I. DEFINICJE PRAWA

A. Pozytywizm prawniczy

Norma - wypowiedź językowa zawierająca nakaz, zakaz lub dozwolenie na określone postępowanie

DURA LEX SED LEX - TWARDE PRAWO, ALE PRAWO

--> Prawo nie musi być zgodne z moralnością, może być niesprawiedliwe, ale i tak musi być przestrzegane

Prawo - system norm postępowania regulujący związki zachodzące w społeczeństwie i państwie, wydanych przez kompetentne organy oraz zabezpieczone przymusem.

Kompetentne organy władzy to:

Konstytucja - Zgromadzenie Narodowe

zmiany w Konstytucji - Sejm i Senat osobno

ustawy - Sejm i Senat

rozporządzenia - Prezydent RP, Rada Ministrów, Premier, odpowiedni ministrowie, KRRiT

--> rozporządzenie można wydać tylko będąc uprzednio upoważnionym wprost odpowiednią ustawą

Gemeralnie zabezpieczone przymusem - za złamanie normy adresata spotykają konsekwencje

B. Koncepcja prawa naturalnego

Akceptują wszystkie zasady pozytywistów z wyjątkiem „Dura lex sed lex” i zastępują ją:

LEX INIUSTA NON EST LEX - PRAWO NIESPRAWIEDLIWE NIE JEST PRAWEM (nie musi być przestrzegane)

--> Istnieją nadrzędne zasady, które prawo musi przestrzegać

dodatkowy warunek: prawo musi byz godne treściowo z prawem naturalnym.

podstawowe związki z aksjologią (np. Dekalog, Koran, zasada sprawiedliwości)

C. Realizm prawniczy

Prawem jest to co sądy i urzędnicy za prawo uznają i co egzekwują od obywateli

II. RODZAJE PRAWA

PRAWO PUBLICZNE

Relacja państwo-podmioty prywatne + relacje pomiędzy organami w państwie.

np. p. administracyjne, p. podatkowe, Konstytucja.

PRAWO PRYWATNE

Reguluje relacje pomiędzy podmiotami pozostającymi na równorzędnych pozycjach. (zasada równości)

np. prawo cywilne

PRAWO MATERIALNE

Prawa i obowiązki adresatów norm prawnych + sankcje.

PRAWO FORMALNE

Jakie organy i w jakim trybie mają zapewni realizację prawa materialnego.

III. NORMA PRAWNA

Reguła zachowania określająca kto, w jakich okolicznościach, jak powinien postąpić pod groźba jakiej kary.

musi być normą generalną, czyli adresatem nie może być jakiś jednostkowy, konkretny, oznaczony podmiot.

abstrakcyjność, czyli norma musi się odnosić do potencjalnie powtarzalnych zachowań.

1. HIPOTEZA

Ta cześć normy, która wskazuje adresata.

2. DYSPOZYCJA

Określa to, co powinien zrobić adresat.

- nakazująca

- zakazująca

- zezwalająca

3. SANKCJA

Określa konsekwencje zachowania się adresata w sposób sprzeczny z dyspozycją.

- penalna, np. kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności.

FUNKCJE KARY:

- prewencja ogólna (aby całe społeczeństwo nie postępowało sprzecznie z normą)

- prewencja szczególna (aby ten sam człowiek drugi raz nie złamał prawa)

- resocjalizacyjna

- zadośćuczynienie poczuciu sprawiedliwości

- restytucyjna, czyli przywrócenie stanu takiego, jaki był przed popełnieniem czynu + kompensacja dla ofiary.

- egzekucyjna, czyli zmuszenie sprawcy do wykonania ciążącego na nim obowiązku.

- nieważnosci czynności prawnej, czyli: jesli adresat nie zastosuje się do niej, to jego zachowanie nie będzie rodziło skutkow prawnych.

IV. PRZEPIS PRAWNY

Zdanie w tekście prawnym. Wypowiedź gramatyczna.

- nakazujące

- zezwalające

- zakazujące

IUS COGENS Przepisy bezwzględnie obowiązujące. Adresat ma obowiązek się do nich zastosować.

IUS DISPOSITIVUM Przepisy względnie obowiązujące. Dają adresatowi propozycję zachowania się.

