• Przedstaw ideał wychowawczy Sparty, uzasadniając jednocześnie, że był on zależny od sytuacji społeczno-politycznej państwa.
  Sparta zorganizowała swoje życie publiczne w taki sposób , aby wszystko było w nim podporządkowane konieczności utrzymywania społeczeństwa w stałym pogotowiu do walki . Życie mieszkańców Sparty było całkowicie podporządkowane interesom i rozkazom państwa . Sprawy prywatne poszczególnych obywateli , ich poglądy i dążenia nie były brane pod uwagę . Każdy Spartanin rodził się i żył całkowicie dla wspólnego dobra reprezentowanego przez państwo . Odzwierciedlało się to w całej pełni w systemie wychowania Sparty. Spartańskim ideałem wychowawczym jest zautomatyzowany , pozbawiony własnej woli , pragnień i poglądów wykonawca dążeń zbiorowości , dobry żołnierz , wzorowy obywatel.
  

• Co oznacza określenie: z tarczą albo na tarczy ?
  Pożegnanie syna-wojownika idącego w bój używane w starożytnej Sparcie. Kiedy wojownik uciekał z pola bitwy, odrzucał tarczę by móc szybciej biec, tak więc „z tarczą” wracali jedynie zwycięzcy. Na tarczy zaś przynoszono do miasta poległych. Powyższa sentencja podkreślała wyższość bohaterskiej śmierci nad życiem w hańbie.

• Wymień stopnie kształcenia w Atenach: elementarny, gramatykalny, retoryczny

• Porównaj wychowanie spartańskie i ateńskie. Wymień cechy wspólne i różnice.
  

SPARTA

ATENY

szorstkością usposobienia cenili tylko siłę zamiłowanie do życia wojowniczego pragnienie władzy i zdobyczy nie dbali o wartości umysłowe i estetyczne zbierali się tylko w celach militarnych dzieci były szalone w ten sam jednolity sposób Tylko dzięki surowej dyscyplinie, gotowości militarnej i wysoko rozwiniętej świadomości stanowej moich współobywateli mogli utrzymać się u władzy. W Sparcie urządzono wychowanie młodzieży tylko dla celów państwa i wojny nie uwzględniając żadnych potrzeb indywidualnych. Wychowanie gromadne, bezosobowych sług idei państwowej.

niezwykłą ruchliwością błyskotliwość i ciekawość zamiłowanie do piękna i tężyzny fizycznej pociąg do ruchu umysłowego pociąg do zagadnień kulturalnych, naukowych i artystycznych przedsiębiorczość i obrotność w interesach Obywatele jońscy, uważali, że indywidualność i prawo są towarem ludzkim, który istnieje by dać szczęście i dobrobyt. By tak właśnie było trzeba zostawić obywatelowi swobodę. Dlatego też nie mogło się utrzymywać wychowanie gromadne, na wzór Sparty.

• Omów ideał kalokaghati.
  Ateński ideał wychowawczy określany był słowem „kalogathia”  -  łączył on w sobie zalety doskonałego sportowca z cnotami gorliwego obywatela (kalós - człowiek świetnie wyrobiony pod względem fizycznym , doskonale wysportowany uczestnik zawodów olimpijskich , pięknie i harmonijnie zbudowany;
  agathós (dobry) - człowiek doskonały pod względem moralnym i umysłowym) .

• Jakie nauki wchodziły w skład siedmiu sztuk wyzwolonych?

7 sztuk wyzwolonych dzieli się na:
Trivium: gramatyka, dialektyka, czyli logika i retoryka
Quadrivium: geometria, arytmetyka, astronomia i muzyka

• Przedstaw koncepcje wychowania i nauczania mówcy według Marka Fabiusza Kwintyliana.
  Kwintylian opowiadał się za wyższością szkoły publicznej nad wychowaniem jednostkowym, domowym. Kwintylian nie krytykował kształcenia dzieci w domu na poziomie elementarnym, podkreślał natomiast zalety nauki w grupie na poziomie szkoły średniej. Dążył, więc do przełamania uprzedzeń rodziców wobec szkół publicznych. Kwintylian propagował, więc wśród ludzi nauczanie i wychowanie w szkołach publicznych. Sam ustał, jakimi zasadami i metodami powinna się kierować. Według niego każdy nauczyciel powinien dążyć do poznania charakteru i zdolności ucznia, aby móc zrealizować najodpowiedniejszy program nauczania i metody wychowawcze. Szkoła nie powinna zbyt eksploatować ucznia, powinna organizować przerwy pomiędzy lekcjami, lub nawet zabawy, gdyż uczniowie wypoczęci są bardziej sumienni i wykazują więcej chęci do nauki. Potępiał Kwintylian ostro kary fizyczne, co było wyzwoleniem się spod wpływów pedagogiki greckiej. Uważał, że poniżają one godność człowieka, nie zmieniają wcale zachowania ucznia, a często są za to stosowane przez nauczycieli domowych, chcących zmniejszyć złe skutki własnej pracy.

