99. Polskie Czerwone Księgi Roślin i Zwierząt.

Czerwone księgi, spisy gatunków rzadkich i ginących roślin oraz zwierząt z podanymi kategoriami stanu ich zagrożenia oraz opisami taksonomicznymi, siedliskowymi i niekiedy mapami rozmieszczenia; wydawane od 1966 przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN); Polską Czerwoną Księgę Zwierząt opublikowano 1992, 2001 i 2004, a Polską Czerwoną Księgę Roślin 1994 i 2001.

W Polsce zostały wydane następujące czerwone księgi:

• Polska Czerwona Księga Zwierząt - kręgowce. Głowaciński Z. (red.) Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne. Warszawa 2001,

• Polska Czerwona Księga Zwierząt. Paprotniki i rośliny naczyniowe. Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.) Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków 2001,

• Pierwsza polska czerwona księga bezkręgowców

Czerwone listy, w porównaniu z czerwonymi księgami, są uproszczoną formą ewidencji rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt, jakkolwiek kierują się tymi samymi kryteriami klasyfikacji taksonów. Pierwsze „czerwone listy” ukazały się w drugiej połowie lat 70. w krajach niemieckojęzycznych (niem. Roten Listen), ostatnio wydaje je także IUCN/WCU (np. 1996 IUCN Red List of Threatened Animals).

Ukazały się też polskie wydania czerwonych list:

• Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (Głowaciński-red., 2002),

• Lista Roślin Zagrożonych w Polsce (Zarzycki, Wojewoda, Heinrich 1992).

Wymieranie oraz zagrożenie populacji gatunków roślin i zwierząt nie jest równomierne w obrębie ich zasięgu geograficznego. Dlatego opracowywane są regionalne czerwone listy np. czerwone listy Górnego Śląska.

Polska czerwona księga roślin - wybór taksonów roślin (ogromna większość w randze gatunku) zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje paprotniki i rośliny nasienne występujące w XIX i XX wieku na terenie Polski, w jej obecnych granicach. Kolejne wydania księgi obejmują coraz bardziej obszerny wykaz gatunków, zbliżając jej zawartość do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski, stanowiącej pełny rejestr gatunków zagrożonych wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia.

Pierwsze książkowe wydanie polskiej czerwonej księgi roślin (obejmująca paprotniki i rośliny kwiatowe) ukazało się w 1993 r. (Zarzycki K., Kaźmierczakowa R. Red. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków). Księga ta zawierała opisy 206 taksonów, w tym 34 wymarłych. Drugie wydanie ukazało się w 2001 r.( (Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. Red. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków) i dotyczy już 296 taksonów w tym o 38 gatunkach wymarłych w Polsce. Liczba ta stanowi 58% gatunków zagrożonych w naszej florze (zgodnie z Czerwoną listą) oraz 15% gatunków flory roślin naczyniowych Polski.

Klasyfikacja kategorii zagrożenia jest analogiczna do kategorii ustalonych przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) w 1994 r. (nie uwzględnia zmian wprowadzonych przez IUCN w kryteriach i klasyfikacji w 2001 r.).

Liczby te oczywiście nie są ostateczne. W miarę opracowywania danych na temat kolejnych gatunków zagrożonych i upływu czasu powodującego zmiany stopnia zagrożenia i stanu wiedzy zasobach roślin w środowisku - spodziewać się należy, że kolejne wydania księgi będą coraz bardziej obszerne.

Tworzenie i aktualizowanie księgi ma duże znaczenie nie tylko w zakresie związanym z porządkowaniem wiedzy naukowej o florze Polski, ale jest przydatne w działaniach związanych z ochroną przyrody oraz w szeroko pojętej edukacji przyrodniczej.

Polska Czerwona Księga Zwierząt jest rejestrem zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski. Została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony.

Dla Polski czerwoną księgę zwierząt opracowuje Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (dawniej Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN), przy współpracy z kilkudziesięcioma naukowcami z całej Polski.

Pierwsza polska czerwona księga zwierząt została wydana w roku 1992 (Głowaciński Z. Red. Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa). Zawiera ona rejestr i opis 113 gatunków kręgowców oraz 28 gatunków bezkręgowców zagrożonych wyginięciem w skali kraju.

Druga edycja polskiej czerwonej księgi zwierząt została podzielona na dwa tomy. Pierwszy z nich, poświecony wyłącznie jednej grupie zwierząt - kręgowcom, ukazał się w roku 2001 (Głowaciński Z. Red. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa). Zawiera on dane o 130 gatunkach, w tym o dwóch wymarłych na świecie i 14 zanikłych w Polsce. W stosunku do poprzedniego wydania, nowe zostało uzupełnione o 24 gatunki kręgowców Siedem gatunków - kormoran, gągoł, błotniak łąkowy, kropiatka, bóbr europejski, smużka i wydra, z uwagi na poprawę stanu ich populacji, nie zostało uwzględnionych w najnowszym wydaniu czerwonej księgi.

Polska Czerwona Księga Zwierząt - Bezkręgowce

Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce, red. Zbigniew Głowaciński & Janusz Nowacki, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie & Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004

Polska Czerwona Księga Zwierząt - Bezkręgowce to drugi tom Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt bezkręgowych występujących w Polsce z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony.

Przy tworzeniu księgi pracowało kilkudziesięciu naukowców z różnych ośrodków w Polsce. Całość prac prowadzili i koordynowali: Zbigniew Głowaciński z Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie i Janusz Nowacki z Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu. Księga została wydana w 2004 roku.

http://www.iop.krakow.pl/pckz/default.asp?nazwa=default&je=pl link do elektronicznej wersji księgi

---