PRZYCZYNY ZGONÓW.
Choroby układu krążenia,
Nowotwory,
Urazy,
Zatrucia przypadkowe, samobójcze, zawodowe,
Toksykologia to nauka o truciznach (toxicon?)
Trucizna to każda substancja (stała, płynna, gazowa), która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe.
W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.
Rys historyczny:
Definicja trucizny wg Paracalusa:
„Sola dosis facit venerum”- „wszystko jest trucizną i nic nią nie jest. Dawka decyduje tylko, czy coś nie jest trucizną.”
Toksykologia teoretyczna dzieli się na:
Ogólną - zajmującą się definicją podstawowych pojęć, tj. trucizna, zatrucie itd.
Szczegółową - bada i opisuje trucizny,
Doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organizmie,
Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
Toksykologia kliniczna - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia,
Toksykologia sądowo - lekarska, - czyli ekspertyza i opiniowanie,
O przeżyciu decydują:
Dawka wchłonięta,
Szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny,
Droga wprowadzenia do organizmu,
Rozpuszczalność,
Stężenie trucizny,
Indywidualne cechy ustroju,
Większość zatruć przypadkowych (30%) dotyczy małych dzieci, spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami.
Zatrucia dorosłych:
Ekspozycja trucizn w czasie pracy (5%),
Tentament suicidi (65%) - samobójcze,
Leki (nasenne, uspakajające, psychotropowe),
Alkohole (etanol, metanol, glikole),
Gazy (tlenek węgla),
Śmiertelność 1%,
Najczęściej wystarczają klasyczne metody terapeutyczne,
Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:
Dawka toksyczna (dosis toxica) jest to ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny.
Dawka śmiertelna (dosis letalis) jest to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu.
Drugim bardzo ważnym pojęciem jest stężenie - ilość obecna w medium podlegającym badaniu.
Podział trucizn:
Pod względem toksyczności,
Podział ze względu na zmiany w organizmie,
Trucizny powodujące wyraźne zmiany:
Działające miejscowo - kwasy, ługi, brom - powodują martwicę tkanek,
Miąższowe - metale, sole metali ciężkich - uszkadzają nerki, wątrobę, serce,
Trucizny mogące nie wywoływać wyraźnych zmian:
Lotne - działają na ośrodkowy układ nerwowy - rozpuszczalniki, alkohole,
Krew, - CO, cyjanki, fenole, leki, narkotyki,
O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:
Choroby nowotworowe,
Zmiany genetyczne,
Uszkodzenie immunologiczne,
Zaburzenia psychiczne,
Wady rozwojowe,
Ekspozycja (narażenie):
Fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym, wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania.
Podczas narażenia może dojść do pobrania substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcia, które określa dawka wchłonięta. Obecność w próbkach materiału biologicznego może być dowodem narażenia.
Efekt:
Każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancją chemiczną.
Efekt szkodliwy:
Nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia (czynnościowa, morfologiczna),
Skutki zatrucia:
Miejscowe,
Uogólnione - systemowe,
Mogą również być:
Łagodne (nudności, wymioty),
Ostre - poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca),
Dawka - ilość podana trucizny,
Stężenie - ilość trucizny obecna w medium,
Stężenie krytyczne w komórce - stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe,
Narząd krytyczny - narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej,
Drogi skażenia:
Spożycie (przewód pokarmowy) - dzieci, samobójcy, alkoholicy,
Iniekcja - narkomani, ukąszenia, użądlenia,
Inhalacja - gazy, pary, aerozole,
Absorbcja (skóra) - związki fosfoorganiczne,
Ostre zatrucie:
Stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksodynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie.
1