• Nauczanie wyższe w Rzymie obejmowało naukę retoryki i prawa

• Jaką rolę pełnił średniowieczny szpital?
  Szpitale średniowieczne były przytułkami, które miłosierni ludzie fundowali dla pielgrzymów, a także bezdomnych nędzarzy, opuszczonych dzieci, kobiet ciężarnych, wreszcie dla chorych, którzy nie mieli domowej opieki. 

1. Jaką role w opiece nad biednymi spełniał Kościół?

• Jaki był stosunek Lutra i Kalwina do udzielania wsparcia ubogim?

LUTER	KALWIN
Teza 43 jest również doniosła w swej ewangelicznej prostocie: Należy pouczać chrześcijan, że ten, kto daje ubogiemu albo wspiera potrzebującego, lepiej czyni, niż gdyby kupował odpusty.

• Jakie zmiany w opiece nad ubogimi nastąpiły po Soborze Trydenckim?

 Sobór Trydencki (1545 -1563). Zobowiązał on biskupów do opieki nad uciśnionymi społeczne, ubogimi oraz czuwania nad właściwym prowadzeniem szpitali.




• Przedstaw poglądy pedagogiczne św. Augustyna.
  postulował ograniczenie programu nauczania do Biblii oraz zastąpienie w szkole dzieł pisarzy klasycznych utworami religijnymi  -  " Prawdziwym i jedynym nauczycielem , a zarazem

jedynym źródłem wiedzy , jest Bóg . On jest głównym celem ludzkiego poznania . "


• Jaki było znaczenie druidów irlandzkich dla średniowiecznej oświaty?
  Szkoły prowadzone przez druidów w V i VI wieku reprezentowały bardzo wysoki poziom, początki nauczania rozpoczynały się języku ojczystym, potem doszła łacina, wykorzystywali zabytki literatury irlandzkiej. Druidzi zaczęli odbywać podróże, w trakcie których szerzyli oświatę ich nauki wykorzystywał m.in. Karol Wielki. Karol wielki pragnął wykorzystać oświatę do cementowania podbitych terenów.

• Jaka byłą rola zakonu benedyktynów w upowszechnianiu oświaty?
  Benedyktyni ich założyciel św. Benedykt z Nursji w ułożonej przez siebie regule jako podstawowe czynniki wychowawcze przewidywał obok modlitwy także prace i naukę. Hasłem benedyktynów było: ora et labora (módl się i pracuj). Ścisłym obowiązkiem mnicha była codzienna lektura indywidualna. Każdy klasztor benedyktyński powinien posiadać własną bibliotekę i kopistów oraz szkołę dla kształcenia świeckich.

• Kim byli i czym się zasłużyli dla średniowiecznej oświaty Piotr Abelard i Irneriusz?
  Dwa modele uniwersytetów:

·         Paryski - prekursorem był Piotr Abelard , nauczyciel dialektyki. Rektor był wybierany z profesorów. Głosił bezwzględną wolność badań naukowych.  Głosił ćwiczenie samodzielności myślenia. Twierdził że stałe wątpienie jest kluczem do wiedzy. Abelard zaczął pokazywać sprzeczne rzeczy w Biblii, co się Kościołowi bardzo nie podobało. Dążył do rozpalenia ciekawości, która ma być napędem do rozwiązywania problemów. Dzieło „Sic et nom”(?) - zestawienie spornych cytatów kościelnych.  Abelard został skazany na 15 lat przymusowego siedzenia w klasztorze.

·         Boloński - prekursor Irneriusz -wykładał tu prawo rzym­skie tak znakomicie, że wielu uczniów ściągnął do Bolonii i przez to dał początek słynnej szkole prawa;

2. Omów modele wychowania stanowego w średniowieczu.
   W średniowieczu wytwarza się stanowy charakter wychowawczy 
   1. wychowanie rycerskie
   2. wychowanie cechowe ( rzemieślnicze )
   3. wychowanie duchowe
   .

