Klucze oczkowe i nasadowe
Posługiwanie się kluczami jest proste, a jednak w czasie pracy nimi bardzo często naruszane są podstawowe zasady bezpieczeństwa pracy. Najczęściej stosuje się klucze płaskie zwykłe, tzw. widlaste, choć nie są one najbardziej bezpieczne. Pewniejszymi od kluczy widlastych są klucze oczkowe i nasadowe (sztorcowe i fajkowe). Obejmują one całą powierzchnię nakrętki lub łba śruby i nie ześlizgują się z niej.
Szczęki klucza powinny być dokładnie równoległe, bez zbitych i wytartych końców, pęknięć i nadłamań. Długość klucza powinna być również dostosowana do wielkości nakrętki. Taką właśnie odpowiednia długość mają klucze wykonane fabrycznie. Szczęki tych kluczy są obliczone na maksymalną siłę, która człowiek może wywrzeć ręką na końcu klucza. Kierunek przykręcania i odkręcania powinien być zgodny z kierunkiem szczęk kluczy, gdyż inny sposób pracy może być niebezpieczny w razie zsunięcia się klucza. Poza tym wygodniej jest klucz ciągnąć niż pchać. Jeśli pchanie jest konieczne, należy robić to otwartą dłonią usuwając palce z drogi klucza, aby ich nie pokaleczyć w razie nagłego ustąpienia śruby lub zacięcia się klucza.
Zakładając klucz trzeba sprawdzić czy pasuje on do łba śruby lub nakrętki. Luz miedzy powierzchniami roboczymi szczęk klucza i nakrętki (lub łba śruby) nie powinien przekraczać 0,1-0,3 mm. W przeciwnym razie klucze szybko się zużywają, a łby śrub i nakrętek są zniekształcone.
Wkręcanie lub wykręcanie śrub kluczami nastawnymi można rozpocząć dopiero wtedy, gdy szczęki klucza ściśle obejmą łeb śruby lub nakrętkę. Obowiązuje przy tym zasada, że szczęka ruchoma powinna być zwrócona w kierunku obrotu klucza.
Zabronione jest również dopasowywanie rozwartości klucza do nakrętki za pomocą podkładki, a także przerabiane kluczy, zwiększanie ich rozwartości prze rozkuwanie i piłowanie lub też zmniejszanie rozwartości - zakuwanie. Klucze w ten sposób przerobione są niepewne w użyciu i często pękają, powodując poważne skaleczenia.
Kleszcze, szczypce, obcęgi
Szczęki kleszczy, szczypiec i obcęgów powinny być tak wytrzymałe, aby nie ulegały pęknięciom i ułamaniom w czasie pracy. Ponadto szczęki muszą być ukształtowane odpowiednio do obrysu chwytanego przedmiotu, co ma zapobiec wysuwaniu się z nich przedmiotów w czasie pracy. Szczypce o szczękach płaskich powinny mieć wewnętrzną powierzchnię szczęk odpowiednio nacinaną. Ostrza szczypiec używanych do przecinania materiału powinna dokładnie się schodzić, nie powinny być wyszczerbione. Końce szczypiec do zginania drutu nie powinny być spiczaste, lecz równo obcięte. Szczypce do obejmowania rur i przedmiotów o przekroju okrągłym powinny mieć wewnętrzną powierzchnię szczęk zaopatrzoną w zęby zapobiegające obracaniu się ściskanego przedmiotu.
Połączenie obu części szczypiec, kleszczy, obcęgów, stanowiące oś obrotu, powinno umożliwić łatwe poruszanie się części około osi. Lecz wykluczać wszelki ich ruch w kierunku osi. W tym celu obydwie części powinny być zamocowane nitem. Nie należy zamiast nitu stosować śruby, ponieważ zakrętka śruby łatwo się obluzowuje, co może spowodować np. przy uderzeniu młotkiem, wyrwanie trzymanego przedmiotu z kleszczy i okaleczenie nim pracownika.
Szczypce nastawne (tzw. żabki) powinny mieć szczęki ponacinane w zęby. Obie części szczypiec powinny być połączone z sobą za pomocą zabezpieczonej nakrętka śruby, która stanowi ich oś obrotu. Śruba ta powinna się dawać przekładać w celu uzyskania większego lub mniejszego rozwarcia szczęk. Używanie sworzni zamiast śruby jest zabronione.
