Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiczna (przedmiot badań, struktura, geneza, metodologia, rozwój teorii wychowania).
TEORIA WYCHOWANIA - jest to usystematyzowana wiedza o celach, metodach, formach, treściach i organizacji procesów wychowania a także o ich prawidłowościach, uwarunkowaniach i skutkach.
Przedmiotem badań teorii wychowania jest świadome i celowe oddziaływanie na młodzież zgodnie z przyjętą koncepcją natury człowieka.
Strukturę tą tworzą teorie szczegółowe a mianowicie teorie wychowania moralnego, społecznego, estetycznego, obywatelskiego, zdrowotnego, ekologicznego, religijnego, technicznego, umysłowego.
W teorii wychowania mamy także wychowanie przez sztukę, pracę, ale w innym aspekcie - przedmiotowym.
Zadania teorii wychowania:
Diagnozuje procesy wychowania, koncepcje, nurty, propozycje wychowawcze itp.
Analizuje cele wychowania oraz cele samowychowania, ale wykonuje to w ramach dydaktyki, proponuje weryfikację, modernizację (celów wychowania) i ich uzasadnienia.
Prognozuje mechanizmy wychowania.
Szczegółowo rozpatruje systemy wartości ogólnoludzkich z których wywodzą się ideały i cele wychowawcze (wartości: zdrowie fizyczne, społeczne), wartości humanistyczne (godność, autentyczność), ale także wolność i przymusy (wolność i sprawiedliwość).
Ustala zasady wychowania (pewne warunki optymalnego wychowania), dlatego jest nauką nie tylko opisową, ale także normatywną.
Wskazuje na potrzebę respektowania pewnych zachowań dziecka.
Dostarcza kategorii pojęciowych oraz argumentów w kwestiach spornych dotyczących postaw pedagogicznych.
Próbuje ustalić związek wychowania z nauczaniem poprzez powiązanie rozpatrywania pojęć nauczanie wychowujące, wychowanie nauczające.
Bada, opisuje i wyjaśnia dynamikę różnych procesów osobowości człowieka, bada aktywność społeczności, rozwój poznawczy, emocjonalny, uczuciowy, moralny, estetyczny.
Projektuje metody wychowania, dostosowuje je do określonego kręgu kultury i do uzdolnień ucznia.
Dokonuje wglądu w sytuacje wychowawcze, przyjmując, że wychowanie jest szczególnym rodzajem spotkania, sytuacji międzyludzkiej.
Geneza i rozwój teorii wychowania:
Przełom XIX i XX wieku, wiąże się z rozwojem nauk humanistycznych jak filozofia, psychologia, medycyna, a także pośrednio przez rozwój nauk przyrodniczych jak chemia, matematyka, fizyka oraz społecznych, jak socjologia i historia.
Metodologia teorii wychowania:
Są to badania jak: sondaż diagnostyczny, eksperymenty, monografia, badania dokumentów, analiza wytworów dziecka, metoda biograficzna.
Powiązanie teorii, metodyki i praktyki - razem się uzupełniają.
TEORIA - to zbiór wewnętrznie spójnych sądów, które wyjaśniają pewną grupę zjawisk lub jakąś dziedzinę rzeczywistości. Teoria ma zawsze charakter wiedzy ogólnej, niezindywidualizowanej, oraz formuje pojęcia i twierdzenia w stosunku do całokształtu działalności, a więc do praktyki uogólnionej.
METODYKA - to zbiór dyrektyw, określających sposoby prawidłowego wykonania czynności wychowawczych. Metodyka składa się ze wskazówek, zakazów i prawd praktycznych, dlatego też umiejętnie stosowana pozwala na rozwiązywanie problemów praktycznych, ale odnosi się do sytuacji typowej, tej, co jest najczęściej, bo nie jest lekarstwem na wszystko.
PRAKTYKA - odnosi się do sfery behawioralnej człowieka, jest bieżącą działalnością wychowawczą, jest weryfikatorem teorii i metodyki. Jest teorią stosowaną.