• Co oznacza termin scholastyka ? Czym charakteryzowała się scholastyczna metoda nauczania średniowiecznego ?
  Kierunek w średniowiecznej filozofii, którego cechą jest dążenie do rozumowego udowodnienia dogmatów religijnych i rozstrzyganie sporów przez odwoływanie się do autorytetów
  Główną metodą nauczania była metoda scholastyczna, polegająca na uczeniu się na pamięć bez zrozumienia, a główną metodą wychowawczą były natomiast kary cielesne. 

• Wymień rodzaje szkół tworzonych przez duchowieństwo w średniowieczu:

Parafialne Klasztorne
Katedralne Kolegiackie

• Co obejmowało wychowanie rycerskie?
  Kandydat na rycerza pobierał nauki w zakresie władania bronią, układania pieśni, jazdy konnej. Rycerze uczestniczyli w walkach, w zawodach, biesiadowali. Uczono ich więc pewnej ogłady towarzyskiej, jednak większość z nich nie potrafiła czytać ani pisać. Podstawowe kształcenie otrzymywali tylko ci bogaci, którzy swoje majątki osiągali przez rozboje bądź za zasługi. Etos rycerza zakładał, iż każdy z nich oddawał:

• duszę - Bogu

• życie - królowi

• serce - kobiecie

• chwałę i honor - sobie

Kształcenie na rycerza obejmowało następujące etapy:

1. paź - rodzice oddawali swoich siedmioletnich synów na dwór, gdzie nabierali oni ogłady i uczyli się jak służyć damom

2. giermek (10 - 15 lat)- chłopiec przechodził pod nadzór danego rycerza, którego był nieodłącznym towarzyszem; służył mu, dbał o konie, uczył się władać bronią jednak nie mógł uczestniczyć w walkach

3. rycerz - pasowanie na rycerza oznaczało nadanie praw obywatelskich, a więc rycerz posiadał swój majątek i mógł się żenić; pasowanie miało miejsce podczas różnego rodzaju uroczystości

• Wymień dwa podstawowe typy uniwersytetów w średniowieczu i przedstaw podstawowe różnice.
  uniwersytet włoski - zrzeszał on pewną grupę studentów, którzy wynajmowali lokal, znajdowali profesorów, którzy byli opłacani z ich pieniędzy (dlatego też mieli oni znaczący wpływ na program nauczania); z czasem zaczęto zakładać fundacje miejskie, a spośród studentów wybierano rektora - był to najstarszy student o wysokiej pozycji; władza administracyjna pozostawała w ręku studentów; w późniejszy czasie na czele uniwersytetu oprócz rektora stał również profesor; uniwersytety włoskie nauczały przede wszystkim prawa
  uniwersytet paryski - powoływaniem tego typu uniwersytetów zajmowały się władze kościelne, dlatego też skupiano tam główną uwagę na teologii; zajęcia odbywały się w budynkach kościelnych, a uczelnia utrzymywała się z datków, zapisów prywatnych osób bądź też z królewskich fundacji; w odróżnieniu do uniwersytetów włoskich, władza nie spoczywała tu w ręku studentów, a rektorem był profesor; uniwersytet był kierowany przez Radę Uczelni, studenci mieszkali razem z profesorami

• Kto i kiedy założył pierwszy Polski uniwersytet ? KAROL WIELKI 1364r.

• Gdzie i kiedy powstał pierwszy uniwersytet w Europie środkowej ?
  Uniwersytet w Pradze 1348 / Karol IV

3. Jakim typem uniwersytetu był uniwersytet Krakowski ? Przedstaw strukturę organizacyjną uniwersytetu krakowskiego.

4. Omów zadania Akademii Krakowskiej w czasach Akademii Krakowskiej?

5. Omów zasługi arian w zakresie rozwoju szkolnictwa na terenie Polski.

6. Wymień najbardziej znane polskie szkoły renesansowe. Wymień najbardziej znane szkoły różnowiercze na terenie Polski w okresie renesansu.

