Udzielanie pierwszej pomocy przy złamaniach i oparzeniach.

Złamanie jest to pourazowe zniszczenie prawidłowej struktury kości, związane z przerwaniem jej ciągłości, do którego dochodzi na skutek działania siły przekraczającej wytrzymałość kości zdrowej lub też wcześniej zmienionej patologicznie (np. przez rozrost nowotworowy).

Podział złamań:

• złamania otwarte: odłamy kostne naruszają ciągłość tkanek miękkich i skóry powodując powstanie rany

• złamania zamknięte: odłamy kostne nie naruszają ciągłości tkanek miękkich i skóry

• złamania śródstawowe: złamanie obejmuje staw, przebieg szpary złamania może być poprzeczny, skośny, spiralny lub zawierać drobne odłamy kostne.

U dzieci zwykle nie dochodzi do przerwania okostnej a złamania opisywane są jako złamania podokostnowe o typie "zielonej gałązki".

Złamanie zmęczeniowe: złamanie dotyczące najczęściej kości długich kończyn dolnych, związane z powtarzającym się w czasie działaniem sił, systematycznie obniżających wytrzymałość kości"; lokalizują się w przy nasadach kości w miejscu chrząstki wzrostowej kości; dotyczyć mogą tancerzy, wojskowych, sportowców. Zniszczenie płytki wzrostowej u dziecka może prowadzić do niedorozwoju kości i skrócenia kończyny.

Objawy złamania:

• ból w momencie złamania, nasilający się przy ruchach i ucisku;

• ograniczenie lub całkowita utrata funkcji kończyny;

• zniekształcenie obrysów kończyny i obrzęk w miejscu złamania;

• obecność ruchów patologicznych wynikających z przemieszczania się odłamów kostnych względem siebie, czemu może towarzyszyć tarcie odłamów;

• podbiegnięcia krwawe w tkankach miękkich, okostnej, stawach.

W zależności od tego czy złamanie obejmuje pełen przekrój kości czy tylko jego część mamy do czynienia odpowiednie z pęknięciem lub nadłamaniem. Jeśli dojdzie do wzajemnego przesunięcia się odłamów kostnych mówimy o złamaniu z przemieszczeniem odłamów. Jeśli pozostają one we właściwym wówczas złamanie opisujemy jako bez przemieszczenia odłamów. Te ostatnie występują najczęściej u dzieci, ponieważ występująca w tym wieku gruba okostna, zabezpiecza odłamy przed przemieszczeniem.

Złamania otwarte mogą być powikłane przez uszkodzenie naczyń krwionośnych lub pęczków nerwowych. Stwarza to niebezpieczeństwo kalectwa a nawet amputacji.

Kości ludzi starszych zwykle zmienione przez osteoporozę, wykazują większą podatność na złamania, a ich miejsca są dość typowe i lokalizują się najczęściej w obrębie:

• szyjki kości udowej

• trzonów kręgów (złamania kompresyjne)

• nasady dalszej kości promieniowej.

Złamania kompresyjne kręgów niosą ze sobą niebezpieczeństwo urazu rdzenia kręgowego, co spowodować może porażenie kończyn dolnych oraz mięśni pęcherza moczowego i zwieraczy odbytu.

Pierwsza pomoc w złamaniach:

• unieruchomienie kończyny w celu zmniejszenia obrzęku i tempa jego narastania bez korygowania ustawienia kończyny

• ograniczenie ruchów kończyny; sprawdzanie tarcia odłamów i możliwości wykonania patologicznych ruchów jest niedopuszczalne

• uniesienie kończyny powyżej poziomu serca, ewentualne zastosowanie okładów z lodu

• podanie doustnego środka przeciwbólowego

• utrzymanie pierwotnego unieruchomienia do czasu uzyskania fachowej pomocy; wyjątek stanowi sytuacja, kiedy powoduje ono niedokrwienie i nadmierny ucisk kończyny.

Zasady unieruchamiania: W przypadku złamania kości długich unieruchamiamy zawsze dwa sąsiadujące z kością stawy. W tym celu możemy wykorzystać dostępne w danym momencie materiały takie jak: deski, sztachety, kije, szaliki, ręczniki itp. Unieruchamiając złamanie, pamiętamy by nie korygować patologicznego ułożenia kończyny. W przypadku złamań otwartych ranę przykrywamy jałowym gazikiem i unieruchamiając kończynę pozostawiamy to miejsce do wglądu

Oparzenie jest to obrażenie, dotyczące najczęściej skóry i błon śluzowych, powstałe na skutek działanie na organizm wysokiej temperatury lub innego promieniowania.

Przyczyny oparzeń i ich skutki

• działanie wysokiej temperatury → oparzenia termiczne

• działanie substancji chemicznych (stężone kwasy i zasady) → oparzenia chemiczne

• działanie energii elektrycznej → oparzenia energią elektryczną

• działanie promieniowania jonizującego → oparzenia popromienne

Oparzenie może powodować powstanie zmian jedynie miejscowych lub być przyczyną zaburzenia pracy całego organizmu w postaci choroby oparzeniowej. Zleży to od wysokości temperatury i czasu jej działania na organizm.

