Streszczenie
Akt I:
Scena I: Ponure wrzosowisko. Trzy wiedźmy umawiają się, że po zakończeniu toczącej się w pobliżu bitwy wyjawią Makbetowi jego przyszłe losy.
Scena II: Obóz pod Forres. O bitwie między szkockim i norweskim wojskiem donoszą szkockiemu królowi Dunkanowi posłańcy. Do wojsk norweskich przyłączyli się buntownicy z tanem Kawdoru. Wojsko szkockie wygrywa bitwę dzięki bohaterskiej postawie swego dowódcy, Makbeta. W nagrodę za to Dunkan postanawia mianować Makbeta tanem Kawdoru. O decyzji króla ma powiadomić Makbeta jeden z panów szkockich, Rosse.
Scena III: Wrzosowisko. Makbet i Banko spotykają trzy wiedźmy. Przepowiadają one Makbetowi, że najpierw zostanie tanem Kawdoru, później - królem. Banko dowiaduje się, że zostanie ojcem królów. Czarownice znikają, nie wyjaśniwszy swoich przepowiedni. Wysłannicy Dunkana, Rosse i Angus, powiadamiają Makbeta o decyzji króla.
Scena IV: Pałac Dunkana w Forres. Dunkan dziękuje Makbetowi za bohaterską walkę. Król zwierza się ze swoich planów przekazania korony najstarszemu synowi, Malkolmowi. Makbet planuje "usunąć z drogi ten szkopuł". Dunkan chce odwiedzić Makbeta w jego zamku, w Inverness. Makbet wyrusza tam, by przygotować się na wizytę króla.
Scena V: Zamek Makbeta w Inverness. Żona Makbeta, Lady Makbet, z listu od męża dowiaduje się o mianowaniu go tanem Kawdoru oraz o przepowiedni czarownic. Postanawia pomóc mężowi w jej urzeczywistnieniu. Sługa informuje Lady Makbet, że w jej zamku najbliższej nocy zatrzyma się Dunkan. Do zamku przybywa Makbet. Żona informuje go o swoich planach zabicia króla.
Scena VI: Zamek Makbeta w Inverness. Do zamku przybywa Dunkan z orszakiem.
Scena VII: Zamek Makbeta w Inverness. Podczas uczty, Makbet spaceruje po zamku, zastanawiając się nad planem zaproponowanym przez żonę. Spotkana po drodze Lady Makbet odsuwa na bok wszelkie wątpliwości męża. Makbet decyduje się popełnić zbrodnię.
Akt II:
Scena I: Dziedziniec zamku Makbeta w Inverness. O północy Makbet spotyka Banka wraz z synem, Fleancem. Przyjaciel porusza temat przepowiedni wiedźm, ale Makbet udaje, że nie zrobiła ona na nim żadnego wrażenia. Kiedy Banko odchodzi, Makbet widzi zakrwawiony sztylet, który okazuje się być jedynie złudzeniem. Makbet odchodzi dokonać zbrodni.
Scena II: Dziedziniec zamku Makbeta w Inverness. Spacerującą w bezsenną noc Lady Makbet spotyka mąż. Informuje o wykonaniu planu - zabiciu śpiącego króla. Zapomniał podrzucić narzędzia zbrodni - sztylety, śpiącym strażnikom, na których miała spaść wina za morderstwo. Pomyłkę Makbeta naprawia jego żona.
Scena III: Zamek Makbeta w Inverness. Do zamku przychodzą panowie szkoccy, Makduf i Lennox. Makduf idzie obudzić króla. Po chwili wraca z informacją o zamordowaniu Dunkana. Makbet zabija strażników. Synowie Dunkana, Malkolm i Donalbein, opuszczają Szkocję z obawy o swoje życie.
Scena IV: Inverness. Rosse i Starzec rozmawiają o dziwnyc wydarzeniach towarzyszących zbrodrni (np. o tym, że sowa zadziobała sokoła). Makduf informuje, że za zabójców króla uznano pilnujących go strażników. Podejrzewa, że do popełnienia tego czynu namówili ich synowie króla. Na tron został wybrany Makbet, koronacja ma odbyć się w Skonie.
Akt III:
Scena I: Pałac w Forres. Myśląc o spełnionej przepowiedni czarownic dotyczącej Makbeta, Banko zastanawia się nad przepowiednią dotyczącą jego samego. Zastanawia się, czy Makbet nie pomógł losowi, przyczyniając się do zabójstwa króla. Do pałacowej sali wchodzi Makbet w królewskim stroju wraz z orszakiem. Lady Makbet i jej mąż zaprasza Banka na wieczorną ucztę. Makbet zastanawia się nad przepowiednią czarowni dotyczącą Banka i postanawia pozbyć się konkurenta. Wynajmuje ludzi, którzy mają zabić wracających do zamku Banka i Fleance'a.
Scena II: Pałac w Forres. Lady Makbet namawia Makbeta do radosnego zachowania podczas zbliżającej się uczty. Makbet zapowiada, że najbliższej nocy wydarzy się "strasznej ważności dzieło", ale nie chce zdradzić żonie, że chodzi o zabójstwo Banka.
Scena III: Brama prowadząca do pałacu w Forres. Zbójcy zabijają Banka, Fleance'owi udaje się uciec.
Scena IV: Pałac w Forres. Podczas uczty w pałacu jeden ze zbójców informuje Makbeta o zamordowaniu Banka i ucieczce jego syna. Makbetowi ukazuje się duch Banka. Król zaczyna się dziwnie zachowywać, goście - tłumacząc sobie zachowanie Makbeta chorobą - chcą opuścić ucztę. Lady Makbet tłumaczy zachowanie Makbeta chorobą z dzieciństwa. Lady Makbet kończy ucztę. Makbet postanawia zapytać wiedźmy o swoje dalsze losy.
Scena V: Wrzosowisko. Hekate oskarża wiedźmy, że bez jej udziału poprowadziły Makbeta do zbrodni, i zapowiada doprowadzenie Makbeta do zguby.
Scena VI: Pałac w Forres. Lennox rozmawia z Lordem o Makbecie. Mężczyźni mówią też o tym, że Makduf popadł w niełaskę u króla, bo nie przybył na ucztę. Teraz wybiera się do Anglii, by prosić króla Edwarda o pomoc w walce z Makbetem.
Akt IV:
Scena I: Jaskinia. Czarownice przyrządzają magiczną zupę. Przychodzi Makbet, ciekawy swojej przyszłości. Pierwsza zjawa przestrzega go przed Makdufem, druga - obiecuje, że nie zginie z ludzkiej ręki, natomiast trzecia - zapewnia, że jest bezpieczny "póki las Birnam ku Dunzynańskiemu / Wzgórzu nie pójdzie walczyć przeciw niemu". Makbet pyta, czy potomkowie Banka zasiądą na tronie. Pojawia się ośmiu królów, za ostatnim, trzymającym w ręku zwierciadło, idzie Banko. Czarownice znikają. Przybywa Lennox, który informuje Makbeta o ucieczce Makdufa do Anglii. Makbet postanawia zabić Makdufa wraz z rodziną.
