http://www.narkomania.gov.pl/epidemiologia.htm

RAPORTY WOJEWÓDZKIE 2008 (dane za rok 2007)

dotyczące monitorowania problemu narkotyków i narkomanii

STRESZCZENIA

Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii

Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Warszawa 2008

Województwo małopolskie

Marta Mordarska

Ekspert Województwa Małopolskiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii

[e-mail]

Monitorowanie problemów narkotykowych w Polsce jest zagadnieniem nowym i wciąż napotykającym na wiele problemów. Na poziomie lokalnym brak jednolitego systemu gromadzenia i przekazywania danych z szeregu instytucji. Niemniej jednak działania podejmowane w ostatnich latach przez KBPN oraz Ekspertów Wojewódzkich pozwalają na uporządkowanie dostępnych informacji, zwiększenie ich ilości, a także poprawienie ich jakości, co pozwala na dokonywanie coraz bardziej zaawansowanych analiz i porównań.

Czynniki specyficzne dla województwa

Województwo małopolskie położone jest w południowej części Polski, jego obszar wynosi
15 190 km² i stanowi ok. 4,9% powierzchni kraju. Województwo graniczy od strony południowej ze Słowacją. Administracyjnie podzielone jest na 22 powiaty w tym 3 grodzkie (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz) i 182 gminy. Małopolskę zamieszkuje ponad 3 200 000 mieszkańców. Małopolska jest województwem o największym natężeniu ruchu turystycznego w kraju. Wzmożony ruch turystyczny oprócz dochodów przynosi również nowe zagrożenia - czy to związane z ryzykownymi zachowaniami seksualnymi, czy też z ułatwionym przepływem substancji psychoaktywnych. Również istotnym zjawiskiem obserwowanym
w ostatnich latach jest masowa migracja zarobkowa tysięcy mieszkańców Małopolski do krajów Europy Zachodniej (głównie Wielkiej Brytanii i Irlandii). Pełna skala tego zjawiska nie jest znana, niemniej z pewnością jest ona znacząca. Wraz z migracją zarobkową i idącym za tym wzrostem zamożności społeczeństwa, idą również zjawiska negatywne. Dane przekazane przez Izbę Celną wskazują na gwałtowny wzrost przemytu substancji psychoaktywnych na Małopolskich przejściach granicznych. Inne zjawiska towarzyszące migracji to częste pozostawianie niepełnoletnich dzieci przez wyjeżdżających za granicę rodziców.

Skala problemu

Podstawą do oceny problemów narkotykowych w Małopolsce są badania społeczne przeprowadzone w kwietniu i maju 2005 roku na zlecenie Pełnomocnika Zarządu Województwa Małopolskiego ds. Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom. Projekt ten obejmował trzy populacje badane tj. ogół mieszkańców, uczniów oraz osoby uzależnione od narkotyków.
W ramach projektu badawczego przeprowadzono również szacowanie liczby osób uzależnionych od narkotyków, co pozwoliło na określenie liczebności tej grupy na
3-5 tysięcy.

Lecznictwo

Z roku na rok wzrasta liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych. W roku 2007 w Małopolsce leczono z tego powodu 2 056 pacjentów, co oznacza wzrost o 173 osoby w porównaniu do roku 2006. Wśród osób objętych leczeniem znaczną grupę stanowią osoby z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem leków uspokajających i nasennych. W 2006 roku z tego powodu leczono 213 osób, a w 2007r. już 403 osoby. Uzależnienia od leków należy uznać za kolejne pojawiające się poważne zagrożenie.

Placówki leczenia uzależnienia od środków psychoaktywnych

W Małopolsce funkcjonuje 13 placówek ambulatoryjnych, 2 oddziały/pododdziały detoksykacyjne, 9 placówek stacjonarnych oraz 6 placówek prowadzących badania na obecność HIV/AIDS. Prowadzone są również mityngi anonimowych narkomanów.

Choroby zakaźne wśród użytkowników narkotyków - HIV/AIDS

W Regionalnej Poradni Nabytych Niedoborów Odporności w Krakowie w 2005 roku zarejestrowano 25 nowych przypadków HIV wykrytych podczas badań. Oznacza to wzrost, w porównaniu do 2004 roku, o 5 przypadków. Odsetek narkomanów do ogółu zakażonych wyniósł w 2005r. 20,0 % i był niższy niż w 2004r., w którym wyniósł 35%.

W Małopolsce corocznie rejestruje się nowe przypadki zakażeń HIV. Wśród osób zakażonych znaczny odsetek stanowią narkomani. W 2004 r. wśród zdiagnozowanych przypadków 35% stanowili narkomani. Odsetek ten w 2005 roku zmniejszył się do 20% by
w 2006r. zwiększyć się do 33,3%.

Zgony z powodu narkotyków

Wskaźnik zgonów z powodu narkotyków na 100 000 mieszkańców w Małopolsce
w ostatnich latach wzrósł z 0,09 w 2004r. do 0,32 w 2006r. W porównaniu do pozostałych województw jest to jeden z najniższych wskaźników i jedynie w województwie opolskim
i warmińsko-mazurskim jest niższy.

