STATKI EGIPSKIE
-pierwotnym budulcem statków egipskich był papirus, który w czasach późniejszych zastąpiono drewnem.
-Egipt był niemal bezleśny
-kadłub budowano z krótkich kawałków drewna cedrowego lub akacjowego
-Dziób i rufa, silnie zakrzywione do góry, sterczały wysoko nad wodą
-wypukłe dno statku podobne było do łyżki
później do budowy statków sprowadzano odpowiednie drewno z zagranicy i wielkość ich znacznie wzrosła, sposób budowy pozostał niezmieniony
-Żeby uzyskać wytrzymałość w kierunku wzdłużnym i zapobiec opadaniu mocno wygiętych końców, przez środek statku Egipcjanie przeciągali górą grubą linę ciągnącą się od dziobu do rufy
-cały kadłub oplatano sznurową siecią
-rufa często była zakończona rzeźbą kwiatu lotosu.
- poruszane były za pomocą wioseł (do 30 wioślarzy stało lub siedziało wzdłuż obu burt) oraz -duży czworokątny żagiel zawieszany na maszcie
Początkowo maszt składał się z dwóch słupów, później jednak zaczęto używać masztów pojedynczych. Żagiel rozpinano w poprzek statku między dwiema długimi rejami - górną i dolną. Używany był tylko w razie pomyślnego wiatru (od rufy) gdyż sztuki lawirowania jeszcze nie znano.
Z tyłu statku po obu jego bokach stali sternicy, którzy długimi wiosłami sterowymi umocowanymi do burt kierowali statkiem.
. Typowy ówczesny okręt miał około 22 m długości i ponad 5 m szerokości.
Gublije pływały po Nilu i przybrzeżnych morzach. Nie były wcale małe - ogromne bloki skalne na piramidy transportowano przecież głównie drogą wodną.
Gublije
- były budowane z dłuższych bali drewna cedrowego,
- długość kadłuba wzrosła do ponad 30 m,
- powiększyła się również wytrzymałość, kadłub został wzmocniony poprzecznymi belkami w rodzaju pokładników przechodzących przez kadłub.
- Maszt stanowiła jedna mocna tyka usztywniona linami, reje były zaś złożone z dwóch części o obłym przekroju.
Zwiększyła się również do 15 ilość wioseł na każdej burcie.
- wielki drewniany kwiat lotosu na zagiętym końcu rufy. Na statkach, które jeszcze nie miały stępki i nadal zachowały linę nadpokładową, ale miały już żebra i pokład - Egipcjanie żeglowali nawet do Indii.
Okręty wojenne
- podwyższone nadbudówki, z których wojownicy mogli rzucać kamienie na przeciwnika, strzelać z łuku i walczyć długimi dzidami.
Na maszcie znajdowało się bocianie gniazdo, które też było stanowiskiem bojowym.
- na dziobie taran do przebijania statków przeciwnika;
- podwyższone burty chroniły wioślarzy, szeroki żagiel rejowy nie miał dolnej rei, był on bowiem wyciągany za pomocą lin. Ze względu na to, że okręty te budowali szkutnicy feniccy, nie miały one już liny nadpokładowej, lecz stępkę i żebra.
Łódź trzcinowa -jako łudź rybacka o wiele tańsza w wykonaniu.
STATKI FENICJAN
Fenickie okręty wojenne
- podobnie jak statki egipskie napęd wiosłowy oraz rejowy żagiel
-ulepszone olinowanie ułatwiało manewrowanie nim oraz regulację jego powierzchni
- każdy ze statków posiada bocianie gniazdo.
- były okręty o dwu rzędach wioseł. Wioślarze siedzieli pod pokładem, na którym znajdowali się wojownicy, osłonięci od strony burt tarczami. Rzeźbiona dziobnica miała najczęściej kształt rogu lub taranu.
Handlowy statek fenicki- był podobny do egipskiego.
- nie miał stępki i żeber
- mógł żeglować również po otwartym morzu.
- na śródokręciu znajdował się maszt z czworokątnym żaglem, zamocowanym do dolnej i górnej rei.
- Statek nie miał liny usztywniającej nad pokładem, bowiem statki fenickie były zbudowane z mocniejszych i dłuższych bali cedrowych.
