Józef Wolski - Opinie:
-Mezopotamia
1)Otwarte położenie Mezopotamii -> ujemnie na trwałość wytworzonych tu organizmów państwowych, niszczonych przez napływ elementów etnicznych.
<- pozwoliło jednak n głębokie przeniknięcie osiągnięć kultury międzyrzecza na cały Wschód
+niejako wymusiło budowę imperium by zabezpieczyć granice.
2)Centralna władza państwowa -> konieczna wobec wymagań stawianych tamtejszym społecznościom przez naturę - konieczność budowy i konserwacji tam, wałów i kanałów irygacyjnych. (symptomatyczne dla wszystkich nadrzecznych kultur - Sumer, Egipt, Indie, Chiny)
-Egipt
3) Hegemonia gospodarcza i polityczna -> oparta był na bogatych złożach miedzi i złota (przewaga)
<- Ok. 1200 upowszechnienie żelaza - Egipt nigdy nie przestawił produkcji, stopniowo ograniczając tradycyjne wydobycie miedzi ->kłopoty gospodarcze (przy najemnej armii!!)
4)Ciężki los chłopów w Egipcie -> poddany kontroli państwa, daniny, opieka nad kanałami, uciążliwe usługi na rzecz władcy.
-Fenicjanie
5)Potęgę morską i handlową (od około 1000) -> zawdzięczają załamaniu siły Filistynów przez Dawida, a przede wszystkim upadkowi kreteńskiej talasokratii.
6)Istotna współpraca z Izraelem - rynek zbytu dla produktów rzemiosła fenickiego.
-Asyria
7) „Racją tego pasożytniczo-wojskowego państwa były wojny”
-Persowie
8) „Stworzone przez nich państwo tzw., uniwersalne”, obejmujące cały prawie Wschód Staroż.
Nie wybiegało swą strukturą poza wzory utworzone poprzednio na Wschodzie, znamienną jednak jego cechą był humanitaryzm i tolerancja w stosunku do podbitych ludów.
Grecja
-Mykeny
9) wpływy kreteńskie były w Grecji pewnego rodzaju modą - przyswajane przez wyższe sfery. Natomiast niezależnie od nich rozwijała się kultura ludowa która w po upadku świetności Krety doszła powszechnie do głosu - dając początek oryginalnej kulturze greckiej <- Koine.
- Wieki ciemne
10) Dorom przypisuje się ujarzmienie ludności podbitej <- jednak Wolski zauważa że ta kategoria ludności zależnej (np. heloci w Sparcie) powstała nie w wyniku podboju ale była konsekwencją procesów wewnętrznych w ciągu których część ludności znalazła się w zależności od innych. (mieli własne prawa, pociągani do służby wojskowej, znajdowali się wśród nich także Dorowie (sic) i odwrotnie)
11) Formowanie się ustroju greckiego - Początkowo plemiona z naczelnikiem wojskowym (basileusem), który dzieli się łupami ze swoją drużyną - z niej wyłaniają się aristoi, którzy ograniczają władzę naczelnika na zasadzie primus inter pares.
<- Wolski uważa że zabrakło stałego niebezpieczeństwa (wylewy rzek, najeźdźcy), które wymagałoby powierzenia całej władzy jednostce.
12) Homer „sprowadził bogów z Olimpu na ziemię”
13) Kolonizacja inspirowana przez arystokrację, która rozładowała tym samym napięcie społeczne, unikając utraty ziemi (ogromne rozwarstwienie)
-Sparta
14) Heloci ludnością zależną, nie niewolnikami (co prawda przypisani do ziemi, ale mogą zakładać rodzinę, zatrzymywać nadwyżkę plonów, ad.10)
-Ateny
15) Sytuacja przed reformami Solona - wobec braku żyznych gleb Ateny czerpią zyski z produkcja wina i oliwy, opłacalnych tylko przy dużych gospodarstwach. Tym sposobem Arystokracja musi wydzierać ziemię chłopom i uzależnia ich od siebie. (Inaczej jak w Sparcie gdzie - równe nadziały).
16) Demokracja czasów Peryklesa - Była produktem naturalnej gry sił społecznych, a nie jakiegoś opracowanego i następnie zastosowanego w społeczeństwie systemu.
<- Nie sam lud ją wywalczył. Pojawiła się w połowie V w. jako wynik walk w łonie arystokracji i następstwo różnych sytuacji, które wciągnęły lud do walki politycznej.
<- Demokracja ta wiele wad. Główną zaletą, że była formą różniącą się od ustroju oligarchicznego, dla niego alternatywna. Jako ta forma pozostanie w przyszłości celem dążeń.
17) W ramach Związku Morskiego realizowana miała być imperialna polityka Aten, chcących podporządkować sobie państwa związkowe. Stworzyć pod swoim patronatem jedno państwo - „arche”.
18) Wolski uważa, że wojna peloponeska nie była tylko zniweczeniem planów Aten.
Była „pogrzebaniem próby przezwyciężenia ustroju polis, która stała się formą polityczną zaspokajającą aspiracje polityczne greków.
19) Po wojnie peloponeskiej - ośrodek życia gospodarczego przenosi się definitywnie ze wsi do miasta (fortyfikacje dają schronienie, podczas wojny wzrosła gospodarcza i polityczna rola rzemieślników(Kleon, Hiperbolos) , spadła zaś arystokracji której plantacje zostały wypalone i wyniszczone (drzewka figowe itd.)