Scena II: Zamek Makdufa w Fajf. Lady Makduf jest zaskoczona ucieczką męża. O szlachetności męża próbuje przekonać ją syn oraz Rosse - przyjaciel Makdufa. Przybywa Nieznajomy, który nakazuje Lady Makduf ucieczkę wraz z synem. Chwilę później pojawiają się mordercy, którzy zabijają syna Makdufa. Lady Makduf ucieka, ścigana przez morderców.
Scena III: Pałac królewski w Anglii. Rozmowa Malkolma i Makdufa. Makduf przekonuje Malkolma do wystąpienia przeciwko Makbetowi. Po długich wahaniach Malkolm przystaje na propozycję Makdufa. Do zamku przybywa Rosse z informacją o śmierci żony i dzieci Makdufa. Malkolm postanawia wystąpić przeciwko Makbetowi.
Akt V:
Scena I: Zamek Makbeta w Dunzynan. Lady Makbet dziwnie się zachowuje. Nocami chodzi po zamku i majaczy. Lekarz twierdzi, że nie może jej pomóc.
Scena II: Okolica zamku Makbeta w Dunzynan. Trwają przygotowania do walki. Zbuntowani panowie i rycerze szkoccy mają spotkać się z wojskami angielskimi dowodzonymi przez Makdufa, Malkolma i Siwarda (wuja Malkolma) pod lasem Birnam.
Scena III: Zamek Makbeta w Dunzynan. Makbet przygotowuje się do walki. Powtarza przepowiednię, zgodnie z którą jest bezpieczny, dopóki las Birnam nie podejdzie pod jego zamek. Jest pewny zwycięstwa.
Scena IV: Las Birnam. Malkom nakazuje żołnierzom zamaskować się przy pomocy gałęzi i tak maszerować na zamek. Ma to utrudnić oszacowanie liczby żołnierzy.
Scena V: Zamek Makbeta w Dunzynan. Lady Makbet popełnia samobójstwo. Na Makbecie ta wiadomość nie robi szczególnego wrażenia. Wygłasza swój najsłynniejszy monolog:
"[…]Życie jest tylko przechodnim półcieniem,
Nędznym aktorem, który swoją rolę
Przez parę godzin wygrawszy na scenie
W nicość przepada - powieścią idioty,
Głośną, wrzaskliwą, a nic nie znaczącą."
Przybywa żołnierz z informacją, że las Birnam zbliża się do zamku.
Scena VI: Równina przed zamkiem Makbeta w Dunzynan. Wojsko podchodzi pod zamek Makbeta. Żołnierze zrzucają maskujące gałęzie.
Scena VII: Równina przed zamkiem Makbeta w Dunzynan. Makbet jest otoczony. Zabija młodego Siwarda. Makduf chce samotnego pojedynku z Makbetem. Makbet - ciągle wierząc w przepowiednie - mówi, że Makduf nie może go zabić, bo nie jest "zrodzon z kobiety". Okazuje się, że Makduf jest tym, kto zabije Makbeta - urodził się bowiem dzięki cesarskiemu cięciu. Makduf wzywa Makbeta do poddania się. Ten jednak nie przystaje na propozycję. Siward dowiaduje się o okolicznościach śmierci swojego syna. Pojawia się Makduf z głową Makbeta zatkniętą na włóczni. Wszyscy witają Malkolma jako nowego króla Szkocji. Malkolm zaprasza na koronację, która odbędzie się w Skonie.
Akt I (Wykluwanie się ostatecznej decyzji)
Scena I
Nastrój tajemnicy; sceneria burzowa, ponure wrzosowisko. Trzy wiedźmy zapowiadają, że tuż po bitwie, przed zachodem słońca:
„Makbet z naszych ust dowie się o swych losach”. |
Scena II
Bitwa pod Forres toczy się w tle; o zdarzeniach opowiadają posłańcy. Król szkocki Dunkan wraz z synami: Malkolmem i Donalbeinem oraz orszakiem dowiadują się o niesłychanym męstwie Makbeta. W momentach bitwy, w których zwycięstwo należało już prawie do wrogów (zbuntowanej szlachty szkockiej, irlandzkiej i ich posiłków od króla Norwegii), Makbet z wielką siłą uderzał do walki. Wrogowie Dunkana zostali pokonani.
Scena III
„Dzika okolica”; wiedźmy zwierzają się ze swoich złośliwości. Czarują i zaklinają. Mają moc karania ludzi. Zły los spadnie nie tylko na kobietę, która zawiniła jednej z nich, ale także na bogu ducha winnego męża nieszczęsnej śmiertelniczki.
„Tak ponurego dnia i tak pięknego, |
- mówi Makbet, który zbliża się wraz z przyjacielem Bankiem. Trzy wiedźmy ukazują się przed dwoma wojownikami i przepowiadają bohaterom przyszłość. Makbet przyjmuje ich słowa w sposób bezkrytyczny. Banko inaczej reaguje na wróżby. Z jego ust wypłynie opis dziwnych wieszczek, przypominających kobiety, nienaturalnie zniekształcone [w. 133-142]. Przyjaciel głównego bohatera zauważa, że nie należy ufać słowom niepewnych istot. Stara się przywołać Makbeta, „zaczarowanego” obietnicą objęcia korony, do porządku logicznego myślenia [w. 231-237 lub nawet wcześniejsze: 150-152, 159-161, 183-187].
Czarownice przepowiedziały Makbetowi panowanie w zamku Glamis, hrabstwie Kawdoru i wreszcie królowanie w całej Szkocji, natomiast Bankowi - że ma zostać ojcem królów. Jeszcze w tej samej scenie wysłannicy Dunkana obwieszczają Makbetowi zdobycie nowych tytułów.
Dwie części wróżby sprawdzają się od razu. Jest to pierwszy moment, w którym Makbet uświadamia sobie, że stoi przed otwartą drogą do królewskiego tronu. Wie doskonale, że wystarczy „pomóc” przyszłemu, wiadomemu już losowi (Makbet uznaje prawdziwość słów wiedźm) - czyli zamordować Dunkana. Nie mówi tego głośno. Odpycha czarną wizję przyszłości, woląc jednak zdać się na przebieg wypadków:
„Chceli los, abym był królem, |
|
Niech mię bez przyczynienia się mojego |
|
Scena IV
Pałac Dunkana. Król rozmawia z Makbetem, honorując go osobiście. Dowiadujemy się o pokrewieństwie Makbeta i Dunkana (co zwiększa szanse na zdobycie tronu przez głównego bohatera). Król zwierza się ze swojego postanowienia przekazania korony synowi, Malkolmowi. Mimo iż w poprzedniej scenie Makbet oświadcza, że zdaje się na bieg historii, postrzega już Malkolma jako wroga, konkurenta i przeszkodę w realizacji przepowiedni:
„(…) Trzeba mi usunąć |
W Makbecie poważnie budzą się myśli o zdobyciu tronu i spełnieniu wróżb, usłyszanych na trzęsawisku. Kwestie dotyczące jego postanowień bohater mówi w stronę widzów, zwierza się głośno. Natomiast w stronę Dunkana i innych bohaterów zachowuje się jak wierny rycerz królewski.
