Organizacje międzynarodowe 26.04.2010

Układ Schengen

W 1974 r. ówczesne wspólnoty europejskie przyjęły postanowienie budowy integracji na poziomie, który dawałby poczucie uczestniczenia w tym procesie zwykłym ludziom a nie tylko instytucjom państwowym - „Europa Obywateli”. Stąd narodził się pomysł zniesienia granic. Z realizacją czekać przyszło jednak kolejne 10 lat, bo w 1984 r. doszło do porozumienia niemiecko-francuskiego z Saarbrucken, na mocy którego obniżono surowość kontroli granicznej, z założeniem jej zniesienia.

Pomysły zniesienia/ ograniczenia kontroli ruchu granicznego pojawiły się już wcześniej. Pierwotną unią paszportową był Beneluks (od okresu międzywojennego); drugi: Obszar Swobodnego Podróżowania (Common Travel Area) między W. Brytania a Irlandią, a trzecia: Nordycka Unia Paszportowa (Szwecja i Norwegia, do których dołączyły potem Dania, Finlandia i Islandia.

1985 r. - dopuszczenie Beneluksu do porozumienia niemiecko-francuskiego; 14 czerwca 1985 podpisano na statku płynącym rzeką Mozelą przez Schengen - niewielką miejscowość w Luksemburgu - układ Schengen. Układ podpisały: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia i Beneluks (w negocjacjach brała również W. Brytania, ale wycofała się, ponieważ nie widziała dla siebie żadnych korzyści; zniesienie granic miało dotyczyć wyłącznie granic wewnętrznych, Wielka Brytania miała granicę wewnętrzną tylko z Irlandią, z pozostałymi krajami zewnętrzną, więc musiałaby przyjmować regulacje z Brukseli, no co się nie zgodziła).

Późniejsze dołączenia: Hiszpania i Portugalia, Włochy, Szwecja, Grecja (dołączyła najpóźniej bo: była geograficznie oddzielona od innych państw wspólnoty [wspólna granica lądowa z państwami wspólnoty dopiero od 2007], nieszczelne granice, stąd problem nielegalnych imigrantów).

! Państwo przyjmowane jest do grupy Schengen, w ramach której nie ma kontroli granicznej, nie po ratyfikacji czy wejściu w życie układu, ale po uznaniu przez Komitet Wykonawczy Schengen, że straż graniczna wykonuje założenia graniczne!

Pierwotnie była to oddzielnie działająca grupa nie pokrywająca się z instytucjami UE, dopiero po wejściu w życie traktatu amsterdamskiego aquis Schengen zostało włączone do aquis unijnego w 1999 r. (na mocy traktatu Komitet Wykonawczy Schengen został zastąpiony przez Radę UE ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych).

1990 r. - Konwencja wykonawcza układu Schengen (realnie obowiązuje od 1995) Dlaczego tak późno?

Bo nikt nie przewidywał, że ZSRR się rozpadnie. Przed rozpadem to nie Wspólnoty musiały pilnować imigrantów bo ZSRR dbał o to sam , więc nie było problemu masowego nacisku nielegalnych imigrantów ze wschodniej granicy Unii. Po rozpadzie sistiemy sowieckiej (dwie granice wzdłuż państw satelickich ZSRR i wzdłuż samego ZSRR) pojawił się problem naporu imigrantów. - stąd opóźnienie!

Układ z Schengen zawiera 8 tytułów (rozdziałów):

1. Ustalenia wstępne

2. Zniesienie kontroli granic i swobodne przemieszczanie się osób

3. Policja i jej uprawnienia

4. System informacyjny Schengen

5. Przemieszczanie się towarów i dóbr

6. Ochrona danych osobowych

7. Komitet Wykonawczy Schengen

8. Ustalenia końcowe

Istotą całego systemu: zniesienie kontroli granicznej i przemieszczania się osób umawiających się stron, więc trzeba zdefiniować słowa „granica” i „osoba”.

Granica - przejścia graniczne lądowe, granice morskie, granice zielone (linie w terenie strzeżone przez służby państw członkowskich), lotniska.