Ceny substancji psychoaktywnych

Ceny substancji psychoaktywnych zależą od lokalnych uwarunkowań związanych z podażą i popytem, stopniem ich czystości oraz ilości pośredników występujących przy ich dystrybucji. Porcję najtańszych nielegalnych substancji psychoaktywnych można kupić już za kilka złotych (polska heroina „kompot” - 7-10 zł ).

Porównując ceny narkotyków w 2007r. do 2005 można zauważyć, że większość utrzymało cenę, a nawet staniało. Tylko nieliczne - takie, jak amfetamina i „kompot” nieznacznie zdrożały. Biorąc pod uwagę ceny substancji można założyć, że większość środków narkotycznych jest w zasięgu finansowym małopolskiej młodzieży.

Profilaktyka

Najważniejsze projekty z zakresu profilaktyki i przeciwdziałania narkomanii realizowane
w 2007r. w ramach „Małopolskiego Programu Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom
na lata 2004-2007” w następujących obszarach:

• Zwiększenie dostępności terapii uzależnień i współuzależnienia.

• Wdrożenie systemu szkolenia w dziedzinie problemów uzależnień, w szczególności dla: lekarzy POZ, lekarzy medycyny rodzinnej, pediatrów i pielęgniarek.

• Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników lecznictwa odwykowego.

• Zwiększenie dostępności i skuteczności zorganizowanych form pomocy psychologicznej i socjoterapeutycznej w szczególności dla dzieci z rodzin z problemami alkoholowymi.

• Wdrożenie programów antynikotynowych w szczególności kierowanych do dzieci
  i młodzieży i kobiet w ciąży.

• Promowanie kampanii edukacyjnych i społecznych w zakresie uzależnień.

• Rozwijanie i wzmacnianie sieci Młodzieżowych Liderów Środowiskowych.

• Prowadzenie działań o charakterze kulturalno-społecznym w szczególności dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

• Opracowanie, recenzowanie oraz upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych dotyczących działań profilaktycznych i edukacyjnych w społecznościach lokalnych.

• Identyfikacja, stałe uaktualnianie i upowszechnianie danych na temat rekomendowanych programów profilaktycznych oraz placówek prowadzących działalność profilaktyczną obejmujących problematykę uzależnień.

• Opracowywanie profesjonalnych kampanii edukacyjnych wykorzystujących środki społecznej komunikacji.

• Organizowanie konferencji i doradztwo dla samorządów przy uwzględnianiu nowoczesnego podejścia do profilaktyki używania substancji psychoaktywnych oraz promujących ideę lokalnych strategii profilaktycznych. W ramach realizowanych projektów wsparto realizację rozpoczętego w 2006r. w Małopolsce projektu „Wsparcie regionalnych i lokalnych społeczności w zapobieganiu narkomanii na poziomie lokalnym” realizowanego w ramach programu Transition Facility 2004. Projekt realizowany był na terenie całego kraju przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej przy współpracy
  z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Projekt miał za zadanie zbudowanie szerokiej koalicji do podejmowania działań zapobiegających zjawisku narkomanii złożonej ze wszystkich głównych partnerów społecznych oraz mobilizacja społeczności lokalnych do wzięcia odpowiedzialności za zapobieganie problemowi narkomanii. Odbiorcami było aż 50 samorządów gminnych i społeczności lokalnych.

• Stałe zbieranie i opracowywanie wyników badań i ekspertyz: regionalnych i gminnych dotyczących uzależnień.

• Stworzenie stałego punktu konsultacyjnego dla realizatorów diagnoz i monitoringów lokalnych i regionalnych.

• Stworzenie sieci wymiany informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi
  w problematykę uzależnień. W ramach realizowanych zadań prowadzono współpracę krajową i zagraniczną. Podejmowane działania zaowocowały wybraniem Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego na Rzecznika Sieci Ekspertów Wojewódzkich.

• Stworzenie bazy informacyjnej o możliwościach pomocy osobom uzależnionym w szczególności w Województwie Małopolskim.

Program metadonowy

W Województwie Małopolskim od kilku lat funkcjonuje Poradnia Metadonowa. Działa ona przy Szpitalu im. Rydygiera w Krakowie. W roku 2000 objętych leczeniem substytucyjnym było 50 osób, w 2006 liczba ta wzrosła do 90 by w 2007r. spaść do 78. Wśród osób objętych programem w 2007r. było 26 kobiet i 52 mężczyzn.

Przestępczość

Rok 2007 był kolejnym (drugim) rokiem, w którym zmniejszyła się w Małopolsce liczba ujawnionych przestępstw wynikających z Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, zwłaszcza
z Art. 59 (udzielenie środków odurzających, nakłanianie do użycia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej) i Art. 62 (posiadanie środków odurzających).

Liczba odnotowywanych przestępstw narkotykowych w Małopolsce spada od 2005r. jednak trudno jednoznacznie stwierdzić czy jest to związane z rzeczywistym zmniejszeniem się tego typu przestępczości, czy też ma związek ze stopniem wykrywania tych przestępstw. Warto
w tym miejscu zwrócić uwagę, że liczba osób uzależnionych objętych terapią systematycznie rośnie.

---