WAGARY

1. Czym są wagary?

Wagary są określane jako zjawisko z dziedziny patologii życia szkolnego. Nazwa pochodzi z języka łacińskiego „vagor” i oznacza dokładnie błąkam się. Wagarowanie może doprowadzić do uprawiania przez dziecko czy młodzież „podwójnego życia”.

Na wagary systematycznie chodzi już co 10 gimnazjalista a w zawodówkach wagaruje 22 proc. uczniów. Najczęściej uczniowie opuszczają lekcje w poniedziałki i w piątki. Miesiące, w których wagary się nasilają, to grudzień i czerwiec, a lekcją, z której najczęściej się ucieka, jest wf. MEN proponuje umieszczanie liczby opuszczonych godzin na świadectwie i zmianę przepisów. Teraz, by uczeń został sklasyfikowany, musi być obecny co najmniej na 50%. lekcji, ministerstwo chce ten próg podwyższyć do 75 %

2. Dlaczego uczniowie wagarują?

Wagary zawsze opierają się na oszustwie. Dzieci oszukują rodziców, którzy sądzą, że przebywają one w szkole, wymyślają kłamstwa dla nauczycieli, kiedy zapytają ich, dlaczego byliśmy nieobecni. Oszukują wszystkich, najbardziej jednak siebie. Wagarowanie jest powodowane m.in. chęcią przyjemnego spędzenia czasu, zaznania swobody, przeżycia niecodziennych przygód (niestety często z użyciem alkoholu i narkotyków). Absencja uczniów na zajęciach lekcyjnych ściśle zawiązana jest z powodzeniami i niepowodzeniami szkolnymi.

Wincenty Okoń wyróżnia trzy główne czynniki tego zjawiska:

• szkoła,

• uczeń,

• warunki społeczne.

A jakie są szczegółowe przyczyny? Do tych najczęstszych możemy zaliczyć m.in.:

• napięcia psychiczne

• brak poczucia bezpieczeństwa

• ostre konflikty pomiędzy rodzicami, stwarzające uczucie stałej niepewności w domu

• rozpad rodziny, poczucie obcości

• aktywny udział dziecka w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych

• stałe awantury

• egoistycznej postawie rodziców zapewniających wysoki standard materialny, ale z bezkrytycznym eksponowaniem go na zewnątrz

• izolacja rodziców od otoczenia, zamknięcia się jedynie w kręgu rodziny

• postawy rodziców reprezentujących odmienne od proponowanych przez szkołę treści wychowawczych

• nawarstwiające się niepowodzenia szkolne

• osoba nauczyciela i sposób w jaki traktuje on swoich uczniów

• nieakceptacja w grupach rówieśniczych

• kontakty, jakie uczniowie nawiązują w grupie; podporządkowanie się jednostkom dążącym do przewodzenia

Jak widzimy przyczyny wagarów nie tkwią wyłącznie w samym uczniu, ale także są powiązane z jego klasą i szkołą. Uczeń z różnych powodów nie czuje się dobrze w swojej klasie i szkole. Część uczniów chodzi na wagary, bo nie czuje się akceptowany przez swoich kolegów i koleżanki z klasy. Taki uczeń czuje się gorszy w takiej klasie, dlatego szuka wszelkich sposobów by nie przychodzić do szkoły, nie spotykać tych osób, w których gronie nie czuje się dobrze. Kolejną przyczyną może być sama szkoła, która nie widzi i nie reaguje na indywidualne potrzeby każdego ucznia, jedni uczniowie nudzą się na lekcjach, a inni nie nadążają nad programem.

To wszystko powoduje wśród tych pierwszych, że mogą iść na wagary, bo i tak wszystko uda się im nadrobić, więc po co marnować czas na przebywanie w szkole, drudzy wychodzą z założenia, że i tak znowu dostaną złą ocenę, kolejny raz nauczyciel na nich nakrzyczy, więc po co mają przychodzić do szkoły, skoro ciągle coś niemiłego ich spotyka.

Przyczyny tkwiące w samym uczniu, to ogólna niechęć do systemu edukacji, tacy uczniowie nie lubią szkoły, nie lubią swoich kolegów i koleżanek z klasy, nauczycieli i samego budynku szkoły. Uważają, że szkoła do niczego się im w życiu nie przyda i nie ma sensu marnować na nią czasu, skoro można w tym samym czasie robić wiele ciekawszych rzeczy.

3. Rodzaje wagarów.

Wagarowanie uczniów można analizować w różnych aspektach. Niektóre z nich są próbą ucieczki od trudności, z którymi uczeń nie może sobie poradzić, a w innym przypadku są środkiem umożliwiającym osiągnięcie jakiegoś celu. Mogą być próbą zaspokojenia ważnych potrzeb, można je także uważać za formę zaspokajania potrzeb psychicznych ucznia a także za mechanizm obronny, w tym przypadku mechanizm niedozwolony. Wagary są niezaprzeczalnie jednym z elementów złego zachowania się.

