15
odpowiedzi
na
nonsensowne
tezy kreacjonistów
John Rennie
AntyewolucjoniĘci, chcąc utorowa� drog� kreacjonizmowi,
atakują nauk�, ale ich zarzuty są bezpodstawne
Gdy Karol Darwin przedstawi" 143 lata temu teori� ewolucji drogą doboru naturalnego,
rozgorza"y wokó" niej zaŻarte spory. Stopniowo jednak co- keley i autor ksiąŻki Sąd nad Darwinem, przyznają, Że
raz wi�cej danych z paleontologii, genetyki, zoologii, bio- chodzi im o to, aby pos"uŻy� si� teorią inteligentnego pro-
logii molekularnej i innych dziedzin potwierdzi"o ponad jektu do wprowadzenia dyskusji o Bogu na zaj�ciach z na-
wszelką wątpliwoĘ� istnienie ewolucji. Obecnie bitw� wy- uk przyrodniczych.
grano na prawie wszystkich frontach. Prawie, gdyŻ nie B�dąc pod ostrza"em, nauczyciele i inni zwolennicy teo-
przekonano do tej teorii opinii spo"ecznej. rii ewolucji mogą si� czu� osaczeni: coraz trudniej im od-
To Żenujące, Że w XXI wieku w pał
stwie, w którym tak piera� ataki kreacjonistów. Argumenty, których ci ostatni
burzliwie rozwija si� nauka, kreacjonistom wciąŻ udaje uŻywają, to typowe chwyty oparte na nieporozumieniach
si� wmawia� politykom, s�dziom i zwyk"ym ludziom, Że (albo wr�cz jawnych k"amstwach) dotyczących ewolucji.
ewolucja to mrzonka. Prowadzą oni kampani� na rzecz MnogoĘ� i róŻnorodnoĘ� zarzutów potrafi jednak zdezo-
nauczania w szkole zamiast ewolucjonizmu  kreacjoni- rientowa� nawet osoby do� dobrze poinformowane.
zmu, na przyk"ad koncepcji  inteligentnego projektu . Pa- PoniŻsza lista odpowiedzi na niektóre najcz�stsze  nauko-
r� miesi�cy temu Rada Szkolnictwa Stanu Ohio rozwaŻa- we zastrzeŻenia przeciwko teorii ewolucji moŻe pomóc
"a nawet propozycj� wydania w tej sprawie odpowiedniego jej obroł
com. Podano takŻe ęród"a uzupe"niających infor-
zarządzenia. Niektórzy antyewolucjoniĘci, jak Philip E. macji i uzasadnienie, dlaczego dla kreacjonizmu nie po-
Johnson, profesor prawa w University of California w Ber- winno by� miejsca w podr�czniku biologii.
66 �WIAT NAUKI WRZESIEĄ 2002
1. Ewolucja to tylko teoria, Na przyk"ad umie�my na
a nie fakt czy prawo naukowe. wyspie obfitującej w nasiona
Wiele osób wynios"o ze szko- par� szybko rozmnaŻających
"y przekonanie, Że teoria to si� zi�b z ma"ymi dziobami
coĘ w po"owie drogi mi�dzy i par� wolniej si� rozradzają-
hipotezą a prawem nauko- cych zi�b o duŻych dziobach.
wym. Jednak wed"ug amery- W ciągu kilku pokoleł
wi�k-
kał
skiej National Academy of szoĘcią zasobów pokarmo-
Sciences (NAS), teoria na- wych mają szans� zaw"adną�
ukowa to  dobrze uzasadnio- te pierwsze. Ale jeĘli duŻy
ne wyjaĘnienie jakiegoĘ aspek- dziób jest przydatniejszy do
tu Ęwiata przyrodniczego, rozgniatania nasion, przewa-
uwzgl�dniające fakty, prawa, g� zyskają ptaki wielkodzio-
wnioskowania i sprawdzone be, nawet jeĘli mnoŻą si� wol-
hipotezy . �adne dodatkowe niej. Taką prawid"owoĘ� za-
dowody nie zmienią teorii obserwowa" w pionierskim
w prawo, które stanowi opi- badaniu zi�b Darwina na Ga-
sowe (cz�sto iloĘciowe) uogól- lapagos Peter R. Grant z Prin-
nienie jakiegoĘ wycinka wie- ceton University [patrz: Peter
dzy. Kiedy wi�c naukowcy R. Grant  Dobór naturalny
mówią o teorii ewolucji albo a zi�by Darwina ; �wiat Na-
dajmy na to, o teorii atomo- uki, grudzieł
1991]
wej budowy materii bądę teo- MUSZLA �ODZIKA: wytwór ewolucji MoŻna wi�c wskazywa� na
czy zamys" projektanta?
rii wzgl�dnoĘci, nie wyraŻają walory przystosowawcze
przez to Żadnych zastrzeŻeł
okreĘlonej cechy bez potrze-
co do jej prawdziwoĘci. by odwo"ywania si� do prze-
Oprócz teorii ewolucji  ŻywalnoĘci w danych warun-
czyli koncepcji rozwoju zachodzącego dzi�ki dziedzicznym kach: grube dzioby są po prostu przydatniejsze do
zmianom  moŻna teŻ rozwaŻa� fakt ewolucji. NAS definiu- rozgniatania twardych nasion. Unikamy w ten sposób pu-
je go jako  powtarzalną obserwacj�, którą moŻna uzna� za "apki b"�dnego ko"a.
prawdziwą dla wszelkich praktycznych zastosował
 . Zapis
kopalny i liczne inne dowody Ęwiadczą, Że organizmy ewolu- 3. Ewolucja jest nienaukowa, poniewaŻ nie da si� jej
owa"y w czasie. Cho� nikt nie obserwowa" tych przemian bez- sprawdzi� ani sfalsyfikowa�. Twierdzenia ewolucjonistów
poĘrednio, dowody poĘrednie są wyraęne, jednoznaczne i prze- dotyczą wydarzeł
, których nikt nie obserwowa"
konujące. i nie da si� ich powtórzy� w laboratorium.
Wszelkie nauki przyrodnicze opierają si� na poĘrednich W tym ca"kowitym odrzucaniu teorii ewolucji pomija si� istot-
dowodach. Na przyk"ad fizycy nie mogą bezpoĘrednio zaob- ny podzia" na mikro- i makroewolucj�. Pierwsza dotyczy
serwowa� cząstek subatomowych, lecz wnioskują o ich ist- zmian wewnątrzgatunkowych w czasie, mogących prowa-
nieniu m.in. na podstawie charakterystycznych Ęladów prze- dzi� do specjacji, czyli powstania nowych gatunków. Druga
lotu w komorze mg"owej. NiemoŻnoĘ�  bezpoĘredniej natomiast  przemian grup na szczeblu ponadgatunkowym.
obserwacji nie podwaŻa wniosków fizyków. Odtwarzając pokrewieł
stwa róŻnych organizmów, cz�sto ko-
rzysta si� z zapisu kopalnego i porównał
sekwencji DNA.
