Podstawowe zasady

udzielania pierwszej

pomocy przedlekarskiej

przy urazach układu

kostnego

złamania

Definiuje się jako przerwanie ciągłości kości po zadziałaniu urazu
przekraczającego granicę elastyczności tkanki kostnej.
Dzielimy je na:

1. Zamknięte,
2. Otwarte,

• Objawy złamania:
1.

Znaczna bolesność w miejscu urazu nasilająca się przy dotykaniu i
wszelkich próbach ruchu,

2.

Niemożność poruszania złamaną kończyną,

3.

Zmiana zarysu kości, znaczna w złamaniach z przemieszczeniem kości,

4.

Przy złamaniach kręgosłupa- dodatkowo czasem porażenie kończyn
górnych i dolnych,

5.

Przy złamaniu żeber- ból przy każdym oddechu, a także kaszel i ucisk
na klatkę piersiową

6.

Przy złamaniu miednicy- ból przy siadaniu i przy każdej próbie wstania.

Pierwsza pomoc przy

złamaniach

1.

Założyć jałowy opatrunek na ranę (w przypadku złamania
otwartego),

2.

Unieruchomić złamaną kończynę stosując zasadę
unieruchamiania dwóch sąsiadujących ze złamaniem stawów (np.
przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw
łokciowy) – do unieruchamiania kończyn należy stosować
specjalne szyny druciane Kramera, a przy ich braku inne środki
np. chusty trójkątne, bandaże,

3.

Przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber chorego można
przenosić i przewozić w pozycji siedzącej,

4.

Przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa tylko w pozycji leżącej,

5.

Przy złamaniu kręgosłupa chory musi być ułożony na twardym
podłożu np. deski, drzwi itp.,

6.

Podać środki przeciwbólowe

7.

Zapewnić transport do lekarza.

Zwichnięcia

To trwałe przemieszczenia powierzchni stawowych kości
wewnątrz stawu. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie
torebki stawowej, przerwanie lub naciągnięcie wiązadeł torebki
stawowej.

• Objawy zwichnięcia:
1. Ostry ból występujący w stawie,
2. Zniekształcenie stawu
3. Zniesienie lub ograniczenie ruchu w stawie

Pierwsza pomoc przy zwichnięciach

1.

Przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw (np. z acetonu),

2.

Unieruchomić go za pomocą szyny i opaski,

3.

Podać środki przeciwbólowe,

4.

Przewieść chorego do lekarza ( przy zwichnięciu stawów
kolanowego, biodrowego i skokowego – w pozycji leżącej).

Skręcenia

Krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości
wewnątrz stawu. Do skręceń dochodzi najczęściej podczas
gwałtownych, nieprawidłowych ruchów w stawach. Najczęściej
skręceniu ulegają stawy skokowy i kolanowy.

• Objawy skręceń:
1. Obrzęk stawu,
2. Często pojawia się krwawy wylew (zasinienie) w okolicach stawu,
3. Ograniczona ruchomość kończyny,
4. Bolesność.

Pierwsza pomoc przy

skręceniach

1.

Unieruchomienie stawu wraz z kośćmi za pomocą szyny i
bandaża elastycznego lub chusty trójkątnej w takiej pozycji jak
przybiera poszkodowany,

2.

Na uszkodzone miejsca przykłada się również zimne okłady,

3.

Podać środki przeciwbólowe

4.

Konsultacja lekarska.

Złamanie kończyn

górnych

Z reguły unieruchamia się, stosując środki podręczne. Można

np. wykorzystać temblak z chusty trójkątnej lub ubiór
poszkodowanego, podwijając bluzkę, sweter do góry na zgiętą w
stawie łokciowym i ułożoną w poprzek klatki piersiowej kończynę
górną.

Unieruchomienie

złamanego

ramienia

Złamanie kończyn

dolnych

Wymaga unieruchomienia obłożeniowego. Rzadko kiedy złamana noga
układa się w wyproście. Często bywa wykręcona, podwinięta itp., a
przemieszczenie jej może się przyczynić do dalszych uszkodzeń i
wpłynąć na pogorszenie stanu poszkodowanego. Dlatego uszkodzone
kończyny dolne obkłada się przedmiotami, które mogą je
ustabilizować. Natomiast gdy jest konieczny transport
poszkodowanego, należy kończyny dolne unieruchomić. Można do tego
celu wykorzystać deseczki, narty itp., pamiętając o
tym, że należy je obłożyć miękkimi tkaninami
np. ręcznikiem, szlem szczególnie w okolicach
stawów. Jeżeli nie ma sztywnych przedmiotów
wówczas należy obłożyć uszkodzoną nogę
zrolowanym kocem i przymocować do niej w kilku
miejscach zdrową. Trzeba pamiętać o zachowaniu
szczególnej ostrożności.

Złamanie żeber

Występuje najczęściej wskutek bezpośredniego urazu, np.

ciosu lub upadku na klatkę piersiową. Charakterystyczną cechą
tego złamania jest ostry (występujący w miejscu zranienia) ból,
nasilający się przy oddychaniu, płytki oddech i przyjęta przez
poszkodowanego pozycja. Poszkodowanego transportuje się w
pozycji półsiedzącej. Rękę po uszkodzonej stronie należy
unieruchomić, pod kolana należy podłożyć zrolowany koc, aby
zapobiec przesuwaniu się nóg.

Złamanie miednicy

Typowymi objawami złamania miednicy są:
1.

ból w podbrzuszu,

2.

Brak możliwości wstania i wyprostowania się,

3.