PRZEPISY SEMIIMPORATYWNE Przepisy, które dają możliwość zachowania sie, ale pozwalają zachować się inaczej. Tylko, jeśli jest to korzystne dla jednej ze stron.

LEX GENERALIS Reguły, zasady.

LEX SPECIALIS Wyjątki.

PRZEPISY ODWOŁUJĄCE Mają na celu uniknięcie powtórzeń.

PRZEPISY UPOWAŻNIAJĄCE Upoważniają różne organy do stanowienia określonych aktów prawnych.

PRZEPISY KOŃCOWE Decydują kiedy i w jakiej sytuacji akt prawny zaczyna obowiązywać.

przepisy wprowadzające (vacatio lex). 2 tygodnie od publikacji. Jest mozliwe natychmiastowe wejście w życie, jeśli interes państwa tego wymaga i nie przeczy to demokratycznemu systemowi.

przepisy uchylające. Kiedy inne przestają obowiązywac.

przepisy intertemporalne (przejściowe). Tracą moc, ale konsekwencje tego zdarzenia trwają także pod rządami nowej ustawy.

Lex retro non agit - Prawo nie działa wstecz (!!!wyjątek: Jeśli będzie to korzystne dla adresata prawa.)

V. ŹRODŁA PRAWA

Wszystkie czynności władzy, które kreują dla obywateli normy prawne.

System źródeł prawa jest zamknięty.

Hierarchiczny system źródeł prawa:

KONSTYTUCJA

ZASADY USTROJOWE

powinny zawierać prawa, wolności i obowiązki obywatelskie.

opisywać relacje pomiędzy organami władzy państwowej.

RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE

zawarte za zgodą Parlamentu.

proste umowy ratyfikowane są przez Prezydenta.

złożone/inne umowy (układy polityczne, wojskowe, sojusze, etc.) ratyfikowane są przez Parlament.

USTAWA

Parlament ma roszczenie do pełności regulacji prawnych.

pewne sprawy nie mogą być regulowane niżej, niż na szczeblu ustawowym (przede wszystkim prawa i obowiązki obywateli).

ROZPORZĄDZENIA

Prezydent, na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego, może wydać.

musi być upoważnienie sprecyzowane co do zakresu spraw do uregulowania jeszcze przed wydaniem rozporządzenia.

może zawierać wytyczne co do treści

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

UCHWAŁY I ZARZĄDZENIA

nie są źródłami prawa dla obywateli, mają charakter wewnętrzny.

VI. STOSOWANIE PRAWA

Podejmowanie (na podstawie obowiązujacych przepisów) decyzji o indywidualnym i konkretnym, kdnoszace się do danej, konkretnej sytuacji i osoby.

np. wyrok sądowy, decyzja administracyjna

4 elementy procesu stosowania prawa:

Zbadanie stanu faktycznego sprawy. Badanie okoliczności istotnych z prawnego punktu widzenia.

Rozpoznanie norm prawnych, które odnoszą się do danego przypadku.

Subsumcja, czyli porównanie stanu faktycznego z prawnym.

sąd musi opierać się na racjonalnych dowodach, wiedzy i/lub doświadczeniu życiowym.

Wydanie decyzji lub wyroku sądowego.

PRAWDA MATERIALNA Sąd ma zbadać całokształt okoliczności sprawy po to, aby ustali, jak naprawdę było.

PRAWDA FORMALNA Sąd ma obowiązek oprzeć się tylko i wyłącznie na dowodach przedstawionych przez strony.

SWOBODNA OCENA DOWODÓW Sąd ma prawo do selekcji, którym dowodom wierzy, a którym tak średnio. (w granicach rozsądku)

DOMNIEMANIE Sad przyjmuje z założenia pewne fakty za udowodnione nawet, jeśli takimi nie są.

DOMNIEMANIE PRAWNE Nakłada na sędziego obowiązek uznania pewnego faktu za udowodniony.

VII. PRAWORZĄDNOŚĆ

Formalna

Związana jest z ideą państwa prawa. Co nie jest dozwolone, jest w państwie zakazane. Organy mogą czyni tylko to, na co im prawo jasno zezwala. Organy mają obowiązek działa w granicach prawa.

