Jaki format zdjęcia wybrać

Pytaniem, które nurtuje niemal wszystkich początkujących użytkowników sprzętu cyfrowego jest "jak duże odbitki mogę wykonać z mojego aparatu?". Jako że Święta to dla wielu z nich pierwszy test praktyczny, postanowiliśmy w prosty sposób wyjaśnić to zagadnienie.

Kiedyś sprawa była prosta. Po skończeniu rolki oddawaliśmy film do laboratorium usługowego zamawiając odbitki w formacie 9 x 13 cm lub 10 x 15 cm, na papierze błyszczącym bądź matowym. Do tego można było określić czy życzymy sobie wszystkich zdjęć czy też tylko tych dobrych (w ocenie laboranta). Potem, jeśli któreś wymagały dorobienia, zamawialiśmy usługę "według opisu", kosztującą najczęściej 20% więcej, a sporadycznie robiliśmy odbitki większe niż 10 x 15 cm.

Masowe przejście na technologię cyfrowego zapisu obrazu nieco skomplikowało sprawę. Po pierwsze wciąż nie wszystkie laboratoria wykonują usługę wywołania zdjęć z nośników cyfrowych. Po drugie producenci drukarek coraz skuteczniej przekonują nas, że za pomocą prostego w obsłudze urządzenia możemy mieć laboratorium w domu. Po trzecie wreszcie, rozdzielczość oferowana przez aparat limituje wielkość wydruku/odbitki pod kątem jakości. Postaramy się w prosty sposób wyjaśnić tę zależność. Pytanie brzmi "jak duże wydruki mogę wykonać, by zachować ich najlepszą jakość?".

Czym jest rozdzielczość?
"Rozdzielczość aparatu", zwrot używany powszechnie dla określenia liczby pikseli na matrycy danego modelu, nie jest do końca poprawny. Co więcej, mówiąc "rozdzielczość obrazu", gdy mamy na myśli ilość punktów z jakiej składa się zarejestrowany obraz (np. 2048 x 1536), popełniamy błąd. W tym rozumieniu chodzi nam wyłącznie o wymiary obrazu liczone w punktach. Niestety powyższe sformułowania tak się zakorzeniły w naszym języku, że ciężko w tej chwili walczyć o ich poprawne stosowanie. Warto jednak wiedzieć.

Rozdzielczość jest tak naprawdę - mówiąc w dużym uproszczeniu - zdolnością aparatu (układu matryca - optyka) do odwzorowywania detali. Im lepszy sprzęt, tym więcej szczegółów jest w stanie uchwycić. Niemal każdy test aparatu cyfrowego zawiera informacje na ten temat. Z kolei rozdzielczość wydruku mówi nam o zagęszczeniu punktów w obrazie - tym zajmiemy się za chwilę. Czym innym jest też rozdzielczość wzroku, czyli zdolność ludzkiego oka do rozróżnienia sąsiadujących ze sobą punktów / linii. Przyjmuje się, że przeciętnie widzimy przesunięcie rzędu 35 - 60 sekund kątowych (60 s to minuta kątowa). Z tym zagadnieniem wiąże się problem obliczenia wymaganej rozdzielczości odbitki / wydruku, ze względu na odległość obserwatora od zdjęcia. To znaczy im dalej stoimy, tym mniej szczegółów rejestrujemy i tym mniejsza może być rozdzielczość odbitki / wydruku, bez (pozornej) utraty jakości.

Jaki format wybrać?
Mówiąc bardziej obrazowo, odbitkę w formacie 10 x 15 cm oglądamy zazwyczaj ze znacznie mniejszej odległości niż odbitkę 20 x 30 cm lub 30 x 40 cm. Mniejsze przeglądamy trzymając je w rękach - możemy uznać, że odległość wzroku od papieru wynosi ok. 40 cm. Fotografie w większych formatach produkowane są z myślą o powieszeniu ich na ścianie, toteż dystans między oglądającym a zdjęciem nie spada poniżej 1 metra. W związku z tym możemy rozróżnić wymaganą rozdzielczość obrazu ze względu na odległość obserwacji (lub wielkość odbitki).

