej zdyscyplinowana jest klasa 1, która dopiero nabywa wiedzę i tutaj rola nauczyciela opiera się na tym aby poszukiwać lepszych metod przekazania posiadanej wiedzy, ponieważ zapanować nad dyscypliną w tej klasie jest bardzo łatwo.

Kolejną klasą jest klasa II , w której nauczyciel tworząc zadanie, ciekawą metodę aktywizującą wprowadza porządek w klasie, ponieważ uczniowie ci muszą być cały czas zajęci i nie mogą mieć tak zwanej chwili wytchnienia.

Klasa III najgorsza pod względem dyscypliny wymaga bardzo dużego poświęcenia czasu, ułożenia precyzyjnych zadań, które oczywiście będą ocenione. Klasa tak zwanych prawników, bardzo roszczeniowa często dopominająca się swoich praw niekoniecznie mająca rację. Tutaj także ciągłe pochłaniania klasy w zadaniach i ciągłe ocenianie.

Czwarta klasa raczej zdyscyplinowana , pracująca zawsze bez konieczności oceniania. Osoby dorosłe, dojrzałe potrafiące dostosować się do sytuacji, chociaż posiadające pewne problemowe osoby , które potrafią zaburzyć jednostkę lekcyjną.

Co z tego wynika, że nauczyciel powinien posiadać umiejętność zdiagnozowania danej klasy, po żeby opracować sobie pewne działania.

Oczywiście nie jest powiedziane, ze nie będzie odnosił porażek ale każda porażka powinna być dla niego pouczająca, że np. to nie jest ta metoda dla danej klasy. Dążą do tego na pewno odniesie sukces i osiągnie swój cel.

Ale nie ma skutecznej recepty jak pracować i nie mamy gwarancji , że zawsze będzie dobrze. W dzisiejszy czasach praca z młodzieżą jest bardzo trudna, mają różnego rodzaju problemy, które odbijają się na szkole, są przenoszone. Nauczyciel powinien posiadać umiejętność ewentualnego wyczucia, że z uczniem dzieje się coś złego. Nie może obok problemu przechodzić obojętnie. To jest trudna ciężka i mozolna praca, a prawdziwy nauczyciel cieszy się nawet z najmniejszych sukcesów uczniów.

Przed nauczycielem przedmiotów zawodowych nie lada zadanie , ponieważ musi przygotować osoby do wejścia w świat brutalny, którym rządzą pieniądze, a musi doprowadzić do tego , żeby właśnie ten człowiek był inny.

Musi kształtować w uczniach pozytywne postawy takie jak:

- przedsiębiorczość

- otwartość

- pomysłowość

- kreatywność

- samodyscyplina

- samokrytyka

- umiejętność wypowiedzenia się na temat swoich słabych i mocnych stron

- przyjmowanie porażek z pokorą z automatycznym podnoszeniem się czyli mobilizacja

- pomoc innym jeśli wiem lepiej

- szacunek dla innej osoby o innych poglądach, wyznaniach

Przed nauczycielem stoi ogrom pracy , sam swoja postawą musi również udowadniać, że on jest taką osobą, co nie jest łatwym zadaniem, ponieważ sami dobrze wiemy, że z czymś się nie zgadzamy i czasem sami uczymy się tych wszystkich cech.

Umiejętność manipulacji też jest jedną z cech jakie powinien posiadać nauczyciel.

Czasem uczniom wydaje się , że jest tak jak oni chcą a my osiągamy swój cel i to oni pracują tak jak my chcemy i współpracują z nami. W ten sposób 2 strony są zadowolone.

Ciągłe dążenie do rozwoju własnej osobowości sprawia, że nabywamy coraz większe kompetencje do bycia człowiekiem na odpowiednim miejscu.

