DEFINICJE WYCHOWANIA (wg. Stefana Kunowskiego):

Definicje wychowania występujące w literaturze pedagogicznej dają się ująć w różne klasyfikacje.

Istnieje wiele definicji wychowania, które zwykle na pierwszy plan wysuwają jakiś element całości. Nie sposób wymienić ich wszystkich, można je jednakże podzielić na grupy ze względu na poznawane elementy, występujące w zjawisku wychowania. S. Kunowski wyróżnia cztery grypy definicji wychowania:

1. Najstarsze definicje podkreślają jako istotne dla wychowania przede wszystkim działania wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich. Tak np. Otto Willmann określa, że „wychowanie jest opiekuńczym, regulującym i kształcącym oddziaływaniem ludzi dorosłych na rozwój dojrzewających, ażeby mogli mieć udział w dobrach, które są podstawą życia społecznego” (cyt. za Kunowskim 1997, s.167). Natomiast Kerschensteiner ujmuje działanie wychowawcze z punktu widzenia kultury i jej przekazywania młodym pokoleniom, dlatego podkreśla „świadome urzeczywistnianie wartości w kimś jest wychowaniem innych”. Definicje wysuwające działania wychowawców, dotyczą problemu metody, jak działać, by wychowywać, mają więc charakter prakseologiczny i wiążą się z socjologizmem, tzn. ze społecznym działaniem dorosłych.

2. Przeciwstawna grupa definicji podkreśla nie celowe urabianie wychowanka przez wychowujące społeczeństwo, lecz swobodny wzrost dziecka, określając wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka. I tak J. Dewey określił: „wychowanie jest procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku”. Tworzą one grupę definicji ewolucyjnych, w których zasadniczy problem sprowadza się do wyjaśnienia, na czym polega rozwój (ewolucja) człowieka. Mają one najczęściej charakter pajdocentryczny, poprzez stawianie dziecka w centrum rozwoju, przez zwrócenie uwagi na swobodny wzrost i dojrzewanie dziecka.

3. Trzecia grupa określeń wychowania zwraca uwagę na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka. Tak np. O. Decroly przez wychowanie rozumie „przygotowanie do życia przez życie”. Wychowanie jest więc organizowaniem przeżycia wspólnotowego przez zabawę, prace, rozmowę, wyrażanie, ekspresję twórczą itp. jako „sytuacje wychowawcze”. Takie definicje maja charakter sytuacyjny jako problem stawiają sprawę, jak organizować środowisko wychowujące.

4. Czwarta grupa definicji skupia uwagę na wytworach i osiąganych skutkach działania wychowawczego. W takim ujęciu proces wychowania polega na kształtowaniu się charakteru lub osobowości wychowanka, jego wykształcenia lub światopoglądu - przystosowanie wychowanka do środowiska biologicznego lub społecznego. Tak właśnie E. Durkheim określa: „wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwo polityczne i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone”. W tej grupie definicji wychowanie utożsamia się z jego wynikiem, którym ma być dobre przystosowanie do społeczeństwa - są to definicje o charakterze adaptacyjnym. (Kunowski 1997, s. 166-170)

wychowanie-zadanie

wychowanie-fakt

aktywność, której głównym kryterium jest intencjonalność celem jest projekt działań wychowawczych, (a nie faktyczne stosowane działania wychowawcze) pedagogika zadaniowa operuje językiem naukowo-technicznym, używa się języka czynności celowych. wychowanie technokratyczne, instrumentalne; wychowanie przedmiotowe, adaptacyjne urabianie wychowanka (tresura) wychowanie przez przymus, zniewolenie, kontrolowanie stosunki hierarchiczne - stosowanie przymusu i kontroli, wychowanie przez przymus, zniewolenie, kontrolowanie, - ograniczanie samodzielności, - brak zaufania,

składnik życia człowieka ukierunkowany na niebiologiczne zachowanie ciągłości język opisu typu filozoficznego operujący kontekstem dziejowym obejmuje przestrzennie i czasowo zróżnicowane praktyki wych. występujące w realnym życiu, język nieintencjonalny, nie wyklucza dostrzegania i uwzględniania podejmowania działań celowych przez wychowawców, ale na nich nie poprzestaje wychowanie humanistyczne relacje partnerskie, podmiotowe relacje bazujące na dialogu, komunikacji, współdziałaniu, próba zrozumienia, zaufanie dwupodmiotowość - autonomia

---