JAK NALEŻY WYBIERAĆ,
URZ
DZAĆ I USZCZELNIAĆ
POMIESZCZENIA
PRZED GAZAMI BOJOWEMI.
ZARZ
D GA
ÓWNY L. O. P. P.
WAR S Z AWA.
W S T 
P .
Przy om awianiu sposobów i środków obrony
Każdy we wÅ‚asnym interesie powinien za­
przeciwgazowej spotykam y się najczęściej ze
poznać się dokładnie z treścią niniejszej
wskazówkami o zastosowaniu m aski przeciw ga­
broszurki, która może mu oddać w przy­
zowej t. j. obrony osobistej. I sÅ‚usznie, gdyż obro­
na osobista m a znaczenie pierwszorzędne, a jej
szłości nieocenione usługi.
uzupełnieniem są inne sposoby i środki obrony
przeciwgazowej.
Z uwagi jednak na to, że nie dla w szystkich
możliwym bÄ™dzie sposób obrony przy pomocy m a­
ski przeciwgazowej, m usim y stosować takie Å›rod­
ki, któreby zastąpiły b rak m aski przeciwgazowej
wzglÄ™dnie umożliwiÅ‚y zabezpieczenie siÄ™ od dzia­
łania gazu bez użycia m aski. Zabezpieczeniem ta-
kiem je st t. zw. obrona zbiorowa, polegajÄ…ca na
schronieniu się większej ilości osób w specjalnie
na ten cel urzÄ…dzonych pomieszczeniach uszczel­
nionych.
Połączenie obu tych środków obrony przeciw
gazom bojowym wzajem nie się uzupełniających,
doprowadzi do zabezpieczenia ta k osób zdrowych,
k tóre m askę używać mogą, ja k również starców ,
chorych i dzieci dla których oddychanie przez po­
chÅ‚aniacz m aski byÅ‚oby ciężkim wysiÅ‚kiem , w resz­
cie dla tych szerokich rzesz obywateli, które m a­
sek nie będą posiadały.
U znając konieczność wprowadzenia obrony
zbiorowej, m usim y ustalić jakie m iejsca i prze­
 4 
 5 
strzenie będą najodpowiedniejsze do zastosowania
go, a pobyt w pomieszczeniu uszczelnionym w cza­
obrony zbiorowej dla ludności cywilnej.
sie ataku oraz przez okres potrzebny do usunięcia
Do tego celu nadawać się będą przestrzenie
chm ury gazowej nie potrw a dłużej jak kilka do
zam knięte, w których m ogą znajdować się ludzie
kilkunastu godzin przem awia za tem, że obrona
bez m asek i mimo to nie zetknÄ… siÄ™ z powietrzem
w odpowiednio przygotowanem i uszczelnionem
zatratem gazam i bojowemi. Przestrzeniam i takie-
pomieszczeniu daje dostatecznÄ… możliwość zabez­
mi m ogą być w szystkie zam knięte ubikacje, składy,
pieczenia przed gazami bojowemi.
pokoje i t. p. odpowiednio uszczelnione i zabez­
P rzyjm ujÄ…c te zasady, pragniem y w tej bro­
pieczone przed w targnięciem do w nętrza gazów
szurce podać szerokiej rzeszy ludnoÅ›ci zasadni­
bojowych. Przystosow ane do tego celu ubikacje
cze wskazówki, jak należy wybierać, urządzać
nazywam y  Pomieszczeniami uszczelnionemi .
i uszczelniać sposobem najprostszym i najtańszym
Mogą mieć również zastosowanie specjalnie
pomieszczenia, które m ajÄ… sÅ‚użyć do obrony zbio­
budowane, schrony podziemne, przystosowane do
rowej przeciwgazowej.
obrony nie tylko przed gazam i, ale również i przed
skutkam i m niejszych pocisków kruszących.
Budowa takich specjalnych schronów podziem­
nych przeciwlotniczo - gazowych rzadko będzie
stosowaną. Przem aw ia za tem ta okoliczność, że
wobec bardzo znacznych kosztów budowy tylko
nieliczna ich ilość będzie budowaną w tej samej
miejscowości, a więc będzie ich przedewszyśtkiem
zbyt mało, aby pomieścić w nich całą ludność,
a powtóre schrony rozmieszczone być m ogą na ta k
wielkich odlegÅ‚oÅ›ciach od siebie, że szybkie przy­
bycie do nich w razie ataku gazowego mogłoby
być uniemożliwionem. Z tych wiÄ™c choćby powo­
dów ludność bÄ™dzie m usiaÅ‚a stosować obronÄ™ zbio­
row ą w schronach przeważnie nadziemnych, a więc
w domach, składach, m ieszkaniach, dostosowanych
i przerobionych na pomieszczenia uszczelnione.
