Bohaterowie „Makbeta”
Makbet – postać tytułowa. Jest wasalem i bliskim krewnym króla Dunkana. Dowodzi wojskiem królewskim w wojnie szkocko-norweskiej. Jego zamek znajduje się w Inverness. Mąż Lady Makbet.
Na początku Makbet jest bohaterem wojennym. Wyróżnia się walecznością, wiernością królowi. Jego uczynki są sprawiedliwe, mężne i godne naśladowania. Jest szlachetnym rycerzem, ceniącym przyjaźń Banka i służbę u króla.
Kiedy dowiaduje się od wiedźm, że zostanie królem, rodzą się w nim niemoralne żądze – myśli o dokonaniu zbrodni na królu, aby przyspieszyć spełnienie się przepowiedni. Myśl o władzy, podsycana przez żonę, popycha Makbeta do zamordowania Dunkana. Wkrótce, jako król Szkocji, Makbet staje się tyranem. Rządzi bez skrupułów, zabija przyjaciela i rodzinę Makdufa - wiernego Dunkanowi lorda. Makbet ginie w walce z Makdufem, chcącym przywrócić tron prawowitemu następcy dawnego króla.
Lady Makbet – żona tytułowego bohatera. Kobieta ambitna, bezwzględna, opanowana. Ma ogromny wpływ na męża. W swej przebiegłości doskonale planuje zbrodnię i zacieranie jej śladów. Mimo swego uporu, pozornej twardości charakteru i braku sumienia – Lady Makbet popada w obłęd po dojściu Makbeta do władzy. Kobieta dzieli z mężem cierpkie owoce ich niemoralnych uczynków. Najprawdopodobniej popełnia samobójstwo.
Banko – przyjaciel Makbeta. Jest dowódcą wojsk Dunkana w wojnie szkocko-norweskiej. Podobnie jak Makbet, Banko zdobył sławę jako waleczny rycerz, dzięki któremu Szkocja wygrała z wrogiem. Postać szlachetna, prawdomówna, wierna ideałom, racjonalna. Czarownice przepowiadają mu, że zostanie ojcem królewskiego rodu. Banko przestrzega Makbeta przed złudnością przepowiedni wiedźm, próbuje logicznie analizować słowa wieszczek i zachowuje dystans do tych istot o niepewnych intencjach.
Banko podchodzi do przepowiedni wiedźm zupełnie inaczej niż Makbet. To z jego ust wypłynie opis dziwnych wieszczek, przypominających kobiety, nienaturalnie zniekształcone [w. 133-142]. Jest on więc bacznym obserwatorem. Chce zbadać, czy zjawy są prawdziwe, czy też może zostały wywołane przez trujące rośliny, które obaj mężczyźni mogli wcześniej spożyć. Przyjaciel głównego bohatera zauważa, że nie należy ufać słowom niepewnych istot. Jest więc człowiekiem twardo stojącym na ziemi.
W późniejszych scenach tragedii Banko daje dowody, że potrafi być przyjacielem, dochować tajemnicy. Nie zdradza Makbeta przed królem Dunkanem, który nie wie o przepowiedni wiedźm. Banko jest postacią neutralną w zagadkowej sytuacji między Makbetem a dworem zmarłego Dunkana. Lordowie zaczynają podejrzewać spisek, odsuwać się od Makbeta, natomiast Banko wydaje się pozostawać bezstronny. Banko ginie w napaści, zorganizowanej przez króla Makbeta, który był zazdrosny o losy przepowiedziane jego potomstwu
Dunkan – król Szkocji. Władca sprawiedliwy, mężny, doceniający starania poddanych w walce dla ojczyzny. Nagradza Makbeta tytułami w zamian za bohaterstwo na polu bitwy. Zdrajców ojczyzny karze śmiercią (przykład tana Kawdoru). Dunkan nie podejrzewa przemiany swego krewnego, Makbeta, i zatrzymuje się w Inverness, nieświadomy zasadzki na swe życie. Ginie z rąk Makbeta.
Makduf – lord szkocki. Postać wierna królowi Dunkanowi, jeden z pierwszych panów, który podejrzewa zdradę Makbeta. Jest zmuszony uciekać do Anglii i opuścić żonę i dzieci w swej posiadłości w Fajf. Jako niemowlę został wyjęty przez lekarzy z łona matki, zanim upłynęło dziewięć miesięcy. Fakt ten będzie przedmiotem jednej z wróżb, dotyczących śmierci Makbeta. Makduf zabije głównego bohatera w bitwie pod Dunzynan.
