Wychowanie jako fakt kulturowy określony przez teraźniejszość.
Wychowanie przygotowuje człowieka do zadań jakie stawia im cywilizacja oraz kształtowanie jego wszechstronnej osobowości. Tak więc wychowanie to nie tylko czynność ale głęboki fakt kulturowy.
Dzisiejsze spory o wychowanie jako świadectwo typowych dla teraźniejszości konfliktów ideologii i światopoglądów. Kryzys edukacyjny w perspektywie sporów o teraźniejszość jako czas kryzysu, czyli - kryzys edukacji jako zjawisko kulturowe wytwarzane przez: kryzys wartości norm moralnych, niedobór sensu i motywacji, próżnię egzystencjalną i utratę klarownych wizji świata, konflikt dwóch racjonalności i dominację racjonalności instrumentalnej nad komunikacyjną, zmierzch idei postępu, upadek totalitarnych wizji świata. Osobliwości kryzysu wychowania w społeczeństwie postkomunistycznym.
Fakt kulturowy - fakt społeczny, który jest wspólny wielu grupom i przechodzi w tradycję - np. wigilia, jest skierowany na cele w danej kulturze, czyli normy, życie duchowe skład się z faktów kulturalnych, czynności kulturalnych i wytworów kulturalnych.
Twórcy poedag. kultury wyróżnili 4 etapy w rozwoju człowieka:
1. wnikanie w kulturę,
2. rozumienie,
3. kształtowanie się,
4. tworzenie się - nowa jakość człowieka.
Człowiek jest stworzony do życia duchowego od zarania. Dążył on do zbliżenia się do piękna, do dobra, wychodzenia ponad człowieczeństwo. Budowanie tych struktur duchowych jest zad. człowieka i jest zad. wobec człowieka, odpowiedzialność za drugiego człowieka.
Proces kształtowania człowieka przez kulturę, w kulturze i dla kultury można nazwać jego życiową edukacją. Człowiek egzystuje w dającej się określić przestrzeni kulturowej. Wychowanie w kulturze, przez kulturę i dla kultury nie może być wychowaniem „bez zasad”.
Wychowanie musi być procesem ustawicznym, permanentnym, intencjonalnym i transcendentnym, zawsze zakończonym w metafizyce, do której prowadzą najcenniejsze wytwory kultury.
Symbol, zwłaszcza sztuka symboliczna, odsłania w swych najwybitniejszych dziełach świat wartości transcendentalnych, „sacrum”. Ułatwia człowiekowi rozpoznawać siebie według kryteriów etycznych dobra i zła, a nie tylko przyjemności lub korzyści. Metafizyczny wymiar sztuki jest wymiarem wartości ładu moralnego. Pozbawiona takiego ładu kultura i jej wytwory tracą moc tworzenia człowieka, przestają pełnić funkcję edukacyjną. Ten kryzys trwa tak długo, dopóki człowiek, a nie instytucja, zacznie równoważyć to, co realnie prawdziwe, dobre i piękne.
W płaszczyźnie świadomości potocznej często można spotkać się z przekonaniem, że przeżycie wartości jest oczywistą subiektywną sprawą przeżywającego, źródłem jedynych w swoim rodzaju, niepowtarzalnych doznań i emocji. Prywatny charakter doznań związanych z przeżyciem wartości bywa traktowany jako konieczny warunek wolności jednostki, gwarancja zachowania integralnego charakteru osobowości. Poznając coraz lepiej dzieło sztuki odkrywamy w nim ciągle nowe wartości, mogące stanowić nowy materiał doznań estetycznych.
Ponieważ pełna realizacja życia człowieka jest wartością integrującą wszystkie pozostałe, powinniśmy więc umieścić ją na szczycie aksjologicznej natury. Zrozumiałe staje się, że twórczość jako konieczny środek do realizowania tej wartości staje się niezwykle cenna. Niezwykły rozkwit ideologii twórczości, którego jesteśmy świadkami, jest uważany za bunt przeciwko takiej przyszłości, jaką zapowiada kierunek rozwoju naszej cywilizacji. Twórczość może się czuć zagrożona przez automatyzm, pośpiech i brak czasu, przez zmęczenie i pogoń za konformizmem. Jednocześnie w niej szuka się ratunku dla zmechanizowanego i zmęczonego świata.
Praca człowieka i jej wyniki, wszelkie zjawiska kreowane przez niego zawierają się w kulturze. Normy społeczne są ściśle uwarunkowane układem wartości i układem wartościowania; istotnym problemem jest uzyskanie w społeczeństwie względnej zgodności między wartościami uznawanymi, a wartościami odczuwanymi przez to społeczeństwo.
Na przestrzeni dziejów jesteśmy świadkami kurczenia się lub poszerzania przestrzeni kulturowej. Sami w niej tkwimy, kreujemy ją, lecz i ona nas kreuje.
Wartości estetyczne, reprezentowane przez sztukę, mają swoje miejsce wśród innych rodzajów wartości kulturowych, moralnych, religijnych, ideologicznych itp. Według J.G.F. Hegla „sztuka ma wzbudzać przyjemne uczucia, oczyszczać uczucia szkodliwe, uzupełniać doświadczenia emocjonalne człowieka, kształcić smak estetyczny, naśladować przyrodę, pouczać i moralnie doskonalić ludzi”.
Wszystko, co człowiek „ma”, jest o tyle ważne dla kultury, o ile człowiek przez to, co posiada, może pełniej stawać się człowiekiem we wszystkich właściwych dla człowieczeństwa wymiarach swego bytowania. Pierwszym i zasadniczym zadaniem kultury jest wychowanie.