20) Czynnikiem, który walnie przyczynił się do kryzysu tradycyjnej polis był niewątpliwie wzrost znaczenia wojska najemnego i przywódców wojskowych. (spadek znaczenia armii obywatelskiej, dla najemników potrzebne zaś duże fundusze - promuje to większe gospodarki)
-Macedonia
21) Decydującym momentem dla wyprawy Aleksandra było odrzucenie oferty Dariusza, po bitwie pod Issos <- na jej mocy miał uzyskać ziemie na zachód od Eufratu.
-> Atakując Babilon z jednej strony stworzył warunki dla przenikania kultury greckiej na wschód, z drugiej jednak doprowadził do rozproszenia swoich sił i ich wyniszczenia na skutek powstań.
-Państwa helleńskie
22) Załamany politycznie pod ciosami Aleksandra Wschód ugiął się, ale wkrótce zaczął przejawiać aktywność, czerpiąc soki ze swej tysiącletniej tradycji.
<- Grecy tracą rynki zbytu, nie wytrzymują konkurencji ze wschodnimi faktoriami.
-Rzym
23) W ramach chłopskiej polityki, w zdobyciu i w uprawie ziemi, szukać należy głównych tendencji wyróżniających rozwój Italii i Rzymu (Rolnictwo - bodźcem do ekspansji.
24)Początkowo plebs gospodarczo był równy patrycjatowi (rolnicy) - nie wiadomo jak doszło do podziału na te dwie grupy - prawdopodobnie po upadku monarchii, patrycjusze zdobywają przewagę i zamykają plebsowi drogę do urzędów.
25) Trudna sytuacja militarna zmusza patrycjuszy do ustępstw
<- Trybun ludowy inne reformy - „pozwoliły Rzymowi uniknąć gwałtownych walk wewnętrznych i skupić siły państwa na obronie”
26) Ustawiczna walka między grekami a Etruskami osłabiała obu najeźdźców stwarzając warunki ekspansji dla Rzymu.
27) „W organizacji tribusowej, znalazł Rzym doskonały środek, który pozwolił mu rozszerzać swoje terytorium”
<- wcielanie podbitych terytoriów wraz z akcją osiedleńczą (ager publicus), dzięki temu nie spotykane wcześniej rezerwy wojskowe.
-Hannibal
28) Plan Hannibala miał jeden słaby punkt - zakładał utrzymanie połączenia lądowego z Hiszpanią <- co szybko wykorzystał Publiusz Kornelio Scypion.
-schyłek republiki
29) „Zapewniwszy sobie przewagę w państwie strzegł senat swojej nadrzędnej władzy, stając pod pozorem ochrony interesów państwowych na straży własnych, tj. grupy wielkiej własności ziemskiej.
30) Grakchowie chcieli przywrócić świetność Rzymowi w oparciu o średnią własność chłopską.
31) Wsteczne nastawienie Sulli polegało na tym że chciał on przywrócić ustrój istniejący w Rzymie - przed reformami Grakchów, nie licząc się ze zmianami w społeczeństwie.
32) „Powstanie Spartakusa - było oznaką nadchodzącego kryzysu niewolnictwa jako formy społecznej związanej ze starożytnością”(ku feudalizmowi)
33) Ogromny rozwój imperium za którym nie nadążał rozwój administracji, związanej z tradycyjną formą miasta państwa, zmuszał do ustawicznego wykraczania poza mos majorum.
34) Poprzez udział w armii zawodowej do głosu dochodzi proletariat, „dla której senat, tradycja szybko stały się pustymi dźwiękami”.
35) Nadzwyczajne wieloletnie komendy wojskowe wodzów i ich podboje, nie tylko rozsadzały dotychczasowy ustrój
<- w ich konsekwencji powstał nowy czynnik eksploatujący podbite ludy tzn. armia i ich wodzowie. (nowa siła polityczna której brakowało wcześniej Grakchom do walki z senatem)
36) Cezar w okresie konsulatu 59r p.n.e. działa w duchu demokratycznym
<- to w okresie dyktatury przechodzi na pozycje obrony istniejącego stanu rzeczy
<- „Ten antydemokratyczny rys, stanowił znamienną cechę cezaryzmu”
Pryncypat
37) Rzym schyłku republiki, reprezentował ciasną koncepcję państwową
<- w interesie więc dalszego rozwoju trzeba było stworzyć taki ustrój, który by zadośćuczynił interesom ludności prowincji - zwłaszcza szybko się romanizujących warstw oświeconych i posiadających.
38)Za Augusta - Byt gospodarczy państwa w dalszym ciągu związany był z eksploatacją prowincji, jednak nastąpiło złagodzenie jej rabunkowej formy. (prokuratorzy od cezara)
39) Po klęsce w Lesie Teutońskim 9 r n.e. August porzuca plany podboju Germanii (granice naturalne)
<- decyzja ta ma przełomowe znaczenie - Skonsolidowane w ciągu wieków plemiona germańskie przystąpiły do ofensywy (mocniejsze o znajomość zdobyczy rzymskiej cywilizacji)
40) Za Wespazjana senat zaczął przekształcać się z reprezentacji warstw uprzywilejowanych w przedstawicielstwo państwa.
41) „Wielka własność znalazła w kolonacie środek pomnożenia swoich (i tak wielkich) majątków, których zagospodarowanie na taką skalę, nie byłoby możliwe przy użyciu siły niewolniczej”
42) Społeczeństwo antyczne (a więc społeczeństwo wolnych obywateli, tworzących w obrębie państwa-miasta suwerenną władzę) zaczęło się powoli przekształcać.
-> powstałe obecnie inne warunki społeczne zapowiadały pojawienie się nowej formacji, której ostateczne uformowanie przypada na okres feudalizmu.