7. Wymień najbardziej znane wyższe szkoły w Polsce w okresie renesansu.

8. Na czym polegała istota renesansu w wychowaniu i nauczaniu młodzieży?

9. Jakie znaczenie miała twórczość naukowa Jana Ludwika Vivesa ?

10. Jak wyobrażał sobie edukacje młodzieży Erazm z Rotterdamu?

11. Kto to byli Bracia Wspólnego Życia i na czym polegała ich działalność?

12. Na czym polegał fenomen Akademii Zamoyskiej i Kolegium Jana Lubrańskiego?

13. Jakie znaczenia dla rozwoju oświaty miały założenia ideowe reformacji ?

14. Wymień przyczyny powstania szkół różnowierczych w Polsce.

15. Jaki znaczenie mały szkoły różnowiercze dla rozwoju oświaty w Polsce?

16. Jaka była organizacja nauczania w szkołach jezuickich? Jakie miała wady i zalety?

17. Kiedy w Polsce wprowadzono obowiązkowe nauczanie ?

18. Co to jest ochronka? Jakie miała zadanie?

19. Wymień pozapaństwowe inicjatywy edukacyjne w XIX i pierwszej połowie XX wieku.

20. Jaki akt prawny regulował organizację szkolnictwa powszechnego w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 r ?

21. Jaki akt prawny regulował organizację szkolnictwa wyższego w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 r ? Wymień 5 wyższych uczelni państwowych działających w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym.

22. Gdzie w Polsce niepodległej i kiedy powstał pierwszy uniwersytet ludowy ?

23. Kto i kiedy przeprowadził w Polsce okresu dwudziestolecia międzywojennego zasadniczą reformę szkolną. Podaj podstawowe jej założenia.

24. Co to jest polityka oświatowa ?

25. Każdej osobie przypisz zasługi dla edukacji i wychowania:

• Erazm z Rotterdamu

Poruszenie sprawy kształcenia młodzieży w formach grzecznościowych. Erazm rozumiał, że grzeczność jest objawem prawdziwej kultury osobistej, dlatego uczony stworzył swoisty kodeks zasad cywilizowanego zachowania się pt.: „O wytwornośći obyczajów chłopięcych”.

• Tomasz More

….……………………………………………………………………………………………………………….

• Jan Ludwik Vives

Nauka powinna uwzględniać indywidualność wychowanka, stosować się do jego usposobienia moralnego, uzdolnień indywidualnych, stanu fizycznego, wieku i zawodu

• Andrzej Frycz Modrzewski

Modrzewski zwrócił uwagę na małe przywiązanie państwa do systemu szkolnego, za co obwiniał mający niejako na oświatę monopol, kler. Surowo oceniał postawę urzędników, szlachciców i duchownych za tak małą dbałość o wykształcenie inteligentnego narodu.

• Maria Montessori

• Ellen Key

• Henryk Jordan

……………………………………………………………………………………………………………………

• Maria Weryho - Radziwiłłowiczowa

…………………………………………………………………………………………………………………..

• Aleksander Kamiński

……………………………………………………………………………………………………………………

• Robert Baden -Powell

......................................................................................................................

• Janusz Korczak

………………………………………………………………………………………………………………….

• Władysław Dawid

……………………………………………………………………………………………………………………

• Twórcą koncepcji naturalizmu pedagogicznego był Rousseau Istotą tej koncepcji jest swobodne, naturalne wychowanie polegające na dostosowaniu się wychowawcy do naturalnego, spontanicznego rozwoju wychowanka.

26. John Locke twierdził, że umysł człowieka po narodzeniu jest czystą kartką

i najważniejszą rzeczą w wychowaniu jest wychowanie dzięki któremu będzie umiał zachować się w każdej sytuacji tzw. dżentelmeńskie wychowanie, potrzeba nauki języków oraz rzemiosła.

• Komisji Edukacji Narodowej zawdzięczamy:

• prowadzenie regularnej i planowej reformy szkolnictwa; 

• oddzielenie spraw wyznania od nauki; 

• stworzenie szkół ludowych i elementarnych (powszechnych), przeznaczonych nie tylko dla dzieci szlachty;

• reformowanie szkolnictwa wyższego i średniego; 

• oparcie programu nauczania o ideały oświeceniowe; 

• realizowanie postępowych, świeckich idei pedagogicznych. 

• Froebel stworzył w systemie edukacji nowożytnej podstawy wychowania
  przedszkolnego.

• Wymień najważniejszych przedstawicieli nowego wychowania :

Montessori, Dewey, Freinet, Grzegorzewska


• Dopasuj tytuły i autorów:

Tytuł	Autor
Wielka Dydaktyka.	KOMEŃSKI
Stulecie dziecka.	ELLEN KEY
Przewodnik w kształceniu nauczycieli niemieckich.	ADOLF DIESTERWEG
Pojęcie szkoły pracy.	GEORG KERSCHENSTEINER
Jak Gertruda uczy swoje dzieci.	JAN HENRYK PESTALOZZI
Moje pedagogiczne credo.	JOHN DEWEY
Emil, czyli o wychowaniu.	J.J ROUSSEAU
O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym.	SPENCER HERBERT
Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego. Przestrogi dla Polski.	STANISŁAW STASZIC
Myśli o wychowaniu	JOHN LOCKE
O wychowaniu fizycznym dzieci.	JĘDRZEJ ŚNIADECKI
Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania.	HERBART
Elementarz na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni.	KONRAD PRÓSZYŃSKI

• Co było celem wychowania w Collegium Nobilium ?
  Przygotowanie młodzieży do reformy państwa, główny nacisk Konarski położył na wychowanie obywatelskie i wiedzę rzeczywistości.

