Historia języka a stylistyka


HISTORIA JĘZYKA A STYLISTYKA

O ile dobrze pamiętam, zajęcia te realizowaliśmy w oparciu o teksty Norwida i Ostrowskiej, dot. „Bogurodzicy”. Ponieważ nie mieliśmy żadnego materiału bezpośrednio omawiającego zagadnienie historii języka i stylistyki, posłużę się różnymi tekstami.

1). Historia języka

Historia języka polskiego jest samodzielną dyscypliną lingwistyczną, opartą na tekście. Przedmiotem jej badań jest rozwój odmian językowych (A. Furdal).

Czym jest historia języka wg Klemensiewicza?

Historia języka to wiedza:

tzn. ich rejestracja i opis,

Naczelnym zadaniem i ostatecznym rezultatem historii języka jest przedstawić i wyjaśnić historyczny proces jego rozwoju (Z. Klemensiewicz).

2). Stylistyka

To autonomiczna dyscyplina wiedzy, wyrastającą na pograniczu językoznawstwa, poetyki i teorii literatury, zajmuje się także opisem oraz systematyzacją odmian językowych zarówno indywidualnych, funkcjonalnych, środowiskowych (stylistyka opisowa), analizą porównawczą (stylistyka porównawcza), a także przekształceniami stylowymi na przestrzeni historii ( stylistyka historyczna).

Styl - sposób wysławiania się właściwy: pisarzowi, pojedynczemu tekstowi, epoce, prądowi literackiemu lub związany z określoną sytuacja mówienia, typem odbiorcy.

Tadeusz Milewski w swoim artykule pt. O przedmiocie i zakresie badań stylistycznych, charakteryzując lingwistykę literacką i lingwistyczną, pisze: „Jeżeli stylistyka bada normy regulujące wybór norm językowych posiadających tę samą wartość semantyczną, to stylistyka lingwistyczna analizuje normy wyboru spontanicznego, nie obliczonego na efekt, a będące jedynie wynikiem swobodnej gry asocjacji. Natomiast stylistyka literacka omawia normy wyboru świadomego, przeprowadzonego ze współudziałem refleksji, a mającego na celu wywołanie efektu”.

Zgodnie z przyjętą definicją przedmiotem zainteresowania lingwistyki stylistycznej będą: synonimy emocjonalne, normy stylistyczne oparte o pewne zjawiska społeczne (takie jak normy grzecznościowe, normy wynikające z językowego tabu, a co za tym idzie - użycie eufemizmów), dialekty i socjolekty (Milewski zauważa, że z użyciem dialektu lub socjolektu przez autora tekstu wiąże się wyobrażenie czytelnika o środowisku, z jakiego nadawca pochodzi, co wpływa na emocjonalny odbiór treści) oraz szyk wyrazów (dotyczy języka polskiego). Do powyższego zespołu środków i zachowań językowych Szober dodaje jeszcze frazeologię. Z tego wynika, że takie zagadnienia, jak rym i rytm wchodzą już w obręb stylistyki literackiej.

3). Historia języka a stylistyka

Milewski jako główną opozycję różnicującą oba pojęcia wskazuje ogólność - jednostkowość, tzn. zadaniem gramatyki jest badanie języka w jego formie ogólnej i typowej, podczas gdy stylistyka zajmuje się stylem, czyli tym, co indywidualne i jednostkowe w całym języku i systemie. Korzystając z terminów de Sausseura, można powiedzieć, że styl jest parole w odniesieniu do langue.

Wracając do Klemensiewicza:

Stylem osobowości twórczych, stylem poszczególnych dzieł, rodzajów literackich, rodzajów kompozycyjnych nie może się historyk języka zajmować, ponieważ poszukuje możliwie szerokich szlaków rozwojowych, dąży do uogólnień, do chwytania i przedstawiania zjawisk i procesów typowych, powszechnych; ponieważ nie może się rozpraszać, rozdrabniać i gubić w faktach odosobnionych i niepowtarzalnych, uwarunkowanych swoistym splotem czynników przyczynowych i okoliczności przypadkowych.

Ale może i powinien historyk języka wydobyć i w syntezę historycznojęzykową wcielić te elementy stylizacji indywidualnej w utworach, kierunkach, dobach, które stanowią siłę napędową języka ogólnego i w jego obrębie głównych stylów językowych, rozstrzygają o dynamice tego rozwoju, o dokonującym się w czasie pomnażaniu, specyfikacji i modyfikacji językowych środków wyrazu powoływanych do zaspokojenia stylizacyjnych potrzeb, rodzą się w świadomości wybitnych jednostek, zapewniają skuteczną funkcję rodzajów literackich i kompozycyjnych, nadają doskonały kształt językowy stylom i stylizacyjnym zasadom, tendencjom, niekiedy manierom poszczególnych epok i kierunków.

W ramach ciekawostki - jak blisko stylistyce do historii języka:

Powiązane pod względem stylistycznym będą kazania i proza religijna (apokryfy, żywoty, legendy). Jako utwory dla masowego odbiorcy cechować je będzie język potoczny, prosta składnia, żywe obrazowanie, metafory zaczerpnięte z życia codziennego, mające ukonkretnić zjawiska abstrakcyjne, przez co w większym stopniu oddziaływać na wyobraźnię; język emocjonalny (zgrubienia, zdrobnienia, frazeologia życia codziennego, apostrofy do słuchacza).

Teresa Skubalanka zwraca uwagę na to, że w początkowej fazie rozwoju języka literackiego istniały dwa style - retoryczny oraz hymniczny. Analizując styl Bogurodzicy oraz Kazań świętokrzyskich, badaczka umieszcza je w zakresie oddziaływania ars dicendi.

Styl retoryczny wpływa na elegancję wypowiedzi, kwiecistość stylu, o którym można mówić jako o „uczonym”. Na poziomie języka, oprócz tropów retorycznych, przejawia się on stosowaniem skomplikowanej składni w zdaniu, jego mocnym zrytmizowaniem, dużą ilością rzeczowników abstrakcyjnych, licznymi alegoriami i symbolami oraz szczególnym znaczeniem cyfr i stosowaniem scholastycznych metod podziału tekstu (układy dwójkowe, trójkowe, czwórkowe). Podobny styl występuje w pierwszych kazaniach.

Z zeszytu poznańskiej studentki:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Odmiana zaimków rodzajowych, Gramatyka historyczna języka polskiego
Różowa tabletka, Gramatyka historyczna języka polskiego
Historyczny.samogłoski, Rusycystyka, Gramatyka historyczna języka rosyjskiego
Periodyzacja języka polskiego wg Antoniego Kaliny, Gramatyka historyczna języka polskiego
Historia języka polskiego - materiał z zajęć
Gramatyka historyczna języka staropruskiego V Mažiulis
ROZWÓJ STYLÓW, Gramatyka historyczna języka polskiego
1.2.Furdal-Przedmiot i zakres historii jezyka polskiego
odmiana rzeczowników, Gramatyka historyczna języka polskiego
Elementy stylu urzędowego w Ortylach Magdeburskich ~$iąga z historii języka
ghjp, Gramatyka historyczna języka polskiego
okres historyczny- jery, Rusycystyka, Gramatyka historyczna języka rosyjskiego
Przedhist.spółgłoski, Rusycystyka, Gramatyka historyczna języka rosyjskiego
hist.j¦Öz. 5, Gramatyka historyczna języka polskiego
metody historii języka
Tabele koncowek deklinacji, Gramatyka Historyczna Języka Polskiego

więcej podobnych podstron