Literatura:
B. Sadowski J. Chmurzyński
Biologiczne mechanizmy zachowania
Warszawa PWN
Rozdziały: 1.3 - 1.7.2 , 9.1 - 9.3 , 10 , 12 , 13 , 14 , 16 , 17 , 18
Redaktor: Jan Strelau
Psychologia Podręcznik Akademicki
Rozdział: 5 pt. Psychologia Ewolucyjna (Wojciech Pisula)
Biologiczne podstawy zachowania
Zachowanie- Skoordynowane, krótkotrwałe bezpośrednio dostrzegalne przejawy funkcjonowania organizmu, najczęściej ruchowe.
Kryteria uznania zachowania:
Koordynacja- Przejawy funkcjonowania organizmu, koordynowane przez układ kontrolny, w przypadku zachowania jest to układ nerwowy lub układ hormonalny.
Krótkotrwałość- Jeżeli coś trwa do jednej godziny to może być uznawane za zachowanie, trzeba zachować daleko idącą elastyczność.
Bezpośrednia obserwacja- Chodzi zazwyczaj o ruchowe przejawy funkcjonowania organizmu.
Podstawowe podejścia w badaniach zachowania:
- Fizjologiczne (Funkcjonowanie układu nerwowego)
- Behawioralne (Bodźce które występują przed i po zachowaniu)
- Ewolucyjne (Funkcja adaptacyjna)
Program zajęć
- Początki współczesnych badań nad zachowaniem się zwierząt: Darwin i jego następcy, psychologia eksperymentalna i etologia.
- Podstawowe elementy teorii etologicznej (Podstawowe pojęcia)
- Model Lorenza i Timbergena (Motywacja)
- Struktura zachowań popędowych- Faza apetencyjna i konsumpcyjna łańcuch działań
(Struktura zachowań instynktowych)
- Konflikt popędów, zachowanie przemieszczone i przerzutowe (Ścieranie się kilku popędów jednocześnie)
- Teoria ewolucji, od drabiny istnień do nowej syntezy. (Teoria biologiczna)
- Ewolucja zachowania, adaptacyjna funkcja zachowania agonistyczne, seksualne i prospołeczne, życie w grupie.
- Dowody na myślenie zwierząt
- Eksploracja i zabawa
- Zwierzę jako obiekt badań
Historia badań nad zachowaniem zwierząt
Dwa skrajne poglądy:
Koncepcja witalistyczna- Istnienie wewnętrznej siły w organizmie, która pcha organizm do zmieniania się w korzystnym dla niego kierunku. (Dusza, psychika)
Koncepcja witalistyczna ma korzenie w filozofii starożytnej Grecji. Poglądy Arystotelesa i Platona którzy rozwijali ontologiczną koncepcję psychiki.
Anima Sensitiva- Dusza czująca, wrażliwa (Uruchamia organizm, wprawia w ruch, odpowiada za pragnienia, wyobrażenia, emocje)
Anima Rationalis- Dusza rozumna (Odpowiedzialna za myślenie)
Zdaniem starożytnych filozofów zwierzęta mają tylko duszę czującą, natomiast ludzie duszę rozumną oraz duszę wrażliwą.
Współcześni witaliści zakładają że jest sens zajmowania się psychiką zwierząt.
Koncepcja mechanistyczna
Demokryt, Kartezjusz. Zwierzęta nie mają żadnego życia wewnętrznego, są pozbawione psychiki, świadomości, uczuć, odczuć, są automatami.
Współcześni mechaniści zakładają że nie ma sensu zajmowaniem się psychiką zwierząt, co wcale nie oznacza że zwierzęta nie mają psychiki. Mechaniści zajmują się zachowaniem zwierząt.
Psychologia zwierząt - Zoopsychologia
1872- Karol Darwin- Praca o wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt.
Ewolucji ciała towarzyszy stopniowa ewolucja psychiki.
Poglądy Darwina zaowocowały powstaniem psychologii zwierząt (Zoopsychologii)
Zwierzęta doświadczają w swojej świadomości podobnych stanów co człowiek.
1895 - George Romans - Inteligencja zwierząt
1894 - L.C. Morgan - Wprowadzenie do psychologii porównawczej
Kanon Morgana
Program Morgana- Stany psychiczne to stany świadomego doświadczania, badacz powinien starać się zrozumieć psychikę zwierząt przez analogie do własnych stanów psychicznych z zachowaniem określonego rygoru.
Kanon- W żadnym wypadku nie możemy interpretować działania jako wyniku wyższej czynności psychicznej, jeśli może ono być zinterpretowane jako wynik procesu przebiegającego na niższym poziomie.
W Polsce- Jan Dembowski
Na zoopsychologa czyhają dwa główne niebezpieczeństwa według Jana Dembowskiego:
- Traktowanie zwierzęcia jak maszynę bez życia psychicznego.
- Antropomorfizacja czyli przypisywanie zwierzętom ludzkich cech.
Donald Gryffin- Amerykański psycholog poznawczy, zajmujący się myśleniem u zwierząt.
Twierdzi że kanon Morgana jest błędem, bo to że można zachowanie zwierzęcia wyjaśnić prostszym procesem psychicznym to nie oznacza że nie występuje w mózgu zwierzęcia wyższy proces psychiczny. Antropomorfizacja jest błędem. Każdy gatunek ma swoją własną psychikę.
Behawioryzm- Kierunek mechanistyczny
1913- John Watson- Manifest Behawiorystyczny, referat w którym powiedział że fałszywa jest doktryna, w myśl której badania zachowania zwierząt uważa się za nieistotne, wtedy kiedy nie daje się wykorzystać terminów którymi opisuje się ludzką psychikę do zinterpretowania zachowania zwierząt.
Stwierdził że to co jest warte zainteresowania to zachowanie, psychiką psycholog w ogóle nie powinien się zajmować ponieważ jest ona za bardzo subiektywna i nie poddaje się badaniu empirycznemu. Behawioryści traktują organizm jak czarną skrzynkę. Nie wiadomo co się w tej skrzynce dzieje, wiadomo że na skrzynkę działają bodźce a skrzynka emituje jakieś reakcje.
Psychologia jako nauka o zachowaniu, a nie o świadomości
Eksperyment jako metoda badań
Behawioryści badają sztuczne formy zachowania.
Wykład nr.1
01.10.07