2. Koncepcja doboru naturalnego to tautologia: Obecnie nawet wi�kszoĘ� kreacjonistów przyznaje, Że mi-
przeŻywają najlepiej dostosowani, a za najlepiej kroewolucj� potwierdzono w badaniach laboratoryjnych (na
dostosowanych uwaŻa si� tych, którzy przeŻyją. liniach komórkowych, roĘlinnych czy muszek owocowych)
 PrzeŻycie najlepiej dostosowanych to potoczne okreĘlenie i terenowych (jak badania Granta nad zmianami kszta"tu dzio-
doboru naturalnego, ale naukowe definicje odwo"ują si� do ba zi�b z Galapagos). Dobór naturalny i inne mechanizmy 
zróŻnicowanej przeŻywalnoĘci i rozrodczoĘci. Zamiast wi�c na przyk"ad mutacje chromosomowe, symbioza czy krzyŻowa-
okreĘla�, które gatunki są  lepiej lub gorzej dostosowane , nie si� (hybrydyzacja)  mogą z czasem doprowadzi� do
moŻna okreĘli� ich sukces rozrodczy w danych warunkach. ogromnych przeobraŻeł
populacji.
ZIóBY DARWINA NA GALAPAGOS wykazują przystosowawcze zróŻnicowanie kszta"tu dzioba.
WRZESIEĄ 2002 �WIAT NAUKI 67
LAYNE KENNEDY
Corbis
(
na górze
); PATRICIA J. WYNNE (
na dole
)
Badania nad makroewolucją wymagają wyciągania wnio- Warto zauwaŻy�, Że koncepcja falsyfikowalnoĘci jako pro-
sków ze skamienia"oĘci i podobieł
stw budowy DNA, a nie bierza jakoĘci nauki pojawi"a si� w pracach filozofa Karla Pop-
prowadzenia bezpoĘrednich obserwacji. W naukach  histo- pera w latach trzydziestych. Nowsze interpretacje jego myĘli
rycznych , badających zjawiska i procesy zachodzące na prze- doprowadzi"y do z"agodzenia najskrajniejszej wersji tej zasa-
strzeni dziejów (obejmujących oprócz biologii ewolucyjnej dy w"aĘnie dlatego, Że w przeciwnym razie wyklucza"aby ona
takŻe astronomi�, geologi� i archeologi�), moŻna przecieŻ te- uprawianie zbyt wielu ewidentnie naukowych dziedzin.
stowa� hipotezy, sprawdzając, czy przystają one do posiada-
nych Ęwiadectw i czy wynikają z nich sprawdzalne przewi- 4. Naukowcy coraz cz�Ęciej wątpią w prawdziwoĘ� teorii ewolucji.
dywania dotyczące przysz"ych odkry�. Na przyk"ad uznanie Brak dowodów, Że teoria ewolucji traci zwolenników. Wy-
istnienia ewolucji prowadzi do wniosku, Że pomi�dzy naj- starczy si�gną� po jakikolwiek numer dowolnego recenzo-
starszymi znanymi cz"owiekowatymi (sprzed oko"o 5 mln lat) wanego czasopisma biologicznego, by znaleę� artyku"y wspie-
a cz"owiekiem nowoczesnym anatomicznie (który pojawi" si� rające lub rozbudowujące badania ewolucyjne, a przynajmniej
oko"o 100 tys. lat temu) powinniĘmy odnajdowa� istoty o ce- uznające teori� ewolucji za fundamentalną koncepcj� wspó"-
chach coraz mniej ma"pich i coraz bardziej ludzkich. I takie czesnej biologii.
zjawisko rzeczywiĘcie stwierdzono na podstawie zapisu kopal- Nie ma natomiast powaŻnych publikacji naukowych kwe-
nego. Nie powinno natomiast by�  i nie ma  znalezisk ska- stionujących istnienie ewolucji. W po"owie lat dziewi��dzie-
mienia"oĘci cz"owieka nowoczesnego anatomicznie towarzy- siątych George W. Gilchrist z University of Washington w ty-
szących szczątkom mezozoicznych dinozaurów (w warstwach siącach czasopism specjalistycznych poszukiwa" artyku"ów
geologicznych sprzed ponad 65 mln lat). Przewidywania bio- o  inteligentnym projekcie lub  kreacjonizmie naukowym .
logii ewolucyjnej są zwykle znacznie bardziej szczegó"owe Nie znalaz" ani jednego. Równie bezowocne by"y prowadzo-
niŻ powyŻsze i badacze stale je weryfikują. ne w ciągu ostatnich dwóch lat niezaleŻne poszukiwania Bar-
Teori� ewolucji da"oby si� podwaŻy� takŻe w inny sposób. bary Forrest z Southeastern Louisiana University i Lawren-
GdybyĘmy byli w stanie udokumentowa� samorództwo cho�- ce a M. Kraussa z Case Western Reserve University.
by jednej z"oŻonej formy Życia z materii nieoŻywionej, wtedy KreacjoniĘci uwaŻają, Że dogmatycznie myĘlący naukowcy
moŻna by twierdzi�, Że przynajmniej cz�Ę� form kopalnych po- odrzucają z góry ich dowody. Tymczasem wed"ug redakto-
wsta"a w ten sposób. Gdyby pojawili si� inteligentniejsi od rów Nature, Science i innych wiodących czasopism nauko-
nas kosmici i przypisali sobie stworzenie Życia na Ziemi (lub wych, wĘród nap"ywających do redakcji maszynopisów bar-
przynajmniej poszczególnych gatunków), takŻe rzuci"oby to dzo rzadko zdarzają si� antyewolucyjne. Niektórzy przeciwnicy
cieł
na teori� ewolucji. Ale nikomu nie uda"o si� dotąd przed- teorii ewolucji mają na swym koncie artyku"y opublikowane
stawi� tego rodzaju dowodów. w powaŻnych pismach. Nie atakują w nich jednak teorii ewo-
lucji wprost ani nie wysuwają argumentów kreacjonistycz-
nych, lecz co najwyŻej wskazują na nierozwiązywalnoĘ� pew-
nych problemów ewolucyjnych (czego nikt nie kwestionuje).
Krótko mówiąc, kreacjonistom brakuje argumentów, które
pozwala"yby naukowcom traktowa� ich serio.
5. RóŻnice zdał
mi�dzy biologami ewolucyjnymi wskazują,
jak ma"o jest naukowych dowodów istnienia ewolucji.
Biolodzy ewolucyjni zawzi�cie dyskutują na róŻne tematy:
mechanizmów specjacji, tempa zmian ewolucyjnych, pocho-
dzenia ptaków od dinozaurów, odr�bnoĘci gatunkowej nean-
AUSTRALOPITHECUS A. AFRICANUS
dertalczyków i ludzi nowoczesnych anatomicznie oraz wiele
AFARENSIS
innych. Są to typowe debaty, jakie toczą równieŻ przedsta-
wiciele innych dziedzin nauki. Zarazem jednak ewolucja jest
w biologii powszechnie przyjmowana jako fakt i koncepcja
przewodnia.