Król Dunakan rozmawia z Bankiem o Makbecie. Główny bohater jest chwalony przez króla, cieszy się ogromnym zaufaniem i szacunkiem przełożonego. Przyjaciel nie zdradza Dunkanowi zamiarów Makbeta ani historii spotkania wiedźm.
Scena V
Pojawia się Lady Makbet. Zanim następuje rozmowa Lady Makbet z mężem, kobieta otrzymuje list, w którym Makbet zwierza się z tajemniczego spotkania na wrzosowisku. Możemy przypuszczać, że list napisał Makbet będąc jeszcze w euforii tego, co ma się stać, pod wpływem owego „co”, a zatem zanim sam zaczął obmyślać „jak” [w. 364-367]. Lady Makbet po przeczytaniu wiadomości, od razu postanawia, że trzeba działać i wie jak. Kobieta podejrzewa, że mąż, którego natura zawsze skłaniała się ku dobru [w. 370-377], będzie przeżywał wewnętrzny dramat. Żona doskonale domyśla się, jakie problemy napotka Makbet w dążeniu do realizacji przepowiedni.
Przybywa sługa z wiadomością od króla, że Dunkan wraz towarzyszami pragną zatrzymać się w domu Makbeta w Inverness jeszcze tej nocy.
Lady Makbet modli się o utratę kobiecej delikatności, uczuć, a nawet ludzkiego sumienia. Dzieli się z mężem chęcią wykorzystania okazji do zabicia króla właśnie w ich domu. Makbet zdaje się być porażony faktem, że szansa do zdobycia tronu i realizacji jego ambicji pojawia się tak szybko. Mężczyzna jest jednocześnie zaskoczony bezkompromisowością Lady Makbet. Bohater słucha w zamyśleniu porad żony, aby zachować obłudnie uśmiech i gościnne gesty wobec króla.
Scena VI
Zamek w Inverness - posiadłość Makbeta. Przyjęcie Dunkana przez Lady Makbet. Doskonale ukryte są zamiary gospodarzy Inverness wobec Dunkana.
Scena VII
„Jeśli to, co się ma stać, stać się musi, |
- mówi Makbet. Scena rozpoczyna się monologiem, który przechodzi w dialog z Lady Makbet. Małżonkowie ustalają szczegóły zbrodni. Kiedy jedno z dwojga się waha, drugie dodaje mu odwagi. Makbet wypowiada wreszcie: „niech się więc stanie!”. Lady Makbet myśli o dokonaniu zbrodni jako o zwieńczeniu jej miłości do męża.
Akt II (Zbrodnia)
Scena I
Banko podejrzewa, że myśli o przepowiedni nie dają Makbetowi spokoju. Przestrzega więc przyjaciela przed czynem niezgodnym z sumieniem [w. 30-33]. Makbet ma pierwsze złudzenia, halucynacje. Wywołane są one strachem przed dokonaniem zbrodni, obsesjami bohatera, w którego sercu odzywa się głos sumienia. Makbetowi zdaje się, że widzi on sztylet. Chce go ująć, lecz ten znika, okazuje się tylko złudzeniem. W monologu bohatera pojawia się Hekate jako bogini zbrodni. Najbardziej przeraża Makbeta chyba to, że nie ma już odwrotu. Kiedy minęła walka dwóch przeciwstawnych sił wewnątrz jego serca, sił sumienia mężnego rycerza, a z drugiej strony - pokusy objęcia władzy, teraz Makbet czuje się niemal zobowiązany zamordować króla - dla żony. Teraz już nie chce jej zawieść.
Scena II
Makbet morduje Dunkana, jest przerażony. Oboje z Lady Makbet słyszą odgłosy stukania, nawoływania w nocy w ich domu. Makbet wkrada się do komnaty króla. Zabiera sztylety dwóch uśpionych strażników, którym podano miksturę od Lady Makbet. Bohater zwierza się żonie, że nie był w stanie powiedzieć „amen”, gdy słyszał modlitwę strażników. Zabił króla, ale wolałby „utracić poczucie samego siebie” w momencie wbijania sztyletów w Dunkana [w. 165-167].
Makbet widzi swoje zakrwawione ręce. Wydaje się być na granicy rozpaczy. Wychodzi do Lady Makbet z nożami. Jest tak oszołomiony, że nie potrafi wrócić i pomazać krwią strażników, aby wina spadła właśnie na nich. Robi to Lady Makbet. Wcześniej nazywa męża „kaleką na duchu” [w. 138]. Zdania dwojga bohaterów są tutaj pourywane. Nastrój zdenerwowania i strachu jest potęgowany przez kołatanie do bram. Lady gani Makbeta za utratę męstwa i wydaje się, że chce mu dodać odwagi, zachowując twardość i trzeźwość. Dotąd wszystko idzie zgodnie z planem zbrodni [akt I, s. VII, w. 553-565].
Scena III
Dwór dowiaduje się o tragedii. Do bramy stukają Makduf i Lennox (są to owe dziwne odgłosy ze sceny II). Długotrwałe zwlekanie z otwarciem drzwi Odźwierny tłumaczy nocną zabawą gości przy winie. Makduf wchodzi obudzić króla. Lennox w rozmowie z Makbetem zauważa, że minęła noc dziwna, niespokojna, tajemnicza. Makduf wraca wstrząśnięty i zrozpaczony. Kiedy dwaj pozostali idą sprawdzić, co się stało, znajdują widok okrutnej zbrodni. Makbet zabija strażników, wyjaśniając później, że nie mógł powstrzymać furii i żalu, gdy zobaczył pijanych (działanie trucizny Lady Makbet), zakrwawionych „zabójców” króla. Lady Makbet pozuje omdlenie. Makduf zaczyna jednak coś podejrzewać. Synowie Dunkana opuszczają Szkocję w obawie przed zamachem na ich życie.
Scena IV
Scena ta rozgrywa się przed zamkiem. Rosse i Starzec rozmawiają o dziwnych znakach, które widzieli niedawno - jak to „nędzna sowa” zaatakowała i zadziobała majestatycznego sokoła [w. 347-352]. Porównują z tym przerażające dzieło ostatniej nocy. Także królewskie konie zachowywały się w tych dniach jak dzikie lub szalone. Wszyscy wspominają cnotę, szlachetność, dobroć i wielkość Dunkana oraz wspaniałość czasów, które przeminęły bezpowrotnie wraz ze śmiercią władcy. Makduf stwierdza, że strażnicy zostali namówieni do morderstwa. Skłania się ku podejrzeniom synów króla. Rosse wyrusza do Skony, gdzie odbędzie się koronacja nowego króla - Makbeta.