• Podaj pełną nazwę szkoły założonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zwaną potocznie Szkołą Rycerską
  AKADEMIA SZLACHECKIEGO KORPUSU KADETÓW

27. Dopasuj nazwiska do fragmentów życiorysów i poglądów pedagogicznych:

Nauki początkowe zdobywał w Hamburg. Studiował teologię w Rostocku, której nie ukończył. W 1603 roku wyjechał do Amsterdamu, gdzie poznał system edukacyjny Holandii wyrastający z ideałów pedagogicznych Erazma z Rotterdamu i Jana Ludwika Vivesa. Kiedy w 1610 roku wrócił do kraju miał gotowy plan reformy całego systemu wychowania. Odwołując się do filozofii Arystotelesa i Franciszka Bacona proponował urządzenie takiego systemu krajowej edukacji, która byłaby zgodna z duchem natury. (…) w swojej dydaktyce wyróżnił dziewięć głównych zasad. Głosił potrzebę dostosowania programu i metod nauczania do naturalnych okresów rozwoju umysłowego dziecka.	WOLFGANG RATKE
Opowiadał się za tolerancją religijną i liberalizmem ekonomicznym. Przeciwstawiał się kartezjańskiej koncepcji istnienia idei wrodzonych. Uważał, że umysł rodzącego się człowieka jest Tabula rasa. Wiedza ludzka pochodzi z doświadczenia zewnętrznego, czyli wrażeń zmysłowych i wewnętrznego (refleksja). Głównym zadaniem wychowawców jest dostarczyć wychowankom obrazów i doznań świata zewnętrznego.	LOCKE
Był jedynakiem, nad wiek rozwiniętym i bardzo inteligentnym. Otrzymał surowe wychowanie. Do trzynastego roku życia pobierał nauki w domu ze względu na konsekwencje zdrowotne po wypadu w dzieciństwie - wpadł do beczki z wrzątkiem. Uważał, że nie ma żadnych dziedzicznych ani nabytych dyspozycji psychicznych. Całe życie psychiczne powstaje z przedstawień - wyobrażeń. Przedstawienia są odpowiedzią naszej duszy na bodźce zewnętrzne. Dziecko samo z siebie jest istotą aktywną. Tylko oddziaływania zewnętrzne są źródłem i czynnikiem jego rozwoju. Celem wychowania jest wyrobienie silnego moralnie charakteru. Warunkiem nauczania jest karność oraz ład i porządek. Swój system pedagogiczny oparł na etyce i psychologii. Wyszczególnił stopnie formalne nauczania.	HERBART
Za towarzyszkę życia wybrał dziewczynę z oberży. Pięcioro dzieci z tego związku oddał do przytułku. Uważał, że dziecko wychowywać trzeba zgodnie z jego naturą. W wychowaniu naturalnym biorą udział trzy czynniki: natura, człowiek i otoczenie. Wychowawca powinien postępować z wychowankiem jak z młodą rośliną, której należy zapewnić tylko odpowiednie warunki do wzrostu a resztę powierzyć naturze.	ROUSSEAU
Dzięki posagowi żony kupił nieużytki i postanowił założyć wzorowe gospodarstwo rolne, które nazwał Neuhof. Wkrótce popadło w ruinę. Na części zachowanej ziemi urządził w 1774 roku zakład rolniczo - wychowawczy dla biednych dzieci. Przyjęte dzieci pragnął wydobyć z nędzy, nauczyć je pracy i wpoić zdrowe zasady moralne. Uważał, że wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego, spontanicznego rozwoju dziecka. Opracował metodę nauczania elementarnego opartą na syntezie i analizie. Kładł nacisk na umiejętność stosowania nabytej wiedzy w praktyce.	PESTALOZZI
Prowadził działalność wychowawczą wśród opuszczonej młodzieży. Stworzył system wychowania prewencyjnego. Rozum, religia i miłość to fundament tego systemu. Uważał, że w wychowaniu nie należy stosować przymusu, nadzoru czy kar. Swoją dewizę pedagogiczną określił: W miarę możliwości zrobić coś dla chłopców opuszczonych, używając wszelkich środków i sił, aby stali się dobrymi chrześcijanami i uczciwymi obywatelami w życiu społecznym.	BOSCO
Był Czechem pochodzącym z Moraw. Uważał, że wychowanie powinno objąć trzy dziedziny: nauczanie, moralność, bogobojność. Natura - źródłem zasad wychowania. Tak jak w naturze, tak i w wychowaniu powinien obowiązywać porządek; wszystko dzieje się w odpowiednim czasie. Proces kształcenia powinien być dostosowany do naturalnego rozwoju dziecka i zdolności percepcyjnych jego umysłu. W nauczaniu należy wychodzić od rzeczy a nie od słów; od poglądowego zrozumienia do objaśnienia słownego. Wypracował jednolity system szkolny, podzielony na 4 stopnie, każdy po 6 lat. Każdy stopień odpowiadał okresowi fizycznego i umysłowego rozwoju człowieka.	KOMEŃSKI
Uważał, że wychowanie i edukacja winny mieć charakter narodowy, patriotyczny. Naukę moralną stawiał jako pierwszą. Uspołecznienie człowieka - podstawą wychowania. Pierwszym obowiązkiem człowieka jest praca. Praca jest podstawą indywidualnego i społecznego życia i rozwoju społecznego. Był zwolennikiem obowiązkowego, powszechnego kształcenia. Dążył do upowszechnienia szkoły elementarnej.	STASZIC

