2006/2007
DECYZJE
INWESTYCYJNE
prof. dr hab. Krzysztof Marcinek
LITERATURA
Rachunek efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych.
W. Rogowski.
Finansowa ocena przedsięwzięć inwestycyjnych przedsiębiorstw.
K. Marcinek.
Bud\etowanie kapitałów.
W. Pluta.
PWE, Warszawa 2000.
Poradnik przygotowania przemysłowych studiów feasibility.
Behrens, Havranek.
UNIDO, Warszawa 1993.
Ocena projektów publicznych.
A. Drobniak.
AE Katowice, 2005.
Ryzyko projektów inwestycyjnych.
K. Marcinek.
AE Katowice, 2001.
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
INWESTOWANIE
To działalność, która polega na anga\owaniu się w coś, w nadziei uzyskania przyszłych korzyści.
Czas w inwestycjach jest ró\ny, od kilku dni do paru lat.
W inwestycjach rzeczowych efekt inwestycyjny pojawia siÄ™ po paru latach.
Inwestycja:
1. powinna prowadzić do wzrostu wartości.
Wartość stanowi kryterium oceny inwestycji.
2. jest obarczona ryzykiem.
Im większe ryzyko, tym większa stopa zwrotu.
Inwestowanie to gra.
SPEKULACJA, HAZARD I INWESTOWANIE
Kryteria rozró\nienia:
1. motywacja.
2. czas.
Inwestor kupuje na wiele lal, spekulant odwrotnie.
3. stopa zysku.
Stopa zwrotu spekulantów jest wy\sza ni\ inwestorów.
W hazardzie wszystkie kryteria sÄ… zaostrzone.
INWESTYCJA
Def. pochodząca ze znowelizowanej Ustawy o rachunkowości:
Inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów,
uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych po\ytków, w tym równie\ z
transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które
nie są u\ytkowane przez jednostkę lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści.
PODZIAA INWESTYCJI UJCIE OGÓLNE
1. rzeczowe w aktywa materialne zwiÄ…zane z produkcjÄ….
Budowa zakładu, modernizacja linii produkcyjnej.
2. finansowe.
Instrumenty finansowe, papiery wartościowe. Mają postać kontraktów (umów) między dwoma stronami.
a. Inwestycje w lokaty bankowe.
b. W lokacyjne papiery wartościowe (po\yczkowe, udziałowe).
c. W instrumenty pochodne.
3. w nieruchomości.
Wartość nieruchomości określa wartość inwestycji.
a. W nieruchomości komercyjne.
Hotele, kina.
b. W nieruchomości ziemskie.
c. W nieruchomości mieszkaniowe.
d. W obiekty infrastruktury technicznej, nie zaliczane do rzeczowych komercyjnych.
Drogi.
e. W obiekty infrastruktury społecznej.
Szpitale, szkoły.
4. w przedmioty materialne.
Np. w dzieła sztuki, metale szlachetne, antyki, przedmioty kolekcjonerskie.
Najczęściej nabywane przez indywidualnych inwestorów.
5. w przedmioty niematerialne.
Inwestycje w prawa autorskie, patenty, badania naukowe.
6. w przedsięwzięcia kulturowo rozrywkowe.
Np. inwestycje w kluby sportowe, filmy.
7. inwestycje w e-commerce.
Inwestycje w działalność gospodarczą uzale\nioną od działania Internetu.
8. w kapitał intelektualny.
Inwestycje prowadzące do wzrostu wiedzy i umiejętności.
Mo\e to robić instytucja (szkolenia) bądz ludzie sami (samoinwestycja).
2 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PODZIAA INWESTYCJI UJCIE RACHUNKOWE
Inwestycje
Inwestycje w aktywa Inwestycje w aktywa
finansowe majÄ…tkowe
Instrumenty Instrumenty Instrumenty
Pozostałe Nieruchomości
finansowe finansowe finansowe
inwestycje inwestycyjne
pierwotne pochodne zło\one
Wartości
Ruchomości
Instrumenty na
niematerialne
inwestycyjne
rynku
i prawne
kapitałowym
Prawa Prawa
Inwestycje
własnościowe wierzycielskie
w aktywa
pieniÄ™\ne
Krajowe środki Waluty obce, Odsetki od aktywów
płatnicze dewizy finansowych
3 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
INWESTOR
jakiś podmiot, osoba fizyczna/prawna, która dysponuje kapitałem (niekoniecznie właściciel kapitału), który decyduje się
na ulokowanie tego kapitału w określone aktywa (czynności), w celu uzyskania oczekiwanych korzyści.