Akt III (Następstwa zła)
Scena I
Forres, sala w pałacu. Myśli Banka o spełnieniu się przepowiedni czarownic dla Makbeta budzą w nim pragnienie realizacji wróżby, dotyczącej także jego rodziny. Rodzi się jednak wątpliwość, czy droga Makbeta nie jest drogą „krzywą” [w. 4]. Banko, nazywany przez Makbeta i Lady Makbet przyjacielem i głównym gościem, przyjmuje zaproszenie na ucztę. Makbet dopytuje się, czy syn Banka, Fleance, wyrusza wraz z ojcem, by załatwić pewną sprawę przed wieczornym spotkaniem. Kiedy zostaje sam, Makbet przyznaje się do powzięcia kolejnej strasznej decyzji. Planuje zabić Banka. Jest zawiedziony, że jego berło to:
„Jałowe berło, mające plonować |
|
Dla rodu Banka, dla jego korzyści |
|
Makbet angażuje szajkę zbójców do zrobienia zasadzki na Banka i jego syna. Bohater mówi tonem zdecydowanym, podjudza zbójców przeciw „wrogiemu” Bankowi.
Scena II
W jednym z pokoi pałacu rozmawiają Makbet i Lady Makbet. Kobieta zauważa, że zbrodnia byłaby bezsensowna, jeśli oboje nie cieszyliby się z jej skutków. Nakazuje mężowi radość i spokój. Makbet zwierza się, że cała sytuacja nie daje mu zasnąć, że dręczy go wolność Banka i Fleance'a, którzy zagrażają tronowi. Lady Makbet stwierdza, że obaj są tylko z ciała i krwi. Makbet napomina w tym momencie o dziele „strasznej ważności” [w. 219-227]. Nie chce, aby Lady w nim uczestniczyła; nie chce, by znów ręce żony podzieliły zbrukanie krwią z dłońmi Makbeta - tak, jak to dokonało się przy morderstwie Dunkana. Jedna zbrodnia pociąga za sobą następne. Makbet zdaje sobie sprawę z tragizmu swego położenia [w. 236-237].
Scena III
W umówionym przez Makbeta miejscu zbójcy dopadają Banka, jadącego z synem. Banko ginie, ale Fleance'owi udaje się uciec.
Scena IV
Uczta w pałacu. Królewska para: Makbet i Lady Makbet pozdrawia zebranych gości. Zapowiada się wspaniała uczta, małżonkowie starają się być radośni. Przybywa jeden ze zbójców i powiadamia króla o ucieczce Fleance'a. Król powraca do swojej niepewności, do więzienia trosk. Mówi, że dopiero gdyby zamach się udał, czułby się silny i lekki. Posłaniec odchodzi.
Przy wznoszeniu toastu, gdy Makbet wspomina „spóźniającego się” Banka, ukazuje mu się duch Banka. Makbet widzi go na swoim miejscu pośród gości i nie może zasiąść do stołu. Głośno przy wszystkich nakazuje duchowi odejść. Kilkakrotnie zwraca się do ducha, którego zgromadzeni dworzanie nie widzą. Lady Makbet przerywa majaczenie króla, tłumacząc to chorobą z dzieciństwa. Makbet, gdy wraca mu rozsądek, również każe gościom uznać jego dziwny dialog z powietrzem za normalny i przejściowy. Lady Makbet wie, że zwidy są wytworem wyobraźni, umysłu nadwątlonego przez paraliżujący jej męża strach. Kobieta wyprasza gości, przywołuje Makbeta do porządku. Król aluzyjnie wspomina o kolejnym wrogu, Makdufie, który najbardziej dociekliwie analizował zachowanie Makbeta po śmierci dawnego władcy.
Scena V
Monolog Hekate na wrzosowisku. Wiedźma gani swoje trzy poddane za doprowadzenie Makbeta do zbrodni bez udziału Hekate. Dlatego największa z czarownic zapowiada, że
„pogrąży w przepaść człowieczeństwo Makbeta” [w. 475-483]. |
Scena VI
Lennox i Lord rozprawiają o ostatnich wydarzeniach w Szkocji. W tonie wypowiedzi Lennoxa można doszukać się elementów ironicznych. Mężczyzna niby zgadza się z przypuszczeniem, że zarówno Dunkana, jak i Banka zabili ich synowie, jednak nie broni tych tez z takim zapałem, z jakim z kolei mówi o misji Makdufa. Makduf, który popadł w niełaskę króla Makbeta po tym, jak nie stawił się na ucztę, udaje się do Anglii. Tam chce prosić króla Edwarda o wysłanie wojsk przeciwko Makbetowi. Panowie powierzają odważnego Makdufa i losy Szkocji opiece nieba:
„(…) Oby |
Akt IV (Krwawe rządy króla Makbeta)
Scena I
Jaskinia; czarownice warzą magiczną zupę w kotle. Jest to fragment zbudowany z rytmicznych, rymowanych zaklęć Sióstr Losu. Nadchodzi Makbet z pytaniem o swe dalsze losy. Wiedźmy wzywają wyższe potęgi, aby ukazały przyszłość królowi. Pierwszą zjawą jest głowa w hełmie. Każe Makbetowi lękać się Makdufa, co potwierdza wcześniejsze przeczucia władcy. Drugie zjawienie to zakrwawione dziecko, które zapewnia Makbeta, że nie zginie on z ręki ludzkiej, że żaden śmiertelnik mu nie zagraża. Trzecie widmo, dziecko w koronie i z gałązką w ręce, wypowiada słowa:
„Bądź jak lew śmiały, dumny, przedsiębiorczy; |
Makbet od razu interpretuje przepowiednię, zauważając tylko dosłowne znaczenie słów. Jeszcze tylko jedna myśl nie daje mu spokoju - czy potomstwo Banka mu zagraża. Przymuszone czarownice spełniają i to życzenie Makbeta. Pojawia się ośmiu królów, symbole zapowiadanej dynastii. Król rozpoznaje ich podobieństwo do zamordowanego Banka. Znaki i wiedźmy znikają. Posłaniec donosi królowi o ucieczce Makdufa do Anglii. Makbet przeklina godzinę czarów, postanawia od teraz działać prędko, realizować każdą myśl. Zamierza napaść zamek Makdufa i zgładzić jego rodzinę.
Scena II
Fajf, zamek Makdufa. Lady Makduf żali się swemu synkowi, że Makduf stchórzył, może zdradził albo zrobił coś złego, że musiał uciekać. Kobieta jest przekonana, że mąż celowo ją opuścił. Nie może pogodzić się, że osierocił ich synka w tak haniebny sposób. Dziecko w tej scenie ma wyjątkowe zdolności rozumienia mechanizmów świata lepiej od swej matki. Synek Makdufa wierzy w szlachetność i miłość ojca. Rosse, przyjaciel Makdufa, stara się też o tym przekonać Lady Makduf. Kobieta jednak z uporem tkwi w błędzie. Zdaje się, że między dzieckiem a matką nie ma zupełnie porozumienia:
„Synek: Gdybym go [ojca] nie miał, płakałabyś po nim, |
Do komnaty, w której rozmawia Lady Makduf z synkiem przybywa ktoś nieznajomy, kto ostrzega przed ogromnym niebezpieczeństwem. Kobieta reaguje lamentem. Jest już jednak za późno. Mordercy przebijają dziecko na oczach przerażonej matki. Lady Makduf ucieka przed oprawcami.