- gładkie poszycie stykowe
- Stewę dziobową zdobiła rzeźba końskiej głowy, a rufę rybi ogon
Fenicjanie używali trzech typów statków:
mniejsze - do żeglugi przybrzeżnej,
większe do żeglugi na dalsze odległości,z chwilą wcielenia okrętów wojennych do floty fenickiej, statki handlowe zwiększyły swe wymiary, stały się bardziej pękate.
- około 30 m długości, 10 m szerokości i zanurzenie 2 m.
- wiosła były używane tylko do manewrowania w portach i w ujściach rzek lub przy bezwietrznej pogodzie.
- do przewozu cennych ładunków używane były statki z burtami podwyższonymi czymś w rodzaju płotu.
-dwa żagle rejowe, grotżagiel na maszcie środkowym, na którym było również bocianie gniazdo. Na nachylonym do przodu fokmaszcie, który Fenicjanie przejęli od Rzymian, znajdował się żagiel ułatwiający manewry oraz żeglugę przy wiatrach bocznych.
- Statki handlowe Fenicjan były szerokie i pękate, zaś ich okręty wojenne - długie i smukłe. Powinny były bowiem rozwijać jak największą prędkość, którą zabezpieczali wioślarze, z tego też powodu Fenicjanie budowali okręty dłuższe, które mogły pomieścić większą, liczbę wioślarzy. Później zaczęli budować okręty z dwoma rzędami wioślarzy nad sobą, nazywane dierami Miały jednak również żagiel rejowy na maszcie na śródokręciu, bowiem na wzburzonym morzu nie można było przecież polegać jedynie na wiosłach.
Pierwsze fenickie okręty wojenne miały prawdopodobnie tylko jeden rząd wioślarzy i dlatego były nazywane monerami.
Na szczycie masztu znajdowało się bocianie gniazdo, do którego wchodziło się po specjalnej drabince,
Nie miały taranu do przebijania burt statków przeciwnika. Atak taranem był niebezpieczny również dla okrętu atakującego, bowiem gdyby taran utkwił zbyt głęboko w burcie przeciwnika, wówczas mogłyby zatonąć obydwie jednostki. Wioślarze w górnym rzędzie mieli wiosła oparte na podporach, natomiast w dolnym rzędzie wiosłowali przez otwory w burcie okrętu. Nad górnym rzędem wioślarzy była płaszczyzna, rodzaj pomostu dla wojowników, przechodzącego przez całą długość okrętu. Na jego krawędzi były zawieszone tarcze żołnierzy w ten sam sposób, jak później obserwowano na łodziach wikingów, o których są domniemania, że swój wzór mogły mieć w statkach fenickich,
STATKI GRECKIE
Sztukę żeglarską Egipcjan i Fenicjan przejęli starożytni Grecy, którzy doprowadzili do doskonałości typ szybkiego okrętu wiosłowego.
- Grecy budowali małe statki jednorzędowe (monery), bez pokładu, z masztem opuszczanym, na którym rozpinano rejowy żagiel tylko w razie pomyślnych wiatrów rozwinął się w Grecji typ okrętu wiosłowego o trzech rzędach wioseł. Była to słynna triera ateńska.
-okrety dwurzędowe (tzw. diery) oraz o większej niż trzy liczbie rzędów wioseł.
Triery nie były okrętami dużymi w dzisiejszym znaczeniu tego słowa.
dł triery ateńskiej nie przekraczała 35 m a jej szerokość 4,8 m.
Wysokość okrętu wynosiła prawdopodobnie 2,5 m, z czego prawie połowa była zanurzona. Zdarzały okręty o długości dochodzącej do 150 m, które pomieścić mogły nawet 8000 ludzi.
W bokach typowego okrętu znajdowały się trzy rzędy otworów na wiosła przypuszczalnie cztero metrowej długości. Ponieważ górny rząd triery liczył 31 wioseł a dwa dolne po 27, liczba wioślarzy wynosiła około 170 osób. Zazwyczaj przy każdym wiośle sadzano tylko jednego wioślarza. Wyjątkiem była słynna szybka quinquirema (pięciorzędowiec) liburnijska gdzie przy dwu górnych rzędach wioseł sadzano po dwu wioślarzy. Był to więc właściwie trzyrzędowiec. Wioślarzami na galerach greckich byli nie niewolnicy lecz wolni obywatele. Ze względu na ciasnotę i ograniczoną ilość wioślarzy niemożliwe było stosowanie kilku zmian przy wiosłach. Dlatego też zasięg pływania triery i jej szybkość nie mogły być duże. Maksymalna szybkość trier wynosiła kilkanaście kilometrów na godzinę i to na względnie krótkich odcinkach.