INWESTORZY NA RYNKU PIENIśNYM
Głównym przedmiotem są lokaty bankowe, lokaty kombinowane (część stała, część powiązana z indeksem spółek
krajowych lub zagranicznych).
W strukturze oszczędności zachodzą tendencje zbli\ające nas do tych z krajów zachodnich coraz większy udział
w funduszach inwestycyjnych.
INWESTORZY NA RYNKU KAPITAAOWYM
Przedmiotem inwestycji są głównie papiery wartościowe.
Inwestorami są głównie osoby fizyczne, prawne. Inwestorów klasyfikować mo\na ze względu na:
1. rozmiar kapitału.
2. czas inwestycji.
3. zródło kapitału.
INWESTORZY INDYWIDUALNI (NIEPROFESJONALNI)
To osoby fizyczne, przede wszystkim gospodarstwa domowe, które inwestują zgromadzone oszczędności i decyzje
podejmują najczęściej osobiście. Mogą być oni inwestorami krótko-, długoterminowymi.
Krótkoterminowi są to ci, którzy nastawieni są na jak najszybsze zrealizowanie zysku, czyli wykorzystują krótkookresowe
wahania cen rynkowych papierów wartościowych. Ich zachowania są podobne do zachowań spekulacyjnych.
Inwestorzy długoterminowi podejmują decyzje samodzielnie i z reguły inwestują w fundusze inwestycyjne.
INWESTORZY INSTYTUCJONALNI (PROFESJONALNI)
To osoby prawne, instytucje lokujące w walorach du\e kapitały powstałe z powierzonych im depozytów, składek
ubezpieczeniowych, zakupów rent (fundusze emerytalne), itd.
Inwestorów tych cechuje profesjonalizm.
SÄ… to:
1. banki komercyjne.
2. fundusze inwestycyjne.
3. Venture Capital.
4. towarzystwa ubezpieczeniowe.
5. fundusze emerytalno rentowe.
6. przedsiębiorstwa.
7. organizacja społeczna.
8. stowarzyszenie.
9. fundacja.
4 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
BANKI KOMERCYJNE
Banki komercyjne, w tym banki inwestycyjne dysponują własnymi kapitałami albo środkami powierzonymi.
FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Fundusze zbiorowego inwestowania/inwestycyjne (do niedawna fundusze powiernicze), są to instytucje finansowe, które
specjalizują się w operacji kupna/sprzeda\y papierów wartościowych, wykorzystujące kapitały powierzone im w tym celu
przez indywidualnych inwestorów, zwłaszcza posiadaczy drobnych oszczędności, którzy nie czują się na siłach, aby
samodzielnie lokować środki korzystnie i dostatecznie bezpiecznie.
Ustawa z 27. maja 2004 O funduszach inwestycyjnych.
Dziennik ustaw nr 146.
Ustawa klasyfikuje je na fundusze:
otwarte, w ka\dej chwili mo\na do niego wejść/z niego wyjść.
zamknięte, są w nich certyfikaty inwestycyjne.
VENTURE CAPITAL
SpecyficznÄ… grupÄ… funduszy sÄ… Venture Capital.
Są to takie fundusze, które wyszukują spółki, które mają du\y potencjał rozwojowy, ale nie maja pieniędzy.
Wchodzi się do tego funduszu jako właściciel, wyprowadza się to przedsiębiorstwo, które zyskuje na wartości przez co
rośnie jego wartość, co jest równowa\ne ze wzrostem cen akcji. Taki fundusz uczestniczy w zarządzaniu tym
przedsiębiorstwem, bez pobierania dywidend. Po wzroście wartości, fundusz je sprzedaje.
