Pedagogika porównawcza jako dyscyplina naukowa
●Dynamiczny rozwój systemów oświatowych oraz internalizacja stosunków międzyludzkich i ciągle dokonujące się zmiany, w rzeczywistości spowodowały powstanie i rozwój odrębnej dyscypliny i kierunku badań pedagogicznych nazwanego ped.porów
●St. Kawula – sytuuje pedagogikę porównawczą jako subdyscyplinę pedagogiki wyodrębnioną według kryterium - przedmiotu badań.
Pedagogika porównawcza jest dyscypliną młodą, nie można określić, powszechnie uznanych jej granic. Jednak obszar jej badań, jak również zakres, są bardzo rozległe. Zakres badań i problematyka badawcza tej dyscypliny oraz przedmiot wyznacza definicja pedagogiki porównawczej. Definicja ma ważne znaczenie dla analizy metodologicznej i dla praktyki.
●Współczesna definicja pedagogiki porównawczej – jest to interdyscyplinarna nauka pedagogiczna, która z perspektywy synchronicznej i diachronicznej /pionowej i poziomej/ bada zjawiska i fakty pedagogiczne w wymiarze funkcjonalnym tzn. w związkach politycznych, społeczno – ekonomicznych i kulturowych oraz porównuje ich podobieństwa i różnice w dwóch lub kilku krajach, obszarach, kontynentach lub globalnie. Dąży do lepszego zrozumienia zjawisk pedagogicznych, do znalezienia adekwatnych uogólnień, w celu doskonalenia kształcenia i innych procesów edukacyjnych.
Czołowi przedstawiciele tej dyscypliny podkreślają jej dwoisty charakter tzn. że jest dyscypliną teoretyczną, ale zdecydowanie ukierunkowaną na zastosowania praktyczne.
●Podkreśla się, że jest nauką, która wykorzystuje dane z jednego lub kilku obszarów, regionów do:
a. opisywania i wyjaśniania systemów oświaty, ich funkcjonowania i osiąganych wyników,
b. wspierania rozwoju instytucji oświatowych i praktyki oświatowej,
c. wyjaśniania powiązań między edukacją a życiem społecznym, społeczeństwem i jego rozwojem,
d. do określania tendencji rozwojowych występujących powszechnie.
●Pedagogika porównawcza obejmuje więc nie tylko teoretyczne rozważania, ale działalność badawczą nastawioną na szczegółowe udokumentowanie różnych narodowych systemów oświatowych, ich opis, a więc pełni rolę interwencyjną, przekazując bowiem wiedzę, wpływa na politykę oświatową w zakresie modernizacji praktyki oświatowej tych państw, do których ta wiedza dociera.
●Wyróżnia się również pedagogikę:
pedagogikę akademicką – skoncentrowaną jest na badaniach teoretycznych, które syntetyzują wiedzę o innych systemach oświatowych, wykorzystując metodę porównawczą, prowadzone są w uniwersytetach i innych instytucjach naukowych, np. PAN;
pedagogikę interwencyjną – to analiza systemów oświatowych, nastawiona na praktyczne wykorzystanie informacji z tego wynikających /”uczyć się na cudzych błędach”/.
●celem pedagogiki porównawczej – jest więc analizowanie drogą porównań, współczesnych tendencji rozwojowych w oświacie, badanie jak w różnych krajach i w zależności od różnych uwarunkowań rozwiązywane są współczesne problemy: oświaty i wychowania, a zwłaszcza jak zaspakajane są potrzeby społeczne w kontekście kształcenia i nauczania, szczególnie w warunkach zmieniającej się rzeczywistości, istotnych przemian w kulturze, nauce i technice. Jej celem jest więc, rozpoznawanie prawidłowości i wskazywanie kierunku zmian edukacyjnych, zwłaszcza w zakresie reform oświatowych.