Wkrętaki
Wkrętaki (śrubokręty) nie są narzędziami tak bezpiecznymi, za jakie powszechnie uchodzą. Wkrętaki (śrubokręty) nie są narzędziami tak bezpiecznymi, za jakie powszechnie uchodzą. Wiele osób uważa je za narzędzia uniwersalne, mogące zastąpić np. dłuto, podbijak lub nawet dźwignię po podważania.
Wkrętaki, które używane są do takich czynności bywają zwykle uszkadzane i dlatego później, przy właściwej pracy, wysuwają się z nacięć wkrętów i mogą skaleczyć pracującego. Należy zawsze używać wkrętaka odpowiedniego rozmiaru, o ostrzu dobrze pasującym do nacięcia. Boki ostrza wkrętaka nie mogą być zaokrąglone, a cześć pracująca powinna stanowić linię prostą. Najczęstszą przyczyna urazów, jakim może ulec pracownik przy pracy wkrętakiem jest brak stateczności przedmiotów, w które wkręca się lub z których wykręca się wkręt. Dlatego przedmioty muszą być zawsze pewnie zamocowane (np. w imadle), aby uniemożliwić wyskoczenie wkrętaka z nacięcia. Zasada ta dotyczy także przedmiotów małych; w niektórych przypadkach małe wkręty można wkręcać w większe przedmioty trzymane w ręku.
Jedyną siłą wywieraną na wkrętak powinien być nacisk rąk na jego trzonek. Stosowane do tego celu obcążek, klucza czy młotka może go wygiąć lub złamać i uszkodzić łeb wkręta.
Wiertła, rozwiertaki, narzynki, gwintowniki
Używanie tępych narzędzi tego rodzaju jest niedozwolone, gdyż powoduje zwiększenie wysiłku pracującego, zniszczenie materiału, uszkodzenie, a nawet zniszczenie samego narzędzia, będącego częstą przyczyną urazu. Narzędzie tępe lub uszkodzone trzeba oddawać do narzędziowni.
Narzędzia należy utrzymywać w czystości i przechowywać w szafce narzędziowej, zabezpieczając ostrza przed tępieniem się, a ludzi przed ludzi przed możliwością skaleczenia ręki. Dlatego też po skończonej pracy trzeba je umieszczać w skrzynce, w specjalnych gniazdkch.
Młotki
Najczęstszą przyczyna urazów przy pracy młotkiem jest nieumiejętne posługiwanie się nim, niewłaściwe dobranie młotka lub praca młotkiem uszkodzonym. Uszkodzenie młotka może wyrażać się np. zmianą kształtu powierzchni obucha (ścięta, zakrzywiona, popękana) lub powstaniem na niej rozklepów albo szczerb. We wszystkich tych przypadkach młotek w czasie pracy będzie odskakiwał na bok, ześlizgiwał się z przedmiotu lub zaczepiał o niego. Rozklepy utworzone na bijaku należy usuwać. Trzonek młotka powinien być wykonany z suchego twardego drewna odznaczającego się dużą sprężystością i odpowiednią wytrzymałością mechaniczną, a także odpornością na pękanie. Właściwości te mają: akacja, wiąz, buk i brzoza.
Podczas prostowania metali należy pamiętać, że nie wolno uderzać stalowym młotkiem w części ze stali hartowanej, nawęglanej lub cyjanowej, ponieważ z reguły powoduje to odpryskiwanie odłamków.
Przecinaki
Przecinaki używane są podczas ścinania. Nie wolno uzywac przecinaków ze zbitą, zdeformowaną gówką.
W czasie pracy przecinak trzyma się lewą ręką, przyciskając go do miejsca przycinanego. W prawej ręce trzyma się motek, którym uderza się w główkę przecinaka. Nie należy ściskać przecinaka zbyt mocno, aby można było odgiąć rękę w razie nieprotopadłego uderzenia. Dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo urazu ręki.
Właściwe prowadzenie przecinaka uzyskuje się przez jego odpowiednie pochylenie. Dolna powierzchnia ostrza powinna tworzyć z powierzchnią obrabianą kąt 5o. Zbyt strome ustawienie przecinaka powoduje nadmierne zagłębienie ostrza w materiale i ciągłe zwiększanie grubości ścinanej warstwy. Natomiast zbyt płaskie ustawienie przecinaka zmniejsza kąt skrawania oraz przyłożenia, a wtedy ostrze wychodzi z materiału.
