Ignacy Prądzyński 1792-1850
Jeden z największych teoretyków i publicystów wojskowych swoich czasów . Studiowanie strategii i taktyki rozpoczął w wieku ośmiu lat , jako czternastolatek wstąpił do armii , gdy miał dwadzieścia trzy lata został półkownikiem i zaczął prowadzić wykłady dla oficerów . Po stłumieniu powstania listopadowego zwycięski róg - car Mikołaj - polecił mu dokonać opisu kampanii .
Gdy w 1807 roku powstało Księstwo Warszawskie , młody Ignacy Prądzyński przebywał w Dreźnie . Pod wpływem swego ojca - powstańca kościuszkowskiego - porzucił naukę , by wstąpić do formującego się wojska . Przeszedł cały szlak bojowy Księstwa Warszawskiego : uczestniczył w triumfalnym pochodzie na Moskwę , rozpaczliwym zimowym odwrocie , wreszcie w tzw. bitwie narodów pod Lipskiem . Wierny Napoleonowi aż do jego abdykacji , wrócił później do kraju i wstąpił do armii Królestwa Polskiego . Od razu zaangażował się w tajną działalność niepodległościową , co w 1826 roku doprowadziło do aresztowania i trzyletniego pobytu w więzieniu . Tamże Prądzyński opracował słynny plan strategiczny , w którym przeanalizował ewentualną wojnę Rosji z Prusami i Austrią . Poślubiona na pięć miesięcy przed uwięzieniem Emilia Rutkowska okazała się wierną towarzyszką życia , pielęgnując , pielęgnując generała w trapiących go później chorobach . Powstanie listopadowe Prądzyński przywitał z wielką nadzieją , jednak okazało się ono dla niego pasmem upokorzeń i rozczarowań . Powołany do sztabu przedstawił śmiałe plany akcji zaczepnych i … został odesłany do Zamościa na podrzędne stanowisko podkomendanta twierdzy . Później wrócił do sztabu , lecz jego doskonałe plany nie znajdowały uznania , jako zbyt ryzykowne . Możliwości , jakie otwarło zwycięstwo Prądzyńskiego pod Iganiami , zaprzepaścił nieudolny wódz naczelny - Jan Skrzynecki . Według wspomnień generała , ważna debata sztabowa została w decydującej chwili przerwana , gdyż Skrzynecki musiał się naradzić ze swoim kucharzem co do sposobu przyrządzania sandacza . Jesienią 1831 roku Prądzyński uzyskał w końcu poważny wpływ na decyzje wojskowe , jednak w tym okresie utracił już wiarę w powodzenie powstania i jego operacje straciły dawny rozmach . Po kapitulacji Warszawy oddał się dobrowolnie w ręce rosyjskie . Za udział w powstaniu został zesłany w głąb Rosji , skąd jednak udało mu się wrócić już po dwóch latach , dzięki uznaniu Mikołaja I dla napisanej przez niego książki Pamiętnik historyczny i wojskowy o wojnie polsko-rosyjskiej . Prądzyński odmówił jednak wstąpienia do służby carskiej i do końca życia został wierny sprawie niepodległości Polski . Borykając się z trudnościami materialnymi i walcząc z nieuleczalną chorobą , swój czas poświęcił publicystyce historycznej i politycznej . Napisał między innymi (opublikowaną pośmiertnie) książkę Czterej ostatni wodzowie polscy przed sądem historii , w której błyskotliwie i bardzo krytycznie ocenił poczynania takich postaci , jak Tadeusz Kościuszko czy książę Józef Poniatowski .