Również i ta okoliczność, że atak lotniczo-
gazowy przypuszczalnie - bÄ™dzie trw ać niezbyt dÅ‚u­
Zasada obrony w pomieszczeniach
uszczelnionych.
W pomieszczeniu uszczelnionem dostosowanem
do obrony przed gazam i bojowemi, oddycha siÄ™
zapasem powietrza, które w chwili i przez cały
czas szczelnego zamknięcia znajduje się w ew nątrz
pomieszczenia. Pow ietrze to, w m iarÄ™ przebyw ania
w pomieszczeniu kilku czy kilkunastu osób zuży­
wa siÄ™, a wytworzony przez oddychanie dwutlenek
wÄ™gla, k tó ry w wiÄ™kszej iloÅ›ci oddziaÅ‚ywuje na or­
ganizm trujÄ…co, może po pewnym czasie uniemożli­
wić zupeÅ‚nie" pobyt w pomieszczeniu uszczelnio­
nem. Ilość przeto osób należy wyznac-zyć w sto­
sunku do objÄ™toÅ›ci pomieszczenia i do czasu w ja ­
kim ta ilość osób m a w nim przebywać. Sposób
w jaki to wykonujem y podajem y w następnych
rozdziałach.
W ybór ubikacji, przeznaczonej na
pomieszczenie uszczelnione.
\
Jako pomieszczenie przeciwko gazom służyć
może zasadniczo każda ubikacja, bez względu na
to, czy znajduje siÄ™ ona w piwnicy, na parterze,
lub na jednem z piÄ™ter domu. Uw zglÄ™dniajÄ…c jed­
nakże ciężar gazów, który je s t wiÄ™kszy od powie­
trza i co zatem idzie większe ich nagrom adzenie
(stężenie) w niższych w arstw ach pow ietrza, prak­
tyczniejsze są ubikacje wyżej położone.
 9 
Wielkość ubikacji, a tem samem ilość zaw arte­
możliwie skierow ana w stronÄ™ przewiewnÄ… sze­
go w niej powietrza, je st również ważnym czynni­
rokiej ulicy, wolnego placu, ogrodu i t. p. i
kiem przy wyborze ubikacji na pomieszczenie
posiadać jaknajm niej otworów.
uszczelnione; im wiÄ™cej bowiem znajduje siÄ™ po­
Nie zawsze jednak znajdziem y w arunki tak
w ietrza w pomieszczeniu, tem dłużej przebywać
doskonałe i mogą one mieć zastosowanie jedynie
w niem może większa ilość osób równocześnie.
w tych wypadkach, kiedy m am y do wyboru kilka
Nie je s t także rzeczą obojętną ilość okien,
lub naw et kilkanaście ubikacyj. Zasadniczo jednak
drzwi, w entylatorów w pomieszczeniu, nadających
każda ubikacja uszczelniona bez względu na je j
siÄ™ Å‚atw ym sposobem do uszczelnienia, wreszcie
rozm iar czy poÅ‚ożenie, daje możliwość' zabezpie­
je s t czynnikiem również ważnym, aby ubikacja
czenia przed gazam i bojowemi. N adaje się więc
przeznaczona na pomieszczenie uszczelnione nie
do tego celu każdy m agazyn, skÅ‚ad, piwnica, po­
była wyznaczoną od strony podwórza ogrodzonego
kój m ieszkalny i t. p.
wysokiemi m uram i lub przyległymi budynkami.
W podwórzach bowiem takich z powodu u tru d ­
Obliczenie ilości powietrza zaw artego
nionego przewiewu znajduje siÄ™ norm alnie powie­
w ubikacji w ybranej na pomieszczenie
trze ciężkie. Jeśli więc gazy bojowe w targ n ą do
uszczelnione.