1. Autorski program przedmiotu rachunkowość dla uczniów pierwszej klasy

Dzisiejszy program autorski określamy w oparciu o Podstawę Programową Kształcenia w Zawodach z dnia 10 stycznia 2012r. Składa się ona z trzech części:

- część pierwsza określa ogólne cele i zadania kształcenia zawodowego oraz obejmuje tabelę zawierającą wykaz kwalifikacji wraz z ich powiązaniami z zawodami i efektami kształcenia

- część II określa efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, efekty wspólne dla wszystkich zawodów w ramach w ramach obszaru i kształcenia stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów oraz efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych zawodach

- część III określa opis kształcenia w poszczególnych zawodach zawierający nazwy i symbole cyfrowe zawodów, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, cele kształcenia w zawodach, nazwy kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach, warunki realizacji kształcenia w zawodach, minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego oraz możliwości uzyskania dodatkowych kwalifikacji w zawodach w ramach obszaru kształcenia określonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

Zgodnie z aktualną podstaw a programową symbol cyfrowy dla zawodu technik ekonomista to od 2012 roku 331403. Zawód Technik Ekonomista znajduje się w obszarze administracyjno -usługowym. Realizowany przedmiot nazwany został jako prowadzenie rachunkowości. Z symbolem A36.

A36 Prowadzenie rachunkowości klasa I

Dokumentowanie i ewidencjonowani e działalności gospodarczej:

Cele ogólne

Uczeń:

- sporządza i kontroluje dowody księgowe oraz kwalifikuje je do księgowania

- interpretuje zdarzenia gospodarcze dokumentowane dowodami księgowymi

- przestrzega zasad przechowywania dowodów księgowych

- klasyfikuje aktywa i pasywa identyfikuje kategorie wynikowe

- przestrzega zasad i stosuje przepisy prawa dotyczące prowadzenia rachunkowości

- przestrzega zasad funkcjonowania kont księgowych

- otwiera i zamyka księgi rachunkowe

-ewidencjonuje operacje bilansowe i wynikowe na kontach syntetycznych i analitycznych w różnych jednostkach

- planuje amortyzację środków trwałych i dokonuje odpisów amortyzacyjnych

- poprawia błędy w dowodach księgowych i księgach rachunkowych

- sporządza zestawienie obrotów i sald

Kształcenie w poszczególnym zawodzie:

- zna pojęcie rachunkowości

- rozróżnia pojęcia koszt, wydatek, dochód, podatek

- potrafi obliczyć amortyzację majątku trwałego

- potrafi sporządzić dokumenty własne i obce

- zna kategorie dokumentów i zasady jej przechowywania

- prawidłowo koryguje popełnione błędy księgowe

- potrafi wymienić i opisać funkcje rachunkowości

- klasyfikuje aktywa trwałe, obrotowe, kapitały własne, zobowiązania

- definiuje składniki aktywów i pasywów

- wyjaśnia pojęcie bilansu i określa jego elementy

-oblicza wartości aktywów i pasywów zawarte w bilansie

- potrafi sporządzić uproszczony bilans

- otwiera i zamyka konta bilansowe oraz wynikowe

- potrafi wykazać wpływ operacji gospodarczych na bilans

-ewidencjonuje operacje gospodarcze wg zasady podwójnego zapisu

- podsumowuje obroty i ustala saldo końcowe

-potrafi zinterpretować treść ekonomiczną sald kont bilansowych

- potrafi sporządzić bilans zamknięcia

- klasyfikuje i definiuje koszty rodzajowe i starty nadzwyczajne, zyski nadzwyczajne

-definiuje i posługuje się kontem wynikowym

- ewidencjonuje operacje gospodarcze na kontach księgi głównej i kontach pomocniczych

- wykonuje cykl operacji od bilansu początkowego do bilansu końcowego

- definiuje , rozróżnia i stosuje zasady rachunkowości

- potrafi ustalić stan gotówki w kasie oraz na rachunku bieżącym przedsiębiorstwa

-potrafi ustalić wartość początkową środków trwałych

- oblicza koszty wynagrodzeń

Materiał nauczania

Struktura i zasady rachunkowości

Zawiera zasady rachunkowości, przepisy prawne rachunkowości, funkcje oraz istotę rachunkowości.

Ćwiczenia:

- dopasowywanie obowiązujących zasad rachunkowości

- praca z ustawą o rachunkowości-analiza

Bilans wpływ operacji gospodarczych na bilans

Definiowanie pojęcia bilans, opis poszczególnych pozycji bilansu, wpływ operacji gospodarczych na bilans.

Ćwiczenia:

- prawidłowe dopasowywanie składników majątku (aktywów) oraz źródeł ich pochodzenia pasywów

- sporządzanie bilansu otwarcia

- formułowanie operacji gospodarczych

- rodzaje wpływu na bilans poszczególnych operacji gospodarczych

Ewidencja operacji gospodarczych

Charakterystyka kont bilansowych, reguła podwójnego zapisu, ewidencja operacji gospodarczych, sporządzanie zestawienia obrotów i sald, bilans zamknięcia, poprawianie błędów księgowych.