Państwo odpowiada za nielegalne działania swoich funkcjonariuszy, urzędników.

Nikt nie może zmusza obywatela do tego, czego mu prawo nie nakazuje, albo na co on sam się nie zgodził.

Na organach państwa spoczywa obowiązek wykonywania prawa, bądź jego stosowania. Normy nie mogą by martwe.

Dura lex sed lex.

Materialna

Praworządne państwo to takie, w którym system prawny odpowiada pewnym standardom.

zasada równości wobec prawa. Prawo nie powinno bez uzasadnionych powodów różnicować obywateli.

lex retro non agit

prawo powinno być zrozumiałe. Przeciętnie inteligentny obywatel jest w stanie zrozumieć, czego się od niego żąda.

prawo musi być jawne (opublikowane) dla obywatela.

imposibilium nulla est obligatio. Prawo nie może na obywatela nakładać obowiązków niemożliwych do spełnienia. Musi być wykonalne.

zasada niesprzeczności systemu prawnego. Nie może zawierać sprzeczności.

Zakłada, że prawo pod względem treści (sposobem jego tworzenia) nie może byc arbitralne, subiektywne.

Traktuje jednakowo obywateli w jednakowej sytuacji.

XIV. PRAWO KARNE

Prawo karne dotyczy przestępstw i opisuje reakcje państwa na czyny przestępcze popełniane przez obywateli.

PRZESTĘPSTWO Czyn zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, zagrożony karą, bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

Czyn. Zachowanie człowieka będące wyrazem jego woli i posiadające zewnętrzny charakter. Czynem może byc zarówno działanie, jak i zaniechanie. Niektóre przestępstwa (fałszywe zeznania) mogą byc popełnione jednocześnie z działania i zaniechania. Za czyn odpowiadają tylko osoby fizyczne i prawne (wtedy, kiedy cała spółka prowadzi działania przestępcze).

Ustawa. NULLUM CRIMEN SINE LEGE (Nie ma przestępstwa bez prawa). Ustawa musi w sposób precyzyjny definiowac czyn, jaki uważa się za przestępstwo. Każdy czyn taki musi byc zdefiniowany za pomocą ustawowych znamion:

podmiot czynu ("Każdy, kto..." albo ograniczony do jakiejś grupy zawodowej)

przedmiot przestępstwa (rodzaj dobra, w które przestępstwo godzi - zdrowie, wolnośc seksualna, obrót finansowy, etc.)

strona podmiotowa (musi obejmowac kwestię winy przestępcy)

strona przedmiotowa (opis samego czynu)

Bezprawnośc. Wówczas, gdy zachowanie sprawcy wypełnia ustawowe znamiona przestępstwa i równocześnie nie zachodzi żadna okolicznośc, która czyniła by to zachowanie zgodnym z prawem. Takie okoliczności to KONTRATYPY.

Społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Sędzia musi wziąć pod uwagę rodzaj naruszonego dobra, rozmiary szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, stopień winy, zamiar sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności (przy przestępstwach nieumyślnych).

Wina. Psychiczny stosunek sprawcy do popełnionego czynu.

wina umyślna.

w zamiarze bezpośrednim. Gdy sprawca ma świadomośc, że popełnia jakiś czyn i chce go popełnic.

w zamiarze ewentualnym. Gdy przestępca przewiduje, że popełni pewien czyn i godzi się na to.

wina nieumyślna (związana z naruszeniem reguł ostrożności).

lekkomyślnośc. Kiedy sprawca przypuszcza, że dana sytuacja może nastąpic, ale lekkomyślnie sądzi, że jej uniknie.

niedbalstwo. Kiedy sprawca nie przewiduje zaistnienia danej sytuacji, choc może i powinien tak uczynic.

wina kombinowana (mieszana). Z winy umyślnej, natomiast przynosi on nieumyśle następstwa.

I PODZIAŁ PRZESTĘPSTW

zbrodnie. Przestępstwa zagrożone karą co najmniej pozbawienia wolności na 2 lata. Można ją popełnic tylko z winy umyślnej.

występki. Wszystkie pozostałe w kodeksie, zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności, pozbawieniem wolności od miesiąca do 3 lat. Można popełnic zarówno z winy umyślnej, jak i nieumyślnej (tylko wtedy, kiedy kodeks/ustawa wprost tak stanowi).