Są to fundusze nabywające na okres średni- i długoterminowy papiery wartościowe o charakterze właścicielskim
podmiotów gospodarczych, których walory nie są przedmiotem publicznego obrotu (nie są to spółki notowane na giełdzie)
z zamiarem ich pózniejszej odsprzeda\y w celu wycofania zaanga\owanego kapitały oraz realizacji zysków, których
podstawowym zródłem jest przyrost wartości przedsiębiorstwa.
VC szukają inwestycji wśród niewielkich firm, które nie posiadają wystarczających środków finansowych, ale posiadają
dobry pomysł na działalność gospodarczą, a więc firm o du\ym potencjale rozwojowym i tym samym posiadających
szansę na szybki wzrost wartości.
VC ma charakter kapitału własnego (to nie jest kredyt) i fundusz ma nadzieję na osiągnięcie w przyszłości zysków
kapitałowych (to zysk wynikający z ró\nicy cen akcji) znacznie przewy\szających utracone dochody z odsetek, czy
dywidend.
TOWARZYSTWA UBEZPIECZENIOWE
SÄ… to po funduszach inwestycyjnych najbardziej typowi inwestorzy.
Towarzystwa te gromadzą znaczne zasoby, co wynika z coraz bardziej rozwiniętego zakresu ubezpieczeń.
Fundusze ubezpieczają coraz więcej zjawisk, pieniędzy jest coraz więcej.
Fundusze, które gromadzą kapitały, lokują zgromadzone kapitały w postaci składek na rynku kapitałowym, głównie
w papiery wartościowe.
W ka\dym kraju towarzystwa ubezpieczeniowe lokując swój kapitał poszukują jak najlepszych lokat. W ka\dym kraju
ustawa narzuca, co mo\e być przedmiotem lokaty. Np. portfel takiego inwestora powinien być zdywersyfikowany, ale
z zastrze\eniem, \e np. w akcje mo\na ulokować nie więcej ni\ 5%, obligacje nie więcej ni\ 40%, itd.
Ustawa z dnia 22. maja O działalności ubezpieczeniowej.
Dziennik ustaw, pozycja 1151.
FUNDUSZE EMERYTALNO RENTOWE
Pozyskują one fundusze w postaci składek, które są regularne i stosunkowo łatwe do oszacowania.
Środki te są przechowywane i inwestowane przez fundusz do odejścia pracownika na emeryturę i w związku z tym,
fundusze te mają mo\liwości lokować środki w aktywa długoterminowe (np. nieruchomości).
Sposób lokowania oszczędności równie\ jest ustawowo regulowany.
Ustawa z 2004 O pracowniczych programach emerytalnych.
PRZEDSIBIORSTWA
Najczęściej jest tak, \e przedsiębiorstwa posiadające wolne środki pienię\ne starają zachować się płynność finansową
i inwestują w bezpieczne papiery o du\ej płynności bony skarbowe, obligacje skarbu państwa.
5 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PODZIAA INWESTORÓW NA RYNKU KAPITAAOWYM ZE WZGLDU NA CZAS
1. krótkoterminowi.
WykorzystujÄ… oni elementy gry rynkowej i ich zachowania ma raczej charakter spekulacyjny.
Są to przede wszystkich inwestorzy indywidualni, którzy dą\ą do zrealizowania natychmiastowego dochodu. Mogą
to być równie\ inwestorzy instytucjonalni, np. fundusze agresywnego inwestowania.
Krótkoterminowi inwestorzy indywidualni działają głównie na rynkach akcji, natomiast instytucjonalni na rynkach
papierów wartościowych pochodnych.
2. średnioterminowi.
Są to przedmioty inwestujący głównie w obligacje i akcje.
Ich udział na wielu rynkach jest dominujący.
Inwestycje w obligacje zapewniają względnie stały, bezpieczny dochód w dłu\szym okresie i nie wymagają
śledzenia sytuacji na giełdzie.
3. długoterminowi.
Są to ci, którzy inwestują przede wszystkim w obligacje (10-, 30-letnie). Zalicza się do nich równie\ fundusze
inwestycyjne, które inwestują na co najmniej 5 lat.
Są to obligacje, jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnych, akcje bardzo sprawdzonych spółek (takich,
których bankructwo trudno sobie wyobrazić).