Wyniki porównań w pedagogice są podstawą dla planowania polityki oświatowej, formułowania alternatywnych rozwiązań edukacyjnych i konstruowania nowych projektów.
●funkcje pedagogiki porównawczej:
teoretyczną;
praktyczną;
prognostyczną;
międzynarodowo – integracyjną;
propedeutyczną
ETAPY ROZWOJU:
Okres Prekonstytutywny:
Początki historycznego rozwoju pedagogiki porównawczej niektórzy profesjonaliści doszukują się w czasach antycznej Grecji i Rzymu. Przywołuje się tutaj Ksenofonta, ucznia Sokratesa, który po raz pierwszy opisał wychowanie i edukację w Atenach i w Sparcie i wskazał różnice w tych różnych doktrynach. Jako innego wskazuje się Cycerona, który również opisał grecki i rzymski sposób wychowania. Następny to Tacyt, opisał on kulturę i wychowanie Żydów, Germanów i wskazał różnice pomiędzy tą kulturą i wychowaniem, a kulturą i wychowaniem rzymskim. Platon, który
w oparciu o analizę dokonanych wcześniej opisów, opisał idealne państwo – miasto. Również w średniowieczu podróżnicy, handlarze, dyplomaci, przekazywali informacje o szkołach, o oświacie w różnych krajach i porównywali je z oświatą we własnym kraju. Można więc powiedzieć, że w etapie prekonstytutywnym rozwoju pedagogiki wiedza o wychowaniu, kształceniu dzieci i młodzieży w różnych krajach narastała w wyniku międzynarodowego handlu, podróży zagranicznych, odkryć geograficznych, dyplomacji, misji religijnych i wypraw wojennych. Należy jednak podkreślić, że te wszystkie informacje i wiedza o oświacie, systemach, miała charakter nienaukowy, nie była usystematyzowana, a cechowała się głównie fragmentarycznością i subiektywizmem.
Okres Konstytutywny:
To czas podejmowania pierwszych prób systematyzacji teorii i praktyki oświatowej tzn. początek XIX w. rok 1817. Systematyzację tę wiąże się głównie z planami organizacji oświaty świeckiej, wolnej od opłat i obowiązkowej. Za twórcę pedagogiki porównawczej powszechnie uznaje się przedstawiciela francuskiego oświecenia Jullien de Paris. Przedstawiciel tego okresu określił zasady, które do dzisiaj stosuje się w pedagogice porównawczej:
a. gromadzenie dokładnej dokumentacji o systemie oświaty i faktach, programach i rozwiązaniach;
b. obiektywna ocena zebranych danych i różnic;
c. gromadzenie danych statystycznych, dotyczących szkolnictwa w różnych krajach /ankieta/;
Zaproponował również:
a. utworzenie komisji do spraw kształcenia;
b. utworzenie Instytutu Kształcenia Nauczycieli;
c. zapoczątkował idee, założenia Międzynarodowego Biura Oświaty.
●Analizując ten okres rozwoju pedagogiki porównawczej należy podkreślić, że dąży się tutaj do przygotowania gruntu /podstaw/ pod reformę szkolnictwa. Ten okres w pedagogice nazywa się koncepcją uniwersalizacji praktyki oświatowej /mechanicystyczną/, ponieważ przedstawiciele tego okresu dążyli do odkrywania tego co wspólne, do ujawniania najlepszych rozwiązań po to, żeby sformułować uniwersalne zasady. Analiza praktycznych rozwiązań oświatowych służyła głównie do odkrywania ogólnych zasad i prawidłowości.
Najstarszą metodą w badaniach porównawczych jest:
METODA HISTORYCZNA - Przyjmuje się tutaj założenie, iż żadne zjawisko nie może być zrozumiane bez zbadania jego genezy, i głównych etapów jego rozwoju. Metoda ta dominowała w pedagogice porównawczej do lat 60 tych i klasycy pedagogiki porównawczej ograniczali się do opisu oraz porównań w skali makro i mikro, szkolnictwa publicznego w wybranych krajach a następnie uogólniali jego funkcjonowanie. Głównym celem badawczym było formułowanie prawidłowości przyczynowo – skutkowych. Z tą metodą związane jest również podejście narodowe tzw komparatyści, przyjmują założenie, że system kształcenia każdego kraju jest wypadkową historii narodu oraz charakteru narodowego.