II PODZIAŁ PRZESTĘPSTW

materialne. Kiedy czyn przestępny wywoła dostrzegalne skutki w rzeczywistości.

formalne. Kiedy czyn niekoniecznie wywołuje dostrzegalne skutki. Np. narażenie na niebezpieczeństwo katastrofy w środkach transportu.

III PODZIAŁ PRZESTĘPSTW

powszechne. Kiedy może popełnic je każdy.

indywidualne. Kiedy popełniający musi należec do określonej grupy. (np. żołnierz - dezerter)

ŚCIGANIE PRZESTĘPSTW:

przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego. Państwo ściga przestępcę niezależnie od woli pokrzywdzonego.

przestępstwa prywatno-skargowe. Inicjatorem ścigania przestępstwa jest sam pokrzywdzony. Sam wnosi prywatny akt oskarżenia.

przestępstwa wnioskowe. Następuje zawiadomienie o przestępstwie złożone przez pokrzywdzonego. Dalej sprawą zajmuje się prokurator.

IV PODZIAŁ PRZESTĘPSTW

przestępstwa typu podstawowego. (np. zabójstwo)

kwalifikowane. Dana postac przestępstwa jest karana surowiej niż w przypadku przestępstwa podstawowego.

uprzywilejowane. Dany podmiot jest traktowany łagodniej.

GRANICA WIEKU

Wg. kodeksu karnego granicą odpowiedzialności jest 17 lat. Wszyscy poniżej to nieletni.
Wyjątki:

gdy osoba nieletnia jest traktowana jako dorosła.

Sprawca w chwili popełnienia czynu musi miec ukończone 15 lat.

Tym przestępstwem musi byc co najwyżej zbrodnia określona w kodeksie karnym (ciężkie uszkodzenie ciała, zabójstwo, katastrofa komunikacyjna, zamach na życie Prezydenta itp.)

W przypadku konkretnego przestępstwa sąd musi dojśc do wniosku, że przemawiaja za tym dodatkowe okoliczności (stopień rozwoju psychologicznego sprawcy, etc.).

Nieletniego nie można skazac na dożywocie.

Sąd może potraktowac dorosłego jak nieletniego. Wtedy, kiedy sprawca nie ukończył jeszcze 18 roku życia. Czyn nie może byc zbrodnią - musi byc występkiem.

Młodociany - osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 21 lat. Sąd może w takim wypadku zastosowac nadzwyczajne złagodzenie kary.

Małoletni - osoba poniżej 15 roku życia. Nie jest przestępcą, ale obiektem przestępstwa.

FORMY UCZESTNICTWA W PRZESTĘPSTWIE

A. formy zjawiskowe

sprawstwo - samodzielne dokonanie czynu zabronionego. Samodzielne wypełnienie znamion przestępstwa.

współsprawstwo - gdy co najmniej dwie osoby wspólnie i w porozumieniu wykonują czyn zabroniony. Ich działanie musi byc efektem wcześniejszych ustaleń. Czyny współsprawców nie mogą byc identyczne.

sprawstwo kierownicze - sytuacja, w której odpowiada osoba kierująca wykonaniem czynu zabronionego albo osoba polecająca dokonanie czynu zabronionego i wykorzystująca przy tym uzależnienie innej osoby od siebie. Osoba musi koordynowac, weryfikowac czyn, kontrolowac.

ZASADA INDYWIDUALIZACJA WIN. Każdej z osób musimy udowodnic, na czym polegał jej udział w przestępstwie.

