Pytania egzaminacyjne z instytucji UE


Pytania egzaminacyjne

Źródła prawa i instytucje UE

  1. Wymień podstawowe etapy integracji europejskiej.

  1. Wskaż etapy rozszerzenia UE.

  1. Specyfika prawa UE.

  1. Prawo pierwotne.

Prawo pierwotne jest częścią prawa międzynarodowego. W hierarchii stosowania ma najwyższą moc obowiązywania, tak więc w razie konfliktu między przepisami prawa pierwotnego i wtórnego, pierwszeństwo mają te pierwsze.
Do przepisów prawa pierwotnego zalicza się:

Traktaty założycielskie, wraz z protokołami i późniejszymi zmianami, zawierają podstawy prawne dotyczące celów, zadań, organizacji i funkcjonowania Wspólnot oraz UE. Mają wiec charakter konstytucji. Nazwę te przypisano jednak innemu aktowi prawnemu - Traktat ustanawiający Konstytucje dla Europy, który miał w założeniu ujednolicić dotychczas obowiązujące przepisy traktatów i wprowadzić też, w niektórych obszarach, nowe rozwiązania. Jednak w wyniku fiaska referendum ratyfikacyjnego we Francji i Holandii w 2005 r. proces jego ratyfikacji został wstrzymany. Po "okresie refleksji" wznowione zostały prace nad traktatem konstytucyjnym, w rezultacie których 13 grudnia 2007 r. podpisany został Traktat Lizboński, który ma celu modyfikację dotychczasowych traktatów unijnych m.in. poprzez włączenie do nich części postanowień traktatu konstytucyjnego. Negatywny wynik referendum ratyfikacyjnego w Irlandii w 2008 r. ponownie zablokowało wejście w życie kolejnego aktu wspólnotowego prawa pierwotnego.

  1. Rodzaje i kategorie aktów prawa wtórnego UE.

Prawo wtórne tworzone jest przez kompetentne organy wspólnotowe na podstawie prawa pierwotnego. Przepisy prawa pierwotnego ustanowiły następujące rodzaje prawa wtórnego, wymienione w kolejności mocy ich obowiązywania:

  1. Omów zasadę subsydiarności.

Zasada subsydiarności, zwana inaczej zasadą pomocniczości, oznacza granice działania Unii Europejskiej. W obszarach, które nie są traktatowo zastrzeżone dla instytucji Wspólnotowych, Unia podejmuje działania tylko w przypadkach, które nie mogą zostać zrealizowane dostatecznie efektywnie na poziomie państwa członkowskiego. Zasada subsydiarności odnosi się do sytuacji, które ze względu na swój charakter będą skuteczniej rozwiązane lub osiągnięte na szczeblu unijnym. Oznacza to, że subsydiarność wiąże się z podziałem kompetencji i zadań pomiędzy system instytucjonalny Unii Europejskiej a administracje państw członkowskich, dotyczy również zakresu działania prawa wspólnotowego. Zasada subsydiarności jest nie tylko jedną z głównych zasad funkcjonowania Unii Europejskiej, ale także jest cechą ustrojów wewnętrznych państw członkowskich i państw demokratycznych w ogóle, co oznacza, że wszelkie decyzje ważne dla obywateli powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu - jak najbliżej grupy społecznej, której ma decyzja dotyczyć, czyli np. na poziomie regionu, gminy, a nie na szczeblu centralnej administracji państwowej. Idea subsydiarności historycznie sięga okresu starożytności. Wywodzi się z filozofii polityki i pojawia się w całym nurcie europejskiej myśli politycznej. "Subsydiarność" jako termin pochodzi od łacińskiego słowa "subsydium", co oznacza pomoc, wsparcie. Można z tego wnioskować, że zasada subsydiarności również wiąże się z koncepcją, według której władza powinna występować jako pomoc, wsparcie względem podporządkowanych jej obywateli i ich działań. Natomiast na szczeblu Unii Europejskiej zasada subsydiarności przekłada się na wypełnianie zadań, z którymi nie może poradzić sobie państwo lub grupa państw. Zasada subsydiarności została wprowadzona do zasad ustrojowych Unii Europejskiej przez państwa członkowskie w obawie przed rosnącymi wpływami instytucji Unijnych, szczególnie Komisji Europejskiej. Zasada zyskała umocowanie prawne dopiero w Traktacie z Maastricht z 1992 r