METODA OPARTA NA GEOGRAFII SZKOLNICTWA - badane zjawiska pedagogiczne są najpierw zliczane, a potem logowane w przestrzeni, tworzy się w ten sposób pedagogiczne mapy, które obrazują nam np.: rozkład poszczególnych instytucji albo zasięg konkretnej metody nauczania. Szuka się następnie wyjaśnień tych faktów, a następnie sprawdza w jakiej mierze ich istnienie zależy od np. warunków fizycznych, klimatycznych.
METODA PROBLEMOWA – polega na tym, że badacz wybiera pewne problemy związane z kształceniem, a następnie analizuje je pod kątem różnorodności form w jakich się przejawiają. W metodzie tej stosuje się następującą procedurę ( 8 kroków) ;
Wybór problemu
Identyfikacja możliwych jego rozwiązań
Refleksja nad problemem i jasno sformułowany problem
Analiza kontekstu problemu
Sformułowanie hipotez
Weryfikacja
Formułowanie wniosków
Sprawdzenie całego procesu
METODA KONTEKSTOWA – stosując tę metodę, szkolnictwo w poszczególnych krajach, analizuje się w kontekście środowiska kulturowego. Zadanie komparatysty polega na tym, że analizując kontekst naturalny badanego systemu oświaty, formułuje zalecenia, proponuje reformy, które muszą być podporządkowane temu kontekstowi, uwzględniać jego różnorodność.
METODA KLASYFIKACYJNA – w pedagogice porównawczej ta metoda najczęściej ogranicza się do klasyfikacji statystycznej tzn. jej istota polega na tym, że poszczególne kraje są szeregowane wg np.: liczby uczniów na poszczególnych poziomach kształcenia lub wg rocznego przyrostu uczniów w poszczególnych typach szkół. Tak więc oparta jest głównie na podejściu ilościowym do badanej rzeczywistości.
METODA BADAŃ INTERDYSCYPLINARNYCH – uwzględnia nie tylko różne konteksty, ale w opisie, wyjaśnieniach i projektowaniu badań porównawczych wykorzystuje się różne subdyscypliny naukowe i dyscypliny (historię wychowania, socjologię wychowania, ale również politologię, geografię polityczną, ekonomię czyli pedagogika porównawcza staje się dyscypliną integrującą wiedzę i syntetyzującą wiedzę.
STANDARDY EDUKACYJNE - to kryteria, normy, wzorce i ujednolicenia dotyczące nauczania, wychowania i ich organizacji, przyjęte w polityce Unii Europejskiej. Ujednolicenia dotyczą zwłaszcza:
1.Równości szans edukacyjnych ( bez względu na płeć, rasę, narodowość itd.);
2.podniesienie jakości kształcenia przez:
-modyfikację i modernizację ( reformę) programów i uelastycznienie struktur kształcenia;
- reforme systemu orientacji poradnictwa zawodowego przez unowocześnianie technologii kształcenia, poprzez preferowanie wiedzy ogólnej i szeroko profilowego przygotowania zawodowego.
W zakresie kształtowania nowoczesnej technologii kształcenia i doskonalenia kadr pedagogicznych, a głównie poprzez: - zapewnienie wykształcenia akademickiego, - doskonalenie wiedzy i jej aktualizację;
Wychowanie nowoczesnego europejczyka, które obejmuje:
● kształtowanie postawy tolerancji dla różnych odmienności;
● upowszechnianie nauki języków obcych
●budowę europejskiej sieci informacyjnej
●rozwój europejskiego wymiaru edukacji
Podstawowym założeniem programów edukacyjnych jest tworzenie przez edukację Europy bez granic i barier. Umożliwiają one międzynarodową współpracę także polityki szkolnej.