Ćwiczenia:

- cykl czynności od bilansu początkowego do bilansu końcowego

- interpretacja treści ekonomicznej sald

- korygowanie zapisów stornem czarnym i czerwonym

- zasada podwójnego zapisu (księgowanie operacji gospodarczych)

Łączenie i dzielenie kont. Ewidencja analityczna.

Prowadzenie zapisów na kontach księgi głównej i księgach pomocniczych.. Łączenie i dzielenie kont (istota).

Ćwiczenia:

- ewidencja operacji gospodarczych na kontach powstałych w wyniku podziału lub łączenia

-porównywanie zapisów na kontach syntetycznych i analitycznych

Ewidencja rozrachunków

- ćwiczenia dotyczące rozrachunków z pracownikami (sporządzanie listy płac i księgowanie)

Koszty i ich rozliczanie

Koszty układu rodzajowego i funkcjonalnego. Koszty wg typów działalności.

Ćwiczenia:

- grupowanie kosztów wg różnych kryteriów

- ewidencjonowanie kosztów w układzie rodzajowym i funkcjonalnym

Kapitały, fundusze, rezerwy, kredyty

Zobowiązania i kredyty w działalności gospodarczej, klasyfikacja kapitałów.

- ewidencja operacji gospodarczych powodujących zmiany w stanie kapitału

Ewidencja pozostałych kosztów i przychodów jednostki

Grupowanie kosztów i przychodów. Ewidencja kosztów i przychodów operacyjnych, finansowych i nadzwyczajnych.

- ewidencjonowanie strat i zysków nadzwyczajnych

-operacje gospodarcze dotyczące kosztów i przychodów finansowych oraz operacyjnych

Środki dydaktyczne

- Ustawa o rachunkowości

- druki formularze skarbowe

- druki, formularze ZUS

-ćwiczenia dla ucznia

- dokumenty magazynowe, księgowe

- prezentacje multimedialne

- ustawy regulujące prawo podatkowe

- wzorcowe wykazy kont księgowych

- foliogramy

- przykładowe sprawozdania finansowe

- ewidencja przychodów

- rejestry VAT

- księga przychodów i rozchodów

Cele kształcenia w zawodzie

Jeśli chodzi o pierwszą klasę to absolwent pierwszej klasy powinien:

- prowadzić rachunkowość

- obliczać sprawy kadrowo-płacowe

Warunki do realizacji kształcenia w zawodzie

W nowej podstawie programowej przedmiot nazywa się Prowadzenie rachunkowości, w którym zawarte jest ewidencjonowanie i dokumentowanie zdarzeń i faktów gospodarczych.

W wyniku kształcenia w I klasie uczniowie nabywają umiejętności ewidencjonowania operacji gospodarczych, potrafią obliczyć wielkość wydatków oraz wielkość wynagrodzenia i składek odprowadzanych wynagrodzenia. Należy zwrócić szczególną uwagę na zasady i metody rachunkowości, prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz dokumentowanie operacji gospodarczych. Bardzo ważne jest również kształtowanie cech podczas realizowanego przedmiotu: rzetelność , obowiązkowość, staranność.

Szkoła powinna posiadać:

-pracownie ekonomiczną, która jest wyposażona w stanowisko dla nauczyciela oraz 1 stanowisko dla ucznia

-komputer podłączony do drukarki oraz skanera

-podłączenie do Internetu

-programy biurowe

- projektor multimedialny

- programy do operacji księgowych

- programy do operacji kadrowo-płacowych

-programy do obsługi sprzedaży i gospodarki magazynowej

- programy do uproszczonych form rachunkowości

-programy do rozliczania ubezpieczeń społecznych (deklaracje ZUS)

- druki formularzy działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej

-podręczniki

- wzorcowy wykaz kont

-encyklopedię ekonomiczno- prawne

- stanowisko do techniki biurowej

- programy do obsługi sekretariatu

- telefon z automatyczna sekretarką i faksem

- skaner

- kserokopiarkę

- niszczarkę

- bindownice

- urządzenia do otwierania kopert

- urządzenie do kopertowania

-urządzenie do frankowania

- instrukcję obsługi urządzeń

-rzeczowy wykaz akt

- instrukcję kancelaryjną

Propozycje , metody sprawdzania osiągnięć edukacyjnych ucznia

Uczniów oceniamy systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów.