Lady Makduf – żona Makdufa. Dobra matka i wierna mężowi gospodyni, która nie rozumie polityki, nie miesza się w sprawy męża. Kobieta racjonalna, łatwowierna, nie rozumiejąca głębszych słów synka, który rozumie decyzję ojca i niebezpieczną sytuację polityczną w państwie. Lady Makduf, wahająca się, czy wierzyć przestrodze, nie zdąży uciec przed zbójcami i zginie wraz z dziećmi.
Malkolm i Donalbein – synowie króla Dunkana. Nie kierują się żądzą władzy, ale stosują raczej uniki w polityce, stawiając na wartość ich życia. Po morderstwie Dunkana podejrzewają spisek także przeciw sobie i uciekają z kraju. Z daleka obserwują tyrańskie rządy Makbeta. Gdy znajdują pomoc króla Anglii, ruszają przywrócić w ich ojczyźnie ład i spokój. Malkolm, jako starszy, przejmuje władzę. Zaprasza poddanych na koronację do Skony.
Malkolm jest postacią drugoplanową, ale razem z Donalbeinem stanowi przeciwwagę postaci Makbeta. Malkolm i jego ojciec są typami władców sprawiedliwych, praworządnych, dążących do pokoju w państwie. Z tą postawą natomiast kontrastuje wizja władzy, którą reprezentuje Makbet-tyran.
Fleance – syn Banka. Chłopiec, który ucieka z zasadzki zastawionej w lesie na niego i ojca. Stanie się ogniwem spełnionej przepowiedni wiedźm, że potomstwo Banka będzie królami Szkocji.
Lennox, Rosse, Angus – panowie szkoccy. Chcą przywrócenia sprawiedliwości i prawości w Szkocji króla Makbeta. Dawniej wierni słudzy Dunkana i przyjaciele Makbeta
Siward – hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich, przybyłych pod Dunzynan na wojnę z królem-tyranem, Makbetem. W walkach zginie jego syn, Młody Siward.
Hekate – najważniejsza z czarownic, boginka wojny i zemsty. Służą jej wiedźmy, diabliki. Ona ma moc kontaktować się z Czartem. Hekate pojawia się wśród wiedźm i zapowiada koniec wielkości Makbeta, ponieważ ten nie wezwał jej pomocy w dzień morderstwa Dunkana. Hekate, gdy zwraca się do trzech czarownic, nazywa siebie mistrzynią [ich] czarów. Jest wściekła, bo wiedźmy postąpiły samowolnie, wciągając Makbeta w krąg zbrodni bez udziału Hekate. Poza tym klęska Makbeta będzie większa za jej udziałem, bo bohater chce uniknąć kary za swe czyny, nie wierzy we własną zgubę. Hekate mówi też, że zadufanie, same wiecie – największy wróg śmiertelnych w świecie.
Trzy wiedźmy – czarownice, które pojawiają się najpierw przed Makbetem i Bankiem, a później albo są same na scenie, albo z Makbetem. Przepowiadają przyszłość, ale zawsze mówią o niej za pomocą dwuznacznych zaklęć, strof rymowanych i pełnych metafor. Ich słowa są w stanie zawładnąć człowiekiem, jeśli ten od razu w nie uwierzy i naiwnie będzie się trzymać swojej jednej interpretacji wróżby.
III. Streszczenie
Akt I:
Scena I: Ponure wrzosowisko. Trzy wiedźmy umawiają się, że po zakończeniu toczącej się w pobliżu bitwy wyjawią Makbetowi jego przyszłe losy.
Scena II: Obóz pod Forres. O bitwie między szkockim i norweskim wojskiem donoszą szkockiemu królowi Dunkanowi posłańcy. Do wojsk norweskich przyłączyli się buntownicy z tanem Kawdoru. Wojsko szkockie wygrywa bitwę dzięki bohaterskiej postawie swego dowódcy, Makbeta. W nagrodę za to Dunkan postanawia mianować Makbeta tanem Kawdoru. O decyzji króla ma powiadomić Makbeta jeden z panów szkockich, Rosse.
Scena III: Wrzosowisko. Makbet i Banko spotykają trzy wiedźmy. Przepowiadają one Makbetowi, że najpierw zostanie tanem Kawdoru, później - królem. Banko dowiaduje się, że zostanie ojcem królów. Czarownice znikają, nie wyjaśniwszy swoich przepowiedni. Wysłannicy Dunkana, Rosse i Angus, powiadamiają Makbeta o decyzji króla.
Scena IV: Pałac Dunkana w Forres. Dunkan dziękuje Makbetowi za bohaterską walkę. Król zwierza się ze swoich planów przekazania korony najstarszemu synowi, Malkolmowi. Makbet planuje "usunąć z drogi ten szkopuł". Dunkan chce odwiedzić Makbeta w jego zamku, w Inverness. Makbet wyrusza tam, by przygotować się na wizytę króla.