• granice lądowe - zarówno tzw. „zielone granice” jak i przejścia graniczne na drogach kołowych i liniach kolejowych

• granice morskie - wraz z przejściami granicznymi w portach

• granice powietrzne - przejścia graniczne na lotniskach (a zatem granice Schengen można przekroczyć także na terytorium państw członkowskich np. lądując na lotnisku „....” w Paryżu, gdzie też jest granica Schengen - a zatem wszędzie, gdzie istnieją punkty kontroli granicznej.)

Osoba - (W. Brytania chciała, by rozumiano przez to tylko obywateli państw sąsiednich, ale bez sensu, bo trzeba by przeprowadzać kontrolę, by rozpoznać obywateli - sprzeczne założenia) - to każda osoba przemieszczająca się w ramach obszaru Schengen, bez względu na to czy jest obywatelem UE, czy nie (swoboda przekraczania granic wewnętrznych dotyczy zarówno obywateli państw członkowskich grupy Schengen, jak również obywateli państw trzecich).

Najpierw wprowadzono „zielony punkt” (przyczepiano zielony krążek na szybie aut, by oznaczały samochody przemieszczające się w ramach obszaru Schengen), a potem zdecydowano o całkowitym zniesieniu kontroli na granicach.

Ze zniesienia kontroli wynikało jednak obniżenie skali bezpieczeństwa w wymiarze imigracyjnym, stąd podjęto środki kompensacyjne (kompensowały ubytek bezpieczeństwa wynikający ze zniesienia kontroli granic wewnętrznych):

- uprawnienia policji

- nabycie uprawnień wspomagających bezpieczeństwa przez inne służby

!!!Ad. 1 uprawnienia policji (egzamin !)

1. Prawo do gorącego pościgu (by policja mogła swobodnie ścigać przestępców, którzy nota bene też nie zważają na granice, więc policja też nie może) - policja ma prawo przekroczyć granicę i kontynuować pościg („gorący”, czyli że go gonią, nagły przypadek), ale ma obowiązek powiadomić państwo-gospodarza, że wkroczyły na ich teren oraz zaprzestać pościgu na polecenie państwa-gospodarza.

2. Prawo do transgranicznej obserwacji - służby prawa, które wpadły na trop grupy przestępczej mają prawo obserwować ją na terenie innego państwa (w ramach tych samych zasad, co powyżej).

3. Prawo do trans granicznego zakupu kontrolowanego (prowokacji politycznej) - Jeśli dostawa jakiś nielegalnych rzeczy, czy narkotyków czy to broni, czy też materiału, czy czegokolwiek, co jest przedmiotem szmuglu, przemytu, co przecież z natury rzeczy ma charakter transgraniczny i jest obserwowane przez policję, to policja przez podstawionych prowokatorów może skłonić grupę przestępczą do dokonania transakcji transgranicznej i aresztować ich w trakcie jej przebiegu. Mam nadzieję, że z filmów kryminalnych znacie państwo taką operację - zakup kontrolowany.

Ad.2 System informacyjny Schengen (SIS)

Działa sieciowo, w banku danych znajdują się informacje na temat osób. Do systemu wprowadzić mogą informacje służby państw, i tylko ten kto wprowadził informacje, może je wycofać. Działa w oparciu o SIRENE - SUPPLEMENTARY INFORMATION REQUEST AT NATIONAL ENTRIES (wniosek o informacje uzupełniające na wejściach krajowych).

System Schengen opary jest na 2 zasadach:

1. Zasada solidarności (występuje we wszystkich politykach Unii) - udział w ponoszeniu kosztów akcji, działania, kosztach w ramach systemu (np. Czechy każdą granicę mają w ramach Schengen).

2. Zasada zaufania - (obowiązuje tylko w Schengen) zaufanie jednego państwa do pozostałych i nawzajem, że służby graniczne i policja wykonują swoje zadania zgodnie z zasadami (sprawdza państwo, które ma granicę zewnętrzną, a potem już osoba może jechać spokojnie przez resztę państw).

Pozostałe środki kompensacyjne oparte są na strukturach z lat 60.

Ad.2 c.d.