Niestety, nieuczciwi kreacjoniĘci wyrywają róŻne stwier-
dzenia naukowców z kontekstu, by wyolbrzymi� i zniekszta"-
ci� ich rozbieŻne poglądy. Ktokolwiek mia" okazj� zapozna�
WCZESNY HOMO si� z dorobkiem paleontologa Stephena Jaya Goulda z Ha-
rvard University, wie, Że ów wspó"autor koncepcji równowag
przestankowych (nieciąg"ych stanów równowagi) by" jednym
z najbardziej elokwentnych obroł
ców i popularyzatorów teo-
rii ewolucji. (Wed"ug hipotezy równowag przestankowych 
punctuated equilibria  wyjaĘniającej prawid"owoĘci zapisu
kopalnego, wi�kszo� przemian ewolucyjnych zachodzi w sto-
H. ERECTUS H. SAPIENS
sunkowo krótkich odcinkach czasu geologicznego, obejmują-
cych wszakŻe wiele setek pokoleł
). KreacjoniĘci lubują si�
CZASZKI niektórych hominidów kopalnych
i cz"owieka nowoczesnego anatomicznie (Homo sapiens). jednak w wyjmowaniu z obszernej twórczoĘci Goulda zdał

mających sugerowa�, Że wątpi" on w ewolucj�, natomiast
68 �WIAT NAUKI WRZESIEĄ 2002
PRZEDRUK ZA ZGODŃ WADSWORTH/THOMSON LEARNING Z
BIOLOGY: CONCEPTS AND APPLICATIONS
, CECIE STARR, � 1991
równowagi przestankowe przedstawiają tak, jakby opisywa- moŻliwych ciągów liter tej d"ugoĘci. Tymczasem w latach osiem-
"y powstawanie gatunków z dnia na dzieł
albo wyklucie si� dziesiątych Richard Hardison z Glendale College napisa" pro-
ptaków z gadzich jaj. gram komputerowy, który generowa" losowe ciągi liter, zacho-
Kiedy wi�c kreacjonista przedstawi nam fragment dzie"a wując litery w po"oŻeniach przypadkiem trafnie obsadzonych
znanego autorytetu naukowego, który jakoby kwestionuje ist- (a zatem selekcjonując frazy podobne do Hamletowskiej). Pro-
nienie ewolucji, naleŻy domaga� si� pokazania owego cytatu gram ten uk"ada" prawid"owy ciąg liter Ęrednio po zaledwie
w szerszym kontekĘcie. W zdecydowanej wi�kszoĘci przypad- 336 iteracjach (w niespe"na pó"torej minuty). Jeszcze bardziej
ków okazuje si�, Że rzekomego atakowania teorii ewolucji zdumiewa fakt, Że odtworzenie tą metodą ca"ego dramatu Szek-
w ogóle nie ma. spira zajmowa"o jedynie cztery i pó" doby.
6. Skoro ludzie pochodzą od ma"p, to dlaczego wciąŻ 9. Druga zasada termodynamiki g"osi, Że wszelkie uk"ady
jeszcze one Żyją? z czasem stają si� coraz mniej uporządkowane. Komórki
Ten zaskakująco popularny argument odzwierciedla ignoran- nie mog"y zatem powsta� z materii nieoŻywionej,
cj� antyewolucjonistów. Po pierwsze, ewolucjoniĘci nie twier- a wielokomórkowce z jednokomórkowców.
dzą, Że cz"owiek pochodzi od ma"py; mówią jedynie, Że ma"- Argument ten to wynik niezrozumienia II zasady termody-
py i ludzie mieli wspólnego przodka. namiki. Gdyby by" s"uszny, nie by"oby kryszta"ów ani p"atków
Absurd tego zarzutu obnaŻa jego parafraza  skoro dzieci Ęniegu, bo i one są strukturami z"oŻonymi powstającymi sa-
pochodzą od doros"ych, to dlaczego doroĘli wciąŻ jeszcze Ży- morzutnie z nieuporządkowanych elementów.
ją? . Nowe gatunki powstają, gdy populacje organizmów od"ą-
czają si� od macierzystego pnia rodowego i dochodzi u nich
 BÓG STWORZY� CZ�OWIEKA
do nagromadzenia tylu róŻnic, Że nie mogą si� juŻ krzyŻo- W OBECNEJ POSTACI OKO�O 10 TYS. LAT TEMU
wa� ze swymi pobratymcami. Gatunek wyjĘciowy moŻe na-
�rednie lub niepe"ne Ęrednie
tomiast trwa� albo wymrze�.
7. Teoria ewolucji nie wyjaĘnia powstania Życia na Ziemi.
College
Pochodzenie Życia pozostaje nadal w duŻej mierze tajemnicą,
ale biochemicy wiedzą juŻ, jak mog"y samorzutnie powsta�
proste kwasy nukleinowe, aminokwasy i inne cegie"ki Żywej ma-
WyŻsze
terii, a nast�pne po"ączy� si� w samopodtrzymujące i samore-
plikujące si� uk"ady, które da"y początek prakomórkom. Z ana-
Podyplomowe
liz astrochemicznych wynika, Że w przestrzeni kosmicznej
mog"a zachodzi� synteza związków organicznych, które na-
st�pnie opada"y na Ziemi� z kometami. WyjaĘnia"oby to po-
0 10 20 30 40
50 60
wstanie pewnej kategorii związków, jeĘli zwaŻy� na warunki
Odsetek akceptujących stwierdzenie
panujące przypuszczalnie na naszej planecie u jej zarania.
Łród"o: Organizacja Gallupa 1999
Niekiedy kreacjoniĘci próbują zdezawuowa� ca"ą teori� ewo-
lucji, stwierdzając, Że nauka nie jest na razie w stanie wyjaĘni�
pochodzenia Życia. Ale nawet gdyby okaza"o si�, Że Życie nie W rzeczywistoĘci II zasada termodynamiki g"osi, Że nie
powsta"o w drodze ewolucji na Ziemi (i na przyk"ad pierwsze Ży- moŻe male� ca"kowita entropia w uk"adzie zamkni�tym (tj.
we komórki sprzed miliardów lat to dzie"o kosmitów), wciąŻ takim, który nie wymienia z otoczeniem materii ani energii).
mielibyĘmy solidne dowody póęniejszej ewolucji, zgromadzone Entropia to poj�cie fizyczne odpowiadające mniej wi�cej  nie-
w wielu badaniach procesów mikro- i makroewolucyjnych. uporządkowaniu , acz róŻniące si� znacząco od potocznego
sensu tego s"owa.
