PARADOKS - sformułowanie zaskakującej swoją treścią , na pozór bez sensu , a po przemyśleniu ujawniającej nieoczekiwaną prawdę .

ANAFORA - powtórzenie tego samego wyrazu na początku każdego wersu .

ANTYTEZA - zestawienie elementów znaczeniowo przeciwstawnych .HIPERBOLA - wyolbrzymienie , przesadne przedstawienie jakiejś sytuacji .

INWERSJA - szyk przestawny , odwrócenie układu wyrazów w zdaniu .

KONCEPT - trafny pomysł , szczęśliwa myśl .

OKSYMORON - to połączenie dwóch sprzecznych wyrazów .

PARADOKS - sformułowanie zaskakujące swoją treścią , na pozór bez sensu , a po przemyśleniu ujawniające nieoczekiwaną prawdę .

PERYFRAZA - (omówienie ) zastąpienie potocznego używanego wyrażenia przez rozbudowany równoważnik znaczeniowy (często opis) .

KONTRREFORMACJA - walka prowadzona przez kościół katolicki w XVI w. i XVII w. z nurtem reformacji .

SARMATYZM - oznacz styl życia szlachty w XVII w. Główną cechą sarmatyzmu jest przekonanie o naczelnej roli szlachty która rzekomo wywodzi się od najeźdźców sarmackich .

EPISTOLOGRAFIA - sztuka pisania listów według zasad przyjętych w danej kulturze epoki .

MARINIZM - styl poetycki wywodzący się z baroku (twórca - G . Marino ) charakteryzuje go przesadnie wyszukana forma , nadmiar metafor .

KONCEPTYZM - kierunek w XVII - wiecznej literaturze hiszpańskiej , odpowiednik gongoryzmu w prozie .

ZALETY POLSKIEJ SZLACHTY - duma narodowa , odwaga , wierność tradycji , aktywne uczestnictwo w życiu codziennym , pobożność , kult Matki Bożej , umiejętność przemawiania .

WADY POLSKIEJ SZLACHTY - megalomania , byli zdolni do bijatyk , zaściankowość , konserwatyzm , kierowanie się prywatą , nietolerancja dla innowierców , nadmierne gadulstwo , warcholstwo nieposzanowanie prawne .

MOTYW VANITAS W TWURCZOŚCI DANIELA NABOROWSKIEGO - w wierszu „Marność” mówi o skłonności człowieka do grzechu , do marności , zaś w wierszu „Krótkość żywota” podkreśla znikomość , uległość życia ludzkiego .

FILOZOFIA :

KARTEZJUSZ - Za podstawową metodę badania przyją kryterium jasności , jego powiedzenie „Cogito ergo sum” nakazywało poszukiwanie wiedzy w samym człowieku a nie w świecie zewnętrznym. Skoro człowiek myśli to znaczy że jest istotą myślącą. Bóg według Kartezjusza to wola nieskończona wyznaczająca to co dobre i prawdziwe. Kartezjusz twierdził, że wolę ludzką ogranicza rozum , wprowadził dualizm duszy i ciała , ciało uważał jako coś materialnego ale nieświadomego, duszy przypisywał świadomość .

PASCAL - Matematyk, filozof, fizyk i pisarz francuski, kwestionował doskonałość rozumu, wyraża zwątpienie i rozpacz z powodu niemożności poznania świata . Odrzucił racjonalizm( kierowanie się rozumem) na rzecz irracjonalizmu. Przyjął jako pewnik istnienie Boga którego postawił najwyżej i założył przewagę duszy nad ciałem. O człowieku powiedział że jest „Trzciną najsłabszą w przyrodzie lecz trzciną myślącą” .

Twórczość Sępa Sarzyńskiego zaliczamy do poezji metafizycznej .

Sonet IV

O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem , światem i ciałem.