  1. Omów zasadę niedyskryminacji.

Zasada niedyskryminacji - zabrania jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na obywatelstwo (przynależność państwową). Odgrywa szczególną rolę w dziedzinach, do których prawo wspólnotowe nie dotarło lub nie jest zunifikowane lub zharmonizowane. Zasada ta jest ważna w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej (która w państwach członkowskich jest prowadzona zgodnie z ich prawem krajowym), zobowiązuje każde państwo do traktowania obywateli innych państw członkowskich, przedsiębiorców i innych w taki sam sposób, jak swoich własnych obywateli lub firmy. Jeżeli zasada ta nie jest przestrzegana, poszkodowana osoba może przed sądem lub innym organem państwowym powołać się na zasadę niedyskryminacji, aby bronić się przed wypadkami jej przestrzegania.. W przypadku swobody świadczenia usług zakaz dyskryminacji interpretuje się jako związany z miejscem zamieszkania, a nie z obywatelstwem (chodzi o zapewnienie swobody przekraczania granicy przez usługodawcę, usługobiorcę lub samą usługę - przez telefon, faks, Internet itp.).

Oprócz tego zasada niedyskryminacji została sformułowana w innych przepisach Traktatu Wspólnoty Europejskiej. Art. 13 upoważnia Radę UE do podjęcia środków zakazujących dyskryminacji za względu na płeć, rasę lub pochodzenie, przekonania, religię, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Dyskryminacja może być jawna lub ukryta. Pierwsza oznacza wprowadzenie normy jednoznacznie nakazujące zróżnicowane traktowanie pewnej grupy osób ze względu na jakieś kryterium; druga natomiast - normy formalnie skierowanej do wszystkich, ale dotykającej określoną grupę osób bardziej niż inne osoby. Możliwa jest także dyskryminacja odwrotna tj. surowsze traktowanie własnych podmiotów na potrzeby rynku krajowego.

Istotną rolę w prawie wspólnotowym odgrywa też zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, nakazujący jednakowe traktowanie kobiet i mężczyzn odnośnie do warunków pracy i płacy. Przepis ten ma zastosowanie także w sytuacjach czysto wewnętrznych (czyli w stosunkach pomiędzy własnymi obywatelami).

  1. Omów zasadę pierwszeństwa prawa UE.

Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego stanowi naczelną zasadę ustrojową wspólnotowego porządku prawnego. Zapewnia ona efektywne i jednolite stosowanie prawa wspólnotowego na terytorium wszystkich państw członkowskich, gwarantując tym samym najpełniejszą realizację celów wynikających z Traktatów Założycielskich. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w swej istocie stanowi nakaz zapewnienia wszystkim normom prawa wspólnotowego przewagi w razie konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą lub późniejszą normą krajową w każdym państwie członkowskim. Należy zarazem podkreślić, iż Trybunał Sprawiedliwości opowiada się za pierwszeństwem stosowania prawa wspólnotowego, a zatem sprzeczna z prawem wspólnotowym norma prawa krajowego nie traci automatycznie mocy obowiązującej, lecz zostaje jedynie wyłączona możliwość jej stosowania w konkretnych przypadkach, które skutkują powstaniem kolizji. Zasada prymatu prawa wspólnotowego wyłącza możliwość powołania się przez państwo członkowskie na jakiekolwiek normy krajowego porządku prawnego, które byłyby wyłączone spod obowiązywania zasady nadrzędności, w tym także na normy konstytucyjne, niezależnie od tego czy są one normami wcześniejszymi czy późniejszymi. Zakres podmiotowy tej zasady obejmuje wszystkie organy publiczne, centralne i lokalne, ilekroć staną one przed koniecznością rozstrzygnięcia kolizji normy prawa wspólnotowego z prawem krajowym, w szczególności zaś odnosi się do organów stosujących prawo - sądów i organów administracyjnych. W przypadku zaistnienia kolizji pomiędzy prawem wspólnotowym a prawem krajowym każdy organ administracji państwowej oraz sąd państwa członkowskiego, rozpatrujący sprawę zobowiązany jest do odmowy zastosowania sprzecznej z prawem wspólnotowym normy prawa krajowego.