takiego podwórza, wtłoczone czy to siłą wybuchu,
czy też opadajÄ…c dziÄ™ki swemu ciężarowi, pozosta­
Po wybraniu ubikacji najodpow iedniejszej na
ną tam bez porównania dłużej i w znacznie silniej-
pomieszczenie uszczelnione, m usim y ustalić ja k ą
szem stężeniu jak na szerokiej ulicy, wolnym pla­
posiada ona pojemność. U stalam y to w ten sposób,
cu, czy też nieosłoniętem podwórzu. Na otw artych
że .mierzymy dÅ‚ugość, szerokość i wysokość ubika­
bowiem przestrzeniach w ym iana powietrza odby­
cji, a następnie mnożymy przez siebie w szystkie
wać się może stale, gdyż w iatry, których ruch jest
trzy w ym iary; wynik jaki otrzym am y da nam
mniej lub więcej silny lecz ustawiczny, rozbijają
objÄ™tość (pojemność) ubikacji, a wiÄ™c i ilość za­
chm urÄ™ gazowÄ…, unoszÄ…c jej czÄ…steczki ze sobÄ…
wartego w niej powietrza. Objętość tą oznaczamy
w dal lub w górÄ™. Wobec powyższego przy wybo­
w m etrach szeÅ›ciennych  m tr3. ZnajÄ…c już za­
rze pomieszczenia uszczęlnionego należy wybierać
w artość pow ietrza w ubikacji m usim y obliczyć ile
ubikacje położone od strony wolnych przestrzeni.
osób i jak dÅ‚ugo bÄ™dzie mogÅ‚a przebywać w po­
Sum ując w arunki, jakim odpowiadać powinns
mieszczeniu uszczelnionem, oświetlonem świecą
ubikacja przeznaczona na pomieszczenie uszczel­
lub lam pÄ… naftowÄ….
nione, dochodzimy do wniosku, że ubikacja po­
Ponieważ dorosÅ‚y czÅ‚owiek zużywa przy nor­
winna być:
malnych w arunkach przeciÄ™tnie 2 m etry szeÅ›cien­
jakna jobszerniej sza,
ne pow ietrza na 1 godzinÄ™ i tak Ä… sam Ä… ilość powie­
 11 
trz a zużywa paląca się 1 świeca czy też lam pa
czystego powietrza w pomieszczeniu uszczelnio-
naftow a, zliczamy ilość osób i świateł, mnożymy
nem je s t również zależnÄ… od tego czy osoby znaj­
przez 2, a wynik bÄ™dzie zapotrzebowaniem powie­
dujÄ…ce siÄ™ w ew nÄ…trz oddychajÄ… normalnie.
trz a w ciągu jednej godziny. Ile razy mieści się
Każdy bowiem żywszy ruch, wykonywanie ja ­
otrzym any wynik w liczbie, oznaczajÄ…cej zaw ar­
kich czynności, nadm ierna praca płuc z powodu
tość powietrza, tyle godzin pozostawać będzie
wysiłku fizycznego, zmęczenie i t. p., powodują
można w pomieszczeniu uszczelnionym
zużycie znacznie większej ilości powietrza.
Przejdz
m y na przykładzie powyższy opis:
W przeciwieństwie do tego może się zużycie
1) U bikacja, przeznaczona na pomieszczenie
powietrza obniżyć, jeśli w pomieszczeniu uszczel-
uszczelnione m a następujące w ym iary: długość
nionem przebywać będziemy spokojnie, siedząc
6 m., szerokość 4 m., wysokość 3 m. Po przem no­
lub lepiej naw et leżąc, jeżeli nie będziemy palili
żeniu tych cyfr t. j. 6 x 4 x 3 otrzym am y liczbę 72,
tytoniu i nie świecili świecy lub lampy naftowej.
oznaczającą, ilość m etrów sześciennych (m trs)
przestrzeni, a tem samem 72 m 3 powietrza prze­
Sposoby uszczelnienia pomieszczeń.
znaczonego do oddychania w ubikacji.
2) W schronie m am y zam iar umieścic 5 osób
i 1 światło lam py naftow ej, co czyni 6 x po 2 m 3 =
Uszczelnienie w ybranej ubikacji poprzedzić po­
12 m tr3 powietrza, potrzebnego dla 5 osób i 1-go
winno dokÅ‚adne zbadanie i wyszukanie ew entual­
św iatła na przeciąg jednej godziny. Ponieważ
nych szpar i nieszczelności, znajdujących się
w pomieszczeniu m am y 72 m 3 powietrza, możemy
w ścianach, suficie i podłodze, drzwiach, piecu,
wiÄ™c przebywać w nim tyle godzin, ile razy 12 mie­
a następnie ustalenie, które z pośród istniejących
ści się w 72 (72 : 12 = 6), t. j. 6 godzin.
drzwi i okien pozostaną na stałe zamurowane, lub
W omawianym przykÅ‚adzie wskazujem y na zu­
zabite deskami, uszczelnione m ateracam i, a które
życie powietrza przez palącą się świecę lub lampę
pozostaną do użytku. Najlepiej je st zamurować
naftow Ä…. ChcÄ…c tego uniknąć wskazanem je s t prze­
w szystkie okna w pomieszczeniu uszczelnionem, a po­
widzieć oświetlenie w pomieszczeniu uszczelnio-
zostawić tylko jedne drzwi wejściowe.
