ĆWICZENIA SYNTEZY
I ANALIZY
Ćwiczenia syntezy i analizy wyrazów są niezwykle istotne w etapie przygotowawczym do nauki czytania i pisania. Mają na celu wypracowanie zarówno umiejętności wyróżniania poszczególnych wyrazów w wypowiadanych zdaniach, składania słów z mniejszych cząstek - sylab , morfemów, logatomów, głosek (synteza) oraz samodzielnego dzielenia słów na określone cząstki (analiza). Etap ten jest często niepotrzebnie przyspieszany lub skracany, co prowadzi do nieprawidłowej techniki czytania oraz do błędów w pisaniu.
Ćwiczenia syntezy i analizy wyrazów powinno się planować w formie zabawy. Należy rozpocząć od syntezy sylabowej a dążyć do syntezy głoskowej. Dziecko w tych ćwiczeniach będzie słyszało podziały wyrazu, prowokujące je do rozpoznania i wypowiedzenia wyrazu w całości, np.:
do - mek (synteza sylabowa)
dom - ek (synteza morfemowa)
dome - k (synteza logotomowo - głoskowa)
d - omek (synteza głoskowo - logotomowa)
d - o - m - e - k ( synteza głoskowa)
Po opanowaniu przez dziecko umiejętności syntezy należy przejść do analizy. W trakcie ćwiczeń prosi się dziecko o dzielenie wyrazów na sylaby i głoski.
SYNTEZA WYRAZÓW
Przykłady ćwiczeń
1. Posłuchaj wiersza i odgadnij „zaszyfrowane” słowa. Wypowiedz je na głos.
Rozśpiewane sylaby
Raz sylaba się wybrała na spacerek:
„sa” - sa mo chód,
„sa” - Sa bi na,
„sa” - sa ła ta,
„sa” - sylaba ta!
„sa” - sylaba ta!
Uśmiechniętą minę ma!
I sylaba „su” dołączyła tu:
„su” - su rów ka
„su” - su kien ka
„su” - su wa ki
„su” - i jestem tu!
„su” - i jestem tu!
Uśmiecham się do nas dwóch!
„Bo ja jestem cząstka mała,
co w wyrazie się schowała”.
Tak sylaba jedna drugiej po wie dzia ła.
(Nauczyciel czytając wiersz, wypowiada wyróżnione wyrazy sylabami. Dzieci powinny wypowiedzieć wyraz w całości)
2. Zaczarowany ołówek. Narysuj szybko to, co usłyszysz.
(Dzieci mają kartki i ołówki. Nauczyciel wypowiada pojedyncze wyrazy, dzieląc je na różne cząstki, np. kwiate - k, k - otek, drze - wo, ko - mi - n)
3. Zacznij bić brawo, jeśli wypowiadane zdanie jest prawdziwe. Jeśli natomiast jest to fałsz - zrób smutną minę.
Zdania wypowiadane sylabami:
Nocą świeci słońce.
Ptaki potrafią latać.
Koła są kwadratowe.
Szkło jest mięciutkie.
Mleko jest zdrowe.
Woda jest mokra.
Pies miauczy a kot szczeka.
Zęby czesze się grzebieniem.
ANALIZA WYRAZÓW
Przykładowe ćwiczenia
1. Weź tubę zrobioną z papieru, stań w najodleglejszym miejscu sali i wykrzycz do koleżanki/kolegi następujące wyrazy i zdania (dzieląc je na sylaby):
kot, mysz, nos, włos, sala, szafa, szkoła, szkoda, krzesełko, aromat, szuflada, zasłona, kaloryfer, samochody, mandolina, telewizor.
Dzisiaj jest środa.
Lubię jeść jarzyny.
Potrafię ładnie rysować.
Na łące rosną kwiaty i trawa.
2. Podziel na głoski następujące wyrazy:
mama, tata, kura, kot, okno, buty, lampa, fotel, podłoga, karuzela.
Policz, ile głosek jest w poszczególnych wyrazach. przy wymawianiu głosek staraj się mówić dokładnie je artykułując, nie dodając do nich niepotrzebnych dźwięków. Jeśli potrafisz, to zapisz te wyrazy, zaznaczając innym kolorem wszystkie litery odpowiadające samogłoskom.
3. Podziel na głoski następujące wyrazy, następnie zapisz je i powiedz, jakimi literami zapisane są poszczególne głoski:
klucz, śrubka, gwóźdź, trójkąt, chrząszcz, żółw, wszyscy, wycieczka, kąpiel, mróz.
WYRÓŻNIANIE WYRAZÓW W ZDANIU
Przykładowe ćwiczenia
1. Posłuchaj uważnie zdania, wyróżnij w nim poszczególne wyrazy i wskaż odpowiedni wzór. Pamiętaj, że ilość figur we wzorze musi być taka sama, jak ilość wyrazów w zdaniu.
a)
b)
c)
Zdania:
Mama śpi. Samochód trąbi. Pies wącha. Pada śnieg. Ptak leci wysoko. mam czerwone buty. Stół jest drewniany. Tata zaraz przyjdzie. Moja mama jest nauczycielką. Stary niedźwiedź mocno śpi. Obiad był smaczny. Dzisiaj rano świeciło słońce.
2. Posłuchaj wiersza. następnie posłuchaj go jeszcze raz i zrób za każdym razem tyle kroków do przodu, ile jest wyrazów w czytanym fragmencie wiersza.
Historia pewnego skrzypka
Znam pewnego skrzypka,
który grał przepięknie,
ale bardzo smutno
ciągle grał i grał.
Miał też smutną minę -
- uśmiech tylko chwilę
gościł w jego oczach
i na ustach drgał.
Miał on czarne skrzypce
no i czarny smyczek,
ten nasz smutny skrzypek
wciąż ze sobą miał.
Lecz pewnego razu
znalazł żółte skrzypce
i różowy smyczek -
- no i zagrał tak,
że się śmiało słońce,
śmiały się też drzewa…
a nasz skrzypek śpiewa
i gra - a z nim świat!
3. Dokończ następujące zdania. Zdanie wypowiedz na głos, a po każdym wypowiadanym wyrazie zrób krok.
Dzisiaj na śniadanie jadłem….
Moja mama ma na imię….
Pod choinkę dostałem….
Wróbel i sroka to….
Klucze służą do….
Na plaży jest dużo….