Scena V: Zamek Makbeta w Inverness. Żona Makbeta, Lady Makbet, z listu od męża dowiaduje się o mianowaniu go tanem Kawdoru oraz o przepowiedni czarownic. Postanawia pomóc mężowi w jej urzeczywistnieniu. Sługa informuje Lady Makbet, że w jej zamku najbliższej nocy zatrzyma się Dunkan. Do zamku przybywa Makbet. Żona informuje go o swoich planach zabicia króla.
Scena VI: Zamek Makbeta w Inverness. Do zamku przybywa Dunkan z orszakiem.
Scena VII: Zamek Makbeta w Inverness. Podczas uczty, Makbet spaceruje po zamku, zastanawiając się nad planem zaproponowanym przez żonę. Spotkana po drodze Lady Makbet odsuwa na bok wszelkie wątpliwości męża. Makbet decyduje się popełnić zbrodnię.
Akt II:
Scena I: Dziedziniec zamku Makbeta w Inverness. O północy Makbet spotyka Banka wraz z synem, Fleancem. Przyjaciel porusza temat przepowiedni wiedźm, ale Makbet udaje, że nie zrobiła ona na nim żadnego wrażenia. Kiedy Banko odchodzi, Makbet widzi zakrwawiony sztylet, który okazuje się być jedynie złudzeniem. Makbet odchodzi dokonać zbrodni.
Scena II: Dziedziniec zamku Makbeta w Inverness. Spacerującą w bezsenną noc Lady Makbet spotyka mąż. Informuje o wykonaniu planu - zabiciu śpiącego króla. Zapomniał podrzucić narzędzia zbrodni - sztylety, śpiącym strażnikom, na których miała spaść wina za morderstwo. Pomyłkę Makbeta naprawia jego żona.
Scena III: Zamek Makbeta w Inverness. Do zamku przychodzą panowie szkoccy, Makduf i Lennox. Makduf idzie obudzić króla. Po chwili wraca z informacją o zamordowaniu Dunkana. Makbet zabija strażników. Synowie Dunkana, Malkolm i Donalbein, opuszczają Szkocję z obawy o swoje życie.
Scena IV: Inverness. Rosse i Starzec rozmawiają o dziwnyc wydarzeniach towarzyszących zbrodrni (np. o tym, że sowa zadziobała sokoła). Makduf informuje, że za zabójców króla uznano pilnujących go strażników. Podejrzewa, że do popełnienia tego czynu namówili ich synowie króla. Na tron został wybrany Makbet, koronacja ma odbyć się w Skonie.
Akt III:
Scena I: Pałac w Forres. Myśląc o spełnionej przepowiedni czarownic dotyczącej Makbeta, Banko zastanawia się nad przepowiednią dotyczącą jego samego. Zastanawia się, czy Makbet nie pomógł losowi, przyczyniając się do zabójstwa króla. Do pałacowej sali wchodzi Makbet w królewskim stroju wraz z orszakiem. Lady Makbet i jej mąż zaprasza Banka na wieczorną ucztę. Makbet zastanawia się nad przepowiednią czarowni dotyczącą Banka i postanawia pozbyć się konkurenta. Wynajmuje ludzi, którzy mają zabić wracających do zamku Banka i Fleance'a.
Scena II: Pałac w Forres. Lady Makbet namawia Makbeta do radosnego zachowania podczas zbliżającej się uczty. Makbet zapowiada, że najbliższej nocy wydarzy się "strasznej ważności dzieło", ale nie chce zdradzić żonie, że chodzi o zabójstwo Banka.
Scena III: Brama prowadząca do pałacu w Forres. Zbójcy zabijają Banka, Fleance'owi udaje się uciec.
Scena IV: Pałac w Forres. Podczas uczty w pałacu jeden ze zbójców informuje Makbeta o zamordowaniu Banka i ucieczce jego syna. Makbetowi ukazuje się duch Banka. Król zaczyna się dziwnie zachowywać, goście - tłumacząc sobie zachowanie Makbeta chorobą - chcą opuścić ucztę. Lady Makbet tłumaczy zachowanie Makbeta chorobą z dzieciństwa. Lady Makbet kończy ucztę. Makbet postanawia zapytać wiedźmy o swoje dalsze losy.
Scena V: Wrzosowisko. Hekate oskarża wiedźmy, że bez jej udziału poprowadziły Makbeta do zbrodni, i zapowiada doprowadzenie Makbeta do zguby.
Scena VI: Pałac w Forres. Lennox rozmawia z Lordem o Makbecie. Mężczyźni mówią też o tym, że Makduf popadł w niełaskę u króla, bo nie przybył na ucztę. Teraz wybiera się do Anglii, by prosić króla Edwarda o pomoc w walce z Makbetem.