nem przy pomocy rÄ™cznych latarek elektrycz­
Da siÄ™ to jednak zastosować tylko w przypad­
nych  gdyż i na zainstalowane Å›wiatÅ‚o elektrycz­
ku kiedy oprócz pomieszczenia uszczelnionego po­
ne czy gazowe liczyć nie należy, ze względu na
siadam y jeszcze inne ubikacje mieszkalne. Gdyby za­
możliwość uszkodzenia w. czasie ataku lotniczego
m urowanie okien przedstawiaÅ‚o zbyt wiele tru d ­
urzÄ…dzenia lub przewodów elektrycznych czy gazo­
ności, należy je zaopatrzyć od zew nątrz w szczelne
wych.
okiennice lub zabić deskami.
Zużywanie i możność korzystania z zapasu
Po ustaleniu ilości i rodzaju zauważonych szpar
 12 
niedopuszczeniu zatrutego powietrza z zewnÄ…trz,
i otworów, zaopatrujem y siÄ™ w m ateriaÅ‚ do uszczel­
w chwili ich otw arcia.
nienia. W ybór Å›rodków uzależniony bÄ™dzie od fun­
W szelkie nieszczelności  otwory, pęknięcia,
duszów, jakiem i na ten cel rozporzÄ…dzamy, jak rów­
szpary w drzwiach zalepiamy kitem lub skraw ­
nież i od tego, w który z Å›rodków w danej m iejsco­
kami papieru. Do fu try n y w m iejscach styku
wości najłatw iej będzie się zaopatrzyć.
z drzwiam i przybijam y paski wojłoku lub sukna.
Do okien wiÄ™c zastosujem y wojÅ‚ok, sukno, wa­
Paski te m uszą być przybite gwoz
dziami niew ysta-
tę, konopie i kit. W braku tych środków możemy
jącem i i głęboko wbitemi, ta k by po zamknięciu
użyć paski papieru, klej, szm aty i glinę. Do ścian 
drzwi szczelnie przylegaÅ‚y do futryny. Drzwi dwu­
glinÄ™, gips, konopie i szm aty. Do podÅ‚ogi  kit, ce­
skrzydłowe należy używać jak jednoskrzydłowe t. zn.
m ent, do drzwi prócz m ateriałów, przewidzianych do
jedna ich część (bez klam ki) powinna być stale
uszczelnienia okien  koce zwilżone w wodzie.
unieruchomiona, a uszczelniona tak w m iejscu sty ­
Tak przygotowanym m ateriaÅ‚em przystÄ™puje­
ku z fu try n Ä… jak i na styku Å›rodkowym obu skrzy­
m y z kolei do uszczelnienia.
deł drzwi. Uszczelniony m usi być również próg przy
Uszczelnienie okien przeprowadzam y podobnie
drzwiach ( o ile jest) przez przybicie do niego pas­
jak przed zimą w ten sposób, że ram y okienne w ich
ka wojłoku lub sukna. O ile niem a progu należy
m iejscach zetkniÄ™cia siÄ™ z oknami wykÅ‚adamy pas­
go zrobić z listwy drew nianej obitej suknem lub
kam i miękkiego m ateriału, a więc w atą, wojłokiem,
wojÅ‚okiem. Drzwi m uszÄ… szczelnie przylegać do pro­
suknem, które przybijam y gÅ‚Ä™boko do futryny. Po­
gu. Dziurkę od klucza należy zatkać szm atką lub
nadto jeszcze m iejsca styku ram okiennych z fu ­
Watą. W drzwiach wejściowych do pomieszczenia
try n Ä… (przy zam kniÄ™tych oknach) zalepiamy do­
uszczelnionego może być ponadto zawieszony koc
kładnie skraw kam i papieru, gliną lub kitem.
lub zasłona zwilżona w wodzie.