8. Przypadkowe powstanie czegoĘ tak z"oŻonego, Co waŻniejsze, II zasada pozwala na miejscowe zmniejsze-
jak cząsteczka bia"ka, nie mówiąc juŻ o komórce nie entropii, jeĘli tylko w innych cz�Ęciach uk"adu nastąpi jej
czy cz"owieku, jest matematycznym niepodobieł
stwem. odpowiedni wzrost. Tak wi�c nasza planeta moŻe doĘwiad-
Przypadek odgrywa pewną rol� w ewolucji (losowe są np. cza� wzrostu z"oŻonoĘci, bo czerpie Ęwiat"o i ciep"o ze S"oł
-
mutacje, mogące da� początek nowym cechom organizmów), ca, a wzrost entropii towarzyszący przemianom termojądro-
ale nie jest motorem powstawania organizmów, bia"ek czy wym we wn�trzu naszej gwiazdy z nawiązką bilansuje ogólny
innych struktur. Przeciwnie, podstawowy mechanizm ewo- wynik. Proste organizmy mogą stawa� si� bardziej z"oŻone,
lucji odkryty przez Darwina  dobór naturalny  polega na konsumując inne organizmy lub czerpiąc ze Ęrodowiska ener-
nielosowych przemianach, gdyŻ zachowuje cechy  korzyst- gi� i materi� nieoŻywioną.
ne , a eliminuje  niekorzystne . Dopóki czynniki selekcyjne
pozostają niezmienne, dobór naturalny moŻe kierowa� ewo- 10. Fundamentalnym elementem teorii ewolucji są
lucj� w okreĘloną stron� i wytwarza� z"oŻone struktury w zdu- mutacje, ale mogą one jedynie eliminowa� cechy,
miewająco krótkim czasie. a nie przyczynia� si� do ich powstania.
Pos"uŻmy si� przyk"adem 13-literowej sekwencji BYC- Wr�cz przeciwnie, biolodzy skatalogowali wiele cech b�dą-
ALBONIEBYC. Hipotetyczny milion ma"p stukających przypad- cych skutkiem mutacji punktowych (zmian w konkretnych
kowo w klawisze w tempie jednej takiej frazy na sekund� po- miejscach DNA)  na przyk"ad oporno� rozmaitych bakte-
trzebowa"by aŻ 78 800 lat na jej wygenerowanie poĘród 2613 rii na antybiotyki.
WRZESIEĄ 2002 �WIAT NAUKI 69
Poziom wykszta"cenia
CLEO VILETT
Mutacje u zwierząt w genach homeotycznych, regulują- Dobór naturalny jest najlepiej poznanym mechanizmem
cych rozwój zarodkowy, mogą mie� bardzo z"oŻone nast�p- ewolucji, ale biolodzy rozwaŻają i stale badają moŻliwoĘci
stwa. Geny te decydują, gdzie wykszta"cą si� koł
czyny, skrzy- powstawania nowych gatunków lub z"oŻonych przystosował

d"a, czu"ki czy segmenty cia"a. Na przyk"ad u muszek wskutek mniej typowych zjawisk, m.in. genetycznych. Lynn
owocowych mutacja o nazwie Antennapedia powoduje po- Margulis z University of Massachusetts i inni dowodzą na
wstanie nóg w miejscu czu"ków. Są one oczywiĘcie bezuŻytecz- przyk"ad, Że niektóre organelle komórkowe, takie jak mito-
ne, ale wskazują, Że b"�dy genetyczne równieŻ prowadzą do chondria, wyewoluowa"y dzi�ki symbiozie pradawnych or-
wytworzenia z"oŻonych struktur, testowanych nast�pnie przez ganizmów. Zatem nauka nie kwestionuje ewolucji wskutek
dobór naturalny pod kątem ich przydatnoĘci. dzia"ania innych si" niŻ dobór. Jednak muszą one mie� cha-
Ponadto biolodzy molekularni odkryli mechanizmy, dzi�- rakter naturalny; nie moŻna odwo"ywa� si� do dzia"ał
tajem-
ki którym zmiany genetyczne mogą wykroczy� poza mutacje niczych rozumnych twórców, których istnienia naukowo nie
punktowe, co poszerza zakres moŻliwoĘci powstawania no- udowodniono.
wych cech. Modu"y funkcjonalne w obr�bie genów zostają
zatem przetasowane w nowy sposób. W DNA organizmu mo- 12. Nikt nie by" Ęwiadkiem powstania nowego gatunku.
Specjacja jest zjawiskiem doĘ� rzadkim i trwającym nieraz
setki i wi�cej lat. Rozpoznanie gatunku in statu nascendi mo-
Że by� trudne, poniewaŻ biolodzy stosują jego rozmaite defi-
nicje. Wed"ug najpowszechniejszej koncepcji gatunku biolo-
gicznego, stworzonej przez Mayra, jest to zespó" populacji
wyodr�bnionych wskutek izolacji rozrodczej, czyli zbiór or-
ganizmów, które nie mogą si� rozmnaŻa� z osobnikami spo-
za tego zbioru. Jednak praktyczne zastosowanie tej definicji
nastr�cza k"opotów w przypadku organizmów odizolowa-
nych geograficznie, Ęrodowiskowo albo rozmnaŻających si�
bezp"ciowo, jak wiele roĘlin i mikroorganizmów (oczywiĘcie,
nie da si� teŻ skrzyŻowa� skamienia"oĘci). W związku z tym
biolodzy okreĘlając przynaleŻnoĘ� gatunkową organizmu,
kierują si� cechami jego wyglądu lub zachowania.
Mimo to piĘmiennictwo naukowe obfituje w przyk"ady spe-
cjacji u roĘlin, owadów i nicieni. Badacze poddawali orga-
nizmy rozmaitym rodzajom doboru  na okreĘlone cechy ana-
tomiczne, zachowania godowe, preferencje siedliskowe i inne
 uzyskując w efekcie populacje osobników nie krzyŻujących
si� z pobratymcami z zewnątrz. Na przyk"ad William R. Rice
z University of New Mexico i George W. Salt z University of
California w Davis selekcjonując grup� muszek owocowych
pod kątem preferencji do okreĘlonych siedlisk i hodując je
oddzielnie przez 35 pokoleł
, uzyskali osobniki, które nie
WI� BAKTERYJNA  schemat budowy.
chcia"y si� juŻ krzyŻowa� z muszkami przystosowanymi do
bardzo odmiennych siedlisk.