  1. Na czym polega skutek bezpośredni prawa Unii Europejskiej.

Skutek bezpośredni mam miejsce wówczas, gdy przepis spełnia pewne warunki - zwłaszcza precyzji i bezwarunkowości. Norma zawarta w takim przepisie dociera na poziom krajowy, czyniąc osoby bezpośrednimi podmiotami tego prawa. Jednostki mogą powoływać się na prawo wspólnotowe przed sądami krajowymi, w pewnym zakresie także przed wspólnotowymi. Stosowanie jednak do orzecznictwa Europ Trybunału Sprawiedliwości ETS, skutek bezpośredni nie dotyczy wszystkich przepisów prawa wspólnotowego.

  1. Scharakteryzuj rozporządzenie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny (ogólną moc wiążącą), tzn. obowiązek stosowania zawartych w nim norm prawnych dotyczy zarówno państw (w tym ich instytucji, włącznie z sądami), jak i jednostek (osób fizycznych i prawnych), których dotyczy określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje w całości we wszystkich państwach członkowskich. Jest stosowane wprost (bezpośrednio), co oznacza, że, co do zasady, nie wymaga dodatkowych zabiegów wdrażających je do prawa krajowego. Na przepisy rozporządzeń można się powoływać przed organami administracyjnymi i sądowymi państw członkowskich na równi z przepisami prawa krajowego. W sytuacji gdy prawo krajowe jest sprzeczne z przepisami danego rozporządzenia,przepisyrozporządzeniamająpierwszeństwostosowaniaprzed prawem krajowym. Obowiązek uchylenia kolidującej z prawem unijnym normy prawa krajowego spoczywa na państwie członkowskim UE. Rozporządzenie jest stosowane najczęściej w tych dziedzinach funkcjonowania UE, w których uzasadnione jest pełne ujednolicanie prawa państw członkowskich - np. Wspólna Polityka Rolna, polityka handlowa, transportowa, polityka konkurencji

  1. Scharakteryzuj dyrektywę

Dyrektywa wiąże wyłącznie państwa członkowskie, i tylko te, do których jest skierowana. Nie są natomiast adresatami dyrektywy inne podmioty prawa(w tym jednostki: osoby fizyczne i prawne). Zgodnie z art. 288 ust. 3 TFUE dyrektywa wiąże co do określonego celu, pozostawiając państwom członkowskim pewien zakres swobody co do wyboru form i środków jego realizacji. Inaczej niż w przypadku rozporządzenia, przepisy dyrektywy nie są bezpośrednio stosowane. Państwa członkowskie - w celu wykonania dyrektywy - zobowiązane są do wydania przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych mających na celu jej wdrożenie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie stanowi poprawnego wdrożenia dyrektywy samo jej stosowanie w ramach praktyki administracyjnej. Dyrektywa określa termin wdrożenia do porządków prawnych państw członkowskich. Z reguły jest to okres od 1 do 3 lat od uchwalenia dyrektywy. Pozwala ona - w odróżnieniu od rozporządzenia -zachować pewien stopień swobody przez państwa członkowskie przy podejmowaniu konkretnych środków do jej implementacji. Ten instrument prawny pozwala również na poszanowanie odrębności krajowych porządków prawnych. W tym zakresie dyrektywy są instrumentem harmonizacji prawa państw członkowskich, a nie jego ujednolicania. Stosowane są w szczególności w takich dziedzinach prawa UE, jak rynek wewnętrzny, polityka socjalna, ochrona środowiska. Mimo iż dyrektywy nie mają, co do zasady, waloru bezpośredniej skuteczności w porządkach prawnych państw członkowskich, Trybunał Sprawiedliwości uznał ich bezpośrednią skuteczność w wyjątkowych przypadkach. Osoba fizyczna lub prawna może, w celu ochrony swego interesu, powołać się wobec państwa bezpośrednio na postanowienia dyrektywy, jeżeli spełnione zostaną następujące warunki: dyrektywa nie została wdrożona w terminie lub została wdrożona w sposób nie prawidłowy lub niepełny oraz stosowne postanowienia dyrektywy są bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne co do treści. Jednak dyrektywa nie ma bezpośredniej skuteczności horyzontalnej (nie można się powoływaćna postanowienia dyrektywy wobec osób fizycznych i prawnych). Tak więc bezpośrednia skuteczność dyrektywy dotyczy tylko stosunku obywatela do państwa (bezpośrednia skuteczność wertykalna)i wyłącznie sytuacji korzystnych dla obywatela.