Wstrząs (jeśli zostaną uszkodzone naczynia krwionośne).
Poszkodowanego nie należy przemieszczać.

W pierwszej pomocy stosuje się unieruchomienie

ułożeniowe. Pod kolana podkłada się zrolowany koc, a okolice
lędźwi wypełnia się tkaniną. Głowę należy unieść, odchylić do
tyłu i odwieść w bok w celu udrożnienia dróg oddechowych.

Złamanie żuchwy

• Objawy:
1.

silny ból oraz obrzęk, powodujący niemożność połykania śliny,

2.

trudności mowy, utrudnienie oddychania, a nawet całkowite
zablokowanie górnych dróg oddechowych,

3.

Często występują dodatkowe obrażenia w postaci wybitych
zębów, ran jamy ustnej i warg.

•

Pierwsza pomoc:

1.

poszkodowanego układamy w pozycji siedzącej, aby pozwolić na
swobodne wypływanie śliny i krwi.

Złamanie sklepienia

czaszki

•

Objawy:

1.

Silny ból głowy,

2.

Najczęściej rana na głowie (czoło lub część owłosiona
głowy).

•

Pierwsza pomoc:

1.

ułożenie rannego w taki sposób, aby nie uszkodzić
dodatkowo rany,

2.

staramy się ograniczyć jego ruchy,

3.

wzywamy pogotowie,

Złamanie kręgosłupa

• Objawy:
1.

Uskok lub skręcenie prawidłowej krzywizny kręgosłupa,

2.

Utrata kontroli ruchów kończyn,

3.

Uczucie mrowienia lub płonięcia,

4.

Zaburzenia w oddawaniu moczu lub stolca,

5.

Ból w klatce piersiowej,

6.

Zaburzenia oddychania.

•

Pierwsza pomoc:

1.

Chorego z urazem kręgosłupa nie powinno się ruszać. Jeżeli trzeba
go wynieść z miejsca gdzie uległ wypadkowi, w żadnym wypadku
nie wolno unosić go za głowę i biodra lub barki i biodra, lecz należy
użyć prowizorycznych noszy, na które należy do delikatnie
przesunąć. Nie wolno przekładać chorego z noszy na nosze aż do
chwili zbadania go przez specjalistę w szpitalu i ewentualne
wykonanie zdjęcia rtg. W razie konieczności przeniesienia chorego
na inne nosze czynność ta powinna być wykonana przez kilka osób
podtrzymujących chorego pod głowę, kark, klatkę piersiową, okolicę
lędźwiową, miednicę i uda. Dalsza pomoc, unieruchomienie na czas
przewiezienia należy do lekarza.

Zwichnięcie stawu

łokciowego

Rozpoznaje się po zniekształceniu okolicy stawu łokciowego i

przymusowym ułożeniu kończyny w zgięciu. Urazowi towarzyszy
silny ból, nasilający się przy próbie wykonania ruchu obrotowego,
obrzęk, zasinienie.

• Pierwsza pomoc:

Uszkodzoną kończynę należy unieruchomić przez zastosowanie
temblaka i przymocowanie drugą chustą do klatki piersiowej.
Przedramię trzeba ułożyć w zgięciu, dłonią zwróconą do klatki
piersiowej.

Zwichnięcie stawu

biodrowego

Objawia się silnym bólem, niemożnością wykonywania ruchów

w stawie oraz nieprawidłowym ułożeniem kończyny.
W zwichnięciu tylnym kończyna ustawia się w zgięciu tak, że leży
kolanem na udzie nogi zdrowej.
W zwichnięciu przednim noga jest lekko zgięta w kolanie i
odwiedziona na bok.

• Pierwsza pomoc:

Polega na unieruchomieniu obłożeniowym kończyny w
istniejącej, przymusowej pozycji. Następnie wzywamy pogotowie,
transport przypadkowy może być niebezpieczny.

Zwichnięcie stawu

barkowego

Można podejrzewać na podstawie ramienia, które staje się

kanciaste. Wyrostek barkowy sterczy przez mięśnie.
Poszkodowany nie może wykonywać żadnego ruchu w stawie, a
ponadto odczuwa silny ból.

• Pierwsza pomoc:

Należy unieruchomić kończynę za pomocą dwóch chust
trójkątnych. Nie wolno wkładać wałka z tkaniny do dołka
pachowego.

Zwichnięcie żuchwy

Jest następstwem bezpośredniego zadziałania siły. Może do

tego dojść przy nadmiernym otwieraniu ust (głębokie ziewanie,
śmiech itp.). Zwichnięcie rozpoznaje się po tym, że szczęka dolna
jest przesunięta bocznie względem szczęki górnej (nierówny
zgryz). Mówienie jest utrudnione, a przesuwaniu szczęką
towarzyszy ból. Jeżeli w okolicy brody wystąpi krwawienie,
wówczas trzeba wykonać opatrunek procowy. Niezbędna jest
pomoc lekarska, ponieważ narastający w obrębie stawu obrzęk
może doprowadzić do niedrożności dróg oddechowych.

Zwichnięcia sródręczno-paliczkowe

• Objawy:
1.

Bolesny obrzęk

2.

Niemożność wykonywania ruchów w uszkodzonym stawie.

Przyczyną zwichnięć może być silne uderzenie, np. podczas gry
w piłkę lub bójki.

•

Pierwsza pomoc:

1.

Unieruchomienie, częściowo zgiętą w pieść dłoń należy ułożyć
na wałku z waty lub gazy i dopiero umocować na temblaku.
Unieruchamiając się nie prostuje dłoni.