24. Romańskie Złote Kodeksy w zbiorach polskich (na podstawie Mroczko, bo kogóż innego)

Złoty Kodeks - kodeks pisany złotymi lub złotymi i srebrnymi literami (nie mylić z codex purpureus, który jest pisany złotem na purpurowym tle-Mroczko je wyraźnie rozróżnia)

Pierwsze złote kodeksy w Polsce to dzieła importowane:

Ewangelistarium gnieźnieńskie (tzw. Mszał św. Wojciecha), ob. Biblioteka Kapitulna, Gniezno-pierwotnie w katedrze gnieźnieńskiej, prawdopodobnie skryptorium czeskie pod wpływem szkoły bawarskiej (Ratyzbona).

Ewangelistarium płockie (tzw. Kodeks pułtusk), ob. MN Kraków-pierwotnie w opactwie benedyktyńskim św. Wojciecha w Płocku, po 1774 w Pułtusku, prawdopodobnie skryptorium czeskie pod wpływem szkoły bawarskiej (Ratyzbona).

18. Renesans karoliński

Odrodzenie idei cesarstwa na zachodzie. Podjęcie próby ogarnięcia sumy wiedzy zdobytej przez starożytnych i zinterpretowania jej w duchu chrześcijańskim. Pojawianie się przemyślanych programów artystycznych nawiązujących do antyku i bizancjum-stopniowe odchodzenie od germańskich form fantastycznych (plecionki, potworki) na rzecz ikonografii przedstawiającej (również ze względu na dydaktyczną funkcję sztuki).

Karol Wielki świadomie nawiązuje głównie do form charakterystycznych dla cesarstwa w okresie wczesnego chrześcijaństwa (próba poświadczenia ciągłości władzy cesarskiej na zachodzie). W architekturze dominuje nurt retrospektywny-nawiązywanie do bazyliki wczesnochrześcijańskiej (Opactwo St. Denis), bizantyńskich budowli centralnych (kaplica pałacowa w Akwizgranie wzorowana na kosciele San Vitale w Rawennie, będącym symbolem odnowienia chrześcijańskiego cesarstwa czasów Justyniana), budowli rzymskich (brama wjazdowa do klasztoru benedyktynów w Lorsch-nawiązanie do formy łuku tryumfalnego).

W czasach karolińskich następuje rozwój iluminatorstwa. Początkowo skryptoria istnieją także przy pałącach, potem raczej tylko w klasztorach. W iluminatorstwie karolińskim wyraźne są wpływy antyku (światłocień i perspektywa, dynamika, klasyczne proporcje, klasycyzujące atrybuty). Najważniejsze szkoły iluminatorskie czasów karolińskich:

• Szkoła pałacowa - Ewangeliarz koronacyjny Karola Wlk. (codex purpureus), antyczne formy, światłocieniowy modelunek; Schatzkammer-Ewangeliar; Grupa Ady - Ewangeliarz Godeskalka (wpływy merowińskie, angloiryjskie), wangeliarz z St. Medard w Soissons (antykizacja, ikonografia wczesnochrześcijańska)

• Skryptorium klasztoru benedyktynów w Reims - Ewangeliarz Ebbona (antykizujący, „impresjonistyczny” styl; psałterz Utrechcki (dosłowne ilustracje treści psalmów, impresyjne ujęcia, ekspresyjny rysunek.

Okres późnokaroliński:

• Skryptorium w Tours - Biblia Karola Łysego, Ewangeliarz Lotara I.

Z rozwojem iluminatorstwa wiąże się też rozwój rzeźby w kości słoniowej-plakiety zdobią oprawy książek-Szkoła w Metz-mecenat bpa Drogona poł. IX-pocz Xw., antykizacja, pasowe układy narracyjne. Na przełomie IX i X wieku zaczyna się produkcja seryjna, formy bardziej uproszczone. Księgi zdobone są też złotniczo-np. Codex Aureus z opactwa św. Emmerama w Ratyzbonie, Codex Aureus z Lindau.

Wczasach karolińskich ma miejsce także odrodzenie ludwisarstwa (balustrady w kaplicy pałacowej, drzwi brązowe do kaplicy-odlane w całości, antaby w kształcie lwów, brązowy posąg Karola Wielkiego na koniu-nawiązanie do cesarskiego wizerunku władcy na koniu).

---