- Sterowanie na trierze za pomocą dużych wioseł sterowych, przymocowanych do burt w tyle okrętu, po obu jego bokach.
Wojenne galery
- ostry taran na dziobie i przerzucany na okręt wroga pomost (tzw. kruk), umożliwiający wdarcie się na pokład i walkę wręcz.
Wioślarze na statkach wiosłowali również podczas żeglugi z wiatrem mimo tego, że dzięki sprzyjającemu wiatrowi można było płynąć na żaglach.
W późniejszym okresie, gdy dopłynięcie do oddalonych kolonii greckich wymagało specjalnych statków handlowych do przewozu większej ilości towarów i osób, pierwszeństwo miał żagiel, a wiosła były używane tylko w portach.
- do budowy statków mieli mało drewna i dlatego zlecali budowę fenickiemu Tyrosowi.
- Statki handlowe były krótkie i szerokie, ze stosunkiem długości do szerokości 4:1. Małe statki do żeglugi między wyspami Morza Egejskiego, ze względu na płytkość tamtejszych portów,
- nośność tylko 10-15 ton, natomiast większe, do dłuższych rejsów - nawet 200-300 ton.
- Zaokrąglona rufa pozwala wnioskować, że statki te były na noc wyciągane na brzeg.
-miały wysokie burty, z nadstawką w formie płotu,
- Na maszcie pośrodku statku podnoszony był wielki, kolorowy żagiel.
- sterowanie odbywało się za pomocą jednego - dwóch szerokich wioseł sterowych, przymocowanych do burty statku.
-przy sprzyjającym wiatrze statki osiągały prędkość 5 węzłów
- maszt z czworokątnym lub trójkątnym żaglem, który był wykorzystywany głównie w czasie sztormowej pogody.
Grecy, wzorując się na Fenicjanach i prawdopodobnie Kreteńczykach, budowali okręty wojenne nie z drewna cedrowego, lecz dębowego. Po monerach, to jest okrętach z jednym rzędem wioseł na każdej burcie (triakonery miały razem 30, a pentekontery 50 wiośla
- dł triery mogła dochodzić do 36 m, szerokość do 6 m, a zanurzenie wynosiło 1 m.
- długi, smukły i niski okręt, bardzo zwrotny i tak silny aby uderzeniem ostrego taranu przebić kadłub łodzi przeciwnika.
- taran monery miał kształt głowy delfina, a triery był złożony z 2-3 ostróg podobnych do wielkich mieczy. Niektóre triery miały dodatkowo nad taranem belki okute żelazem, których zadaniem było druzgotanie burty statku przeciwnika.
Oprócz 170 wioślarzy załogę triery tworzyło również 32 marynarzy. Wioślarze swą pracą nadawali okrętowi prędkość 5 węzłów, która mogła wzrastać w wypadku zastosowania żagli nawet do 8 węzłów. Żagle na trierach były używane tytko podczas sztormu lub w czasie pokonywania większych odległości.
- W walce żagle były zrefowane, a maszty złożone. Z początku triery miały tylko jeden maszt pośrodku okrętu, później - głównie na trierach attyckich, przybył mniejszy, do przodu nachylony maszt z drugim żaglem rejowym, który służył do zwiększenia zdolności manewrowych okrętu.
Statki Rzymian
Typ wiosłowego okrętu rzymskiego nie różnił się zasadniczo od typów wówczas używanych, a więc były to okręty jedno, dwu lub trzyrzędowe.
Walka na morzu została upodobniona do walk lądowych. Zamiast atakować nieprzyjaciela taranem umieszczonym na przodzie okrętu, Rzymianie budowali ruchome pomosty, które zarzucali na okręt nieprzyjaciela by zdobyć go w walce wręcz.