Szyby zabezpieczamy od rozbicia w skutek w y­
buchu bomb kruszÄ…cych zewnÄ™trznym i okiennica­ Ażeby przy otw ieraniu drzwi, nie odchylaÅ‚a siÄ™
mi lub deskami, przybitem i do fu try n y lub też za­ .równoczeÅ›nie, zasÅ‚ona, powinna ona być umieszczo­
klejam y w ew nątrz papierem przez całą szerokość ną od w ew nątrz pomieszczenia uszczelnionego, o ile
i długość szyby.
drzwi otw ierajÄ… siÄ™ na zewnÄ…trz, a w przeciwnym
Można ponadto zawiesić w oknie od w ew nątrz w ypadku umieścić ją należy na zew nątrz drzwi
pomieszczenia koc zwilżony w wodzie. Koc ten wejściowych. Otwory wietrznikowe (w entylatory),
m usi szczelnie przylegać do ram y okiennej.
lufciki i inne m uszÄ… być szczelnie zam kniÄ™te istnie­
Uszczelnianie drzwi je st trudniejszem zada­ jÄ…cym i drzwiczkami lub zatkane szm atkam i i za­
niem do wykonania. Drzwi bowiem m uszÄ… odpo­ lepione glinÄ….
wiadać swojemu zadaniu t. j. wpuszczania osób
Szpary w piecach należy dokÅ‚adnie zalepić gli­
do pomieszczenia  przy równoczesnem zupełnem
 14 
 15 
ną. Drzwiczki pieców należy szczelnie zamknąć przez
żywność, światło oraz kilka m asek przeciwgazowych
dociÅ›niÄ™cie Å›rub lub uszczelnić zwilżonemi szm ata­ na wypadek koniecznego wyjÅ›cia z pomieszczenia
mi. O ile przewody kominowe posiadajÄ… szybry, na­ uszczelnionego do przestrzeni zatrutej.
leży je zamknąć. W pomieszczeniu uszczelnionem należy ponad­
to przygotować środki odkażające i sanitarne jak
Szpary w Å›cianach i sufitach zalepiamy dokÅ‚ad­
sodÄ™ czyszczonÄ…, kwas borny, chlorek wapna, szare
nie gipsem lub wapnem, w podłodze Kitem.
mydło, w atę, opatrunki, szczotki.
Ilość tych środków będzie zależną od liczby
Przewietrzanie pomieszczenia
osób przewidzianych do umieszczenia w pomieszcze­
uszczelnionego.
niu uszczelnionem, stały jednak zapas nie powinien
być m niejszy od 200 gramów sody oczyszczonej,
Po ataku gazowym należy pomieszczenie usz­
kwasu bornego i chlorku wapna, klgr. szarego
czelnione przew ietrzyć. Uskuteczniam y to przez
mydła, 1 kg. w aty i 10 sztuk opatrunków.
równoczesne otw arcie okien i drzwi. O ile okno
Możemy wiÄ™c spokojni być o los naszych ro­
w pomieszczeniu uszczelnionem zostało zamurowane
dzin w czasie ataków lotniczo-gazowych o ile bÄ™­
lub na staÅ‚e zabite deskam i lub okiennicami, prze­
dziemy siÄ™ Å›ciÅ›le stosowali do powyższych w ska­
wietrzyć możemy pomieszczenie przez otwarcie
zówek.
drzwi do sąsiedniej ubikacji w której otw ieram y
okna.
t
Urządzenie wewnętrzne pomieszczenia
i
uszczelnionego.
Chcąc pogłębić wiadomości w zakresie obrony
przeciwgazowej zapisujcie siÄ™ na kursy inform acyj­
Pomieszczenie uszczelnione jako m iejsce w któ-
ne urzÄ…dzane przez LigÄ™ Obrony Pow ietrznej i Prze­
:rem wypadnie caÅ‚ej rodzinie nieraz w różnych po­
ciwgazowej, k tóra je s t jedyną organizacją powołaną
rach dniach przez kilka godzin przebywać, m usi
do szkolenia ludności cywilnej w obronie przeciwlot-
być tak urządzone by znajdowały się w nim jedynie
niczo-gazowe j .
przedm ioty niezbÄ™dne i nie zajm owaÅ‚y wiele prze­
Każdy obywatel w interesie wÅ‚asnego bezpieczeÅ„­
strzeni, zm niejszając tem samem ilość pow ietrza
stw a powinien być członkiem L.O.P.P.
w pomieszczeniu.
Składka wynosi zaledwie 50 groszy miesięcznie.
Powinny się więc znajdować przedm ioty takie
Zapisy przyjm ujÄ… w szystkie wojewódzkie i po­
jak prycze, łóżka, ławy, stolik, naczynie zam knięte
wiatowe oddziały L.O.P.P.
szczelnie zam iast ustępu. Znaczniejszy zapas wody,,
BIADA NARODOWI
NIEPRZYGOTOWANEMU
do obrony
przeciwlotniczo-gazowej
Zapisujcie się na członków
L. O. P. P.