ORGANIZOWANIE I REALIZOWANIE DZIAŁANIA PRAKTYCZNEGO W PROCESIE KSZTAŁCENIA
Działalność praktyczna uczniów umożliwia im zastosowanie zdobytej wiedzy teoretycznej, pozwala poznawać związki i zależności dotyczące określonych zjawisk i procesów. Poza tym umożliwia lepsze zrozumienie i trwalsze zapamiętanie przyswojonych wiadomości .
Działalność praktyczna jest również czynnikiem sprzyjającym rozwojowi samodzielności ucznia. Dlatego też w procesie kształcenia szkoła powinna stwarzać sytuacje umożliwiające uczniom rozwiązywanie problemów praktycznych w zakresie techniki, produkcji czy życia społecznego.
Jednym ze zwolenników praktycznego działania w procesie kształcenia był John Dewey (1859-1952), amerykański filozof, psycholog i pedagog. Profesor Uniwersytetu w Chicago, a później wielu innych uniwersytetów amerykańskich. Stworzył system pedagogiczny oparty na założeniu, że treści i metody nauczania należy przystosować do natury dziecka, a główną zasadą winno być uczenie się przez działanie. Był inicjatorem koncepcji szkoły pracy w której uczniowie zdobywali wiedzę przez wykonywanie różnych prac rzemieślniczych. Główne prace: Moje pedagogiczne credo (1897), Szkoła a społeczeństwo (1899), Jak myślimy (1910), Demokracja i wychowanie (1916).
Dewey był również Przedstawicielem instrumentalizmu pedagogicznego, kierunku, uznającego tylko taką wiedzę, która przynosi sukces w działaniu. Dewey uznawał prawdziwość myśli i koncepcji według ich skuteczności w działaniu.
Rozwiązywanie problemów praktycznych i wszelka działalność produkcyjna jest wyrazem aktywności wytwórczej.
Z inicjatywy Heleny Parkhurst (1892-1973), amerykańskiej nauczycielki, pod wpływem dzieła J. Deweya oraz wieloletniej współpracy z M. Montessori powstał system nauczania określany mianem "daltoński plan laboratoryjny". Wprowadzony został w szkole dla kalek w Berkshire, a następnie w szkole średniej w Dalton (USA). Założenia swojego systemu pedagogicznego przedstawiła w pracy Wykształcenie według planu daltońskiego (1922, wydanie polskie 1928).
Plan daltoński jest to system organizacyjny szkoły, stworzony przez H. Parkhurst w mieście Dalton (USA). Uczniowie mieli pełną swobodę w wyborze zajęć i czasu pracy, a zobligowani byli tylko do wykonywania określonych zadań w pracowniach przedmiotowych w oznaczonym terminie. Nauczyciel pełnił rolę konsultanta, prowadził sporadycznie zajęcia zbiorowe z całą klasą i sprawdzał wykonanie zadanych prac.
Działanie praktyczne w procesie kształcenia można podzielić na czynności nauczyciela i ucznia:
NAUCZANIE PRAKTYCZNE Czynności nauczyciela |
UCZENIE SIĘ PRZEZ DZIAŁANIE Czynności ucznia |
|
|
Uczenie się przez działanie może przyjmować różną postać. Najmniej kształcące jest opanowanie tylko samych czynności, bez wiązania z podstawami naukowymi.
Bardziej wartościowe jest działanie, w którym stosuje się wiązanie teorii z praktyką i praktyki z teorią. Ponieważ oprócz opanowania umiejętności i nawyków następuje rozszerzenie i utrwalenie wiedzy oraz ukazanie jej znaczenia.
Według W. Okonia najwyżej jednak trzeba stawiać działanie łączące w sobie stronę orientacyjną ze stroną informacyjną, a jednocześnie apelujące do samodzielności działającego, zmuszającego do formułowania i rozwiązywania problemów praktycznych.
Uczenie się przez działanie rozwija wyobraźnię konstruktorską, myślenie techniczne i pomysłowość.
Przykładem działalności praktycznej w szkole może być wykorzystanie przez nauczyciela metod dramowych.
Metody dramowe to inaczej pewne techniki teatralne wykorzystane do celów edukacyjnych. Ich celem nie jest jednak sama gra, ale zrozumienie motywów, jakimi kierują się ludzie w postępowaniu. Inaczej mówiąc chodzi o to, aby za pomocą dramy łatwiej było zrozumieć rzeczywistość. W ten sposób służy ona indywidualnemu, osobowemu rozwojowi.
Punktem wyjścia pracy metodami dramowymi jest zawsze określona sytuacja. Jest w niej zawarte jakieś napięcie, jakiś problem. Może to być sytuacja wzięta z życia, zaczerpnięta z fragmentu książki lub wyobrażona. Bohaterami takiej sytuacji mogą być np. postacie obecne w lekturze, jak i spoza tekstu. Ta sytuacja wyjściowa staje się w pewien sposób "obecna" poprzez to, że uczestnicy zajęć wchodzą w role bohaterów tejże sytuacji. Istotnym elementem działania w tej "umownej przestrzeni" jest ekspresyjne pokazanie swojego sposobu przeżywania danej sytuacji poprzez ciało, mimikę, gest, głos. Dzięki wejściu w rolę sytuacja wyjściowa zostaje rozpoznana z określonej perspektywy. Uczestnik, który wchodzi w rolę staje przed problemem, przed którym stanęli wcześniej inni ludzie np. bohaterowie książki. Poprzez grę "próbuje" ten problem rozwiązać. Ta próba w "umownej przestrzeni", nie jest rzeczywistym działaniem. Mimo to stanowi jakąś formę doświadczenia, jest czymś w rodzaju próby generalnej przed działaniem w rzeczywistej sytuacji. Jest to uczenie się przez działanie. Nie chodzi bowiem o pokazywanie innych ludzi - ale jak ja bym rozwiązał dany problem.
1