Akt IV:
Scena I: Jaskinia. Czarownice przyrządzają magiczną zupę. Przychodzi Makbet, ciekawy swojej przyszłości. Pierwsza zjawa przestrzega go przed Makdufem, druga - obiecuje, że nie zginie z ludzkiej ręki, natomiast trzecia - zapewnia, że jest bezpieczny "póki las Birnam ku Dunzynańskiemu / Wzgórzu nie pójdzie walczyć przeciw niemu". Makbet pyta, czy potomkowie Banka zasiądą na tronie. Pojawia się ośmiu królów, za ostatnim, trzymającym w ręku zwierciadło, idzie Banko. Czarownice znikają. Przybywa Lennox, który informuje Makbeta o ucieczce Makdufa do Anglii. Makbet postanawia zabić Makdufa wraz z rodziną.
Scena II: Zamek Makdufa w Fajf. Lady Makduf jest zaskoczona ucieczką męża. O szlachetności męża próbuje przekonać ją syn oraz Rosse - przyjaciel Makdufa. Przybywa Nieznajomy, który nakazuje Lady Makduf ucieczkę wraz z synem. Chwilę później pojawiają się mordercy, którzy zabijają syna Makdufa. Lady Makduf ucieka, ścigana przez morderców.
Scena III: Pałac królewski w Anglii. Rozmowa Malkolma i Makdufa. Makduf przekonuje Malkolma do wystąpienia przeciwko Makbetowi. Po długich wahaniach Malkolm przystaje na propozycję Makdufa. Do zamku przybywa Rosse z informacją o śmierci żony i dzieci Makdufa. Malkolm postanawia wystąpić przeciwko Makbetowi.
Akt V:
Scena I: Zamek Makbeta w Dunzynan. Lady Makbet dziwnie się zachowuje. Nocami chodzi po zamku i majaczy. Lekarz twierdzi, że nie może jej pomóc.
Scena II: Okolica zamku Makbeta w Dunzynan. Trwają przygotowania do walki. Zbuntowani panowie i rycerze szkoccy mają spotkać się z wojskami angielskimi dowodzonymi przez Makdufa, Malkolma i Siwarda (wuja Malkolma) pod lasem Birnam.
Scena III: Zamek Makbeta w Dunzynan. Makbet przygotowuje się do walki. Powtarza przepowiednię, zgodnie z którą jest bezpieczny, dopóki las Birnam nie podejdzie pod jego zamek. Jest pewny zwycięstwa.
Scena IV: Las Birnam. Malkom nakazuje żołnierzom zamaskować się przy pomocy gałęzi i tak maszerować na zamek. Ma to utrudnić oszacowanie liczby żołnierzy.
Scena V: Zamek Makbeta w Dunzynan. Lady Makbet popełnia samobójstwo. Na Makbecie ta wiadomość nie robi szczególnego wrażenia. Wygłasza swój najsłynniejszy monolog:
"[…]Życie jest tylko przechodnim półcieniem,
Nędznym aktorem, który swoją rolę
Przez parę godzin wygrawszy na scenie
W nicość przepada - powieścią idioty,
Głośną, wrzaskliwą, a nic nie znaczącą."
Przybywa żołnierz z informacją, że las Birnam zbliża się do zamku.
Scena VI: Równina przed zamkiem Makbeta w Dunzynan. Wojsko podchodzi pod zamek Makbeta. Żołnierze zrzucają maskujące gałęzie.
Scena VII: Równina przed zamkiem Makbeta w Dunzynan. Makbet jest otoczony. Zabija młodego Siwarda. Makduf chce samotnego pojedynku z Makbetem. Makbet - ciągle wierząc w przepowiednie - mówi, że Makduf nie może go zabić, bo nie jest "zrodzon z kobiety". Okazuje się, że Makduf jest tym, kto zabije Makbeta - urodził się bowiem dzięki cesarskiemu cięciu. Makduf wzywa Makbeta do poddania się. Ten jednak nie przystaje na propozycję. Siward dowiaduje się o okolicznościach śmierci swojego syna. Pojawia się Makduf z głową Makbeta zatkniętą na włóczni. Wszyscy witają Malkolma jako nowego króla Szkocji. Malkolm zaprasza na koronację, która odbędzie się w Skonie.
IV. Plan wydarzeń:
Zwycięska bitwa Makbeta.
Przepowiednie czarownic.
Makbet mianowany tanem Kawdoru - spełnienie pierwszej części przepowiedni.
Plany Makbeta i Lady Makbet.
Zamordowanie króla Dunkana.
Makbet nowym królem.
Zamordowanie Banka.
Uczta w zamku Makbeta.
Drugie spotkanie z wiedźmami.
Ucieczka Makdufa do Anglii.
Samobójstwo Lady Makbet.
Decydująca bitwa - śmierć Makbeta.
Malkolm królem.