Scena III
Zamek w Anglii; rozmowa Malkolma i Makdufa. Jest to jedna z dłuższych scen w dramacie. Syn Dunkana przyjmuje Makdufa chłodno i ostrożnie. Obaj zgadzają się, że rządy Makbeta i to, w jaki sposób doszedł do władzy, przynoszą hańbę i zgubę Szkocji. Malkolm zachowuje jednak postawę pasywną. Z kompletną rezygnacją mówi, że nawet gdyby uderzył zbrojnie na „przywłaszczyciela” [w. 345], że nawet gdyby go pokonał (a wie przecież, że sama Anglia ofiarowała kilka tysięcy zbrojnych na wyzwolenie Szkocji spod władzy tyrana), nie mógłby zasiąść na tronie. Malkolm opisuje siebie jako przeciwieństwo dobrego króla. Wymienia przywary takie, jak: niepohamowane żądze erotyczne, brak wiary, chciwość. Według Malkolma doprowadziłby on Szkocję do zguby. Mówi o skazach swego charakteru jako o przyczynie wyjazdu z ojczyzny.
Makduf, który jest człowiekiem o szlachetnych cechach, i który w swym życiu zawsze kroczył drogą cnoty, z rozpalonym sercem pragnie wzbudzić chęć do walki. Rozżalony stanem, w jakim zastał Malkolma, stara się mimo wszystko przekonać go do powrotu na tron. Przybywa Rosse. Przynosi wieść o zburzeniu zamku Makdufa i zamordowaniu żony i dzieci rycerza. Mężczyzna w ogromnym bólu rozpaczy i z płaczem oskarża siebie o śmierć najbliższych. Teraz dopiero poruszony tragedią Malkolm postanawia pomścić ofiary wszystkich zbrodni Makbeta, nazwanego przez Makdufa „szatanem Szkocji” [w. 573]. Akt V (Upadek tyrana)
Scena I
Zamek w Dunzynan. Lekarz i dama pałacowa podpatrują Lady Makbet, którą zaczynają opuszczać zmysły. Kobieta chodzi we śnie, majaczy. Według słów Damy Lady Makbet wpada w ten stan co noc. Nigdy nie gasi świecy. Bierze ją do rąk i chodzi po pokoju. Wykrzykuje lub szepcze o tym, co widzi, co czuje - czyli o krwi. Krew jest wszędzie. Lady próbuje ją zmyć z rąk. Wspomina zabitego starca (może jednego ze strażników, a może Dunkana), żonę Makdufa. Powtarza słowa, którymi uparcie karmiła Makbeta:
„wstydź się, mężu, wstydź się! Żołnierzem jesteś, a tchórzysz? Cóż stąd, chociażby się wydało? Nikt nas przecie ni pociągnie do tłumaczenia” [w. 33-37], |
Majaczenie Lady Makbet ma formę prozy. Atmosfera sceny jest bardzo napięta.
Pamięć zbrodni jest na tyle żywa, że nie pozwala kobicie usnąć spokojnie. Dramatowi Lady Makbet przypatrują się dworzanie: kobieta i lekarz, Robi im się żal królowej. Nie widzą w niej zbrodniarki, mimo że kobieta ta potrzebuje według nich bardziej księdza niż lekarza [w. 65-70]. Padają słowa:
„Nieszczęsna, wiadome jej są rzeczy, których nie powinna wiedzieć” [w. 42-43]. |
Scena II
Szykowanie się do walki. W okolicy dunzynańskiego zamku gromadzi się wojsko. Panowie i rycerze szkoccy mają spotkać się pod lasem Birnam z angielskimi oddziałami, Malkolmem, Siwardem, Makdufem. O Makbecie mówi się tyran [w. 96-100]. Szkoci słyszeli też, że mieszają się zmysły Makbeta,
„gdy wszystko zgoła, co w nim jest, złorzeczy |
Scena III
Komnata Makbeta. Król powtarza zapamiętale przepowiednię, że nie zginie z ręki człowieka urodzonego przez kobietę, i że las Birnam ma stanąć u bram zamku. Z jego nieskładnej mowy wynika jednak, że Makbet jest przerażony i zrozpaczony. Krzyczy na służących, wypominając, że tanowie odeszli do obozu najeźdźcy. Każe się natychmiast ubrać w zbroję i wzburzony pyta o Lady Makbet. Wie, że lekarz mówi prawdę. Lady Makbet zbliża się do szaleństwa z powodu udręczonego serca, choroby duszy, smutku zakorzenionego w umyśle [w. 164-170]. Król miota się rozżalony. Przyjmuje pozór drwiącego z klęsk i śmierci.
Scena IV
Las Birnam. Malkolm rozkazuje każdemu żołnierzowi, by uciął gałąź i nią maszerował w kierunku zamku. Ma to służyć wprowadzeniu w błąd co do liczby nadchodzących wojsk.
Scena V
Scena na zamku. Makbet wspomina, kiedy bał się ostatnim razem, i jak „wpływ wrażeń” [w. 233] utwardził jego ducha. Słychać krzyki kobiet. Królowa umarła. Następuje teraz monolog Makbeta - jeden ze słynniejszych tekstów Szekspira :
„Powinna była umrzeć nieco później; |
Żołnierz melduje Makbetowi, że w stronę zamku zbliża się las Birnam. Makbet wpada w szał. Wie już, że jego koniec jest przesądzony. Honor rycerza nakazuje mu umrzeć z mieczem w ręku
Scena VI
Wojsko zrzuca maskujące gałęzie. Dowódcy przydzielają zadania. Rozbrzmiewają trąby i okrzyki wojenne.
Scena VII
Młody Siward pierwszy atakuje Makbeta, lecz zostaje zabity. Malkolm i Siward szybko opanowali zamek, lud chętnie przechodził na ich stronę. Makduf odnajduje Makbeta. Walczą. Makbet jest pewny, że nic mu się nie stanie (z powodu przepowiedni),lecz Makduf wyznaje, że przyszedł na świat przez cesarskie cięcie - nie narodził się w sposób naturalny. To on zatem ma zgładzić tyrana. Teraz Makbet stracił już ostatki pewności siebie:
„Przekleństwo owym szalbierskim potęgom, |
Makbet nie chce się poddać, nie chce żyć służąc Malkolmowi, będąc przedmiotem obelg, nienawiści ludzi. Po chwili Makduf wchodzi do komnaty z głową Makbeta zatkniętą na włóczni. Siward dowiaduje się o bohaterskiej śmierci syna. Wszyscy witają Malkolma jako nowego króla. Malkolm dziękuje Szkotom i wszystkim walczącym za pokonanie złego władcy i jego żony, która zginęła samobójczą śmiercią. Król zapowiada nastanie lepszych czasów, w których wszyscy uciemiężeni, wygnani i zbiegli z kraju będą mogli wrócić do spokojnego życia.
