Wielkopolanie od Powstania Wielkopolskiego do Poznańskiego czerwca 1956 roku
Powstanie Wielkopolskie 1918-1919
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”- organizacja paramilitarna, przygotowująca przyszłe kadry powstańcze
15 II 1918 POW Zaboru Pruskiego- Polska Organizacja Wojskowa - tajna organizacja militarna skupiona wokół osoby Józefa Piłsudskiego, wielkopolski oddział tej formacji
Straż Ludowa, Służba Straży i Bezpieczeństwa- organizacje militarne Wielkopolan, przejmujących władzę na terytorium zaboru pruskiego
Sejm Dzielnicowy- nazwa instytucji samorządu Wielkopolan, Pomorzan i Ślązaków w zaborze pruskim
Naczelna Rada Ludowa- wyłoniona na początku grudnia 1918 r. przez Sejm Dzielnicowy, organ władz polskich w okresie Powstania Wielkopolskiego
mjr Stanisław Taczak- pierwszy dowódca oddziałów powstańczych
Walki przed mostem Chwaliszewskim- znany obraz walk powstańczych,
gen. Józef Dowbor- Muśnicki- przejął dowodzenie w połowie stycznie 1919 r., sformował dobrze wyszkolone 70 tys. armię,
najcięższe walki powstańcze- Szubin, Rawicz, Zbąszyń
straty powstańców- około 2 tys.
16 II 1919 r.- rozejm w Trewirze - zakończenie walk powstańczych
Wiktor Pniewski- zapobiegł wraz z ewakuacji niemieckiego sprzętu lotniczego z hali Zeppelina ( ul. Serbska na os. Zwycięstwa na Winogradach)do Frankfurtu nad Odrą
ppor. Andrzej Kopa- dowodził 6 stycznia 1919 roku szturmem na Ławicę
Wydarzenia lat 1919-1938
25-28 X 1919- pierwsza wizyta Marszałka Piłsudskiego w Poznaniu
25-28 VI 1921- pierwsze targi w Poznaniu, od 1925 charakter międzynarodowy
2 VII 1923- narodziny w Bninie k/ Konina Wisławy Szymborskiej
1927- Radjo Poznańskie ( poprawna nazwa)
19 V 1929- Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu
1933- nauczyciel Walenty Szwajcer odnajduje pozostałości grodu w Biskupinie ( badania prof. Józefa Kostrzewskiego)
Kampania wrześniowa 1939
pierwsze ofiary II wojny światowej w Wielkopolsce- kapral rezerwy Piotr Konieczka ( zginął podczas wymiany ognia w nocy z 31 VIII na 1 IX 1939 r. na posterunku w Jeziorkach k/ Piły ; pochowany w Śmiłowie, Szczepan Ławniczak- zabity siekierą przez miejscowych Niemców
Armia „Poznań”- dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba- stacjonowała w Wielkopolsce
Wielkopolska Brygada Kawalerii- gen. Roman Abraham - także zmobilizowana we IX 1939 r.