Podczas pracy przecinakiem można używać specjalnej osłony, rękawicy lub tarczy ochronnej założonej na przecinak. Przy pracy w trudno dostępnych miejscach, tam gdzie ręka mogłaby zetknąć się z obrabianym detalem, wskazane jest używanie specjalnych uchwytów.
W celu zabezpieczenia oczu przed odpryskami obrabianego materiału należy zawsze stosować okulary ochronne ze szkła nierozpryskującego.
Pilniki
Przed przystąpieniem do piłowania obrabiany element należy przede wszystkim pewnie zamocować w imadle lub w inny sposób zabezpieczyć przed wysuwaniem. W czasie pracy pracownik powinien stać w odległości około 0,2 m od obrabianego materiału. Lewa noga powinna być wysunięta do przodu, tułów lekko pochylony do przodu, ciężar ciał głównie na lewej nodze.
Pilnik należy ująć tak, aby duży palec znalazł się na trzonku, a pozostałe obejmowały go od spodu. Lewą rękę z nie zgiętymi palcami należy ułożyć na końcu pilnika. Obejmowanie końca pilnika całą dłonią może spowodować skaleczenie palców o piłowany materiał. Piłować należy cała długością pilnika ruchami ciągłymi i równomiernymi, regulując przy tym nacisk zależnie od zmiany położenia pilnika i kształtu piłowanej powierzchni. Stałemu, równomiernemu ruchowi rąk towarzyszy lekkie wahanie tułowia.
Pilnika nie wolno uderzać młotkiem ani o imadło, ponieważ jest on kruchy, może pękać i pokaleczyć stolarza. Nie można także używać pilnika jako dźwigni do podważania. Pilnik uderzany młotkiem może pękać i odprysnąć, co jest niebezpieczne dla otoczenia. Do pracy powinno się używać tylko pilników ostrych i nie uszkodzonych
Nożyce
Nożyce powinny być dostosowane do grubości przycinanego metalu, tak aby nacisk wywierany ręką na dźwignie nożyc wystarczał do jednego przecięcia. Uderzanie młotkiem z dźwignie w celu zwiększenia nacisku jest niedopuszczalne.
Podczas cięcia cienkich blach ręcznymi nożycami można łatwo zranić lewą rękę ostra krawędzią blachy lub bezpośrednio ostrzami nożyc, dlatego rozcinany materiał należy trzymać przez brezentową rękawicę, zachowując odpowiednią ostrożność. Nie należy pracować tępymi nożycami, które zamiast ciąć, powodują zgniatanie materiału. Zgniatany materiał ucieka spod nożyc zwiększając niebezpieczeństwo skaleczenia rąk. W żadnym wypadku nie wolno pracować nożycami zbyt luźno skręconymi lub zużytymi, ponieważ w tym wypadku również następuje zgniatanie blachy, co grozi skaleczeniem lewej ręki.
Najbardziej bezpieczny i jednocześnie mniej męczący sposób cięcia polega na tym, że nożyc nie trzyma się swobodnie, a opiera się je jedną rękojeścią o płytę stołu. Następnie lewą ręką wsuwa się blachę w nożyce, a prawą naciska płynnie z góry na drugą rękojeść. Nie należy obejmować dłonią rękojeści, ponieważ pod koniec ruchu nożyce mogą zamknąć się niespodziewanie szybko i ścisnąć palce.
Piła ręczna
Piła ręczna służy do cięcia grubszych blach lub płyt, prętów i rur. Praca piłą nie jest związana z większym ryzykiem, niemal jednak i tu należy zachować odpowiednią uwagę. Przecinany materiał powinien być pewnie zamocowany w imadle. W czasie przecinania piłę należy trzymać w obu rękach. Prawa ręka trzyma trzonek (rękojeść), lewa - przedni koniec oprawki. Pracownik powinien stać w odległości ok. 200 mm od zamocowanego przedmiotu, prosto, swobodnie, utrzymując ciężar ciała na lewej nodze.
Ruch piły od siebie i do siebie należy wykonywać tylko rękami, a nie całym ciałem. Nacisk na piłę powinna wywierać przede wszystkim lewa ręka, prawa zaś prowadzić piłę. Siła wywieranego nacisku zależy od twardości, kształtu i wielkości przecinanego materiału oraz od tanu naostrzenia zębów piły.
Przed rozpoczęciem pracy brzeszczot piły powinien być naciągnięty niezbyt słabo, ale i nie za mocno. W jednym i drugim przypadku zwiększa się możliwość pęknięcia brzeszczota i zranienia pracownika.