SZCZEGÓŁOWY PLAN WYDARZEŃ
Akt I (Wykluwanie się ostatecznej decyzji)
1. Pojawienie się trzech wiedźm na wrzosowisku i zapowiedź spotkania zjaw z Makbetem.
2. Bitwa pod Forres:
a) przybycie rannego żołnierza, Sierżanta, do zgromadzonych: króla Dunkana, jego synów - Malkolma i Donalbaina i Lenoxa, pana szkockiego;
b) relacja o męstwie dowódców armii króla: Makbeta i Banka;
c) postanowienie Dunkana o nagrodzeniu Makbeta tytułem i dobrami dawnego tana Kawdoru - zdrajcy Szkocji.
3. Prorocze spotkanie trzech wiedźm oraz Makbeta i Banka, wracających z bitwy przez wrzosowisko:
a) przechwałki wiedźm o ich dokonaniach;
b) poznanie wróżb przez rycerzy:
- trzykrotne powitanie Makbeta jako tana Glamis, tana Kawdoru i króla Szkocji;
- zwrócenie się wiedźm do Banka jako założyciela rodu królów.
4. Spełnienie się dwóch pierwszych przepowiedni dotyczących Makbeta:
- powiadomienie Makbeta o nowych tytułach przez dwóch panów szkockich: Rossa i Angusa;
- mianowanie Makbeta tanem Glamis i Kawdoru przez króla Dunkana.
5. Wydarzenia w domu Makbeta poprzedzające zbrodnię na królu Dunkanie:
- odczytanie przez Lady Makbet listu męża o spotkaniu z wiedźmami i awansie na dworze Dunkana;
- zapowiedź gońca, dotycząca królewskiej wizyty w domu Makbeta i Lady Makbet - w zamku Inverness;
- przybycie króla Dunkana wraz ze świtą do domu Makbeta;
- rozmowa Makbeta z Lady Makbet - rozwiewanie wątpliwości moralnych.
Akt II (Zbrodnia)
6. Noc zabójstwa króla Dunkana:
- rozmowa Banka z Makbetem o ostatnich wydarzeniach w państwie i udanie się Banka na nocleg;
- ostateczna decyzja Makbeta i jego żony o zabiciu króla;
- relacja Makbeta z ominięcia straży przed komnatą Dunkana oraz zasztyletowania króla;
- stukanie do bram zamku podczas zacierania śladów zbrodni przez Makbeta i Lady Makbet.
7. Ujawnienie śmierci króla:
- przybycie panów Lenoxa i Makdufa z ważną wiadomością dla króla;
- odkrycie zwłok Dunkana i zabicie przez Makbeta strażników królewskiej komnaty;
- postanowienie synów Dunkana, Malkolma i Donalbaina, o ucieczce z kraju w obawie przed zamachami;
- rozmowa Starca, Rossa i Makdufa o dziwnych znakach, okropieństwie zbrodni i trudnej sytuacji w państwie.
Akt III (Następstwa zła)
8. Uczta z okazji mianowania Makbeta królem Szkocji:
- zaproszenie Banka, zajętego ważną sprawą w Forres, na ucztę przez Makbeta;
- wynajęcie przez Makbeta morderców Banka i jego syna, Fleance'a, oraz zaplanowanie zabójstwa obu ofiar podczas ich podróży z Forres na ucztę u Makbeta;
- rozmowa Makbeta i Lady Makbet o sposobach na opanowanie strachu i wyrzutów sumienia;
- zabicie Banka przez zbójów i ucieczka Fleance'a z zasadzki;
- powiadomienie króla Makbeta o śmierci Banka i ucieczce Fleansa;
- wznoszenie toastów na uczcie, przerywane majaczeniem Makbeta o zjawie ducha Banka;
- opiekowanie słabnącym Makbetem i rozwiewanie podejrzeń lordów przez Lady Makbet..
9. Ukazanie się Hekate i trzech wiedźm na wrzosowisku oraz narzekania Hekate na bezmyślność Makbeta.
10. Rozmowa Lenoxa i Lorda o dokonaniu ojcobójstwa zarówno przez zbiegłych za granicę synów Dunkana, jak i przez zaginionego Fleance'a.
Akt IV (Krwawe rządy króla Makbeta)
11. Kolejne spotkanie Makbeta z wiedźmami:
- przygotowywanie przez wiedźmy i Hekate gorącego kotła do wróżenia przyszłości w jaskini;
- przybycie Makbeta z prośbą o wskazówki;
- ukazanie się ducha Banka i ośmiu innych królów, w tym jednego z lustrem w rękach;
- przepowiednia upadku Makbeta po poruszeniu się lasu Birnam i pojawieniu się człowieka nie zrodzonego z kobiety.
12. Zbrodnia na rodzinie Makdufa:
- poinformowanie króla Makbeta o ucieczce Makdufa do Anglii;
- planowanie zasadzki na żonę i dzieci Makdufa i zdobycie jego dóbr przez Makbeta;
- rozmowa Lady Makduf z synkiem o możliwych przyczynach ucieczki ojca z kraju;
- pojawienie się w domu Makdufa zbójców, nasłanych przez króla Makbeta, i zamordowanie rodziny Makdufa.
13. Przygotowania obalenia rządów Makbeta, dzięki pomocy angielskiego wodza Siwarda:
- rozmowa Makdufa i Malkolma na dworze w Anglii o niesprawiedliwych posądzeniach o zdradę w ojczyźnie oraz o przemianie mężnego i szlachetnego Makbeta w tyrana i kłamcę;
- opis angielskiej biedoty, chorującej na nieuleczalne przypadłości, a uzdrawianej przez modlitwy ich króla i opiekuna;
- przybycie Rossa z wiadomością o podbiciu zamku Makdufa i zamordowaniu jego rodziny;
- postanowienie lordów o natychmiastowym wyruszeniu na Szkocję przeciwko Makbetowi.
Akt V (Upadek tyrana)
14. Choroba Lady Makbet:
- spostrzeżenia damy dworu o chodzeniu królowej we śnie podczas nieobecności męża, Makbeta;
- diagnoza lekarza o złym stanie królowej: chorobie jej zmysłów, a także duszy.
15. Przebieg wojny szkocko-angielskiej:
- rozmowy w obozie szkockim o sile wroga oraz o coraz gorszym stanie króla Makbeta;
- poinformowanie odchodzącego od zmysłów Makbeta o nieuchronności wojny z silnym i zorganizowanym wrogiem;
- zbliżanie się wojsk angielskich pod mury Dunzynan;
- śmierć królowej;
- wiadomość od gońca o „ruszaniu się” lasu Birnam, przez zamaskowanie się żołnierzy za pomocą gałęzi i liści;
- spotkanie obu armii na równinie przed zamkiem;
- zabicie Młodego Siwarda przez Makbeta;
- przewaga bitewna wojsk Siwarda i wejście do zamku;
- pojedynek Makdufa z królem Makbetem
- ujawnienie prawdy o przedwczesnych narodzinach Makdufa i spełnienie się przepowiedni o śmierci Makbeta.