Miarą rozdzielczości wydruku / odbitki jest ilość punktów na cal (dpi = dots per inch). Możemy przyjąć dla uproszczenia, że zdjęcia małe, oglądane z bliska, powinny mieć optymalnie 300 dpi. Do zdjęć średniej wielkości wystarczy rozdzielczość 150 dpi, a duże formaty (A3) wystarczy wydrukować w 75 - 100 dpi. Oczywiście jest to uproszczenie. Osoby o znakomitym wzroku lub te przyzwyczajone do oglądania maksymalnie wyostrzonych zdjęć będą się krzywić na widok zdjęcia zbyt "rozciągniętego" (to znaczy o za małym dpi), a z drugiej strony zdjęcie średniej wielkości w 100 dpi może się wielu spodobać.

Rzeczone "punkty" (ang. dots) to właśnie nasze piksele zarejestrowane przez matrycę. Z nich składa się obraz i one są jednostkowymi porcjami informacji, których nie da się już powiększyć. W tym momencie możemy w prosty sposób policzyć optymalny format odbitki dla zdjęcia cyfrowego o danej "rozdzielczości" (a dokładnie "wielkości"). Posłużmy się przykładem.

Wykonaliśmy zdjęcie o wielkości 2048 x 1536 (matryca 3 Megapiksele) i chcemy wykonać odbitkę "małą", to znaczy oglądaną z bliska, wymagającą wysokiej rozdzielczości wydruku (300 dpi).

2048 (d) / 300 dpi = 6,83 (i)

W ten sposób obliczyliśmy, że dłuższy bok zdjęcia, przy wydruku w rozdzielczości 300 dpi może mieć 6,83 cala, czyli 17 cm.

1536 (d) / 300 dpi = 5,12 cali = 12,8 cm

Krótszy bok zdjęcia może mięć optymalnie 12,8 cm.

A zatem z pliku o wymiarach 2048 x 1536 możemy wykonać odbitkę w wysokiej jakości (300 dpi) w formacie 12,8 x 17 cm!

Jeśli zdecydujemy się na większy format musimy liczyć się ze spadkiem jakości. Ilość pikseli w obrazie jest skończona i jedynym sposobem powiększenia zdjęcia na papierze jest zmniejszenie zagęszczenia punktów. W naszym przypadku niech będzie to 150 dpi.

2048 / 150 dpi = 13,65" = ok. 34 cm
1536 / 150 dpi = 10,24" = ok. 25,5 cm

Wynika z tego, że ze zdjęcia wykonanego matrycą 3-megapikselową możemy z czystym sumieniem wykonać odbitkę w formacie 25,5 x 34 cm! Oczywiście takie zdjęcie będzie mniej ostre niż odbitka z pierwszego przykładu, niemniej przypominamy o zasadzie odległości obserwacji. Pamiętając o tym, możemy za pomocą powyższego wzoru obliczyć dość dokładnie format w jakim możemy zrobić powiększenie by jakość była dobra.

O proporcji boków
Na zakończenie naszego krótkiego poradnika poświęcimy kilka słów zagadnieniu proporcji boków. Praktycznie wszystkie amatorskie aparaty cyfrowe rejestrują obraz o stałej proporcji 3:4 (tak jak stosunek 1536 do 2048 wynosi 3:4). Jednakże laboratoria usługowa oferują odbitki w proporcjach 2:3, np. 10 x 15 cm. Wynika to z faktu, że właśnie taki stosunek boków zachowuje klatka filmu małoobrazkowego, 24 x 36 mm.

Co zatem się stanie jeśli nasze przykładowe zdjęcie wydrukujemy w formacie 10 x 15 cm. A no musimy się w tedy liczyć z tym, że fragmenty dłuższego boku zdjęcia zostaną "obcięte". Aby zachować proporcje 3:4 zdjęcie pocztówkowe musiałoby mięć format 11,25 x 15 cm lub 10 x 13,3 cm. Pojawiają się już miejsca gdzie można zamówić właśnie takie zdjęcia (tzn. 10 x 13,5 cm - ograniczeniem jest tu szerokość papieru, który produkowany jest w rolach o średnicy 102 mm). Prawdopodobnie z czasem będzie ich coraz więcej.