Stopnie oparzeń:

I° - zaczerwienie, rumień

II° - pęcherze wypełnione płynem surowiczym ze współistniejącym obrzękiem i

zaczerwienieniem podłoża, bardzo bolesne

III° - martwicze zniszczenie tkanek, brak pęcherzy, bezbolesne

IV° - zwęglenie tkanek

Bardzo istotne jest dokładne określenie rozległości i stopnia oparzenia, gdyż decyduje ono o rodzaju leczenia i rokowaniu. Za oparzenia ciężkie uważa się:

• w przypadku dzieci i osób >65 r.ż. oparzenia obejmujące > 10% powierzchni ciała;

• w przypadku osób dorosłych oparzenia obejmujące > 15% powierzchni ciała.

Do oparzeń lekkich zalicza się zmiany I° i II°, nie przekraczające 1-2 % powierzchni ciała (tzw. oparzenie domowe).

Pierwsza pomoc w oparzeniach:

• zdjęcie ubrania, i biżuterii;

• chłodzenie przez dziesięciominutowe zanurzenie w zimnej wodzie a następnie stosowanie zimnych okładów;

• opatrzenie pęcherzy sterylnym opatrunkiem, przekłuwanie pęcherzy jest przeciwwskazane;

• podanie doustnego środka przeciwbólowego;

• miejscowe zastosowanie leków typu "Panthenol", stosowanie alkoholowych roztworów do przemywania jest przeciwwskazane.

Choroba oparzeniowa jest to wywołane ciężkim oparzeniem zaburzenie pracy całego ustroju, które może prowadzić do śmierci. Objawy rozwijają się stopniowo: pierwszy etap to faza wstrząsu , kiedy dochodzi do spadku objętości krwi, w wyniku przesączu osocza na zewnątrz z powierzchni oparzonej rany. Następnie dochodzi do zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej, co skutkuje nagłym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi i zmniejszeniem perfuzji nerek. Prowadzi to do dalszego pogłębiania się wstrząsu, zatrzymania diurezy i uszkodzenia wielonarządowego, które przy braku stosownego leczenia prowadzi do śmierci.

Pierwsza pomoc przy zapaleniu się odzieży na człowieku:

• przewrócenie ratującego się ucieczką poszkodowanego na ziemię;

• owinięcie płonącej osoby przy pomocy koca, płachty lub innego materiału o dużej powierzchni;

• zduszenie ognia przez przetoczenie poszkodowanego po podłożu;

• zapewnienie choremu pozycji leżącej w celu uniknięcia wdychania przez nią oparów, dymu i gorącego powietrza unoszących się nad nim;

• po ugaszeniu ognia- zapewnienie spokoju i komfortu cieplnego, nie jest zalecane zdejmowanie z poszkodowanego tkaniny, której użyto do zduszenia ognia;

• wnikliwa obserwacja chorego w kierunku wystąpienia oparzenia dróg oddechowych, co objawiać się może wystąpieniem trudności w oddychaniu, kaszlu, chrypki, krwioplucia lub sinicy;

• w zależności od możliwości szybkiego transportu i dostępnych środków: podanie tlenu, odessanie wydzieliny z dróg oddechowych, a w przypadku nasilonego obrzęku dróg oddechowych wykonanie tracheotomii.

Oparzenie prądem charakteryzuje się powstaniem bardzo głębokich zniszczeń w obrębie tkanek, które może penetrować nawet do kości. Miejsce oparzenia jest dobrze odgraniczone od otaczającej go skóry i niebolesne, ponieważ zniszczeniu uległy zakończenia czuciowe. Oparzenia prądem wysokonapięciowym cechują się tendencją do stałego poszerzania się strefy martwiczej, co wynika z wykrzepiania śródnaczyniowego spowodowanego działaniem prądu. Dodatkowo zmiany w obrębie ściany naczyń, sprawiają, że stają się one kruche i mało elastyczne, co stwarza ryzyko wystąpienia zagrażających życiu krwotoków tętniczych, nawet po kilkunastu dniach po porażeniu przez prąd.

Pierwsza pomoc w porażeniu prądem:

• odłączenie poszkodowanego od źródła prądu;

• ocena obecności oddechu i akcji serca;

• w przypadku zatrzymania oddechu wykonanie kilkunastu oddechów ratowniczych metodą usta-usta;

• w przypadku zatrzymania oddechu i akcji serca natychmiastowe podjęcie akcji reanimacyjnej, ze względu na dobre rokowanie zatrzymania akcji serca spowodowanego porażeniem prądem, akcję reanimacyjną należy podjąć nawet jeśli od wypadku minął już dość długi okres czasu;

• wezwanie karetki zaopatrzonej w defibrylator ze względu na duże ryzyko wystąpienia migotania komór.

Oparzenie promieniami jonizującymi wywołane jest działaniem promieni rentgenowskich lub innego rodzaju promieniowania emitowanego przez pierwiastki promieniotwórcze. Dla tych oparzeń charakterystyczne jest występowanie okresu utajenia objawów zadziałania na organizm promieniowania jonizującego, które wynosi zwykle kilka dni. Odczyny popromienne opisywane są w stopniach:

I°- wystąpienie rumienia i obrzęku, o największym natężeniu ok. 10.-14. dnia po zadziałaniu

promieniowania

II° - współwystępowanie rumienia, obrzęku i pęcherzy w kilka dni po pojawieniu się

objawów

III°- wystąpienie ostrych objawów stanu zapalnego, silnych bólów okolicy oparzonej oraz

gorączki; wynikające z zadziałania dużej dawki promieni.

Pierwsza pomoc w oparzeniach promieniami jonizującymi:

• unikanie moczenia i nasłoneczniania zmian rumieniowych;

• leczenie dermatologiczne i chirurgiczne uszkodzeń popromiennych skóry.

---