Że dojĘ� do przypadkowej duplikacji (podwojenia) ca"ych ge-
nów i powstania nadwyŻek kopii, które b�dą swobodnie mu- 13. EwolucjoniĘci nie potrafią wskaza� Żadnych
towa� w geny kodujące nowe, z"oŻone cechy. Porównując skamienia"oĘci form przejĘciowych  na przyk"ad istoty
DNA bardzo róŻnorodnych organizmów, wykazano na przy- b�dącej pó" gadem, pó" ptakiem.
k"ad, Że w ten w"aĘnie sposób wyewoluowa"a w ciągu milio- W rzeczywistoĘci paleontolodzy dysponują wieloma przyk"a-
nów lat rodzina bia"ek zwanych globinami. dami skamienia"oĘci o budowie poĘredniej mi�dzy rozmaity-
mi grupami systematycznymi. Jedną z najs"ynniejszych jest
11. Dobór naturalny moŻe wyjaĘni� fakt istnienia praptak (Archaeopteryx), który prezentuje mozaik� cech ana-
mikroewolucji, ale nie powstawanie nowych gatunków tomicznych ptaków i dinozaurów. Odkryto teŻ innych jego
i wyŻszych jednostek systematycznych. upierzonych, bardziej lub mniej ptasich, wymar"ych krew-
Dysponujemy obszerną wiedzą na temat mechanizmów po- niaków. Ewolucj� wspó"czesnych koni moŻna przeĘledzi�
wstawania gatunków w drodze doboru naturalnego. Przyk"a- w zapisie kopalnym, poczynając od maleł
kiego Hyracothe-
dem moŻe by� model specjacji allopatrycznej, opracowany rium (Eohippus). Walenie mia"y lądowych przodków, a ogni-
przez Ernsta Mayra z Harvard University. Oddzielenie barie- wa poĘrednie obejmują takie formy, jak Ambulocetus i Ro-
rą geograficzną jednej z populacji gatunku sprawia, Że moŻe dhocetus [patrz: Kate Wong  Ssaki  zdobywcy oceanów ;
ona podlega� odmiennym naciskom selekcyjnym, prowadzą- �wiat Nauki, maj 2002]. Skamienia"e muszle pozwalają prze-
cym do jej odr�bnoĘci. JeĘli róŻnice staną si� tak duŻe, Że Ęledzi� trwającą miliony lat ewolucj� róŻnych mi�czaków.
osobniki izolowanej populacji nie b�dą krzyŻowa"y si� z osob- Znamy formy kopalne hominidów b�dących ogniwami po-
nikami populacji wyjĘciowej, b�dzie to oznacza"o powstanie Ęrednimi mi�dzy nami a naszymi ma"poludzkimi przodkami,
nowego gatunku. takimi jak australopitek Lucy.
70 �WIAT NAUKI WRZESIEĄ 2002
CLEO VILETT
Tymczasem kreacjoniĘci ignorują zapis kopalny. Twierdzą, czy te same. PodwaŻają teori� ewolucji, starając si� wykaza�,
Że archeopteryks nie jest brakującym ogniwem mi�dzy gada- Że nie moŻna nią wyt"umaczy� obserwowanej z"oŻonoĘci Ży-
mi a ptakami, lecz jedyne wymar"ym ptakiem o pewnych ga- cia, po czym wyciągają wniosek, Że jedynym alternatywnym
dzich cechach. �ądają od ewolucjonistów przed"oŻenia ja- wyjaĘnieniem jest zaprojektowanie wszystkich istot przez nie-
kiejĘ dziwacznej chimery  stwora nie dającego si� zaliczy� do znanego, inteligentnego twórc�.
Żadnej znanej jednostki taksonomicznej. A nawet jeĘli kre-
acjonista przyzna, Że dana skamienia"oĘ� ma cechy poĘrednie 15. Z najnowszych odkry� wynika, Że nawet na poziomie
mi�dzy dwiema grupami, b�dzie si� domaga� przedstawie- mikroĘwiata z"oŻonoĘ� Żywych struktur jest tak wielka,
nia dalszych skamienia"oĘci przejĘciowych, tym razem mi�- iŻ nie mog"a powsta� w wyniku ewolucji.
dzy ogniwem poĘrednim a jedną z grup. MoŻe takie irytujące  Nieredukowalna z"oŻonoĘ� (irreducible complexity) to bo-
Żądania powtarza� w nieskoł
czonoĘ�, stawiając wygórowa- jowe zawo"anie Michaela J. Behego z Lehigh University, au-
ne oczekiwania w odniesieniu do niekompletnego z oczywi- tora Darwin s Black Box: The Biochemical Challenge to Evo-
stych przyczyn zapisu kopalnego. lution (Czarna skrzynka Darwina: biochemiczne wyzwanie
EwolucjoniĘci mogą si� jednak powo"a� na niezaleŻne do- dla ewolucji). Jako jej przyk"ad Behe wybra" pu"apk� na my-
wody dostarczone przez biologi� molekularną. Wszystkie or-
ganizmy mają wiele wspólnych genów, ale zgodnie z mode-
lem ewolucyjnym budowa tych genów i kodowanych przez EWOLUCJA BIA�EK ODZWIERCIEDLA DZIEJE RODOWE
nie produktów powinna si� róŻni� w przypadku róŻnych ga-
Ptaki a gady
tunków w stopniu odpowiadającym ich pokrewieł
stwu ewo-
Ssaki a gady
lucyjnemu. Genetycy mówią o  zegarze molekularnym , któ-
Gady a ryby
ry tyka, odkąd rozesz"y si� drogi przodków tych gatunków. 200
Kr�gowce a owady
Te molekularne dane wskazują na stopnie pokrewieł
stwa róŻ-
nych organizmów na przestrzeni dziejów.
160
14. Istoty Żywe mają niezwykle z"oŻone struktury
Fibrynopeptyd
i mechanizmy  na poziomie anatomicznym,
120
komórkowym czy molekularnym  które nie mog"yby
funkcjonowa�, gdyby zabrak"o w nich jakiegokolwiek
elementu. Nasuwa si� wi�c wniosek, Że nie mogą by�
80
Hemoglobina
wytworem ewolucji, a jedynie inteligentnego projektu.