Według wyżej wymienionych aspektów wyłonić można różnicujące się rodzaje wagarów takie jak:

• wagary doraźno - okazyjne,

• konfliktowe,

• wagary koleżeńskie,

• kompensacyjne,

• na tle zaburzeń charakterologicznych,

• przestępcze.
  

4. Objawy.

Wagary można potraktować jako chęć spędzania czasu zgodnie z potrzebami dziecka, jak również pierwszy sygnał o przeżywanych trudnościach i potrzebie zwrócenia na siebie uwagi dorosłych. Sygnały, wcześnie odkryte, mogą dobrze spełnić swoją funkcję pod warunkiem jednak, że problemy dziecka zostaną potraktowane poważnie. Objawy wagarów możemy uznać za oczywiste, czyli takie, że uczeń nie przebywa w szkole kiedy tam powinien być, ale o tej sytuacji nic nie wiedzą opiekunowie prawni. Na początku nikt nie podejrzewa, że uczeń przebywał na wagarach, uważa się, że miał powody by nie przyjść do szkoły. Dopiero kiedy prosi się o usprawiedliwienie zaczynają się problemy, bo uczeń go nie ma lub ryzykuje i wręcza nauczycielowi podrobione usprawiedliwienie, niestety nauczyciele bardzo często łapią się na nie, a wtedy uczeń czuje się bezkarny o kolejny raz idzie na wagary.
Niepokojącym objawem dla rodziców może być fakt, że ich dziecko przestało odrabiać pracę domowe, uczyć się w domu, a cały czas spędza z kolegami i koleżankami, to może być objaw chodzenia na wagary. Gdyż uczeń, który nie był na lekcjach nie wie co było zadane i z czego będzie sprawdzian, nie odczuwa, że ma obowiązek uczenia się czegoś, więc cały wolny czas spędza z gronie kolegów i przyjaciół. Uczeń, który nagle zaczyna mieć problemy z nauką, ma coraz gorsze stopnie, to uczeń, który przypuszczalnie zaczął chodzić na wagary, przestała go interesować nauka i to co się dzieje w szkole, takie zachowanie nie musi oznaczać, że uczeń wpadł w niedobre towarzystwo, ale że pojawił się jakiś problem i lepiej go rozwiązać, gdy jest niewielki nim się pogłębi.

5. Skutki.

Opuszczanie i nie usprawiedliwianie godzin lekcyjnych, lekceważenie obowiązków i nauczycieli, brak zainteresowania ze strony rodziców może spowodować obniżenie oceny ucznia z zachowania oraz konieczność powtarzania klasy (złe wyniki z egzaminów). Uczeń otrzyma ocenę nieodpowiednią z zachowania, nie opanuje odpowiedniego zakresu wiadomości, nie zdobędzie umiejętności niezbędnych do funkcjonowania na wyższym etapie edukacji i nie ukończy szkoły, źle napisze egzamin. Nastąpi niewłaściwy stopień socjalizacji ucznia, który zamiast integrować się z klasą i nawiązywać klasowe przyjaźnie, może wejść do grupy nieformalnych. Może mieć kontakt z używkami typu alkohol, papierosy, a nawet wejść w konflikt z prawem. Zniechęcić się do dalszej nauki.

6. Jak zapobiegać?

Zadając to pytanie u niektórych ludzi może pojawić się wątpliwość czy w ogóle istnieją na to jakieś skuteczne środki? Aby skutecznie zapobiec temu zjawisku, należy ustalić źródło oraz przyczyny wagarowania, przy czym niezbędna jest umiejętność odróżniania tego zjawiska od lenistwa ucznia lub błędów w rozumieniu i ocenie tego, co jest objawem dojrzewania, wzrastania, rozwoju, przejawem osobowości, a co wyrazem przeobrażeń społecznych, cywilizacyjnych, warunków rodzinnych itp.

Musimy wziąć pod uwagę wiele czynników:

• jeżeli zajdzie taka potrzeba należy przeprowadzić badania diagnostyczne ucznia w poradni specjalistycznej,

• organizowanie terapii psychologiczno-pedagogicznej ucznia, a często i rodziny,

• rozpoznanie indywidualnych potrzeb ucznia oraz przeanalizowanie przyczyn wagarowania w układach wychowawca - uczeń - rodzice,

• opracować formy i sposoby udzielania pomocy uczniowi,

• kontrolowanie spójności oraz zgodności podejmowanych działań edukacyjno - wychowawczych.

Musimy pamiętać o tym, że wagarów nie możemy lekceważyć! Trzeba zwiększyć działalność wychowawczo-opiekuńczą oraz współpracę szkoły z domem ucznia.