16. Obwołanie Malkolma nowym królem Szkocji:
- czekanie w zamku na powrót wszystkich rycerzy z pola bitwy;
- poinformowanie Siwarda o walecznej śmierci jego syna;
- przybycie Makdufa z głową Makbeta;
- obietnica wynagrodzenia całemu narodowi krzywd i niesprawiedliwości oraz zaproszenie na koronację Malkolma.
Geneza
Czas powstania Makbeta można ustalić z pewnym przybliżeniem. Brakuje źródeł, które pozwoliłyby precyzyjnie określić, jak długo Szekspir pracował nad tą tragedią. Historycy literatury nie znają też ciągle innych faktów dotyczących osoby i twórczości słynnego dramaturga epoki elżbietańskiej. Na podstawie zapisanych w utworze sugestii i pewnych skojarzeń oraz wzmianek o nim i nawiązań w twórczości innych autorów za datę powstania Makbeta przyjmuje się rok 1602.
Źródłem wiedzy o Szkocji i Anglii w XI wieku oraz związanych z tą epoką faktów historycznych, na których zasadza się fabuła tragedii, były dla Szekspira Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii Raphaela Holisheda wydane w 1577 r. Jest to raczej dzieło literackie niż zapis faktów historycznych. Autor ubarwiał dzieje dodatkami mającymi na celu podniesienie atrakcyjności tekstu. Również źródła, z których korzystał Holished, nie były rzetelnymi historycznymi przekazami. Z Kronik Anglii, Szkocji i Irlandii Szekspir zapożyczył opowieść o Makbecie oraz motyw, który posłużył mu do przedstawienia zabójstwa Dunkana. Wykorzystał jedynie plan zdarzeń, który uzupełnił własnymi pomysłami i motywacją (np. wprowadzenie ducha ofiary, zbrodniczej postaci żony głównego bohatera). Szekpir oczyścił z zarzutów Banka, którego przedstawił jako ofiarę, nie zaś współdziałającego w zamachu na życie Dunkana (Banko był legendarnym przodkiem Stuartów).
Według udokumentowanych źródeł,
Makbet, wódz szkocki, rzeczywiście doszedł do władzy poprzez zabójstwo młodego króla Dunkana I, pokonawszy go uprzednio w bitwie w 1039 r. Rządził energicznie, ale sprawiedliwie, zapewniając krajowi spokój i dobrobyt. Jako pierwszy władca Szkocji podróżował do Rzymu, do papieża Leona IX. Miał syna Cormaca i pasierba Lulacha. W 1053 r. poniósł klęskę w bitwie z wojskami angielskimi pod wodzą Siwarda. Poległ wtedy syn Siwarda, Osbern Bulax. 15 sierpnia 1056 r. Makbet został pokonany i zabity pod Lumphanann przez Malkolma III, syna Dunkana. Dokumenty potwierdzają też istnienie Donalbeina. Żona Makbeta o imieniu Gruoch, która w wyniku walk dynastycznych straciła w dzieciństwie całą rodzinę, a potem pierwszego męża Gilcomgaina, jako królowa była hojną opiekunką klasztorów. [...] Lady Gruoch i Lady Makbet w istocie niewiele mają ze sobą wspólnego. |
Ostatecznie jednak utrwaliła się w powszechnym odbiorze wersja zdarzeń zaproponowana przez Szekspira. Chociaż w wielu punktach odbiega ona od faktów historycznych, stanowi dramatyczne studium mechanizmu władzy, ważny głos w dyskusji o moralnym aspekcie piastowania wysokich stanowisk. Od czasu powstania, i prawdopodobnie pierwszej teatralnej prezentacji tragedii w 1606 r., święci ona tryumfy i za każdym razem na nowo rozbudza emocje widzów w różnych krajach.
Czas i miejsce akcji
Makbet rozgrywa się w XI wieku, czyli w Średniowieczu. Jest to czas walk szkocko-norweskich (króla Dunkana z królem Swenem). Szekspir sięga więc do czasów o sześć wieków wcześniejszych niż jego własne: 1040 r. - śmierć Dunkana, 1057 r.- śmierć Makbeta, 1606 r. - napisanie Makbeta przez Szekspira. Czas dramatu jest dłuższy niż wymagany przez normę antyczną jeden dzień. Jest to kilka lat, ale oczywiście sam dramat ukazuje tylko pewne wydarzenia, sceny z tego okresu
Akt I rozgrywa się w ciągu jednego dnia (bardzo wartka akcja, wiele znaczących wydarzeń). Akt II obejmuje noc oraz poranek następnego dnia. Ramy aktu III są trudne do określenia, ponieważ należą tu sceny: kilka godzin z uczty, zjawienie się wiedźm (również krótkie), chwila rozmowy dwóch panów szkockich. W akcie IV wydarzenia nie tracą tempa i znów ukazane są wyrywkowe sceny, które nie muszą następować zaraz po sobie, ale mogłyby być oddzielone nawet miesiącami czy latami. W tej części dramatu Szekspir pokazał kilka momentów najbardziej znaczących dla panowania króla Makbeta. Akt V rozgrywa się w ciągu jednego dnia, choć również można przypuszczać, że Szekspir wyciął jakiś odcinek czasu - np. choroba Lady Makbet trwała długo, a na scenie widzimy tylko jedną wizytę doktora.
Miejsca akcji tworzą właściwie cztery zamki szkockie (zamek królewski Forres, zamek Makbeta Inverness, zamek Makdufa Fajf, zamek Dunzynan), wrzosowisko pod Forres, jaskinia wiedźm, las Birnam, dwór angielskiego króla Edwarda. Rozmieszczenie wydarzeń w tak różnej scenerii jest kolejnym zabiegiem Szekspira, wykraczającym poza normy klasycznego dramatu.
Bohaterowie
Makbet - postać tytułowa. Jest wasalem i bliskim krewnym króla Dunkana. Dowodzi wojskiem królewskim w wojnie szkocko-norweskiej. Jego zamek znajduje się w Inverness. Mąż Lady Makbet.
Na początku Makbet jest bohaterem wojennym. Wyróżnia się walecznością, wiernością królowi. Jego uczynki są sprawiedliwe, mężne i godne naśladowania. Jest szlachetnym rycerzem, ceniącym przyjaźń Banka i służbę u króla.