PODZIAA INWESTORÓW ZE WZGLDU NA POCHODZENIE
1. krajowi.
2. zagraniczni.
3. międzynarodowi.
Kapitał płynie tam, gdzie najłatwiej go powiększyć, gdzie przynosi największe zyski.
INWESTORZY KRAJOWI
Nale\ą do nich inwestorzy indywidualni jak i instytucjonalni, dysponujący kapitałem pochodzenia krajowego.
Udział inwestorów krajowych na rozwiniętych rynkach kapitałowych jest dominujący.
Inwestują oni głównie w fundusze, papiery wartościowe.
Zaliczenie inwestorów do krajowych jest stosunkowo proste w przypadku inwestorów indywidualnych, a instytucjonalnych
ju\ nie. Część z nich jest bowiem powiązana kapitałowo z podmiotami zagranicznymi i w takich przypadkach do krajowych
inwestorów instytucjonalnych powinno zaliczać się tych, u których udział kapitału własnego właścicieli krajowych jest
większościowy.
INWESTORZY ZAGRANICZNI
1. inwestorzy bezpośredni.
2. inwestorzy pośredni.
W związku z tym wyró\niamy dwie grupy inwestycji zagranicznych:
1. bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ; FDI).
Są to lokaty kapitału dokonywane poza granicami kraju inwestora dla podjęcia tam działalności gospodarczej od
podstaw lub nabycia praw własności do istniejącego przedsiębiorstwa w skali umo\liwiającej bezpośredni udział w
zarzÄ…dzaniu.
W efekcie tych inwestycji następuje nie tylko transfer środków finansowych, lecz tak\e transfer konkretnych dóbr
inwestycyjnych (maszyn, urządzeń).
Inwestycjom tym towarzyszy motyw dochodowy i kontrolny.
Definicja OECD:
BIZ ma miejsce wówczas, gdy zagraniczny inwestor uzyskuje lub posiada trwały wpływ (lasting interest) w
przedsiębiorstwie zagranicznym.
Inwestycją bezpośrednią za granicą jest dokonana przez rezydenta jednej gospodarki (inwestora bezpośredniego)
inwestycja długotrwałej korzyści z kapitału zaanga\owanego w przedsiębiorstwo rezydenta innej gospodarki
(przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania).
Instytucje zajmujące się badaniem wielkości BIZ: PAIIZ, NBP.
2. pośrednie (portfelowe) inwestycje zagraniczne.
Polegają na nabywaniu papierów wartościowych udziałowych oraz dłu\nych emitentów zagranicznych.
Celem tych inwestycji nie jest zapewnienie mo\liwości udziału w zarządzaniu podmiotem emitenta, lecz przede
wszystkim osiągnięcie określonych dochodów w efekcie wzrostu wartości zakupionych walorów lub z tytułu
oprocentowania lub dywidendy.
Ró\nice wynikają równie\ z ró\nych międzynarodowych stóp procentowych, podatków od dochodów, wahań
kursów wymiernych i ułatwień w obrocie.
Są to przede wszystkim inwestycje krótkoterminowe.
6 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
INWESTORZY MIDZYNARODOWI
Są to instytucje o wymiarze światowym, które dysponują du\ym kapitałem, dobra reputacją i profesjonalnymi strukturami
wyspecjalizowanych oddziałów i słu\b zapewniających efektywne inwestowanie.
Są to przede wszystkim banki instytucje wyspecjalizowane o du\ym zasięgu i wiedzy, dzięki czemu łatwiej im
podejmować decyzje.
Instytucje te dysponują własnym kapitałem, ale mają równie\ mo\liwość mobilizowania kapitału pochodzącego z
nadwy\ek ponadnarodowych przedsiębiorstw, banków międzynarodowych.
Bank Åšwiatowy
Prócz wiedzy daje on równie\ inne korzyści. Jest on tak jakby zabezpieczeniem przed ryzykiem politycznym.
Inwestorami międzynarodowymi są równie\ banki inwestycyjne, banki komercyjne.
INWESTORZY LOKUJCY W KAPITAA
Inwestorzy inwestujÄ…cy w aktywa rzeczowe.
1. inwestorzy inwestujÄ…cy w aktywa materialne zwiÄ…zane z procesem produkcji.