CZYNNY ŻAL. Zasada, która mówi, że nie podlega karze ten współsprawca/sprawca kierowniczy, który zapobiegł dokonania przestępstwa.

podżeganie - nawoływanie konkretnej, zindywidualizowanej osoby do popełnienia przestępstwa. Tylko z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim. Podlegają pod tą kategorię także prowokatorzy (ktoś, kto podżega do popełnienia czynu zabronionego po to, aby skierowac przeciwko tej osobie postępowanie karne). Odpowiada karnie w granicach ustawowego zagrożenia przewidzianego dla sprawcy. Dotyczy ich zasada czynnego żalu (ale nie prowokatora).

pomocnictwo - polega na ułatwianiu popełnienia czynu zabronionego. Np. dostarczenie środka transportu. Tylko z winy umyślnej w obydwu zamiarach. Tylko przed czynem zabronionym lub w jego trakcie. Odpowiada karnie w granicach ustawowego zagrożenia przewidzianego dla sprawcy. Dotyczy ich zasada czynnego żalu.

poplecznictwo - pomoc sprawcy po dokonaniu przestępstwa

B. formy stadialne

zamiar

przygotowanie. Wtedy, kiedy sprawca, w celu popełnienia czynu zabronionego, podejmuje czynności mające stworzyc warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania. (np. sporządzanie planu akcji, nabywanie środków przestępstwa. Przygotowanie nie jest karalne, chyba, że: ustawa wprost przewiduje karalnośc przygotowania (zamach stanu, dezercja, etc.). Sprawcy trzeba wykazac winę w zamiarze bezpośrednim.

usiłowanie. Zachowanie polegające na podjęciu kroków zmierzających bezpośrednio do dokonania, które jednak nie następuje.

- udolne. Sytuacja, w której pomimo tego, że dokonanie nie nastąpiło, to było teoretycznie możliwe.

- nieudolne. Kiedy sprawca usiłuje popełnic czyn zabroniony, ale nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest to obiektywnie niemożliwe. Sąd może

dokonanie

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ

Gdy sprawca dokonuje czynu zabronionego, natomiast nie można przypisac mu winy z uwagi na stan psychiczny.

niepoczytalnośc. Brak możliwości rozpoznania znaczenia czynu przez sprawcę lub też brak możliwości kierowania przez sprawcę swoim postępowaniem. Musi to wynikac albo z choroby psychicznej, z upośledzenia umysłowego albo z innego zakłócenia czynności psychicznych.

poczytalnośc ograniczona. Gdy sprawca w znacznym stopniu był pozbawiony możliwością kierowania swoim postępowaniem lub miał znacznie ograniczoną zdolnośc rozpoznania czynu. Sędzia może ewentualnie zastosowac nadzwyczajne złagodzenie kary.

błąd. Pozostawanie w mylnym przekonaniu, co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. Wyłączenie winy umyślnej. Nie można z winy błędu popełnic zbrodni.

błąd co do prawdy. Osoba popełnia czyn zabroniony w usprawiedliwionej nieświadomości co do jego bezprawności.

błąd co do istnienia okoliczności zwalniającej od odpowiedzialności. Sprawcy wydaje się, że działa w obronie koniecznej. Sąd może nadzwyczajnie złagodzic karę.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚC (KONTRATYPY)

Gdy osoba popełni czyn zabroniony, ale w pewnych konkretnych okolicznościach prawo czyni ten czyn legalnym.

1. ustawowe.

2. pozaustawowe.

obrona konieczna. Odpieranie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Odpieranie musi nastąpic albo podczas albo tuż przed zamachem. Zamach musi byc bezpośredni. Obrona konieczna nie jest jedynym dopuszczalnym wyjściem dla atakowanego. Atakowany nie ma obowiązku ucieczki i wzywania pomocy. Sposób obrony nie ma byc odzwierciedleniem metody ataku. Należy użyc środków współmiernych do zamachu.

przekroczenie granic obrony koniecznej. Sąd może nadzwyczajnie złagodzic karę lub odstąpic od jej wymierzenia. W przypadku, kiedy przekroczenie jest efektem strachu lub wzburzenia spowodowanego emocjami, to sąd musi odstąpic od wymierzenia kary.

EKSCES EKSTENSYWNY - gdy obrona konieczna następuje za wcześnie lub za późno.

EKSCES INTENSYWNY - gdy używamy środków nieproporcjonalnych do stopnia zagrożenia.