1975 r. - grupa TREVI (Terrorism Radicalisme Extremisme Violence Internationale) - od nazwy pałacu w Rzymie, gdzie debatowano i fontanny - wymyślono dodatkowe znaczenie 

1976 r. - TREVI 1 - zwalczanie terroryzmu w sensie śledczo-badawczo-intelektualnym, wymyślano instrumenty zwalczania;

TREVI 2 - ten sam zakres, organizowanie szkoleń policji, później monitoring pseudokibiców;

TREVI 3 - zwalczanie przestępczości zorganizowanej w zakresie narkobiznesu, napadów zbrojnych;

TREVI 4 (TREVI 92) - grupa do spraw zwalczania nielegalnej imigracji (istniała od grudnia 1988 r. do grudnia 1992 r.).

W 1999 r. na mocy traktatu amsterdamskiego Grupa TREVI została wchłonięta do struktury III filaru UE jako Druga Grupa Sterująca zajmująca się współpracą celną i policyjną. Natomiast grupa ad hoc do spraw imigracji, która również, która również została utworzona w ramach systemu unijnego została przekształcona w Pierwszą Grupę Sterującą.

Po zamachach terrorystycznych z 2001 r. dołożono do tych grup jeszcze Eurojust, wewnątrz niego: Europejski Nakaz Aresztowania (możliwość skazywania i odbywania kary na terenie wszystkich państw Wspólnoty), możliwość przyspieszonej ekstradycji z państw Wspólnoty, określono standardy europejskie dotyczące bezpieczeństwa lotów. Co ciekawe większość z tych ustaleń nie została wdrożona, i po zamachach w 2004 r, w Madrycie, znów słychać było podobne deklaracje.

UE zmieniła swoje nastawienie do kwestii terroryzmu po zamachach z 11 września 2001 r. przeszła na stronę Hindusów w ich koncepcji traktowania aktów terroryzmu jako jednego przestępstwa, bez różnicowania ze względu na czyn (co miało związek z karą i ściganiem). Utworzyła się wtedy ciekawa koalicja: UE, Indie, USA, coś jeszcze?

Należało ujednolicić prawo, bo nie wszystkie państwa miały doświadczenia z terroryzmem wcześniej (i odpowiednie zapisy).

Znaczenie dla Polski:

• Euro 2012 będzie pewnie okresem zawieszenia założeń układu Schengen z wiadomych przyczyn bezpieczeństwa.

• Polska przystąpiła do Schengen w grudniu 2007 roku.

• Polska ma najdłuższą granicę zewnętrzną i jest wystawiona na silny nacisk nielegalnych imigrantów. Stąd istotne inwestycje unijne na system graniczny w Polsce. W naszej historii nie mieliśmy odpowiedniej infrastruktury służącej do pilnowania granic (wcześniej ZSRR pilnował, Polska nie musiała, bo nikt się tam raczej nie wybierał ). Polska granica zewnętrzna jest praktycznie jedyną granicą aż do Pacyfiku

• Na granicach Schengen (polskich) nie chodzi głównie o Ukraińców czy Gruzinów, po prostu to jedyna granica skąd mogą chcieć z całego świata przedostać się do strefy Schengen.

Umowy o readmisji - deklaracja ze strony państwa układu, że przyjmie na swoje terytorium na swój koszt wszystkich, którym udowodni się, że z ich terytorium nielegalnie przedostali się do kraju objętego układem Schengen (nie musi być jego obywatelem, musi go potem przechowywać w obozie dla uchodźców).

Dowody na to, że grupa Schengen jest zamknięta:

UE jest przekonana, że wizy są istotnym elementem polityki przeciwko nielegalnej imigracji (co nie jest do końca słuszne, bo nielegalni imigranci i tak idą nielegalnie ), a Polsce by zależało, by ułatwić przejście graniczne wobec Ukraińców, Białorusinów (względy polityczne, by zobaczyli trochę normalnego świata). Do 2007 r. obowiązywały bezpłatne wizy dla Ukraińców, co się zmieniło i teraz muszą zapłacić 30 euro. Białorusini płacą za to aż 60 euro.

Bilans dla Polski jest niekorzystny (po wejściu do układu), bo nie mieliśmy znów takich wielkich problemów z przejściami granicznymi, a teraz odpychani z granic Białorusinów i Ukraińców i oni przesuwają się teraz w stronę Rosji. Ponadto granica wewnętrzna nie objęła mieszkańców Lwowa.