Oprócz okrętów wojennych, poruszanych głównie wiosłami, istniały w starożytności od dawna statki handlowe, których głównym motorem były żagle. W porównaniu z okrętami wiosłowymi żaglowce były szersze i głębsze, a zatem lepiej przystosowane do warunków podróży morskich. Pierwotnie posługiwano się na nich jednym dużym kwadratowym żaglem, później jednak. na szczycie masztu, nad żaglem głównym, dodawano szeroki żagielek trójkątny, a na wysuniętym z przodu statku pochyłym maszcie przednim (rodzaj bukszprytu, po łac. artemon) rozpinano żagiel prostokątny znakomicie ułatwiający sterowanie. Sterowano, podobnie jak na innych okrętach starożytnych, za pomocą dwu wioseł sterowych bocznych. Statki żaglowe posiadały kilka długich wioseł, których używano w razie potrzeby - zwłaszcza przy wyjściu z portu, zawijaniu do brzegu czy w celu przebycia ciszy morskiej. Statki żaglowe były znacznie tańsze w eksploatacji niż wiosłowe. Przede wszystkim odpadał koszt utrzymywania licznych wioślarzy oraz ich nocny odpoczynek, który zmuszał statki wiosłowe do odbywania podróży wzdłuż brzegów, a nie drogą najkrótszą. Poza tym statki żaglowe były ładowniejsze ze względu na kształt kadłuba, a nieliczna ich załoga nie potrzebowała wielkich zapasów na drogę.
Niedogodnością statku żaglowego była niezbyt duża szybkość.
Przeciętny statek handlowy miał długość około 25 m, szerokość ok. 8 m, nośność 200-250 ton. Bywały jednak i większe statki o długości do 55 m, szerokości do 12 m, nośności nawet do 700 czy 1200 ton.
Statki Wojenne
Birema: Maszt,Taran, 20 metrów długości, 4 metry szerokości, załoga 20 ludzi, przeznaczona dla 80
żołnierzy ,Uśredniona prędkość dobowa 4,5 węzłów,
Liburna
Maszt, Jeden rząd wioseł, podwyższone nadbudówki, Taran, 25 metrów długości, 5 metry szerokości, 80 wioślarzy, przeznaczona dla 120 żołnierzy , Uśredniona prędkość dobowa 6 węzłów
Pentera
Maszt, Dwa rzędy wioseł, Taran, 32m długości, 5m szerokości, 160 wioślarzy , przeznaczona dla 160 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 6 węzłów
Trirema
Maszt, Trzy rzędy wioseł , Taran, 36,5m długości, 5m szerokości, 270 wioślarzy, przeznaczona dla 200 żołnierzy , Uśredniona prędkość dobowa 6,5 węzła
Quinquirema
Maszt, Trzy rzędy wioseł , Taran, 38,5m długości, 5,2m szerokości, 350 wioślarzy, przeznaczona dla 250 żołnierzy , Uśredniona prędkość dobowa 7,5 węzłów
Decera
Maszt, Pięciorzędowiec, Taran, 60m, 8m, 420 wioślarzy, przeznaczona dla 360 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 5 węzłów
Statki HandloweJedynie statki Masztowe
Navis Minor
20m długości, 6m szerokości, załoga 20 ludzi, nośność 180 ton, zanurzenie 1,5m, Uśredniona prędkość dobowa 3 węzły
Navis Media
25m długości , 8m szerokości, załoga 30 ludzi , nośność do 265 ton , zanurzenie 2 m, Uśredniona prędkość dobowa 2,5 węzłya
Navis Maior
55m długości , 12m szerokości, załoga 50 ludzi, nośność do 850 ton , zanurzenie 2,2 m, Uśredniona prędkość dobowa 2,5 węzła
Mały statek
10 metrów długości, 4 metry szerokości, załoga 10 ludzi, nośność do 40 ton, zanurzenie 0,7 m, Uśredniona prędkość dobowa 5,5 węzłów
Statek średni
22 m. Długości, 7 m szerokości, nośność do 150 ton, załoga 35 ludzi, zanurzenie 1,8 m , Uśredniona prędkość dobowa 4 węzłów
Statek duży