W wychowaniu chodzi bowiem o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem - o to, ażeby bardziej „był”, a nie tylko „miał”. Nie ulega wątpliwości, że podstawowym faktem kulturowym jest sam człowiek duchowo dojrzały - czyli człowiek w pełni wychowany, zdolny wychowywać sam siebie i drugich. Nie ulega też wątpliwości, że podstawowym wymiarem kultury jest zdrowa moralność i kultura moralna.
Kultura i sztuka są jednością, nie rozproszeniem; są bogactwem, nie ubożeniem; są gorączkowym, częstokroć tragicznym poszukiwaniem, a w końcu zadziwiającą syntezą, w której najwyższe wartości ludzkiej egzystencji, zostają podporządkowane głębokiej znajomości człowieka, jego doskonaleniu, nie zaś degradacji.
Prawda, piękno i dobro są wartościami absolutnymi, nie zależą od mniejszej lub większej liczby osób, które ją przyjmują. Nie są wynikiem decyzji większości, lecz przeciwnie, decyzje jednostek i wspólnot powinny wypływać z tych ważnych i niezmiennych wartości, aby ich zaangażowanie na rzecz kultury odpowiadało wymogom godności osoby ludzkiej.
Teoria zorganizowanego zachowania
▪ Podstawowy fakt kultury, który przeżywamy i doświadczamy i jaki zbadać możemy naukowo, to zorganizowanie się ludzkich istot w trwałe grupy. Takie grupy są zazwyczaj jakąś ugodą, tradycyjnym prawem czy zwyczajem (czymś co nawiązuje do umowy społecznej Rousseau). Widzimy je zawsze, jak współdziałają w ramach układu materialnego w którego skład wchodzą: zastrzeżoną do ich użytku część środowiska, wyposażenie w narzędzia i artefakty, cześć przynależnego im prawnie bogactwa. We współdziałaniu kierują się specjalistycznymi prawami swojego statusu czy zawodu, społecznymi prawami ceremoniału, zwyczajowo określonymi zasadami okazywania szacunku, jak również religijnymi, prawnymi i moralnymi zwyczajami, które kształtują ich zachowanie. Można zawsze zdefiniować i socjologicznie określić, jaki efekt wywołują działania takiej zorganizowanej ludzkiej grupy, jakie potrzeby zaspokajają, jakie usługi oddają sobie i społeczności jako całości.
▪ Każda ludzka istota rodzi się w rodzinie, religii, systemie wiedzy, często także w systemie społecznej stratyfikacji i politycznym układzie, które przedtem istniały przez wieki i nie zmieniają się ani trochę w czasie jej życia.
▪ Jednostka może zadbać o swoje interesy czy potrzeby i osiągnąć skuteczność działań jedynie w ramach zorganizowanych grup i przez zorganizowaną aktywność.
▪ Organizacja instytucji opiera się na prawie określającym ustrój, na zestawie wartości i uzgodnień. Każda z nich zaspokaja również zespół potrzeb mieszkańców i szerszej społeczności, a więc spełnia jakąś funkcję.
W jakich warunkach inicjatywa jednostkowa staje się faktem kulturowym?
-Każda nowa inicjatywa, wynalazek, idea etc. pozostają kulturalnie obce dopóki nie zostaną włączone do zorganizowanej działalności ludzkiej. Do tego trzeba przekonać pewną ilość osób, i zaspokoić pewną nowo powstałą potrzebę kulturową.
-Każda idea, zasada, metoda, objawienie religijne mają znaczenie kulturowe lub społeczne dopiero gdy powiązane są z jakimś typem organizacji. Nawet największe odkrycie, np. przemysłowe jest `kulturalnym zerem i pustką' dopóki ogranicza się do „jednej głowy”. Dlatego nauka o ludzkim postępowaniu zaczyna się razem z powstaniem organizacji. Wszelka indywidualna inicjatywa może stać się rzeczywistością kulturową tylko jeśli potrafi się wcielić w instytucję.
-Istnieją pewne działania, które nie są spowodowane inicjatywą jednostki. Każdy człowiek rodząc się zastaje określoną kulturę i widzi, że jedynie w zorganizowanej grupie i poprzez zorganizowana działalność może zaspokoić zainteresowanie i osiągnąć sukces. Wszystkie aspekty życia są zinstytucjonalizowane- każda faza życia musi być związana z tym czy innym systemem zorganizowanych działań ludzkich- zlepek tych organizacji tworzy kulturę. (dom, rodzina, praca, szkoła etc.)
Pedagogika kultury swoje podstawowe twierdzenia opiera na triadzie kultura -kształcenie -osobowość.
Istotą pedagogiki kultury jest fakt kulturowy. Jest on wewnętrzny i przenikalny. Wewnętrzny dociera do najgłębszej warstwy naszej osobowości, przenika wszystkie sfery naszego ja i przekształca nas.Za każdym faktem kulturowym znajdują się jakieś wartości które mają dla nas ważne znaczenie. Drugim czynnikiem było odkrycie ducha przez Diltheja. Stwierdził on że siłą napędową człowieka jest strefa ducha. Wyraża się ona we wszystkich wytworach umysłowych człowieka takich jak idee, myśli. Nie można spostrzec ich zmysłowo nie mają materialnej natury nie podpadają więc pod zmysły. Mają więc inną niż materialną sferę, duchową naturę. To odkrycie duch w człowieku spowodowało że pedagodzy zwrócili uwagę na sferę ducha i kultury w wychowaniu. Dla ped. kultury celem wychowania stał się świat wartości człowieka i proces włączenia człowieka w kulturę.