Kiedy dowiaduje się od wiedźm, że zostanie królem, rodzą się w nim niemoralne żądze - myśli o dokonaniu zbrodni na królu, aby przyspieszyć spełnienie się przepowiedni. Myśl o władzy, podsycana przez żonę, popycha Makbeta do zamordowania Dunkana. Wkrótce, jako król Szkocji, Makbet staje się tyranem. Rządzi bez skrupułów, zabija przyjaciela i rodzinę Makdufa - wiernego Dunkanowi lorda. Makbet ginie w walce z Makdufem, chcącym przywrócić tron prawowitemu następcy dawnego króla.
Lady Makbet - żona tytułowego bohatera. Kobieta ambitna, bezwzględna, opanowana. Ma ogromny wpływ na męża. W swej przebiegłości doskonale planuje zbrodnię i zacieranie jej śladów. Mimo swego uporu, pozornej twardości charakteru i braku sumienia - Lady Makbet popada w obłęd po dojściu Makbeta do władzy. Kobieta dzieli z mężem cierpkie owoce ich niemoralnych uczynków. Najprawdopodobniej popełnia samobójstwo.
Banko - przyjaciel Makbeta. Jest dowódcą wojsk Dunkana w wojnie szkocko-norweskiej. Podobnie jak Makbet, Banko zdobył sławę jako waleczny rycerz, dzięki któremu Szkocja wygrała z wrogiem. Postać szlachetna, prawdomówna, wierna ideałom, racjonalna. Czarownice przepowiadają mu, że zostanie ojcem królewskiego rodu. Banko przestrzega Makbeta przed złudnością przepowiedni wiedźm, próbuje logicznie analizować słowa wieszczek i zachowuje dystans do tych istot o niepewnych intencjach.
Banko podchodzi do przepowiedni wiedźm zupełnie inaczej niż Makbet. To z jego ust wypłynie opis dziwnych wieszczek, przypominających kobiety, nienaturalnie zniekształcone [w. 133-142]. Jest on więc bacznym obserwatorem. Chce zbadać, czy zjawy są prawdziwe, czy też może zostały wywołane przez trujące rośliny, które obaj mężczyźni mogli wcześniej spożyć. Przyjaciel głównego bohatera zauważa, że nie należy ufać słowom niepewnych istot. Jest więc człowiekiem twardo stojącym na ziemi.
W późniejszych scenach tragedii Banko daje dowody, że potrafi być przyjacielem, dochować tajemnicy. Nie zdradza Makbeta przed królem Dunkanem, który nie wie o przepowiedni wiedźm. Banko jest postacią neutralną w zagadkowej sytuacji między Makbetem a dworem zmarłego Dunkana. Lordowie zaczynają podejrzewać spisek, odsuwać się od Makbeta, natomiast Banko wydaje się pozostawać bezstronny. Banko ginie w napaści, zorganizowanej przez króla Makbeta, który był zazdrosny o losy przepowiedziane jego potomstwu....
Dunkan - król Szkocji. Władca sprawiedliwy, mężny, doceniający starania poddanych w walce dla ojczyzny. Nagradza Makbeta tytułami w zamian za bohaterstwo na polu bitwy. Zdrajców ojczyzny karze śmiercią (przykład tana Kawdoru). Dunkan nie podejrzewa przemiany swego krewnego, Makbeta, i zatrzymuje się w Inverness, nieświadomy zasadzki na swe życie. Ginie z rąk Makbeta.
Makduf - lord szkocki. Postać wierna królowi Dunkanowi, jeden z pierwszych panów, który podejrzewa zdradę Makbeta. Jest zmuszony uciekać do Anglii i opuścić żonę i dzieci w swej posiadłości w Fajf. Jako niemowlę został wyjęty przez lekarzy z łona matki, zanim upłynęło dziewięć miesięcy. Fakt ten będzie przedmiotem jednej z wróżb, dotyczących śmierci Makbeta. Makduf zabije głównego bohatera w bitwie pod Dunzynan.
Lady Makduf - żona Makdufa. Dobra matka i wierna mężowi gospodyni, która nie rozumie polityki, nie miesza się w sprawy męża. Kobieta racjonalna, łatwowierna, nie rozumiejąca głębszych słów synka, który rozumie decyzję ojca i niebezpieczną sytuację polityczną w państwie. Lady Makduf, wahająca się, czy wierzyć przestrodze, nie zdąży uciec przed zbójcami i zginie wraz z dziećmi.
Malkolm i Donalbein - synowie króla Dunkana. Nie kierują się żądzą władzy, ale stosują raczej uniki w polityce, stawiając na wartość ich życia. Po morderstwie Dunkana podejrzewają spisek także przeciw sobie i uciekają z kraju. Z daleka obserwują tyrańskie rządy Makbeta. Gdy znajdują pomoc króla Anglii, ruszają przywrócić w ich ojczyźnie ład i spokój. Malkolm, jako starszy, przejmuje władzę. Zaprasza poddanych na koronację do Skony.
Malkolm jest postacią drugoplanową, ale razem z Donalbeinem stanowi przeciwwagę postaci Makbeta. Malkolm i jego ojciec są typami władców sprawiedliwych, praworządnych, dążących do pokoju w państwie. Z tą postawą natomiast kontrastuje wizja władzy, którą reprezentuje Makbet-tyran.
Fleance - syn Banka. Chłopiec, który ucieka z zasadzki zastawionej w lesie na niego i ojca. Stanie się ogniwem spełnionej przepowiedni wiedźm, że potomstwo Banka będzie królami Szkocji.
Lennox, Rosse, Angus - panowie szkoccy. Chcą przywrócenia sprawiedliwości i prawości w Szkocji króla Makbeta. Dawniej wierni słudzy Dunkana i przyjaciele Makbeta.
Siward - hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich, przybyłych pod Dunzynan na wojnę z królem-tyranem, Makbetem. W walkach zginie jego syn, Młody Siward.
Hekate - najważniejsza z czarownic, boginka wojny i zemsty. Służą jej wiedźmy, diabliki. Ona ma moc kontaktować się z Czartem. Hekate pojawia się wśród wiedźm i zapowiada koniec wielkości Makbeta, ponieważ ten nie wezwał jej pomocy w dzień morderstwa Dunkana. Hekate, gdy zwraca się do trzech czarownic, nazywa siebie mistrzynią [ich] czarów. Jest wściekła, bo wiedźmy postąpiły samowolnie, wciągając Makbeta w krąg zbrodni bez udziału Hekate. Poza tym klęska Makbeta będzie większa za jej udziałem, bo bohater chce uniknąć kary za swe czyny, nie wierzy we własną zgubę. Hekate mówi też, że zadufanie, same wiecie - największy wróg śmiertelnych w świecie.
Trzy wiedźmy - czarownice, które pojawiają się najpierw przed Makbetem i Bankiem, a później albo są same na scenie, albo z Makbetem. Przepowiadają przyszłość, ale zawsze mówią o niej za pomocą dwuznacznych zaklęć, strof rymowanych i pełnych metafor. Ich słowa są w stanie zawładnąć człowiekiem, jeśli ten od razu w nie uwierzy i naiwnie będzie się trzymać swojej jednej interpretacji wróżby.