2. w nieruchomości komercyjne.
3. w obiekty infrastruktury ekonomicznej i społecznej, nie zaliczane do inwestycji rzeczowych produkcyjnych.
4. w nieruchomości mieszkaniowe.
5. w nieruchomości ziemskie.
6. w nieprodukcyjne przedmioty materialne.
INWESTORZY INWESTUJCY W AKTYWA MATERIALNE ZWIZANE Z PROCESEM PRODUKCJI
SÄ… to inwestycje klasyczne rozbudowa linii produkcyjnej, modernizacja hali, itd.
Inwestorami sÄ… podmioty sektora komercyjnego, osoby fizyczne, podmioty krajowi i zagraniczni.
INWESTORZY INWESTUJCY W NIERUCHOMOÅšCI KOMERCYJNE
Głównym zródłem dochodu z nieruchomości komercyjnych jest czynsz.
Dla inwestora w przypadku tych inwestycji du\e znaczenie mają względy podatkowe.
INWESTORZY INWESTUJCY W OBIEKTY INFRASTRUKTURY EKONOMICZNE I SPOAECZNEJ, NIE ZALICZANE
DO INWESTYCJI RZECZOWYCH PRODUKCYJNYCH
Inwestorzy lokują swój kapitał w budowę dróg, kolei, szpitali, więziennictwa.
Rodzaje inwestorów:
Głównym, tradycyjnym, inwestorem były podmioty sektora publicznego (państwo, rząd, samorządy), a zródłem
finansowania były bud\ety centralne bądz samorządowe.
Innym rodzajem inwestorów są osoby prywatne.
Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) (public private partnership).
Ustawa z 28 lipca 2005 roku o PPP.
PPP to oparta na umowie o partnerstwie publiczno-prawnym współpraca podmiotu publicznego i prywatnego
słu\ące realizacji zadania publicznego .
Istotnym elementem w tym partnerstwie jest ryzyko.
W nowelizacji z roku 2006 proponuje siÄ™ definicjÄ™, \e PPP to oparta na umowie o partnerstwie publiczno-
prawnym współpraca podmiotu publicznego i partnera prywatnego słu\ąca realizacji zadania publicznego
oraz opierająca się na podziale rodzajów ryzyka pomiędzy podmiot, a partnera prywatnego.
Formy organizacyjne słu\ące połączeniu sektorów publicznego z prywatnym:
Project finance.
Jej kapitał zakładowy tworzą inwestorzy/sponsorzy, a cały pozostały kapitał to kapitał wierzycielski bez regresu.
Wierzycielami sÄ… banki i inni akcjonariusze.
SPV ma za zadanie zrealizować projekt, musi więc zbudować model, zgodnie z którym banki, wierzyciele osiągną
zwrot kapitału i wymaganą stopę zwrotu.
INWESTORZY INWESTUJCY W NIERUCHOMOÅšCI MIESZKANIOWE
Mieszkanie mo\e być wieloletnią dochodową inwestycją głównie ze względu na bezpieczeństwo lokaty.
Inwestorem mogą być osoby indywidualne, osoby fizyczne, developerzy, spółdzielnie mieszkaniowe.
Zalety:
W mieszkaniu mo\na mieszkać (eksploatacja mieszkania) licząc na wzrost jego wartości.
Mieszkanie mo\na kupić za po\yczone pieniądze.
Mo\na korzystać z odpisów podatkowych (w ró\nych krajach ró\ne przepisy).
Konieczność spłat rat kapitałowych wymusza na inwestorze oszczędzanie, odkładanie równych rat.
Wady:
Konieczność sprawnego zarządzania i dbałość o stan techniczny.
Właściciel domu/mieszkania ponosi ryzyko nie sfinansowania długu zaciągniętego na zakup.
Kwoty kredytów hipotecznych są bardzo wysokie, a okres spłaty długi.
7 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
INWESTORZY INWESTUJCY W NIERUCHOMOÅšCI ZIEMSKIE
Podmioty lokują kapitał w zakup ziemi, w tym równie\ jezior.
Obszary do upraw rolnych.
Grunty rolne przeznaczone na cele nierolnicze.
