O Grzesiach Kłamczuszkach

Kiedy nasz malec fantazjuje, nie ma powodów do obaw. To raczej dowód na jego rozwiniętą wyobraźnię i inteligencję. Jednak mówienie nieprawdy może prowadzić do konfliktów w grupie i domu, a przede wszystkim stać się złym nawykiem. Dlatego śmiejmy się z Grzesia oszukującego ciocię w wierszu Juliana Tuwima i uczmy dzieci, że kłamstwo w realnym życiu zabawne nie jest.

Kilkulatki potrafią barwnie opowiadać o swoich dokonaniach, o przygodach rodziców, o zmyślonych przyjaciołach. Ich celem raczej nie jest wprowadzanie w błąd. Na tym etapie rozwoju jeszcze miesza się im rzeczywistość z fikcją, a ich system wartości dopiero zaczyna się kształtować. Z czasem jednak mogą nauczyć się, że mówienie nieprawdy jest opłacalne i wówczas zaczynają świadomie kłamać. Dlatego od początku dawajmy im odczuć, że cenimy prawdomówność i umiemy ją nagradzać.

Dlaczego dzieci kłamią?

Kłamstwo od fantazjowania można odróżnić bardzo łatwo. Jeśli mówienie nieprawdy ma zapewnić dziecku jakieś konkretne korzyści i maluch działa świadomie, to znaczy, że kłamie. Do najczęstszych powodów, dla których dzieci to robią, należą:

1. Strach przed karą
Dzieci, wobec których stosuje się kary fizyczne, wolą oszukać, by uniknąć cierpienia. Także wtedy, gdy rodzice mają skłonność do krzyczenia lub robienia długich wykładów. Wybierają po prostu mniejsze zło. Zdarza się jednak, że i w domach, w których obowiązuje poszanowanie drugiego człowieka, maluchy uciekają się do kłamstwa. Boją się bowiem rozczarowania rodzica, a także jego smutku. Nawet dorosłym nie jest przecież łatwo brać odpowiedzialności za własne błędy. Uczymy się tego przez całe życie. Dlatego tak istotne jest stałe uświadamianie naszym dzieciom, że jeden błąd nie przekreśla człowieka, że kochamy je bezwarunkowo i że mają jeszcze sporo czasu na poprawę.

2. Chęć zrobienia wrażenia
Jeśli dziecko chce przyciągnąć uwagę otoczenia lub zrobić wrażenie, zmyśla. Chwali się pieskiem, którego nie ma, opowiada o nowym samochodzie, chociaż go nie kupiliście, zapewnia, że zostało superprzedszkolakiem, chociaż podpadło przedszkolance... Maluchy, podobnie jak dorośli, lubią czasem przedstawić się w korzystniejszym świetle. Bywa, że robią tak dlatego, iż czują się nieakceptowane, gorsze, zagubione.

3. Próba osiągnięcia konkretnych korzyści
Motywy działania najmłodszych niewiele się różnią od tych, którymi kierują się dorośli. Dzieci często kłamią, żeby dostać to, czego pragną, a myślą (albo wiedzą), że w inny sposób nie uda im się tego zdobyć. Zwykle nie widzą jednak niczego złego w tym, że tak zrobiły. Na przykład oszukują, że były grzeczne, żeby dostać wymarzoną zabawkę.

4. Ochrona innych
Dzieci często są bardzo lojalne wobec swoich przyjaciół i członków rodziny. Mogą więc kłamać, żeby ich chronić. Lojalność jest zaletą, ale kłamstwa nie usprawiedliwia.

5. Branie przykładu
Nie zapominajmy, że przedszkolaki są doskonałymi obserwatorami. Jeśli zauważą, że dorośli, których szanują i podziwiają, kłamią, żadne pogadanki oraz zapewnienia o naganności kłamstwa nie pomogą. Dzieci i tak uznają, że kłamstwo jest dopuszczalną metodą osiągania celu.

Jak sobie radzić z małym kłamczuchem?