Już sam tytuł sugeruje, że życie ludzkie to walka . Człowiek pragnie szczęścia , pokoju ale jest skazany na ciągłe pokusy . Życie człowieka to ciągłe zmaganie się ze światem ale również ze złem które tkwi w nim samym. Sęp Sarzyński nazywa człowieka;

-wątłym

-niebacznym

-rozdwojonym w sobie

-istotą słabą która musi oddać się w opiekę Boga

Bóg opiekuje się człowiekiem, pomaga mu w trudzie życia . Podmiot liryczny6 jest przekonany że wiara/ pobożność i pokora, oraz ufność Bogu pozwoli mu odnaleźć się w świecie pełnym chaosu .

Sonet V

O nietrwałej miłości rzeczy świata tego.

Rozróżnia dwie miłości;

• trwała , celem jest Bóg

• nietrwała, celem są dobra doczesne i materialne

To co doczesne materialne przemija. Upływający czas niszczy wartość rzeczy materialnych. Miłość człowieka do rzeczy materialnych odciąga od tego co duchowe, wieczne. Człowiek w pogoni materialnej zapomina o Bogu ale musi pamiętać, że celem człowieka jest Bóg.

Pamiętniki Paska są najdoskonalszym przykładem pamiętnikowskiej prozy. Składają się z dwóch części.

I część- obejmuje lata 1656-1666 dotyczy wojennych przygód autora.

II część- obejmuje lata 1667- 1688 opowiada o życiu ziemianina.

Cechy stylu pamiętnikarskiego ;

1. język barwny

2. sceny batalistyczne, opisane z rozmachem

3. użycie dosadnych porównań

4. humor , ironia

5. wplatanie do wypowiedzi obcych zwrotów tzw. makaronizmów.

Twórczość Morsztyna.

Miało charakter elitarny i dworski. Poeta nie ogłaszał drukiem swoich utworów , tworzył dla własnej przyjemności a wiersze miały służyć dworskiej rozrywce. Z pod jego pióra wyszły utwory salonowe, błyskotliwe, o lekkiej treści a misternej formie. W formie przeważały erotyki ukazujące dworskie flirty i zalety. W rękopisach ocalały dwa zbiory wierszy Morsztyna;

-Lutnia

-Kanikuła albo Psia gwiazda.

Cechy marynizmu :

• bogactwo formy jest zdecydowaną przewagą nad treścią:

• odrzucenie renesansowej harmonii między treścią a słowem, kształtem wiersza

• celem poezji jest zaskoczenie, olśnienie odbiorcy, zaskakujące konceptem kosztem prawdy przeżyć, naturalności i prostoty.

• Łamanie kanałów ,reguł gramatycznych, składni zdania

• W zakresie języka artystyczna dowolność w służbie efektu:

1. makaronizmy

2. archaizmy

3. a nawet wulgaryzmy

JAN KOCHANOWSKI	MIKOŁAJ SĘP SARZYŃSKI
B Ó G
Bóg jako najwyższa wartość Bóg stwórca , istota doskonała Sprawiedliwy , opiekuńczy wobec człowieka nawet jeżeli zbłądził uzyska przebaczenie „ponieważ błądzenie jest ludzką rzeczą	Bóg opiekuje się człowiekiem , wspomaga go w dążeniu do człowieka , jest prawy , wieczny . Pomaga człowiekowi który podejmuje walkę z własną niedoskonałością i pokusami świata , dając mu zbawienie .
Ś W I A T
Świat jest doskonały, harmonijny bo stworzony przez boga. Człowiek się może cieszyć urokami życia. Może znaleźć przyjemność , radość życia żyjąc w zgodzie z naturą.	Świat jest pełen pokus , niepokojący , niebezpieczny, groźny Świat jest „areną walki dobra ze złem”
C Z Ł O W I E K
Człowiek ufa bogu , dostrzega piękno świata Umie cieszyć się życiem Ważne są również dla niego wartości duchowe ( cnota , sława) Przed zbłądzeniem chroni rozum wiara w boga, mądrość stoików	Człowiek jako istota słaba nie doskonała rozdarta wewnętrznie , samotna Życie człowieka to ciągła walka z własny7m ciałem ze złem czyli szatanem który chce zgubić człowieka.

---