Przed zaproszeniem Słowacji, Łotwy, Malty do rozmów o wejście do UE (a w konsekwencji do układu z Schengen) wymagano od Polski budowy granicy ze Słowacją, a od Estonii z Łotwą (co nie dość, że było trudnym i niezręcznym działaniem, to na dodatek bezsensowym, jako że wszyscy spodziewali się, że i te państwa będą zaproszone do rozmów).

Islandia i Norwegia - nie należą do UE, a są w Schengen !!! W. Brytania i Irlandia są w UE a w Schengen nie!!!

Lobbing w Unii Europejskiej

Ma 2 zasadnicze formy (metody):

1. L. niemiecki

2. L. anglosaski

Ad.a) bezpośredni lobbing samego zainteresowanego

Ad.b) prowadzony przez wyspecjalizowane firmy wynajmowane przez zleceniodawców (podmioty)

Lobbing w UE nie jest niczym złym ani podejrzanym. Uważany jest za rzecz potrzebną i skuteczną.

Cele lobbingu(/przedmiot lobbingu):

zdobycie informacji na temat działalności instytucji unijnych oraz zasad na jakich będą one podejmowały decyzje

promocja interesów podmiotu lobbującego

przedmiotem mogą być starania o wygranie przetargu rozpisywane przez instytucje unijne na wykonanie danego zadania

przyznanie funduszy unijnych

oddziaływanie na kształt legislacyjny tworzonego prawa (lobbing ekspercki), np. w kontaktach z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim jako organ opiniujący, Radą UE oraz Komitetami Regionów i Ekonomiczno-Społecznym.

I tak:

Parlament Europejski - posłowie sprawozdawcy mają prawo korzystać z dowolnych ekspertów, podmioty lobbujące dążą do zapewnienia sobie roli znawcy w danej dziedzinie, by wpłynąć na tego posła i jego raport przed KE (organizują seminaria, kongresy). Pożądany jest tutaj lobbing ekspercki.

Komisja Europejska - komisja wręcz wywołuje lobbing, jest ku temu wyznaczona formuła „zielonej księgi”(green paper), jej wydanie jest wezwaniem środowisk zainteresowanych tematem którego ona dotyczy (np. firm energetycznych) do przedstawienia własnych opinii i uwag na dany temat projektu (z uwzględnieniem terminu do którego należy je zgłosić).

W Komitetach Regionów i Ekonomiczno-społecznym obserwujemy malejący wysiłek podmiotów lobbujących (jako że rola tych instytucji maleje). Pożądany jest tutaj lobbing ekspercki.

Zasady lobby:

Aby nie powodować zagrożenia korupcją istnieją surowe przepisy określające kodeks etyczny parlamentarzystów - nie mogą przyjmować podarunków o wartości większej niż 150 euro, muszą powiadomić Komisję po wygaśnięciu własnego mandatu w jakim charakterze i gdzie będą pracowali żeby nie było sprzeczności interesów; lobbystów obowiązują surowe reguły: muszą występować otwarcie jako lobbyści, istnieje zakaz używania przez nich materiałów sugerujących że są pracownikami instytucji unijnych, nie mogą sprzedawać materiałów uzyskanych bezpłatnie w Unii Europejskiej, nie mogą świadomie rozpowszechniać fałszywych informacji.

Unia podjęła wysiłek zarejestrowania organizacji lobbystycznych (na lata 90. było ich ok. 800), przy czym jest to tylko wykaz lobbystów noszących miano non-profit.

Podmioty lobbujące:

- społeczno-ekonomiczne (np. związki zawodowe, pracodawców, org. rolne)

- grupy interesu społecznego (ekologiczne, praw kobiet)

- grupy społeczno-kulturowe (np. związki sportowe)

- grupy geograficzne (np. grupa AMICIS POLONIA(Natalia ma Amitas) w okresie rozmów o akcesji Polski do UE lobbowała na rzecz wprowadzenia naszego kraju do UE)

- firmy PR działające na rzecz podmiotów

-podmioty samorządowe czy polityczne (przedstawicielstwa landów niemieckich, stanów amerykańskich czy polskich miast, np. przedstawicielstwo Łodzi).

---