Nauczyciele-wychowawcy mają znaczne możliwości wpływu na wagarujących uczniów, do których należą m.in.:

• indywidualne rozmowy z uczniem,

• kontakt z rodzicami, informacje o frekwencji i sposobie oceniania ucznia; sugerowanie zbadania ucznia w poradni specjalistycznej,

• kolejna rozmowa z uczniem, rodzicami i pedagogiem szkolnym, ostrzeżenie, iż następne wagary będą powodem pisemnej adnotacji w zeszycie uwag, rozmowy z dyrektorem itp.,

• po kolejnych rozmowach z uczniem wskazania możliwości obniżenia oceny ze sprawowania,

• rozmowa z rodzicami-w zależności od możliwości finansowych rodziny - zorganizowanie zajęć wyrównawczych, zajęć fakultatywnych, indywidualnych itp.,

• zorganizowanie pomocy koleżeńskiej (praca ucznia zdolnego z uczniem mającym trudności w nauce),

• regulowanie wzajemnych kontaktów między rodzicami, nauczycielami i uczniem,

• zmiana klasy (jeśli istnieje taka możliwość).

Zadania dla rodziców wagarowicza:

Często pierwszą reakcją rodziców jest złość i gniew, czemu dają wyraz, robiąc dziecku awanturę. Czasami bywa, że na słowach, niestety, się nie kończy. To do niczego nie prowadzi, a czasem wręcz uniemożliwia porozumienie i wspólne zaradzenie kłopotom. Starajcie się więc panować nad emocjami. Zostaliście oszukani, macie prawo czuć rozczarowanie i ukarać dziecko. Formę kary dostosujcie do jego charakteru - może to być ochłodzenie stosunków, zakaz wyjścia popołudniami czy zmniejszenie kieszonkowego. Przede wszystkim jednak szczerze porozmawiajcie. Dowiedzcie się, dlaczego wagaruje. Znajdźcie wspólnie wyjście z tej sytuacji. jest tu sprawą kluczową.

Drodzy Rodzice!

• Nie lekceważcie nawet pierwszych wagarów, chyba że jest to np. zbiorowa akcja całej klasy dla uczczenia pierwszego dnia wiosny.

• Okażcie dziecku zrozumienie i wsparcie. Ono musi czuć, że nie pozostanie z tym problemem samo, że wyjście z tej trudnej sytuacji to wasz wspólny cel.

• Interesujcie się tym, co dzieje się w szkole, ale staraj się, by nie przybrało to formy nadmiernej kontroli - pytajcie, ale nie przesłuchujcie, odwoźcie rano do szkoły, ale tak, by wyglądało to na wyraz troski, a nie nachalne eskortowanie.

• Porozmawiajcie z wychowawcą i nauczycielem przedmiotu, który sprawia najwięcej trudności. Poproście o dodatkowy czas na nadrobienie zaległości. Zapytajcie, czy jest szansa na zajęcia wyrównawcze w szkole. Pomoc nauczycieli jest niezbędna - powinni oni zastosować metody, które pozytywnie zmobilizują ucznia, pozwolą mu odnieść sukces i poprawić jego poczucie własnej wartości. Jeśli nauczyciele nie okażą dobrej woli i gotowości pomocy, być może trzeba będzie zmienić szkołę.

• Poświęćcie swój czas, aby pomóc opanować dziecku zaległy materiał.

• Bądźcie w stałym, jeśli trzeba, to nawet codziennym kontakcie ze szkołą. Umówcie się z wychowawcą, niech informuje o każdej nowej nieobecności, koniecznie trzymajcie rękę na pulsie. Jeśli któryś z nauczycieli ma niewłaściwy stosunek do ucznia, pójdźcie z tym problemem do dyrektora szkoły.

Bibliografia:

1. W. Okoń, „Nowy Słownik Pedagogiczny”, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 2004 r. s.15, s. 274

2. B. Urban, „Zachowania dewiacyjne młodzieży”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1997, wydanie II.

3. Głos Nauczycielski, nr 36 - „Na kłopoty - raporty”

4. Głos Nauczycielski, nr 3, - „Dlaczego wagary?”

5. Gazeta Szkolna, 2002, nr 12, s. 1, 10-11

6. Strona internetowa: www.eduforum.pl/modules.php?name=Publikacje&d_op=getit&lid=2061

7. Strona internetowa: http://www.gimnazjum1.bierun.pl/publikacje/pedagog.htm

8. Strona internetowa we współpracy z miesięcznikiem „Zdrowie”: http://www.dlarodzinki.pl/artykul/czytaj/wagarowicz-wagarowiczka,113

9. Dwutygodnik Młodzieży Katolickiej, „Nasza Droga”, Kraków 2003, nr 11/2003

---