Altruizm - 1) zachowanie w obrębie danego gatunku, w wyniku którego osobnik tak się zachowujący ponosi pewne koszty wobec innego, który z kolei zyskuje. Jest to jedno z typowych zachowań zwierzęcych zwiększających ich łączną wartość przystosowawczą.
2) postawa przeciwstawna egoizmowi, u podstaw której leży bezinteresowna troska o dobro innych osób.
Altruizm w świetle pedagogiki
Bezinteresowne niesienie pomocy bliźnim to przedmiot zainteresowań nie tylko psychologów, filozofów czy pedagogów, ale również rodziców, wychowawców i nauczycieli. Potrzeba altruizmu jest dziś uznawana za jeden z podstawowych celów wychowania. Rozwój techniczny, konsumpcjonizm oraz zanik więzi między ludźmi stwarza trudności w realizacji postulatów altruistycznych. W obliczu niebezpieczeństw pogłębiania się zjawiska tzw. znieczulicy społecznej i wszechobecnej obojętności ludzi na los innych, rodzi się ogromna potrzeba wychowywania do działań altruistycznych.
Dzieje się tak z kilku elementarnych powodów. Po pierwsze dlatego, że altruizm jest miarą wartości człowieka i człowieczeństwa w ogóle. Jest bowiem tyle wart ile dobrego zrobił dla innych, potrafi dzielić się z innymi i pozostawać z nimi w relacji osobowej a nie tylko rzeczowej. Nie da się jednak postaw altruistycznych wyuczyć, tzn. żadne znane nam formy wychowania takie jak nakaz czy perswazja nie przyniosą oczekiwanych skutków. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że altruizm leży w sferze postawy moralnej człowieka i nie powinien wychodzić z zewnątrz, lecz z wewnątrz człowieka. Innymi słowy nie powinien być spełniany z poczucia obowiązku, ale z poczucia powinności moralnej wobec innych. Jednostka wychowywana do działania altruistycznego jest zatem przekonana, że aby być w pełni szczęśliwym należy służyć pomocą bliźnim.
Poza tym altruizm łączy się nieodzownie z takimi wartościami jak tolerancja, odpowiedzialność, uczciwość i poczucie sprawiedliwości, a przestrzeganie wszystkich tych deklaracji stanowi istotę społecznego ładu i harmonii. Altruizm jest również oznaką samorealizacji i wyższych aspiracji.
Innym ważnym powodem, dla którego warto zabiegać o altruizm w wychowaniu jest uniwersalny jego charakter oraz to, iż jest swego rodzaju antidotum na ludzkie niedomagania i słabości. Okrutne wojny, ksenofobia, choroby, starość to stały krajobraz naszych czasów. Altruizm jest próbą przeciwstawienia się takim zjawiskom oraz nadzieją na pokojowe rozwiązanie konfliktów i problemów ludzkości. Wychowanie w altruizmie warunkuje bowiem normalne funkcjonowanie człowieka i całych zbiorowości, bowiem „społeczności, w których dawanie i świadczenie pomocy[...] mają więcej szans w walce o byt niż społeczności, w których każdy dba tylko o siebie.”
Czynnikami utrudniającymi wychowanie do altruizmu są przede wszystkim postawy konsumpcjonizmu, zanik więzi społecznych i kulturowych, globalizacja, a co za tym idzie anonimowość człowieka w wielkiej metropolii oraz dewaluacja (obniżenie) wartości duchowych. Skutkiem tych czynników są postawy nihilistyczne i cyniczne, a ludzie podatni na różnego rodzaju uzależnienia i zniewolenia wewnętrzne.
Niezwykle trudno kształtować w takich warunkach postawy szczerego, bezinteresownego altruizmu, niemniej jednak naszym obowiązkiem jest ciągłe zabieganie o to.