  1. Scharakteryzuj decyzję.

Obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana. Decyzja jest więc aktem o charakterze indywidualnym - ściśle określa adresata norm w niej zawartych i w tym znaczeniu jest zbliżona do decyzji administracyjnej na gruncie prawa wewnętrznego. Adresatem decyzji mogą być osoby prawne, fizyczne, państwa członkowskie. W tym ostatnim przypadku oczywista jest różnica pomiędzy decyzją w prawie wspólnotowym a decyzją w prawie krajowym. W odróżnienia od dyrektywy wiąże w całej swej treści - adresat nie ma uprawnienia wyboru metod czy środków. Decyzja nabiera mocy wiążącej z chwilą jej notyfikacji stronom; decyzje podjęte wspólnie przez Parlament Europejski i przez Radę - ogłaszane w Dzienniki Urzędowym Wspólnot - wchodzą w życie w terminie w nich określonych lub 20-tego dnia od ogłoszenia.

Decyzja w zależności od swojej treści - może bezpośrednio przyznawać uprawnienia lub nakładać obowiązki na jednostki, albo zobowiązywać bądź nakładać na państwo członkowskie obowiązek wydania jakiegoś aktu normatywnego. W tym ostatnim przypadku może pojawić się problem rozróżnienia między dyrektywą a decyzją

Zgodnie z art. 288 ust. 4 TFUE decyzja obowiązuje w całości tych, do których jest adresowana. Jest ona instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Decyzja może mieć charakter indywidualny - skierowana jest wówczas do wskazanego adresata. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie, jak i jednostki (osoby fizyczne i prawne). Instytucje UE mają również możliwość wydawania decyzji nie wskazujących adresatów. W porządkach prawnych państw członkowskich decyzji indywidualnej odpowiadają akty administracyjne. Decyzje stosuje się często w prawie konkurencji, polityce handlowej, w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Unii Gospodarczej i Walutowej.

  1. Scharakteryzuj zalecenie.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej i jako takie nie podlegają kontroli legalności ze strony Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na podstawie art. 263 TFUE. Znaczenie zaleceń i opinii polega przede wszystkim na wyrażaniu przez instytucje UE swojego stanowiska w określonych sprawach oraz na promowaniu postulatów co do zachowania się adresatów tych aktów. Adresatami zaleceń i opinii mogą być zarówno państwa członkowskie, jaki i osoby fizyczne lub prawne. Zalecenia są przyjmowane przez Komisję, Radę UE i Europejski Bank Centralny. Natomiast opinie mogą być przyjmowane przez wszystkie instytucje UE i są najczęściej wykorzystywane w stosunkach między samymi organami UE, wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy ocenę w danej kwestii, o tyle zalecenie, oprócz cech właściwych opinii, zawiera rekomendacje do podjęcie przez adresata określonych działań

  1. Omów zasadę równowagi instytucjonalnej.

Zasada równowagi instytucjonalnej oznacza, że instytucje wspólnotowe działają jedynie na podstawie traktatów a żadna z nich nie może zastępować innych organów w wykonywaniu ich kompetencji, wszelkie zaś muszą bezwzględnie przestrzegać przewidzianych prawem procedur. Europejski Trybunał Sprawiedliwości nałożył na poszczególne organy obowiązek współpracy w celu realizacji celów wynikających z traktatów założycielskich.