Ten  argument doskona"oĘci projektu  jeden z najstarszych
 jest podstawą wi�kszoĘci najnowszych ataków na teori�
40
ewolucji. W roku 1802 teolog William Paley napisa": jeĘli zda-
Cytochrom c
rzy"o si� komuĘ znaleę� na polu zegarek, do najrozsądniej-
szego wniosku dojdzie, uznając, Że ktoĘ go tam zgubi", a nie,
0
Że pojawi" si� tam w wyniku dzia"ania si" przyrody. A zatem
0 200 400 600 800 1000
najbardziej z"oŻone cechy Żywych istot muszą by� dzie"em
Czas ewolucji od wspólnego przodka (w mln lat)
bezpoĘredniej ingerencji Stwórcy. Dzie"o O powstawaniu ga-
tunków moŻna by uzna� za odpowiedę Paleyowi. Darwin wy-
jaĘni" w nim, jak naturalne si"y doboru, dzia"ając na dzie- szy  mechanizm, który nie moŻe dzia"a�, jeĘli zabraknie ja-
dziczne cechy, mogą z czasem kszta"towa� skomplikowane kiejkolwiek jego cz�Ęci, te natomiast jako odr�bne elementy
struktury organizmów. są bezuŻyteczne. To samo dotyczy nie tylko tego urządzenia
Pokolenia kreacjonistów próbowa"y zada� k"am Darwino-  twierdzi Behe  ale równieŻ wici bakteryjnej, organellum
wi, podając jako przyk"ad oko, struktur�, która nie mog"a po- ruchu dzia"ającego niczym silnik "odzi. Wi� zbudowana jest
wsta� w drodze ewolucji. Krytycy ci rozumują nast�pująco: z bia"ek sk"adających si� na elementy  silnika , z"ączki i inne
wzrok zaleŻy od idealnego dopasowania do siebie poszczegól- sk"adniki, którym nazwy nada"by zapewne inŻynier. Behe
nych cz�Ęci oka. Dobór naturalny nie sprzyja Żadnym for- twierdzi, Że moŻliwoĘ� powstania takiego uk"adu wskutek
mom poĘrednim koniecznym podczas ewolucji tego narzą- przemian ewolucyjnych jest praktycznie zerowa, a to wskazu-
du  jaki poŻytek mia"oby zwierz� z po"ówki oka? Uprzedzając je na inteligentny projekt. Podobne wnioski wysuwa w przy-
takie zastrzeŻenia, Darwin napisa", Że nawet  niedoskona"e padku mechanizmu krzepni�cia krwi i innych procesów bio-
oczy mog"y przynosi� korzyĘci (umoŻliwiając np. przemiesz- chemicznych.
czanie si� w kierunku Ęwiat"a), dzi�ki czemu trwa"y i dosko- Biolodzy ewolucyjni mają jednak odpowiedę na jego za-
nali"y si�. Biologia przyzna"a s"usznoĘ� Darwinowi: badacze rzuty. Po pierwsze, istnieją wici o prostszej budowie, a to do-
odkryli w królestwie zwierząt najrozmaitsze prymitywne oczy wodzi, Że do ich dzia"ania nie są niezb�dne wszystkie ele-
i narządy Ęwiat"oczu"e, a nawet przeĘledzili ewolucj� oka menty z przyk"adu Behego. Te skomplikowane sk"adniki owego
dzi�ki genetyce porównawczej (wydaje si� obecnie, Że oczy narządu ruchu mają swoje prekursory w przyrodzie, co wy-
wyewoluowa"y niezaleŻnie u kilku grup organizmów). kazali Kenneth R. Miller z Brown University i inni. Wi� bar-
Obecnie zwolennicy  inteligentnego projektu (intelligent dzo przypomina struktur�, za pomocą której pa"eczka dŻu-
design) uŻywają bardziej wyszukanych argumentów niŻ ich po- my (Yersinia pestis) wstrzykuje do komórki toksyny. Sedno
przednicy, ale cele i uzasadnienia pozosta"y w gruncie rze- w tym, Że elementy sk"adające si� na wi� bakteryjną, którym
WRZESIEĄ 2002 �WIAT NAUKI 71
Stopieł
odmiennoĘci mi�dzy bia"kami
(odsetek róŻnic w sekwencjach aminokwasów)
CLEO VILETT
Behe przypisuje przydatnoĘ� wy"ącznie jako podzespo"om ku procesu losowego. Jedyny logiczny wniosek  powtarza
nap�dowym, mogą pe"ni� róŻne funkcje, sprzyjające jej ewo- Dembski 200 lat póęniej za Paleyem  to uznanie, Że Życie
lucji. Ostateczne powstanie wici mog"o polega� tylko na no- zosta"o stworzone i zaprojektowane przez jakąĘ nadludzką
wej kombinacji skomplikowanych podzespo"ów. Podobnie inteligencj�.
proces krzepni�cia krwi, jak wynika z badał
Russella F. Do- W argumentacji Dembskiego są jednak luki. B"�dne jest
olittle a z University of California w San Diego, najwyraęniej na przyk"ad rozumowanie, Że ca"a przestrzeł
potencjalnych
obejmuje modyfikacje i udoskonalenia bia"ek pierwotnie pe"- odpowiedzi musi si� sprowadza� do wyboru mi�dzy proce-
niących funkcje trawienne. Tak wi�c owa z"oŻonoĘ�, na któ- sami losowymi a rozumnym projektantem. Badania nad
rą powo"uje si� Behe jako na dowód inteligentnego projek- uk"adami nieliniowymi i automatami komórkowymi prowa-
tu, wcale nie jest nieredukowalna. dzone m.in. w Santa Fe Institute wykaza"y, Że proste niekie-
Inny rodzaj z"oŻonoĘci   okreĘlona z"oŻonoĘ� (specified runkowe procesy mogą prowadzi� do powstawania bardzo
complexity) jest podstawą argumentacji  inteligentno-projek- skomplikowanych struktur. Tak wi�c cz�Ę� obserwowanej
towej Williama A. Dembskiego z Baylor University, przed- z"oŻonoĘci organizmów moŻe by� wynikiem zjawisk przy-
stawionej w The Design Inference (Wniosek: projekt) i No Free rodniczych, które na razie ledwie rozumiemy. Ale to co inne-
Lunch (Nic za darmo). Zasadniczo sprowadza si� ona do te- go niŻ twierdzenie, Że z"oŻonoĘ� ta nie mog"a powsta� w spo-
go, Że istoty Żywe są zbyt z"oŻone, by mog"y powsta� w wyni- sób naturalny.
 Kreacjonizm naukowy to contradictio in adiecto  poj�cie wewn�trznie sprzeczne.
Zasadniczym fundamentem wspó"czesnej nauki jest natu- kr�cają si� od udzielenia konkretnych odpowiedzi. Nie próbu-
ralizm metodologiczny  nauki przyrodnicze starają si� wy- ją nawet uzgodni� mi�dzy sobą rozbieŻnych wizji inteligent-
jaĘni� WszechĘwiat wy"ącznie w kategoriach obserwowal- nego konstruktora. Zamiast tego poprzestają na argumento-
nych lub sprawdzalnych mechanizmów naturalnych. Tak waniu drogą eliminacji: krytykują wyjaĘnienia ewolucyjne
wi�c fizyka opisuje jądra atomowe w konkretnych katego- jako naciągane lub niepe"ne, po czym wnioskują, Że w takim
riach materii i energii oraz sprawdza doĘwiadczalnie szcze- razie pozostaje tylko jedno wyjaĘnienie  w"aĘnie ich wersja.