GŁÓWNE PROGRAMY TO: Sokrates, Leonardo da Vinci i młodzież
PROGRAM SOKRATES:
Głównym zadaniem tego programu jest rozszerzenie współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji. Obejmuje on współpracę dzieci, młodzieży i dorosłych. Główny cel to poprawa jakości edukacyjnej poprzez rozwój nauczania języków UE oraz współpraca studentów i kadry akademickiej. Realizacja tych celów możliwa poprzez:
a) wyjazdy na studia
b) rozwój nowych technologii
c) nauka j.obcych
d) programy pilotażowe różnego typu
Na program Sokrates składa się:
a)Erasmus – szkolnictwo wyższe
b)Comenius – edukacja szkolna, współpraca i poprawa jakości kształcenia na różnych poziomach
c)Minerva – kształcenie na odległość
d)Lingwa – skoncentrowanie na nauczaniu j. obcych i projekty współpracy w tym zakresie
e)Arich – wizyty studyjne dla kadry zarządzającej oświatą
f)Eurdice – tj tworzenie sieci informacyjnej o systemach edukacyjnych w UE funkcjonujących.
ERASMUS- współpraca między uczelniami wyższymi z państw europejskich obejmuje wymianę studentów, kadry i stypendia dla studentów. W Polsce prawo uczestniczenia w tym programie mają szkoły państwowe i prywatne ale wpisane w rejestr ministerstwa. Aktywny udział w tym programie bierze 46 szkół wyższych w Polsce. Natomiast tzw Kartę Uczelni Erasmusa posiada ponad 240 polskich uczelni. Uczelnie uczestniczące w tym programie realizują następujące zadania:
a)wymiana studentów ale również realizacja studiów w ramach wymiany
b)wymiana nauczycieli akademickich
c)promocja własnej uczelni oraz współdziałanie przy wprowadzaniu Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji punktów. ECTS ułatwia to zaliczanie okresu studiów odbytego w uczelniach partnerskich.
d)Opracowanie nowych programów nauczania
e)Organizowanie intensywnych kursów j. obcego
COMENTIUS- ten program realizowany jest na poziomie przedszkolnym, szkoły podst., gimnazjum i średniej. Promuje hasło Europa w szkole.
Koncentruje się na:
a)podniesieniu jakości edukacyjnej w szkole
b)promowaniu świadomości wymiaru europejskiego w procesie edukacyjnym
c)kształtowaniu poczucia przynależności do świata czy społeczeństwa europejskiego
Działania te realizowane są poprzez:
1.Międzynarodową współpracę;
2.Poprzez opracowanie innowacyjnych programów nauczania;
3.Poprzez rozpowszechnianie metod przeciwdziałania marginelizacji w edukacji;
4.Poprzez promowanie technologii informatyczno – komunikacyjnych
5.Kształcenie w zakresie j. obcych w ramach bezpłatnej oświaty.
EURDICE-
1.Polska współpracuje w ramach sieci, a więc przekazuje informacje o naszym systemie i może korzystać i udostępniać informacje o innych systemach edukacyjnych w Europie;
2. Główne grupy odbiorców tych informacji to:
- politycy zajmujący się edukacją
- pracownicy administracji oświatowych na różnych szczeblach
- środowiska naukowe
- studenci
Cele tego programu to:
- wymiana informacji o systemach edukacyjnych ich różnorodności
- informowanie polityków oświatowych, decydentów na różnych szczeblach o rozwiązaniach funkcjonujących w innych państwach.
ARION- wizyty studyjne dla zarządzających oświatą. Umożliwiają szkolenie, analizę i modyfikację własnej pracy, poznanie dziedzictwa kulturowego w poszczególnych państwach.
