UTWORZENIE PKWN I OGŁOSZENIE MANIFESTU LIPCOWEGO
W 1944 Armia Czerwona zbliżała się do rdzennych ziem polskich. Spowodowało to, że aktywizować zaczęła się prawica, ale również i lewica, która czuła, że stoi przed historyczną perspektywą na objęcie władzy. Komuniści aktywizując się powiększyli Armię Ludową - stan jej największej liczebności to 40 tysięcy. Nastawiona ona była głównie na walkę z nieprzyjacielskim transportem - wysadzanie mostów, linii kolejowych. Armia Ludowa w czerwcu 1944 brała udział w walkach w Lasach Janowskich, Puszczy Solskiej.
Oddział Armii Ludowej wyzwolił skrawek ziemi w dorzeczu Wisły i Nidy - w Pińczowie. Planowano, że Republika Pińczowska w momencie, gdy front wschodni przesunie się na zachód, na co wszystko wskazywało, doczeka się niepodległości, samoistnego wyzwolenia. Nie przewidziano jednak, że armia rosyjska spauzuje tyle na linii Wisły, co spowodowało, że Niemcy zdławili Republikę Pińczowską, stosując później na tych terenach liczne represje.
Między krajowymi ośrodkami komunistów : PPR, KRN a tymi w ZSRR: ZPP, CBKP istniała doza nieufności. Istniała bowiem perspektywa objęcia władzy w Polsce i zastanawiano się nad tym, kto wówczas będzie ważniejszy. Stalin nie chciał, żeby informacje o nieporozumieniach między ośrodkami krajowymi a radzieckimi wyszły na jaw. Robił więc wszystko, aby ich pogodzić.
W maju 1944 z kraju do Moskwy przybyła delegacja KRN na czele której stał Edward Osóbka-Morawski. Przeprowadzono wówczas rozmowy z ZPP i CBKP. Miało to miejsce w Moskwie i przysłuchiwał się nim ZSRR. Zakończyły się one wypracowaniem zgody - zarząd główny ZPP i CBKP podporządkowały się ośrodkom krajowym. Taka była bowiem wola Stalina, który uznał, że oni lepiej znają sytuację w kraju w którym planowano objąć władzę.
18 lipca 1944 w Moskwie odbyła się narada KRN i ZPP (-- Rosjanie wówczas znajdowali się na terenach Polski Lubelskiej) na której postanowiona, że nie będzie powoływany rząd. Nie chciano bowiem skomplikować stosunków ZSRR z aliantami, którzy od razu zarzuciliby ZSRR, że przecież podpisano Kartę Atlantycką oraz inne dokumenty, a ZSRR narzuca lewicowy rząd, zamiast przeprowadzić demokratyczne wybory. Zdecydowano więc zamiast rządu utworzyć Delegaturę dla Terenów Wyzwolonych.
20 lipca 1944 w Moskwie utworzono PKWN. Był to więc organ władzy narzucony Polsce, powołany nie przez Polaków.
22 lipca 1944 postanowiono, że na wzór Komitetu Wolnej Francji, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego również wyda manifest do narodu.
PKWN składał się z 10 przedstawicieli komunistów z ZSRR (ZPP+ CBKP) oraz 5 przedstawicieli ośrodka krajowego. Liderem PKWN był przedstawiciel ośrodka krajowego - Edward Osóbka-Morawski (stanowiło to w pewnym sensie nagrodę za doprowadzenie do porozumienia komunistów z kraju i z ZSRR).
*** Jeśli chodzi o skład polityczny tych 15 przedstawicieli było to - 5 komunistów, 4 ludowców, 3 socjalistów, 1 działacz demokratyczny i 2 bezpartyjnych.
Zastępcami byli - Wanda Wasilewska (z ZPP) oraz Andrzej Witos ( młodszy brat Wincentego Witosa, o bardziej radykalnych poglądach).
PKWN podjęło oficjalną decyzję, by polski lewicowy wysiłek militarny (polskie wojsko na terenie ZSRR) i oddziały w kraju połączyć. W wyniku połączenia AK i Wojska Polskiego powstało LWP ( nazwa ta obowiązywała do 1990).
22 lipca 1944 pojawił się Manifest PKWN. Pierwsze ogłoszono go w miasteczku Chełm Lubelski, a dopiero potem w Lublinie. Chcąc go rozpowszechnić, manifest został rozplakatowany.
Najważniejsze zadania wyznaczone w Manifeście Lipcowym:
- należy zwycięsko zakończyć wojnę z Niemcami i odbudować Polskę w sprawiedliwych granicach,
- w dziedzinie społecznej i ustrojowej należy opierać się na konstytucji marcowej z 1921, aż do czasu wyborów do sejmu ustawodawczego; wtedy miał powstać nowy rząd, być może nowy ustrój,
- jedynym legalnym ośrodkiem władzy jest PKWN , a rząd londyński nie ma prawa sprawować władzy ( --a przecież PKWN był organizacją samozwańczą, powołaną poza granicami Polski, a rząd londyński powołany był zgodnie z konstytucją kwietniową z 1935),
- jeśli chodzi o politykę zagraniczną - Polska będzie utrzymywać przyjazne stosunki z ZSRR,
- PKWN ostrożnie sygnalizował reformy ( nie było bowiem sejmu); mówiono o sprawiedliwej reformie rolnej i zmianach w przemyśle, nic jednak nie precyzowano.
26 lipca PKWN zawarł porozumienie z rządem radzieckim. Mówiono wówczas także o granicach.
27 lipca PKWN w imieniu narodu polskiego ( choć PKWN istniało na terenach Polski Lubelskiej) zrzekł się kresów wschodnich na rzecz narodu radzieckiego. Obiecano wówczas, że polska granica na zachodzie będzie tak przebiegała, aby Polska wróciła na ziemie piastowskie (= ziemie odzyskane, nazywane nieraz „ziemiami wyzyskanymi”, wywieziono stamtąd bowiem wszystko co miało jakąkolwiek wartość).
Polska Lubelska - było to pierwsze określenie na nową władzę, głównym miastem był bowiem Lublin. Pojawił się nawet pomysł, aby stolicą Polski był właśnie Lublin, kiedy Warszawa zrównana została z ziemią.
W okresie PRL-u dnia 22 lipca obchodzono święto narodowe Polski Ludowej. Od początku lat dziewięćdziesiątych święto narodowe obchodzimy dnia 11 listopada.