Podwyższone nadbudówki, 34m długości,10 m szerokości, nośność do 420 ton, załoga 80 ludzi, zanurzenie 2 m, Uśredniona prędkość dobowa 3,5 węzła
Statek Olbrzymi
2 maszty rejowe , Podwyższone nadbudówki, 50 m długości, 14 m szerokości, nośność do 700 ton, załoga 180 ludzi, zanurzenie 2,5 m, Uśredniona prędkość dobowa 3 węzły
Monera Fenicka
Maszt, Jeden rząd wioseł, podwyższone nadbudówki, wzmocniony dziób, 30 metrów długości, 4metry, szerokości, 80 wioślarzy, przeznaczona dla 120 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 6 węzłów
Diera Fenicka
Maszt, Dwa rzędy wioseł, podwyższone nadbudówki, wzmocniony dziób, 45 m długości
5 m szerokości, 160 wioślarzy, przeznaczona dla 200 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 5 węzłów
Triakonera, Maszt, Jeden rząd wioseł, Taran, Brak pokładu, 20 metrów długości, 5 metry szerokości, 30 wioślarzy, przeznaczona dla 80 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 3,5 węzła
Pentekontera
Maszt, Jeden rząd wioseł, Taran, Brak pokładu, 24 m długości, 5 m szerokości, 50 wioślarzy, przeznaczona dla 80 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 4 węzły
Diera Grecka
Maszt, Dwa rzędy wioseł, Taran, 30 m długości, 4 m szerokości, 90 wioślarzy, przeznaczona dla 160 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 4 węzły
Triera Ateńska
Maszt, Trzy rzędy wioseł, Taran, 35 metrów długości, 4,8 metry szerokości, 170 wioślarzy, przeznaczona dla 250 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 5 węzłów
Kolosalna Triera Ateńska
Maszt, Trzy rzędy wioseł, Taran, 150 metrów długości, 16,8 metry szerokości, 750 wioślarzy ,przeznaczona dla 6000 żołnierzy, Uśredniona prędkość dobowa 3,5 węzła
Quinquirema Liburnijska
Maszt, Trzy rzędy wioseł, Taran, 35 metrów długości, 4,8 metry szerokości, 260 wioślarzy, przeznaczona dla 250 żołnierzy ,Uśredniona prędkość dobowa 7 węzłów
Statki Handlowe
Grecka Łódź Handlowa
8 metrów długości , 2 metry szerokości, załoga 7 ludzi ,nośność do 15 ton , zanurzenie 0,4 m, Uśredniona prędkość dobowa 5,5 węzłów
Grecki Statek handlowy
20 metrów długości ,5 metrow szerokości, załoga 30 ludzi ,nośność do 120 ton ,zanurzenie 1,2 m, Uśredniona prędkość dobowa 4,5 węzłów
Grecki Okręt Handlowy
26,5 metrów długości ,12 metry szerokości, załoga 45 ludzi, nośność do 230 ton, zanurzenie 2 m, Uśredniona prędkość dobowa 4 węzły
Okręty Wojenne
Nabja
Maszt, Jeden rząd wioseł, podwyższone nadbudówki, wzmocniony dziób, 21 metrów długości, 5,2 metry szerokości, 40 wioślarzy, przeznaczona dla 50 żołnierzy ,Uśredniona prędkość dobowa 6 węzłów,
Nabja Bojowa:
Podwyższone nadbudówki, Jeden rząd wioseł, Taran, 80 wioślarzy, 30 metrów długości, 6 m szerokości , przeznaczona dla 100 żołnierzy , Uśredniona prędkość dobowa 5 węzłów
Nabja Królewska
Podwyższone nadbudówki, Jeden rząd wioseł, Taran, 150 wioślarzy, 40 m długości, 8 m szerokości, przeznaczona dla 150 żołnierzy, uśredniona prędkość 4 węzły , Handlowe Statki, ransportowce/Promy(handlowe statki wykorzystywane też do transportu wojsk)
Gublija
Maszt, 22m długości , 6,2 metra szerokości, nośność do 120 ton, załoga 35 ludzi, Uśredniona prędkość dobowa 5,5 węzły
Gublija Królewska
Maszt, Załoga 45 ludzi, 40 m długości, 9 m szerokości, nośność do 400 ton, Uśredniona prędkość dobowa 4,5 węzły