PODSTAWOWE PRĄDY UMYSŁOWE I RELIGIJNE

Humanizm

Prąd światopoglądowy rozwijający tradycje antycznej wiedzy o człowieku jako o jednostce (psychika i wrażliwość). Dążył do rozwoju osobowości uznając wartość jego rozumu. Humaniści głosili potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W myśl humanizmu człowiek jest wielce wartościowy, liczy się jego talent, liczy się każde odrębne istnienie. Poznawano przyrodę, piękno, patriotyzm. Był to antropocentryzm. Usytuowanie człowieka w centrum świata. Hasłem humanistów stało się zdanie Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”

Reformacja

Oderwała ok. 1/3 Europy od kościoła katolickiego. Przyczyniła się ona do rozwoju tolerancji religijnej, rozkwitu kultur, języków i literatur narodowych. Sprzyjała kształtowaniu się stosunków wczesnokapitalistycznych i republikańskich teorii pochodzenia władzy. Za formalny jej początek uznaję się ogłoszenie 95-u tez Marcina Lutra. Powstały nowe prądy religijne. Reformacja była powodem wybuchu długoletnich wojen religijnych np. wojnę chłopską rozpętano w 1525 roku poprzez nietolerancję religijną. W roku 1529 - protest mniejszości luterańskiej w Spirze na sejmie. Rozbiły one wspólnotę wyznaniową Europy.

Luteranizm

(Niemcy, Skandynawia, Francja, Czechy, Węgry, Polska)

Twórcą był Marcin Luter. Istotne jest podejście wyznawców do Biblii. Głosili bowiem, że można ją interpretować indywidualnie, że należy tłumaczyć je na języki narodowe, że Kościół nie jest jedynym autorytetem rozumiejącym Biblię. Kościół na ziemi nie może dawać udzielenia rozgrzeszenia czyli uwolnienia ludzi od męk czyśćcowych czy piekielnych.

Kalwinizm

(Francja, Szwajcaria, Niderlandy)

Twórcą był Jan Kalwin. Kalwiniści głosili teorię predestynacji czyli wierzyli w przeznaczenie, w to, że każdy człowiek ma swój los zapisany w gwiazdach. Przeznaczone jest mu niebo lub piekło, a życie to realizacja ustalonego scenariusza. Propagowali ideał pracy i gromadzenie dóbr. Posiadanie to zasługa, a bezczynność to grzech.

Anglikanizm

Nurt powstały w Anglii. Ruch ten powstał z natury politycznej i prywatnej. Henryk VIII chciał poślubić Annę Boleyn, a kościół katolicki zabraniał mu (odmowa rozwodu). Dlatego król Anglii sam mianował siebie zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego i poślubił ukochaną, którą i tak skazał na ścięcie.

Arianie

Zwani też jako bracia polscy. Nurt ten rozwinął się w Polsce i był nurtem radykalnym bo głosił oprócz założeń religijnych również hasła społeczne. Arianie potępiali poddaństwo chłopów, głosili potrzebę wyrzeczenia się majątku. W połowie XVII wieku wygnano ich

---