*Nie śmiej się z fantazjowania. Dziecko obserwując, że przyciąga twoją uwagę, a zarazem dostrzegając, iż bagatelizujesz całą sprawę, uzna, że w zmyślaniu może posunąć się dalej. Nie należy go karać, ganić, potępiać. Pokaż jednak wyraźnie, że ty odróżniasz fikcję od faktu. Równocześnie wysłuchaj historii, okaż zainteresowanie.

*Uszanuj prawo do zmyślonego przyjaciela. Lepszy przecież taki, niż żaden. Postaraj się jednak dowiedzieć, dlaczego realne dzieci nie wystarczają twojemu maluchowi. Zainteresuj się jego poczuciem osamotnienia w grupie. Dzieci zmyślają przecież wtedy, gdy ich potrzeby i marzenia nie są spełniane.

* Uświadom dziecku, że inni nie lubią być oszukiwani. Oszczędzisz w ten sposób maluchowi bólu spowodowanego odrzuceniem. Przedszkolaki bowiem chętnie i często mijają się z prawdą, jednak dość szybko uczą się rozpoznawać kłamstwo u innych oraz surowo za nie potępiają.

*Uświadom, że kłamstwo bywa niebezpieczne. Z pomocą przyjdą ci liczne bajki. Takie, w których ktoś kłamał dla zabawy (na przykład powiedział, że płonie las albo w okolicy pojawił się złoczyńca), a potem, gdy pojawiło się realne zagrożenie, nikt mu nie uwierzył.

*Zawsze nagradzaj prawdomówność (nawet wtedy, gdy dziecko przyzna się do niego już „złapane” przez ciebie) i nie stosuj surowych kar za kłamstwo. Malec może bowiem dojść do wniosku, że lepiej uniknąć takich przykrości, a sposobem na to będzie lepszy kamuflaż.

* Świeć przykładem. Wszystkie badania pokazują, że większość dzieci, których rodzice mówią prawdę, przestaje kłamać powyżej szóstego roku życia. W tym wieku bowiem dziecko zaczyna pełniej pojmować przekazywane mu normy i stosować je na co dzień.

*Szukaj z dzieckiem rozwiązań. Jeśli są konkretne przyczyny mówienia nieprawdy, pomóż znaleźć inne sposoby, by je usunąć. Gdy dziecko kłamie, by zaimponować kolegom, naucz je zyskać sympatię i uznanie inną metodą.

* Gdy wszystko zawiedzie, poradź się specjalisty. Może to być przedszkolny psycholog, który na pewno zetknął się wcześniej z niejednym Grzesiem Kłamczuchem.

Inspiracje/ propozycje:

1. Książka:
A ja wcale nie oszukuję! O kłamstwie i prawdzie
Baum Heike
Wydawca: Jedność, 2005, cena około 10 zł.
http://www.hipcio.pl/product/1870.html

Książka zawiera wiele pouczających i prostych do zrealizowania propozycji, które pomogą dzieciom w wieku od 3 do 7 lat w odważnym mówieniu prawdy.

2. Książka + CD
Pchła Szachrajka (książka z płytą CD)
Kolekcja Bajek Muzycznych, cena 12 zł.
http://www.bajki-grajki.pl/?go=produkt&id=240&magazyn

Pchła szachrajka ma bardzo wiele wdzięku, jednak z równym wdziękiem nie może powstrzymać się od drobnych kłamstw, machlojek i oszustw. Jaki spotkał ją los? Dowiedzcie się wraz z dzieckiem z książki.

3. Gra planszowa „Zgadnij kto to?”
Wydawnictwo Hasbro, cena ok. 75 zł.
http://www.hasbro.pl/mcp.php/pl/app/product/details/94/78/index.html

Gra pomoże rozwinąć spostrzegawczość, umiejętność zapamiętywania i kojarzenia, pokaże również dziecku, że bez przestrzegania zasad „fair play” zabawa jest niemożliwa.

---