ZAMACH. Nieuprawniony atak.

wyższa koniecznośc. Uchylanie bezpośredniego niebezpieczeństwa, grożącego jakiemukolwiek dobru chronionego prawem, jeśli niebezpieczeństwa nie można było w inny sposób uniknąc, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości znacznie wyższej niż dobro ratowane. Niebezpieczeństwo musi byc bezpośrednie (jeśli się działania nie podejmie, to niebezpieczeństwo zaistnieje realnie). Niebezpieczeństwu nie można inaczej przeciwdziałac (zasada subsydialności). Zasada proporcjonalności (między ratowanym a poświęcanym dobrem).

NIEBEZPIECZEŃSTWO - zagrożenie wywołane albo poprzez niecelowe działanie człowieka, albo celowe działanie innej osoby, niż ta, która ucierpi na skutek zastosowania przepisu o wyższej konieczności, albo zagrożenie płynące ze strony zwierzęcia lub sił przyrody.

przekroczenie granic wyższej konieczności

przekroczenie zasady subsydialności (np. wyważanie otwartych drzwi)

Jeśli przekroczymy stan wyższej konieczności, to sąd wymierza karę właściwą dla danego czynu. Jeśli są okoliczności łagodzące, usprawiedliwające, to sąd może albo nadzwyczajnie złagodzic karę, albo odstąpic od jej wymierzenia.

eksperyment naukowy. Musi miec charakter poznawczy, medyczny, techniczny lub ekonomiczny. Np. osoby w terminalnym stadium choroby nowotworowej poddają się leczeniu nowymi lekami. Osiągnięte korzyści wynikających z eksperymentu mają byc racjonalne i celowe. Sposób prowadzenia eksperymentu ma byc zgodny z aktualnym stanem wiedzy. Korzyśc wynikająca z eksperymentu ma byc istotna. Jeżeli w eksperymencie uczestniczy człowiek, to musi byc jego zgoda, musi byc w pełni poinformowany o wszelkich niezbednych szczegółach eksperymentu (o korzyściach i zagrożeniach), musi miec możliwośc odstąpienia od eksperymentu na każdym jego etapie bez konsekwencji negatywnych dla siebie.

zgoda osoby, której dobro zostało naruszone. Jeśli osoba zgadza się na ingerencję w jej prawnie prywatną sferę. Musi byc ta zgoda udzielona dobrowolnie, przy czym nie dopuszcza tej dobrowolności przymus ekonomiczny. Zgoda ta musi istniec w chwili czynu, kiedy naruszono nasze prawa. Zgoda nie może dotyczyc praw fundamentalnych. Może dotyczyc mienia, wolności osobistej, nietykalności cielesnej, ale nie życia i zdrowia (poważnych uszkodzeń ciała - np. sterylizacja).

działanie w ramach uprawnień lub obowiązków.

czynności lecznicze. Czynności muszą miec charakter bez wątpienia leczniczy. Działania lekarza muszą pozostawac w zgodzie ze standardami wiedzy medycznej. Musi istniec zgoda pacjenta.

ryzyko sportowe. Obrażenia odniesione w wyniku zawodów nie podlegają ściganiu karnemu. Dyscyplina sportowa musi byc legalna. Działanie, które wykonuje szkodę, musi byc podjęte w celu sportowym i wynikac ze specyfiki danej dyscypliny. Działanie nie może naruszac reguł danej dyscypliny sportowej.

dozwolona krytyka.

ZNIESŁAWIENIE I ZNIEWAGA

1. Przedmiot przestępstwa: cześc/godnośc osoby.

CZEŚĆ ma wymiar zewnętrzny - każdy ma prawo cieszyc się w oczach innych pozytywnym/neutralnym odbiorem.

CZEŚĆ wewnętrzana - poczucie własnej wartości/godności.

2. Zniesławienie - wymierzone w cześc zewnętrzną, a zniewaga wymierzona jest w cześc wewnętrzną

ZNIESŁAWIENIE

Zniesławic można każdą osobę fizyczną, niezależnie od wieku i stanu psychicznego. Można zniesławic tylko osobę żyjącą. Zniesławic można także osoby prawne, instytucje, spółki, grupę osób (w sytuacji, gdy zniesławiamy zbiorowośc, do której ktoś należy).
Pomawianie kogoś o jakieś postępowanie (twierdzimy, iż osoba pokrzywdzona zachowała się lub nie zachowała się w określony sposób) lub właściwości (twierdzimy, że osoba pokrzywdzona ma pewne nabyte lub wrodzone cechy charakteru).