• Wymień formalne stopnie nauczania według Herbara:
  
  JASNOŚĆ
  KOJARZENIE
  SYSTEM
  METODA

• Wymień idee moralne Herbarta:

• Idea wewnętrznej wolności - zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.

• Idea moralności - za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej, chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.

• Idea życzliwości - uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.

• Idea prawa - niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na zasadzie uznawania praw.

• Idea słuszności - łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych.

28. Wymień najważniejsze ustalenia Reformy Aleksandra Wielopolskiego. Podaj pełną nazwę tego aktu prawnego.
    

29. Wyjaśnij, co było przyczyną strajku dzieci polskich we Wrześni w 1901 roku ?

• Wyjaśnij pojęcia:

1. Patrycjusz -  to uprzywilejowana, wyższa warstwa społeczna, która pojawiła się w okresie republiki, w starożytnym Rzymie. Posiadali pełne prawa polityczne (do pewnego momentu) i wyłączność na obejmowanie urzędów.

2. Orator - mówca, który opanował sztukę retoryki, potrafi przemawiać publicznie i przekonywać słuchaczy do swoich racji.

3. Palestra - w starożytnej Grecji szkoła zapasów i boksu; Dla tego rodzaju szkół przyjęła się jednolita architektura. Palestra była prostokątną budowlą z czterema portykami, które okalały kwadratowy dziedziniec.

4. Okres helleński - Panowanie imperium, trwające jeszcze trzy dynastie po śmierci Aleksandra Wielkiego (zmarł mając 33 lata) znane jest jako okres helleński. W tym okresie grecka kultura i idee mieszały się z innymi wspaniałymi kulturami świata starożytnego, tworząc w ten sposób nowe tradycje kosmopolityczne.

5. Okres hellenistyczny - okres w dziejach regionu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu (zwłaszcza obszarów znajdujących się pod greckim panowaniem), którego początek wyznacza śmierć Aleksandra Wielkiego w 323 roku p.n.e., a koniec rzymskie podboje zakończone zajęciem Egiptu

6. Forum (Forum Romanum) -  (łac. - rynek rzymski) najstarszy plac miejski w Rzymie

7. Efebia - system wychowania obowiązujący w miastach starożytnej Grecji, który poprzedzał przyjęcie do wspólnoty pełnoprawnych obywateli. Głównym elementem efebii było szkolenie wojskowe.

8. Fizjokratyzm - (z greckiego fizjokracja - panowanie natury), pierwszy teoretyczny system poglądów ekonomicznych, powstały w połowie XVIII w. we Francji. Myśl przewodnia fizjokratyzmu sprowadza się do uznania zgodności porządku gospodarczego z porządkiem naturalnym, wynikającym z praw natury. 

9. Polis

10. Caritas christiana

30. Wymień założenia reformy szkolnej Jędrzejewicza.

31. Wymień formy tajnego nauczania w czasie okupacji.




---