DIAGNOSTYKA OBRAZOWA NOWOTWORÓW TWARZOCZASZKI
Urszula Grzesiakowska
Nowotwory masywu sitowo - szczękowego stanowią około 3% wszystkich pierwotnych nowotworów u człowieka i są jednym z częstych nowotworów w obrębie twarzoczaszki.
Najczęstszym nowotworem tego regionu jest rak płaskonabłonkowy. Stanowi on ponad 80% wszystkich nowotworów twarzoczaszki. Poza tym w obrębie sitowia występuje aestesio-neuroblastoma, nowotwór pochodzący z komórek węchowych.
Z rzadszych nowotworów, występujących w obrębie zatok obocznych nosa to chłoniak nieziarniczy oraz szpiczak ograniczony w postaci pozaszkieletowej.
Nowotwory, które są typowe dla tego regionu to przede wszystkim guzy odontogenne.
Najrzadszą grupę stanowią pierwotne guzy kości.
Diagnostyka obrazowa ma za zadanie:
wykrycie zmiany
ocenę jej charakteru
ocenę stopnia zaawansowania choroby nowotworowej
monitorowanie leczenia
Z dostępnych badań obrazowych najlepszą metodą jest badanie KT. Ta kompleksowa metoda, dobrze uwidaczniająca tkanki miękkie i struktury kostne najlepiej spełnia wymagania zwłaszcza w dokładnej ocenie rozległości zmian.
Raki, które są najczęstszymi nowotworami tego regionu leczy się przede wszystkim chirurgicznie, stąd konieczność precyzyjnej oceny do kwalifikacji do zabiegu operacyjnego.
W diagnostyce różnicowej nie ma możliwości różnicowania raków i innych rzadszych nowotworów tego regionu w oparciu o badanie KT.
Jedynie w przypadku guzów odontogennych, głównie z racji ich położenia przy korzeniach zębowych oraz niektórych guzów kostnych, jeżeli tworzą struktury uwapnione - rozpoznanie może być postawione na podstawie badania obrazowego.
Dla dokładnej oceny stopnia zaawansowania nowotworu badanie musi obejmować całą twarzoczaszkę - od zatok czołowych aż do dna jamy ustnej oraz węzły szyjne aż do poziomu krtani.
Prawidłowo wykonane badanie powinno być wykonane z dożylnym podaniem środka kontrastowego warstwami o grubości nie większej niż 5mm, równoległymi do podniebienia twardego. Dla zachowania powtarzalności warstw - jedna z nich musi dokładnie przebiegać przez blaszkę kostną podniebienia.
Przy ocenie zmian należy dokładnie określić wielkość guza, jego rozprzestrzenianie się na struktury anatomiczne oraz rozległość destrukcji struktur kostnych. Guzy tego regionu szerzą się do światła zatok obocznych nosa, wrastają do jamy nosowej, oczodołów, dołów skroniowych i podskroniowych oraz do przedniego i środkowego dołu czaszki i mogą naciekać struktury mózgu.
Dla precyzyjnej oceny naciekania opon mózgowych oraz struktur mózgu lepsze jest badanie MR, zawsze z dożylnym podaniem środka kontrastowego.
Badanie KT nadaje się bardzo dobrze do oceny węzłów chłonnych najbliższego oraz kolejnych spływów. W nowotworach tego regionu przerzuty występują w węzłach chłonnych przestrzeni przygardłowej, dna jamy ustnej i kolejno w węzłach szyjnych - przy dożylnym podaniu środka kontrastowego można dokładnie ocenić wszystkie te węzły.
Monitorowanie leczenia w przypadkach, w których zastosowano leczenie zachowawcze - radioterapię czy chemioterapię również może opierać się na badaniu KT, zwłaszcza że można przeprowadzić badanie dokładnie w tych samych warstwach. Najtrudniej jest monitorować przebieg choroby po radykalnym zabiegu operacyjnym. Wykrycie wznowy w rejonie operowanym nie jest łatwe i najczęściej jest możliwe przede wszystkim przez porównanie kolejnych badań pooperacyjnych.
Podobny problem istnieje w monitorowaniu leczenia po napromienianiu. W tych przypadkach nieco wyższą skuteczność ma badanie MR.
Reasumując - metodą z wyboru w diagnostyce i monitorowaniu leczenia nowotworów masywu sitowo-szczękowego jest badanie KT. Badanie MR jest metodą uzupełniającą w wybranych przypadkach oraz w monitorowaniu leczenia, przede wszystkim po napromienianiu.
Piśmiennictwo
Som PM, Dillon WP, Curtin HD.: Hypointense paranasal sinus foci : differential diagnosis with MR imaging and relation to CT findings.
Radiology 1990, 176, 777-781.
Som PM, Shapiro MD. Biller HF I in.: Sinonasal tumor and inflammatory
tissue : differentiation with MR. Radiology 1988, 167, 803-808.
Som PM, Dillon WP.: Benign and malignant sinonasal lesions with
Intracranial extensions, differentiation with MR imaging. Radiology 1989, 172, 763-766.
Chow JM, Leonetti JP, Mafee MF.: Epithelial tumors of the paranasal
Sinunses and nasal cavity. 1993, Radiol Clin North 31,61-73.
Diagnostyka i leczenie urazów twarzoczaszki.