gó"y tych koncepcji. Fizycy wprowadzają nowe cząstki, takie Jest to b"ąd logiczny. Nawet gdyby jedno wyjaĘnienie
jak kwarki, aby rozbudowa� swe teorie, gdy wczeĘniejsze naturalistyczne okaza"o si� mylne, nie oznacza to fa"szywoĘci
modele nie opisują zadowalająco obserwowanych zjawisk. pozosta"ych. Tym bardziej nie wskazuje na wyŻszoĘ� Żadnej
Nowe cząstki nie mają arbitralnie dobranych w"aĘciwoĘci, co z konkurencyjnych teorii inteligentnego projektu. W zasadzie
wi�cej, ich definicje obwarowane są rygorystycznymi ograni- zwolennicy tych koncepcji pozostawiają odbiorcom uzu-
czeniami, poniewaŻ muszą przystawa� do wczeĘniejszych pe"nianie luk we w"asnym zakresie  i bez wątpienia wielu
ustaleł
fizyki. podstawi w miejsce koncepcji naukowych w"asne wierzenia
Tymczasem wyznawcy hipotezy inteligentnego projektu po- religijne.
wo"ują mgliste byty, które obdarzają nieograniczonymi w"aĘci- Nauka wielokrotnie dowodzi"a, Że metodologiczny natura-
woĘciami, potrzebnymi, by upora� si� z daną zagadką. Za- lizm moŻe zmniejsza� obszary niewiedzy, znajdując coraz bar-
miast poszerza� poznanie naukowe, takie odpowiedzi tylko dziej wyczerpujące odpowiedzi na zagadki, które kiedyĘ
je zaciemniają (jak moŻna sfalsyfikowa� istnienie wszechmoc- wydawa"y si� nie do rozwiązania: na przyk"ad dotyczące
nego rozumu?). istoty Ęwiat"a, przyczyn chorób, mechanizmów funkcjono-
Inteligentny projekt oferuje niewiele odpowiedzi na za- wania mózgu. Takich samych wyjaĘnieł
na temat rodowodu
dawane pytania, na przyk"ad kiedy i jak inteligentny projek- obecnego Żywego Ęwiata dostarcza teoria ewolucji. Kre-
tant ingerowa" w dzieje Życia? Stwarzając DNA? Pierwszą acjonizm nie wnosi Żadnych wartoĘci poznawczych do tego
komórk�? Pierwszego cz"owieka? Czy kaŻdy gatunek zosta" wysi"ku intelektualnego.
zaprojektowany oddzielnie, czy powsta"o tylko kilka form wyj-
T"umaczy"
Ęciowych? Zwolennicy inteligentnego projektu zwykle wy- Karol Sabath
JE�LI CHCESZ WIEDZIE� WIóCEJ
How to Debate a Creationist: 25 Creationists Arguments and 25 Evo- ruje bardzo szczegó"owe (niekiedy nawet zbyt specjalistyczne dla
lutionists Answers. Michael Shermer. Skeptics Society, 1997. Pog"�- laików) i obszernie udokumentowane ęród"owo omówienia wszel-
bione repliki na zarzuty omówione w artykule, a takŻe na inne za- kich zarzutów wysuwanych przez kreacjonistów przeciwko ewolucjo-
strzeŻenia natury filozoficznej. Rzetelne artyku"y na temat debaty nizmowi.
ewolucjonistów z kreacjonistami moŻna teŻ znaleę� w czasopiĘmie National Center for Science Education (www.ncseweb.org). Jedyna
Skeptic: www.skeptic.com amerykał
ska organizacja specjalizująca si� w obronie nauczania teo-
Science and Creationism: A View from the National Academy of rii ewolucji przed atakami kreacjonistów. Udost�pnia wiadomoĘci przy-
Sciences. Wyd. II. National Academy Press, 1999. Broszura wspar- datne w demaskowaniu dezinformacji oraz Ęledzi zakusy kreacjoni-
ta autorytetami czo"owych naukowców amerykał
skich. ChociaŻ jej stów w zakresie prawodawstwa  doskona"e ęród"o aktualnoĘci na
za"oŻenie  zwi�z"oĘ� i przejrzystoĘ�  zrealizowano kosztem szczegó- temat publicznej debaty wokó" nauczania biologii w USA.
"owoĘci argumentów, stanowi jednak wymowny dowód, Że najwybit- Witryna sieci telewizyjnej PBS (www.pbs.org/wgbh/evolution/). Za"o-
niejsi naukowcy bez zastrzeŻeł
opowiadają si� za ewolucją. Dost�p- Żona jako dope"nienie siedmioodcinkowego serialu popularnonaukowe-
na takŻe pod adresem: www7.nationalacademies.org/evolution/ go Evolution, jest pomocna w poznaniu biologii ewolucyjnej. Obejmu-
Archiwum Talk.Origins (www.talkorigins.org). Wszechstronny i szcze- je takŻe narz�dzia multimedialne do nauczania tej dziedziny. Przydatna
gó"owy zasób internetowy obejmujący przydatne opracowania w objaĘnianiu teorii ewolucji niedowiarkom moŻe by� takŻe ksiąŻka Evo-
i komentarze, które ukazywa"y si� w dyskusjach usenetowych. Ofe- lution Carla Zimmera (HarperCollins 2001).
72 �WIAT NAUKI WRZESIEĄ 2002
Kreacjonizm a sprawa polska Karol Sabath
minionym pó"wieczu polscy naukowcy przyzwyczaili si� dzie, a są one przeróbką starego argumentu teologii naturalnej:
Wtraktowa� kreacjonizm jako egzotyczną ciekawostk� do- skoro zegarek jest efektem pracy inteligentnego zegarmistrza, to
tyczącą g"ównie Po"udnia Stanów Zjednoczonych, gdzie trady- niezwykle skomplikowane dzie"o stworzenia tym bardziej wy-
cyjnie silne są wp"ywy fundamentalistycznych od"amów chrze- maga"o rozumnego Stwórcy.
Ęcijał
stwa. W Europie kreacjonizm,  geologia potopowa W Polsce takiej argumentacji kreacjonistów, pozbawionej
i podobne nurty znajdowa"y oddęwi�k nie wi�kszy niŻ koncep- jawnych odniesieł
religijnych, uleg", jak si� wydaje, prof. Kazi-
cje p"askiej Ziemi. G"ówne kierunki pseudonaukowe, z którymi mierz Jodkowski, filozof z WSP w Zielonej Górze. W Metodolo-
zmagali si� popularyzatorzy nauki, wiąza"y si� z astrologią, gicznych aspektach kontrowersji kreacjonizm-ewolucjonizm
ufologią,  paleoastronautyką (daenikenizmem), zjawiskami dostrzeg" nieprzystawalnoĘ� kreacjonizmu do nauk przyrodni-
paranormalnymi czy parapsychicznymi. czych, wzią" jednak za dobrą monet� standardowy pakiet argu-
Przez wiele lat w Polsce z poglądami kreacjonistycznymi moŻ- mentów antyewolucyjnych, "ącznie z dającymi do myĘlenia na-
na by"o si� zetkną� przede wszystkim w t"umaczonej z angielskie- wet komuĘ nie mającemu wiedzy biologicznej zestawieniami
go literaturze misyjnej �wiadków Jehowy oraz niezbyt u nas li- cytatów, z których wynika, Że prawie wszyscy wybitni ewolu-
czebnych m"odych koĘcio"ów protestanckich (np. adwentystów). cjoniĘci zdecydowanie krytykują wspó"tworzoną przez siebie
KoĘció" katolicki natomiast stopniowo akceptowa" autonomi� teori�. KsiąŻka, entuzjastycznie powitana przez kreacjonistów ja-
nauk przyrodniczych, z ewolucjonizmem w"ącznie. W 1996 ro- ko uprawomocnienie ich tez na gruncie metodologii nauki,
ku Jan Pawe" II w pos"aniu do Papieskiej Akademii Nauk uzna" otrzyma"a nagrod� Ministra Edukacji Narodowej, którym by"
ewolucj� za  wi�cej niŻ teori� (obecnie KoĘció" zastrzega si� wówczas prof. Miros"aw Handke.