Bataliony Obrony Narodowej ( ON) - dowódca poznańskiej Brygady ON- płk Stanisław Siuda
Lokalne potyczki z jednostkami niemieckimi- Kępno, Czarnków, wypad oddziału WP z Leszna w kierunku Wschowy,
6 IX 1939- wycofywanie się wojsk polskich z terenu Wielkopolski
9-17 IX 1939- walki Armii Poznań i Pomorze w bitwie nad Bzurą
Cyryl Ratajski- tymczasowy prezydent Poznania do 10 IX 1939 ( zdobycie miasta przez Wehrmacht)
8 IX 1939- bohaterska obrona Kłecka przez Straż Porządkową- por. rez. Jan Lapis, odwet Niemców na obrońcach- zamordowanie 450 mieszkańców w ciągu 2 dni, w tym tymczasowego burmistrza księdza kanonika Maksymiliana Kancewicza
Kraj Warty- określenie na okupowany teren Wielkopolski, części Kujaw i Łódź włączony w obszar III Rzeszy 8 X 1939
Miejsca martyrologii Wielkopolan- więzienia gestapo- Fort VII ( obóz karno-śledczy), Dom Żołnierza przy ul. Niezłomnych ( siedziba gestapo), gmach przy ul. Młyńskiej
5 VI 1943- Obóz karno-śledczy w Żabikowie- osadzenie więźniów, wyroki śmierci, reedukacja Polaków
Chełmn nad Nerem- obóz zagłady ludności żydowskiej
Oprawcy hitlerowscy na terenie Wielkopolski- Hermann Voss, profesor anatomii, pseudomedyczne eksperymenty ; Arthur Greiser- namiestnik Kraju Warty, po wojnie sądzony w Poznaniu
Straty ludnościowe Poznania w okresie okupacji- około 14,5 tys., z czego 6320 straconych po wyrokach śmierci
Ruch oporu w Wielkopolsce- Wojskowa Organizacja Ziem Zachodnich- kpt Leon
Kmiotek ( prasa podziemna, sabotaż),
Poznańska agenda ZWZ- płk Rudolf Ostrinhansky
Akcja Bollwerk- 21 II 1942 podpalenie niemieckich magazynów w porcie rzecznym
Komendant okręgu poznańskiego AK- płk Henryk Kowalówka
Florian Marciniak z Gorzyc k/ Czempinia- twórca konspiracyjnych Szarych Szeregów ( ZHP)
Grupa dr Franciszka Witaszka- najbardziej znany oddział konspiracyjny- grupa lekarzy i laborantów, tworzyli trucizny do nazistów, substancje wybuchowe na potrzeby ruchu oporu; straceni 8 I 1943 r.
Nowe Skalmierzyce- IX 1943 katastrofa samolotu alianckiego z zrzutem dla ruchu oporu
Operacja Riposta- zrzut w nocy z 15/16 X 1943 roku w okolicach Turska i Czermina około 4 ton amunicji,.broni dla ruchu oporu
Janowo k/ Kostrzyna- kapliczka- pomnik, upamiętniająca od 1983 r. Polskich działaczy ruchu oporu i alianckich lotników
„Wyzwalanie” Wielkopolski przez Armię Czerwoną
komendant obrony Poznania- gen. Ernst Mattern ( od 7 lutego gen. Ernst Gonella),
walki o Poznań do 16 II 1945 roku, Cytadela- ostatni punkt oporu Niemców ( do 22/23 lutego)
23 II 1945- zdobycie Cytadeli, stąd obelisk także ma 23 m wysokości, w walkach o Poznań poległo ok. 10 tys. Żołnierzy Armii Czerwonej , z czego 6 tys. O samą Cytadelę, 600 cywilnych mieszkańców Poznania,
straty w zabudowie Poznania- 55 %, Stare Miasto 80-90 %
umocnienia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego ( MRU)
- teren od Gorzowa Wielkopolskiego do Brodów k/ Zielonej Góry,
prace od 1925 roku, zwłaszcza lata 1935-1938 i 1944
trzy elementy MRU: przesłanie ( od Międzychodu do Bojadeł k/ Zielonej Góry), głównej ( od Gorzowa do Brodów nad Odrą), pas tylny ( Lubniewice- Sulęcin)
pancerwerki- w okolicach Kaławy, Kęszycy, Wysokiej i Boryszyna, około 50 obiektów obronnych,
zęby smoka- pas żelbetonowych zapór przeciwczołgowych
MRU zdobyły oddziały 1 Armii Pancernej Gwardii gen. M. Katukowa- koniec stycznia 1945
na obszarze MRU od 1980 r.- rezerwat przyrody Nietoperek
Walki o Wał Pomorski
Wał Pomorski- umocnienia wznoszone w latach 1932-1938, ud Darłowa do Gorzowa Wielkopolskiego,
Walki o Wał Pomorski - 1 Armii Wojska Polskiego- duże straty 1780 żołnierzy, 2767 rannych, 1055 zaginionych, cmentarze poległych w: Wałczu, Drawsku Pomorskim, Szczecinku, Złotowie; muzea - Izba Pamięci w Zdbicach i Mirosławcu
Poznański czerwiec 1956
28 VI- 30 VI 1956
początek wydarzeń- strajk w Zakładach Metalowych im. Józefa Stalina ( Cegielski )
Romek Strzałkowski- pierwsza ofiara wydarzeń
Straty: 70 osób, 700 rannych