Tematyka studyjnych wyjazdów:
1.Systemy edukacyjne i ich wartości;
2.Aktorzy edukacji: uczeń, nauczyciel, rodzice;
3.Edukacja i jej narzędzia;
4.Szkoła i jej otoczenie;
5.Nauczanie języków i inne działania
Polska bardzo licznych ma przedstawicieli uczestniczących w wyjazdach studyjnych
LINGWA- nauczanie i uczenie języków obcych.
Cel: - utrzymanie i rozwijanie różnorodności językowej
- podniesieni poziomu nauczania j. obcych
Program Lingwa składa się z dwóch akcji:
1. Lingwa 1 – j. Obce;
2. Lingwa 2 – koncentruje się na materiałach dydaktycznych i programach do nauki j. obcego.
PROGRAM LEONARDO DA VINCI:
Celem tego programu jest promocja i poprawa systemu kształcenia i szkolnictwa zawodowego a w ramach tego przygotowania polepszenie systemu kształcenia zawodowego aby umożliwić przekwalifikowanie, dostosowanie się do wymogów rynku i nabywanie nowych umiejętności. Program ten kierowany jest do instytucji publicznych, prywatnych, zaangażowanych w kształcenie i szkolenie zawodowe a głównie do np. Uniwersytetów, Instytutów Naukowych, do firm sektora publicznego i prywatnych, partnerów społecznych, samorządów lokalnych i regionalnych do organizacji pozarządowych. Projekty w ramach tego programu mogą być składane tylko przez te instytucje, które posiadają osobowość prywatną.
DZIAŁANIA W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA I SZKOLENIA ZAWODOWEGO
1.Przygotowanie do potrzeb rynku
2.Poradnictwo i doskonalenie zawodowe
3.Szkolenie i praktyka zawodowa
4.Współpraca z przedsiębiorcami – ten program stwarza możliwość realizacji różnorodnych działań w ramach następujących projektów:
a)projekty pilotażowe
b)programy językowe
c)programy wymiany i stażu
d)programy badań i analizy
e)programy międzynarodowych sieci instytucji- sieć realizuje trzy zadania:
- gromadzi wiedzę w określonym obszarze kształcenia zawodowego
- określa tendencje wymagań w zakresie stopnia kształcenia zawodowego
- upowszechnienia wyników?
MŁODZIEŻ:
Wspiera działania młodzieży, zajmuje się edukacją nieformalną poza szkolną. Adresatem jest młodzież 15-16 do 25 rż, niepracująca i nie ucząca się. W ramach tego programu można uzyskać dofinansowanie na działalność poza szkolną.
Nie związane z formalnym kształceniem cele to:
1.Promocja i aktywne włączenia się młodzieży w perspektywę europejską.
2.Integracja młodych ludzi ze społeczeństwem i przygotowaniem ich do życia obywatelskiego.
3.Przezwyciężanie barier, przełamywanie stereotypów, uprzedzeń zakorzenionych w naturalności i kulturze młodych ludzi. Również przeciwdziałanie dyskryminacji i rozwijanie tolerancji.
4.Zapewnienie udziału młodzieży w programie, zwłaszcza żyjącej w trudnych warunkach, zagrożonej lub niepełnosprawnej.
Ten program realizowany jest w ramach pięciu akcji:
1.Hasło- Młodzież dla Europy
2.Wolontariat europejski
3.Inicjatywy młodzieży
4.Wspólne działanie – ta akcja łączy pewne działania w dziedzinie edukacji wynikającej z programu Sokrates, Da Vinci, Młodzież
5.Działania wspierające – ten program oferuje:
- wsparcie merytoryczne
- wsparcie finansowe, wnioski mogą składać wszystkie organizacje nie nastawione na zysk.
Program Młodzieżowy jest unijnym narzędziem polityki wyrównywania szans. Programy ze środowisk wiejskich, patologicznych otrzymują znacznie większe dofinansowanie z tego programu również niepełnosprawni.