jedynie, Że nie mog"a powsta� w drodze ewolucji dusza nie- �wiadczy to, jak dalece wątki pseudo- i paranaukowe przeni-
Ęmiertelna, ale oczywiĘcie nie jest to przedmiot dociekał
nauk kają do oficjalnego obiegu (ówczesny premier prof. Jerzy Buzek
przyrodniczych). na oczach telewidzów wzią" udzia" w prezentacji piramidki
Od kilkunastu lat roĘnie jednak aktywnoĘ� rodzimych kre- energetyzującej, profesor fizyki namaĘci" swym autorytetem wa-
acjonistów, przyznających si� cz�sto do katolicko-narodowych welski czakram energetyczny, a budynki sejmowe zosta"y  od-
poglądów. DuŻą rol� odegra" tu zw"aszcza prof. Maciej Gier- czynione przez radiestetów i energoterapeutów). W po"ączeniu
tych, genetyk drzew iglastych, obecnie pose" LPR, publikując z zanikiem rzetelnej popularyzacji nauki prowadzi to do zalewu
najpierw na "amach Rycerza Niepokalanej, a nast�pnie w wy- spo"eczeł
stwa poglądami antynaukowymi i szarlatanerią. Jak
dawnictwie Michalineum przek"ad ksiąŻki Na bezdroŻach teo- wynika z niedawnego sondaŻu odsetek osób o poglądach kre-
rii ewolucji, autorstwa amerykał
skiego prawnika Philipa E. acjonistycznych jest u nas podobny jak w Ameryce  blisko po-
Johnsona, wymienianego w artykule Johna Renniego. "owa respondentów uwaŻa"a, Że cz"owiek zosta" niedawno stwo-
Cho� kreacjoniĘci naleŻący do poszczególnych grup są niezbyt rzony w obecnej postaci  i znacznie wyŻszy niŻ w krajach
ch�tni do nawiązywania dialogu, dosz"o mi�dzy nimi do wy- Europy Zachodniej czy Japonii. ZaĘ mniej wi�cej dwie trzecie
jątkowo ekumenicznej wspó"pracy. Na stronie internetowej Pol- Polaków wierzy w astrologi�, a oko"o jedna trzecia w ingerencje
skiego Towarzystwa Kreacjonistycznego moŻna dzi�ki temu zna- kosmitów na Ziemi.
leę� entuzjastyczne recenzje nie tylko róŻnych publikacji Demaskowanie argumentów kreacjonistycznych b�dzie wi�c
inspirowanych fundamentalizmem biblijnym, lecz nawet lite- waŻnym zadaniem popularyzatorów nauk przyrodniczych tak-
ratury tworzonej przez Bhaktivedanta Institute (Hare Kryszna), Że w Polsce. OczywiĘcie bezzasadne wydaje si� przekonywanie
jak Zakazana archeologia (poczytny zbiór  anomalii mają- fundamentalistów, którzy chcą tylko podeprze� apologetyczny-
cych dyskredytowa� paleontologi� i archeologi�, dowodząc mi argumentami w"asne niez"omne przekonania religijne. Na
prawdziwoĘci wedyjskiej, hinduistycznej wizji prastarych ko- szcz�Ęcie, wiele osób widzi w kwestiach pochodzenia Życia, cz"o-
rzeni ludzkoĘci). wieka, budowy WszechĘwiata i dziejów Ziemi fascynujące ob-
W dobie rozchwiania autorytetów, umacniania si� postaw szary dociekał
. I wtedy dla nich  paradoksalnie zetkni�cie
antynaukowych i antyracjonalistycznych (z pozycji New Age, ale si� z argumentami kreacjonistów moŻe by� początkiem
takŻe np. zwolenników powrotu do przedsoborowego katolicy- zainteresowania prawdziwą nauką. Wielu entuzjastów kreacjo-
zmu, uwaŻających skutki OĘwiecenia za zgubne moralnie i cy- nizmu to osoby autentycznie ciekawe Ęwiata, zbuntowane prze-
wilizacyjnie) roĘnie zagroŻenie wszelkimi formami irracjonali- ciw autorytetom i chcące samodzielnie myĘle� (dlatego negują-
zmu. Niektóre mają zresztą sk"onnoĘ� przywdziewania si� ce poglądy  narzucane przez szko"� i establishment naukowy ),
w szaty nauki. Obok spirytyzmu, który przybra" posta� badał
tylko nie mające informacji, które pozwoli"yby im dog"�bnie
nad PSI, czy innych pseudonauk, taką ewolucj� przeszed" rów- przeanalizowa� poszczególne problemy.
nieŻ kreacjonizm. Warto wi�c potraktowa� tych ludzi powaŻnie i u"atwi� im
Oprócz tradycyjnego kreacjonizmu biblijnego (który wobec dotarcie do rzetelnych ęróde" wiedzy, pokazując, Że  oficjalna na-
przestrzeganego w Ameryce konstytucyjnego rozdzia"u koĘcio- uka ma merytoryczne powody, by jednomyĘlnie popiera� para-
"a i pał
stwa nie mia" szans przenikną� na lekcje w szko"ach, cze- dygmat ewolucyjny. Celowi temu s"uŻy w"aĘnie artyku" Johna
go domagali si� jego zwolennicy) pojawi" si�  kreacjonizm na- Renniego.
ukowy , oficjalnie wypierający si� inspiracji religijnej, ale
g"oszący te same postulaty i tezy oraz pos"ugujący si� podobny- Linki do stron poĘwi�conych problematyce ewolucyjnej, w tym
mi argumentami. Kiedy podzia" kreacjonizmu na te dwa nurty polemice z argumentami kreacjonistów, moŻna znaleę� m.in.
okaza" si� fikcją, pojawi"y si� koncepcje  inteligentnego projek- w witrynach Muzeum Ewolucji PAN: www.darwin.pan.pl;
tu i  nieredukowalnej z"oŻonoĘci . Propagują je ci sami lu- www.paleo.pan.pl/museum/museumpl.htm.
WRZESIEĄ 2002 �WIAT NAUKI 73