Teoria wychowania jest jedną z 3-ch podstawowych, obok dydaktyki i historii wychowania, subdyscypliną pedagogiki. Teoria wychowania jest nauka teoretyczną, empiryczna, praktyczną i projektującą. Charakter teoretyczny teorii wychowania wynika stąd, że na jej gruncie budowana jest teoria pozwalająca na opis, wyjaśnienie, przewidywanie i projektowanie zjawisk wychowawczych. Teoria ta nie jest w tym znaczeniu autonomiczna, bowiem składają się na nią wybrane twierdzenia ze społecznych nauk pokrewnych, głównie psychologii, socjologii i filozofii (aksjologia-nauka o wartościach).
Odrębność pedagogiki w stosunku do innych nauk społecznych nie jest związana z jej funkcją deskryptywną (opisującą), eksplikacyjną (wyjaśniającą), prewidystyczną (przewidującą), lecz funkcją projektującą. Realizacja funkcji projektującej polega na planowaniu całych sekwencji działań występujących wobec siebie w takim uporządkowaniu, które gwarantuje skuteczność podejmowanych oddziaływań.
Twierdzenia składające się na każdą teorię są porządkowane według 2-ch zasad:
Zasady merytorycznej- wiąże się przyjęciem jakiegoś nadrzędnego założenia, które porządkuje wszystkie szczegółowe twierdzenia tej teorii.
Zasady formalno-strukturalnej- porządkuje natomiast twierdzenia teorii ze względu na występujące pomiędzy nimi związki zakresowo logiczne. Oznacza to, że z twierdzeń wyższego rzędu bardziej ogólnych wyprowadzane SA w oparciu o logiczna wynikowość twierdzenia niższego rzędu charakteryzujące się większą szczegółowością.
Empiryczny charakter teorii wychowania związany jest z wymogiem przeprowadzenia empirycznej weryfikacji formułowanych twierdzeń zanim zostaną one wykorzystane dla kształtowania praktyki wychowawczej. Charakter praktyczny teorii wychowania polega na tym, że twierdzenia teoretyczne po empirycznej weryfikacji wprowadzane są do praktyki pedagogicznej służąc jej doskonaleniu w takim sensie, iż zamierzenia wychowawcze są skutecznie realizowane.