Postawiony zarzut mógł poniżyc pokrzywdzonego w oczach opinii publicznej lub też narazic go na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska/zawodu/rodzaju działalności. Kryterium są oceny panujące w społeczeństwie polskim.

Zniesławiony musi tylko udowodnic, że zarzut został postawiony.

Zniesławiający musi dowieśc, że zarzuca się rzecz prawdziwą i uzasadnienie działania w interesie społecznym.

ZNIESŁAWIENIE KWALIFIKOWANE (PRASOWE)

Nieporównywalnie większa szkoda, niż w przypadku zniesławienia prasowego. Środki komunikacji masowej. Kara to pozbawienie wolności od 1 do 2 lat. Nawiązka, zakaz publicznej działalności, przepadek materiału/nośnika. Podpada pod to rozgłoszenie pomówienia (rzeczywisty cytat się nie liczy).

RZECZYWISTY CYTAT

Dosłowne przytoczenie cudzej wypowiedzi w praktyce.

Dziennikarz nie ma prawa wyrazic aprobaty dla takiego cytatu i wypowiedź nie może byc anonimowa - musi miec podane konkretne źródło. Wypowiedź musi dotyczyc osób/wydarzeń publicznych. Nie pociąga odpowiedzialności karnej.

Tryb ścigania: Zniesławiony występuje w roli oskarżyciela prywatnego. Jest możliwośc, aby do postępowania przystąpił prokurator.

ZNIESŁAWIENIE PODSTAWOWE

KRYTYKA (KONTRATYP)

Krytyka dozwolona nie jest przestępstwem, ponieważ jest manifestacją legalnego prawa do krytykowania, zwłaszcza osób publicznych.

Ma byc oparta na PRAWDZIE, która jest w tym wypadku linią obrony. Opinie nie podlegają weryfikacji wewnątrz pojęc prawdy i faszu, więc nie da się wskazac prawdy obiektywnej.
Ma byc podjęta w obronie społecznie uzasadnionego interesu. Należy zatem wykazac, że postępujemy w jego obronie.

PRAWO DO BŁĘDU (np. DZIENNIKARSKIEGO)
Jeśli okaże się, że oskarżony nie jest w stanie dowieśc i wykazac prawdziwości tego społecznie uzasadnionego interesu, ale jeśli dochował należytej staranności przy zbieraniu i opracowywaniu materiału, to nie ponosi odpowiedzialności za zniesławienie. Okoliczności muszą byc okolicznościami usprawiedliwionymi.

ZNIEWAGA
Zachowanie, które jest wyrazem pogardy wobec drugiej osoby. Lżenie, ubliżanie, ośmieszanie, etc. Nie mamy tu do czynienia z krytyką lub z rzeczowymi oskarżeniami. Są to wypowiedzi wyłącznie obraźliwe, które naruszają godnośc pokrzywdzonego. Nie ma kontratypu dozwolonej krytyki.

Zniewaga nie podlega rozpatrzeniu w kategorii prawdy lub fałszu.

Znieważyc można gestem, karykaturą, wykorzystaniem wizerunku, zmiksowaniem głosu i upublicznieniem tego.

Znieważona może byc tylko osoba fizyczna.

Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo pod jej nieobecność, jeśli czyni się to publicznie lub w zamiarze, aby ta zniewaga do osoby znieważanej dotarła, podlega odpowiedzialności prawnej. W przypadku zniewagi podstawowej karą jest grzywna lub ograniczenie wolności. W przypadku zniewagi prasowej karą jest grzywna, ograniczenie wolności lub rok pozbawienia wolności.

Ścigane z oskarżenia prywatnego.

Może byc orzeczona nawiązka (tylko w przypadku zniewagi kwalifikowanej).

Jeśli zniewagę wywołało prowokujące/wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego lub jeśli pokrzywdzony odpowiedział zniewagą wzajemną bądź naruszeniem nietykalności cielesnej, to sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

Błąd! W dokumencie nie ma tekstu o podanym stylu.

Błąd! W dokumencie nie ma tekstu o podanym stylu.

2

1

---