Grunty przeznaczone na działki budowlane i rekreacyjne.
Grunty czasowo bezu\yteczne.
Zalety:
Dobra ochrona przed utratą wartości.
Lokata pewna.
Zabezpiecza przed przejedzeniem kapitału .
Zapewnia stałe dochody.
Po wycofaniu się z inwestycji mo\na liczyć na zwrot zainwestowanego kapitału (głównie ziemia).
Posiadanie nieruchomości umo\liwia korzystanie z ulg podatkowych (ró\ne przepisy w ró\nych krajach).
Nabywanie nieruchomości mo\e być zajęciem podbudowującym psychicznie.
Wady:
Nieruchomości są niepodzielne.
Mała płynność.
Konieczność fachowej obsługi i zarządzania.
Umiarkowany poziom ryzyka; mo\e wystąpić ryzyko prawne.
Zakup nieruchomości i jej utrzymanie mo\e być działalnością czasochłonną, obcią\ającą psychicznie.
W grunty mo\na inwestować w sposób pośredni nabywając certyfikaty inwestycyjnych funduszy nieruchomości.
INWESTORZY INWESTUJCY W NIEPRODUKCYJNE PRZEDMIOTY MATERIALNE
Są to głównie osoby fizyczne, (na zachodzie) osoby prawne (du\e firmy i banki).
Dzieła sztuki określane są mianem aktywów emocjonalnych.
Inwestowanie w dzieła sztuki charakteryzuje się:
1. przedmioty inwestowania są bardzo zró\nicowane.
2. zwrot z inwestycji wynika z potencjalnego przyrostu wartości kapitału.
3. jednym z motywów inwestowania w aktywa rzeczowe jest ochrona przed skutkami inflacji.
4. nie ma tu \adnej gwarancji.
5. ryzyko kradzie\y, zniszczenia, oszustwa, przelotne mody, a ubezpieczenie dzieł sztuki jest kosztowne.
6. jest to głównie rynek wtórny.
7. najcenniejsze są dzieła, które ju\ długo istnieją.
8. na zakupie dzieł wysokiej klasy i zachowanych w dobrym stanie raczej się nie traci.
9. zasadniczym problemem w tego rodzaju inwestycjach mo\e być ustalenie wartości.
10. nie nale\y kupować okazyjnie, a raczej w renomowanych firmach.
11. inwestor powinien unikać zakupu dzieł niesygnowanych i reprodukcji, które nie są uwa\ane za inwestycje.
12. obiekt ma wartość lokacyjną, jeśli rzadko występuje na rynku i jest sygnowany znanym nazwiskiem, bądz
pochodzi z warsztatu znanego twórcy.
13. obiekt musi być w dobrym stanie.
Praktyczne zasady inwestowania w dzieła sztuki:
1. inwestor powinien być zdecydowany na zakup konkretnego dobra, na temat którego ma du\o informacji.
2. inwestor powinien specjalizować się w jakiejś grupie (aktywa, które go szczególnie interesują).
3. inwestowanie w dobra rzeczowe wymaga zgromadzenia odpowiednich funduszy, które pozwolą sfinansować nagłe
potrzeby, gdy\ aktywa rzeczowe charakteryzują się niską płynnością.
4. inwestor powinien być przygotowany na stratę całości inwestycji (kradzie\, zniszczenie).
5. inwestycje w dobra rzeczowe to inwestycje wieloletnie.
Nie ka\dy przedmiot kolekcjonerki, będący przedmiotem inwestycji, musi być dziełem sztuki.
inwestowanie w metale szlachetne (złoto) charakteryzuje się:
1. mo\e to być zakup złotych monet bądz bi\uterii, choć o cenie decyduje w du\ej mierze wykonanie.
2. zakup złotych sztabek (powinny być ostemplowane, mieć wybity numer).
3. kupno akcji przedsiębiorstw wydobywających złoto.
4. inwestowanie w obligacje i fundusze inwestycyjne specjalizujące się inwestowaniem w złoto.
5. inwestowanie w złoto stanowi najlepsze zabezpieczenie przed inflacją i kryzysami.
ZÅ‚oto ma siÄ™ najlepiej wtedy, kiedy wszystko inne idzie zle.