Kontrolę ocenę osiągnięć uczniów dokonujemy za pomocą:

-odpowiedzi ustne i sprawdziany

- użyci e terminologii z zakresu rachunkowości

- poprawne zapisy operacji na kontach

- rzetelność, dokładność i staranność zapisów księgowych

- poprane wyciąganie wniosków, prawidłowa interpretacja

Cały blok tematyczny dotyczy 520 godzin prowadzenia rachunkowości rozłożony jest na 4 lata w siatce godzin. Zazwyczaj w I klasie są 3 godziny tygodniowo rachunkowości.

Nowością na pewno jest , że przedmiot pracownia ekonomiczna obecnie jest ujęty w dziale prowadzenie rachunkowości, a nie osobno.

Istnieje również możliwość uzyskania dodatkowych kwalifikacji poprzez uzupełnienie tylko jednego działu sektora i można uzyskać tytuł technika rachunkowości.

Technik ekonomista związany jest z:

A35.Planowanie i prowadzenie działalności w organizacji

A36 Prowadzenie rachunkowości

Po uzupełnieniu kwalifikacji:

A65 Rozliczanie wynagrodzeń i danin publicznych może starać się o tytuł technika rachunkowości.

Aktualnie program technika ekonomisty tworzony jest na czteroletni tok nauczania. Tak jak dla każdego zawodu technika nie ma tworzenia dla poszczególnych klas.

Czy będzie lepszy czy gorsz czas pokaże. Na pewno problemem będzie zapewnienie osobnych stanowisk komputerowych. Wcześniej można było pracować dwie osoby do jednego stanowiska komputerowego i nauczyciel nie musiał mieć swojego stanowiska komputerowego. Obecnie jest problem również z podręcznikami do aktualnej podstawy programowej, ponieważ ich nie ma.

Problemu nie mają nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących, ponieważ oferta wydawnicza jest duża i mają zatwierdzone programy innego autorstwa z , których prawdopodobnie będą mogli korzystać.

Podsumowanie

Nauczyciel? Wartościowy człowiek odgrywający bardzo ważną rolę na drodze życiowej młodego człowieka. Bardzo często jest jedyną osobą od, której dostajemy wsparcie.

Wspominany miło, szanowany, wzbudzający podziw tacy powinni być nauczyciele.

Pisząc pracę chciałam podzielić się swoją wiedzą nabytą podczas dziewięciomiesięcznego stażu w technikum ekonomicznym. Pracuje z trudną młodzieżą, mającą problemy w nauce, które niejednokrotnie wynikają z problemów w domu , braku akceptacji itd.

Praca nauczyciela przedmiotów zawodowych jest o tyle trudna, ze bardzo często pracuje się z młodzieżą, która dokonała nieprawidłowego wyboru zawodu często kierując się różnymi aspektami, bądź nie mając innego wyboru.

W pracy chciałam zwrócić również uwagę na fakt, iż nie każdy może być nauczycielem, ponieważ nie posiada odpowiednich kwalifikacji czy choćby predyspozycji osobowych.

I w końcu nauczyciel przedmiotów ekonomicznych (rachunkowości), który musi uczyć logicznego myślenia, posiadać umiejętność tłumaczenia na różne sposoby i uświadamiać młodzież, że kierunek, który wybrali jest przydatny w życiu.

Nauczyciel trudna praca dla odpowiednich ludzi. Najczęstszym błędem i pomyłką jest właśnie to, że stanowiska te obejmują ludzie o nieodpowiednich predyspozycjach osobowych kierując się innymi względami chociażby finansowymi

Krzywdzące jest to dla obydwu stron , ponieważ męczą się ze sobą, nie potrafią nawiązać kontaktu i współpracować.

Mam nadzieje ,że przedstawiłam również działania rutynowe, które występują wśród środowiska nauczycielskiego, gdzie większość nauczycieli, którzy mają stałą posadę uważają, że nie muszą się starać. Wypalają się i nie stosują metod aktywizujących.

W swojej pracy opierałam się na niedużej ilości bibliografii, ponieważ wykorzystałam własną wiedzę i umijętnośći nabyte podczas dziewięciomiesięcznego stażu.