  1. Scharakteryzuj zadania Rady Europejskiej.

  1. Scharakteryzuj wewnętrzną organizację Parlamentu Europejskiego.

Parlament Europejski jest jedyną instytucją ponadnarodową, której członkowie są demokratycznie wybierani w powszechnych wyborach bezpośrednich. Jest on przedstawicielem obywateli Państw Członkowskich. Parlament Europejski jest wybierany co pięć lat i ustanawia liczne prawa (dyrektywy, rozporządzenia, itp.), które mają wpływ na życie codzienne każdego obywatela. Przewodniczący jest wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku, to jest na połowę kadencji. Przewodniczący reprezentuje Parlament na zewnątrz i w stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi Posłowie są członkami grup politycznych ; do grup wstępują bez względu na narodowość, w zależności od poglądów politycznych. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu. Wybory do parlamentu odbywają się raz na pięć lat. Każdy obywatel Europy ma czynne i bierne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania w UE. Dlatego też Parlament jest wyrazicielem demokratycznej woli obywateli Unii (która liczy ich już blisko 500 milionów), dbając o ich interesy w dialogu z pozostałymi instytucjami Unii. Ostatnie wybory do PE miały miejsce w czerwcu 2009 r. Obecny skład zgromadzenia liczy 736 członków ze wszystkich 27 krajów UE.

  1. Wskaż funkcje Parlamentu Europejskiego.

FUNKCJE PRAWOTWÓRCZE:

• Parlament decyduje o budżecie Wspólnot, tzn. ma wpływ na jego ostateczny kształt i jego przyjęcie,

• uczestniczy w tzw. procedurze współdecydowania, ponieważ ma możliwość skutecznego

zablokowania projektu aktu prawnego przygotowanego przez Komisję Europejską i Radę Unii Europejskiej,

• aktywnie uczestniczy w procesie legislacyjnym w ramach tzw. procedury współpracy; może zgłaszać poprawki do proponowanych aktów prawnych,

• może inicjować proces legislacyjny, zwracając się do Komisji Europejskiej o wydanie aktu prawnego,

• zatwierdza (ratyfikuje) umowy międzynarodowe wynegocjowane przez Komisję Europejską, szczególnie zaś umowy stowarzyszeniowe oraz dotyczące członkostwa nowych państw w Unii Europejskiej.

FUNKCJE KONTROLNE:

• Parlament zatwierdza skład Komisji Europejskiej,

• udziela absolutorium Komisji Europejskiej z wykonania budżetu,

• Komisja ma obowiązek złożenia Parlamentowi dorocznego raportu z działalności Wspólnot,

• posłowie mogą kierować do Komisji Europejskiej pytania dotyczące jej bieżącej działalności,

• Parlament może wyrazić wotum nieufności wobec Komisji, co powoduje podanie się członków Komisji (jako ciała kolegialnego) do dymisji.

FUNKCJE DORADCZE:

• w wielu kwestiach Parlament musi konsultować swe decyzje z Komisją lub Radą,

• z własnej inicjatywy Parlament Europejski opracowuje raporty, wydaje deklaracje i zalecenia.

  1. Scharakteryzuj status prawny posła do Parlamentu Europejskiego.

  1. Scharakteryzuj skład i wskaż funkcje Komisji Europejskiej.

Komisja funkcjonuje w oparciu o zasady systemu gabinetowego, a 27 komisarzy odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Na każde państwo członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona komisarzy jest wybierany przez Radę Unii Europejskiej (w składzie szefów państw i rządów) na przewodniczącego Komisji (obecnym przewodniczącym jest José Manuel Barroso, w 2009 roku został wybrany na drugą kadencję).

Komisja Europejska pełni cztery podstawowe funkcje:

  1. przedkłada Parlamentowi i Radzie do zatwierdzenia wnioski legislacyjne,

  2. zarządza i wdraża unijne polityki oraz budżet UE,

  3. egzekwuje stosowanie prawa europejskiego - wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości,

  4. reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład negocjując umowy między UE a innymi krajami

  1. Określ skład i kompetencje Rady UE.

Skład: W skład Rady UE wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Rządy państw członkowskich delegują do niej jednego ze swych ministrów. Delegatami do Rady są ministrowie, kierujący w swych krajach resortami odpowiedzialnymi za problemy rozpatrywane na forum Rady.

Kompetencje:

  1. Prawodawcze:

  • Kreacyjne: