10. KWESTIE PRAWNE
10.1. WSTĘP
Celem tego rozdziału jest wyjaśnienie niektórych zagadnień dotyczących różnic między mężczyzną i kobietą istniejących w islamskim systemie prawnym. Postaramy się wyjaśnić na czym polegają i z czego wynikają te różnice. Pomimo zrównania przez islam kobiet i mężczyzn, są też niektóre kwestie, w których zachodzą różnice. Nie dotyczą one ogólnoludzkiego postrzegania kobiety, lecz odmiennej odpowiedzialności i praw zgodnych z naturą każdej z płci. I tak widzimy różnice w ubiorze, odpowiedzialności społecznej i politycznej, zaś w prawie odmienność w procedurach dziedziczenia i świadczenia.
10.2. SYSTEM DZIEDZICZENIA W ISLAMIE
Islam dał kobiecie prawo dziedziczenia. Należałoby pokrótce zobrazować wydarzenia będące inspiracją tej sytuacji prawnej. Żona Sa'ada Ibn ar-Rabi'e przychodząc do Proroka i powiedział: ,,O wysłanniku Allaha, to są dwie moje córki,..., Ich ojciec został zabity w bitwie Uhud,..., ale ich wujek zagarnął jego majątek i nie zostawił im niczego, a pieniądze są moim córkom bardzo potrzebne, aby mogły wyjść za mąż''. Prorok powiedział: ,,Allah sądzi w tej sprawie''. Potem został objawiony w Koranie werset dotyczący dziedziczenia: ,,I daje wam Bóg przykazanie co do waszych dzieci: synowi przypada udział podobny do udziału dwóch córek'' (Koran 4/11).
Po objawieniu tych wersetów Prorok posłał po wuja dziewcząt i rzekł mu: ,,Daj córkom Sa'ada dwie trzecie, ich matce jedną ósma, reszta jest dla ciebie''. W ten sposób odbył się pierwszy podział spadku w Islamie.
Nowe zasady dziedziczenia wprowadzały ogromne zmiany do panujących wcześniej zwyczajów. Powyższy przykład wskazuje, iż szariat pozbawiał mężczyznę wielu korzyści. Wuj dziewcząt zamiast całości uzyskał jedynie 5/24 ze spadku swego brata. Wielu Arabów było zawiedzionych, komentowali oni tymi słowy nowe przepisy: ,,Czy mamy oddać kobietom jedną czwartą i jedna ósmą, a córce połowę i mamy dać małemu dziecku,....., pomimo tego, że nikt z nich nie walczy i nie zyska łupów?! Mówili nawet, że jeśli nie będą wspominać o nowym prawie, to Prorok zapomni o nim lub go zmieni''.
Wersety 4:11,12 Koranu określają ilościowy udział kobiety w spadku. Córka zmarłego otrzymuje połowę ilości należnej jej bratu; jeśli nie ma brata, otrzymuje połowę tego, co zostawił ojciec. Jeśli zmarły miał więcej niż jedną córkę, dostają one dwie trzecie.
Wdowa dziedziczy jedną czwartą, w sytuacji kiedy zmarły nie pozostawił potomstwa, w przeciwnym wypadku otrzymuje on jedną ósmą.
Po śmierci żony, mąż dziedziczy połowę jej majątku, jeśli nie miała ona dzieci. Jeśli kobieta miała dzieci, mąż otrzymuje jedną czwartą.
Powodem dla którego kobieta otrzymuje w spadku połowę tego co mężczyzna jest fakt, iż na jego barkach spoczywa odpowiedzialność za utrzymanie rodziny (mieszkanie, jedzenie, ubrania, opieka medyczna). Kobieta nie jest zobowiązana przez szariat do łożenia na rodzinę ze swoich oszczędności, posiada prawo do własnego majątku, zarobkowania, mając zagwarantowany przez mężczyznę byt.
10.3. ŚWIADECTWO KOBIETY
Islam naucza, iż świadectwo jednej kobiety równa się połowie świadectwa mężczyzny. Oznacza to, że zamiast świadectwa jednego mężczyzny, moga świadczyć dwie kobiety. Allah mówi w Koranie: "Żądajcie świadectwa dwóch świadków spośród waszych mężczyzn. A jeśli nie będzie dwóch mężczyzn, to jeden mężczyzna i dwie kobiety mogą być świadkami, na których się zgodzicie, jeśli jedna z nich zbłądzi to druga będzie mogła ją napomnieć" (Koran 2/282).
Ze względu na naturę kobiety (emocjonalność i impulsywność) trzeba zadbać o dokładność świadectwa i wykluczenie jakiegokolwiek błędu. Dlatego zwiększona jest ilość świadczących kobiet. Niektórzy uczeni (np. Ibn al-Kajjim) opierając się na wersecie 2:282 nie akceptują świadectwa kobiet w sprawach karnych. At-Tabari, Ibn Hazm, jak i cała szkoła dahiricka, zezwalają kobietom świadczyć we wszelkich rodzajach spraw. Celem powyższych zasad, jest jak najbardziej dokładne zabezpieczenie systemu prawnego przed ewentualnym błędem przekazu. Warto podkreślić, iż ojciec nie może świadczyć na rzecz syna, a według Abu Hanif - żona i mąż nie mogą świadczyć przeciwko sobie, ze względu na ryzyko, iż kierować będą się emocjami. Uczeni w zasadzie nie różnią się w interpretacji wersetu mówiącego w jakiego typu sprawach kobieta może być świadkiem, albowiem dotyczy on pożyczek pieniężnych. Dlatego tez ogół uczonych muzułmańskich twierdzi, iż kobieta nie może świadczyć w sprawach karnych, dotyczących małżeństwa i rozwodu. Aczkolwiek Kufejczycy przyjmują świadectwo kobiety w dwóch ostatnich sprawach. Wszyscy natomiast akceptują świadectwo kobiet bez żadnego mężczyzny w sprawach w sprawach typowo kobiecych jak karmienie dziecka, rodzenie itp. Uczony Ibn Tajmijja powiedział, że w tych sprawach jeśli nie ma obawy zapomnienia czy popełnienia błędu to wystarczy świadectwo dwóch kobiet.
Szkoła dahiricka przyjmuje świadectwo kobiet we wszystkich sprawach pod warunkiem obecności mężczyzny wśród nich. Uczony Ibn al-Kajjim powiedział, iż sprawiedliwa kobieta jest jak sprawiedliwy mężczyzna, jednak z obawy przed zapomnieniem jej świadectwo wzmacnia druga kobieta.
Współcześnie wielu uczonych podobnie jak Ibn Hazm i cała szkoła dahiricka przyjmuje świadectwo kobiet we wszystkich sprawach. Do tej grupy zaliczyć można Muhammada al-Ghazali oraz Jusufa al-Karadawi. Przez analogię do opinii o świadczeniu kobiet są oni zwolennikami zajmowania przez nie stanowisk sędziowskich. Abu Hanifa pozwolił na wydawanie sądów przez kobiety w tych sprawach, w których według niego może ona świadczyć.
Ponieważ ani Koran ani sunna nie zabrania kobietom w sposób jednoznaczny zajmowania stanowisk sędziowskich, kwestia ta pozostaje dyskusyjna.
We wszelkich sprawach karnych (morderstwo, cudzołóstwo, kradzież oraz inne przestępstwa), kobieta podlega takiej samej karze jak mężczyzna, ponosząc całkowitą odpowiedzialność za swoje czyny. Allah mówi w Koranie: "Cudzołożnicy i cudzołożnikowi wymierzcie po sto batów, każdemu z nich obojga. W imię religii Boga" (Koran 24/2) "Złodziejowi i złodziejce obcinajcie ręce w zapłatę za to, co oni popełnili" (Koran 5/38). Za morderstwo z premedytacją, Koran przewiduje karę śmierci.
10.4. PRAKTYKA RELIGIJNA
Przedstawione zostaną tu niektóre zagadnienia praktyki religijnej, w których istnieje różnica między kobietą a mężczyzną. Kobieta podczas menstruacji i połogu nie może modlić się, przebywać w sali modlitewnej w meczecie, recytować, dotykać oryginalnego Koranu (w jęz. arabskim), okrążać Kaaby oraz pościć. Dni postu, które kobieta opuściła w miesiącu ramadan, z powodu miesiączki, muszą zostać odrobione (post w późniejszym terminie). Kobieta nie musi odrabiać modlitwy (salat). W trakcie miesiączki zabronione są małżonkom kontakty seksualne (Koran 2/222). Podczas codziennej modlitwy zbiorowej w której biorą udział mężczyźni, kobieta nie może być wyznaczona imamem, Kobieta może pełnić funkcję imama wówczas, kiedy kobiety modlą się same. Podczas modlitwy zbiorowej mężczyźni stoją w szeregach przed kobietami, zabronione jest przemieszanie płci w meczecie.
2