W pracy wykorzystana została również aktualna podstawa programowa do kształcenia w zawodzie.

Dużo pomogło mi to, że odbywałam staż podczas pisania pracy , ponieważ mogłam przeprowadzić i przedstawić ankietę a tym samym lepiej poznać ucznia

Starajmy się nauczać lepiej, bądźmy nowocześni, otwarci przy ty stanowczy i zaradni, Nabywajmy nowe umijętnośći i doświadczenia i nie bójmy się otworzyć na młodego i zagubionego człowieka.

Bibliografia

1. Arends RI „Uczymy się nauczać” WSIP Warszawa 1995r.

2. Badura E. „ Emocjonalne uwarunkowania autorytetu nauczyciela” WSIP Warszawa 1981r.

3. Biblioteczka reformy Ministerstwo Edukacji Narodowej o szkolnictwie zawodowym

4. Biernacka M., Korba J, Smutek Z- Podstawy przedsiębiorczości, Operon Gdynia 2010

5. Bogaj A., Kwiatkowski S.M., „ Szkoła a rynek pracy” PWN Warszawa 2006r.

6. Day Ch., „Rozwój zawodowy nauczyciela” Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004

7. Francuz M., Karpiński J., Sotomski S., „ Metodyka praktycznego nauczania zawodu”” WSIP Warszawa 1994

8. Gerlach R., „ Edukacja zawodowa w aspekcie przemian społeczno-gospodarczych” Bydgoszcz 2007

9. Jamiołkowski M.,Edukacja dla dorosłych na rynku pracy” ZCE Szczecin 1999r.

10. Król I., Pieluchowski J., Nauczyciel i jego warsztat pracy” Empi 2 1997

11. Kwiatkowska H.” Pedeutologia” WAIP Warszawa 2008r.

12. Krzyszczyk P. „ Ciekawi świata- podstawy przedsiębiorczości”, Operon, Gdynia 2012

13. Lodziński K.” Kwalifikacje zawodowe nauczycieli”. Wolter Luwers Sp.zo.o.,

Warszawa 2008

14. Okonia W., Osobowość nauczyciela”wyd II, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1962

15. Pankowska D. „ Pedagogika dla nauczycieli w praktyce”, Impuls, Kraków 2008

16. Przygońska E., Chmielewska I.” Nauczyciele wobec wyzwań współczesności”, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, Łódź 2009

17. Sempruch J.” Nauczyciel w zmieniającej się szkole” wyd 1, Oświatowe Fosze, Rzeszów 2001

Inne źródła

1. Rozporządzenie MEN z 12 marca 2009 w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych przez nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli.

2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 07.02.2012 w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach.

Aneks

Tabela nr 1 Ankieta klasa I Zawodowa

Tabela nr 2 Ankieta klasa I Zawodowa

Tabela nr 3 Ankieta klasa I Zawodowa

Pedeutologia H.Kwiatkowska Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. zo.o. str 24

Pedeutologia H.Kwiatkowska Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. zo.o str 155

Uczymy się nauczać R.I. Arends WSIP W-wa 1995 str 36

Nauczyciel i jego warsztat pracy I. Król, J. Pieluchowski wyd empi2 1997 str 153

Rozwój zawodowy nauczyciela Chrisopher Day Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2004 str 85

„Szkoła a rynek pracy” A. Bogaj, S.M.. Kwiatkowski, PWN Warszawa 2006 str 67-68

„Metodyka praktycznego nauczania zawodu” W.M. Francuz, J. Karpiński, S. Sotomski, WSip, W-wa 1994, str 77

Metodyka praktycznego nauczania zawodu” W.M. Francuz, J. Karpiński, S. Sotomski, WSip, W-wa 1994, str 234-235

Rozporządzenie MEN z 12 marca 2009 w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych przez nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli.

Per Podstawy Przedsiębiorczości M. Biernacka, JKorba ,Z. Smutek wyd Operon Gdynia 2010 str 9

Ciekawi Świata Podstawy przedsiębiorczości P. Krzyszczyk, wyd. Operon 2012 Gdynia 2012 str44

Emocjonalne uwarunkowania autorytetu nauczyciela Emilia Badura wyd WSIP W-wa 1981 str 17-19

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 07.02.2012 w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 07.02.2012 w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach.

40

---