Słabe strony inwestowania w złoto:
1. spadek inflacji prowadzi do obni\enia cen złota.
2. złoto jako sam kruszec nie przynosi odsetek, dywidend (liczy się tylko na wzrost wartości).
3. wysokie koszty przechowywania.
4. istnieje ryzyko fałszerstwa (koszty sprawdzenia jakości są dosyć wysokie).
8 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
INWESTORZY INWESTUJCY W WARTOÅšCI (AKTYWA) NIEMATERIALNE
Są to inwestycje głównie w prawa autorskie, patenty, znaki handlowe, marki, badania naukowe.
Inwestorami mogą być zarówno podmioty komercyjne, jednostki naukowo-badawcze i państwo.
INWESTORZY INWESTUJCY W KAPITAA INTELEKTUALNY
Inaczej mówiąc są to inwestycje w kompetencje.
Są to inwestycje prowadzące do wzrostu wiedzy i umiejętności ludzi.
Inwestowanie to polega na samokształceniu (inwestor indywidualny), kształceniu pracowników (firma wysyła na kursy
i szkolenia, bÄ…dz pozyskuje ludzi o du\ych kompetencjach).
9 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PROJEKTY INWESTYCYJNE
Projekt jest to wysiłek ludzki, który kreuje zmiany, jest on ograniczony w czasie i pod względem zasięgu, ma liczne cele i
zadania, jego realizacja wią\e się z anga\owaniem zró\nicowanych zasobów, jest unikatowy.
Projekt ograniczony w czasie oznacza, i\ ka\dy powinien mieć określony harmonogram, czas realizacji.
Zasięg to to, co wchodzi w skład projektu.
Zadania projektu są rzadko kiedy jednostkowe, często są ró\ne, jak i konsekwencje, które ponadto nie zawsze da się
przewidzieć.
śeby projekt zakończył się sukcesem potrzebne są odpowiednie nakłady pieniędzy, kadry, materiały i infrastruktura
techniczna i społeczna. Dla inwestorów zagranicznych wa\na jest infrastruktura społeczna.
Projekty inwestycyjne są rzadko powtarzane bądz unikatowe. Przenoszenie wzorców mo\e szkodzić.
Jeśli projekt jest podejmowany przez jakąś organizację, to zwykle jest tak zorganizowany, \e nie pokrywa się z istniejącą
strukturÄ… podmiotu.
Project team nie pokrywa się z istniejącą organizacją w przedsiębiorstwie.
W przypadku du\ych projektów (np. wynikających z zamówień klientów) bywa, \e cała firma podporządkowuje się pod
realizację określonego projektu.
Megaprojekty transformują śmiałą utopie w rzeczywistość.
Cechą współczesnego rozwoju cywilizacyjnego jest pewne uniezale\nianie się ludzi od przestrzeni.
Hard projecty dotyczÄ… tworzenia nowej infrastruktury.
KLASYFIKACJA PROJEKTÓW /D. LOCK/
Z punktu widzenia zarzÄ…dzania projektami:
1. projekty realizowane z dala od siedziby wykonawcy.
2. manufactury projects, realizowane w otoczeniu fabrycznych.
Np. uruchomienie produkcji nowego modelu samochodu.
3. management projects.
To projekty słu\ące poprawie funkcjonowania określonych dziedzin przedsiębiorstwa.
Np. skomputeryzowanie.
4. research projects.
To projekty bardzo drogie (w niektórych dziedzinach realizowane są projekty ponadmiędzynarodowe) i ryzykowne
(w projektach tych wykracza siÄ™ poza stan istniejÄ…cej ludzkiej wiedzy).
Z punktu widzenia analizy finansowej:
1. projekty odtworzeniowo-modernizacyjne.
Są to projekty słu\ące odtworzeniu dotychczasowej działalności.
Te inwestycje są najłatwiejsze w ocenie, gdy\ stosunkowo łatwo ocenić nakłady, a my dalej pracujemy na tym
samym rynku. Pomijany jest tu najtrudniejszy element analizy stronę rynkową badań.
2. projekty pozwalające na wzrost dotychczasowej działalności.
3. inwestycje strategiczne.
Pozwalają na uruchomienie nowych produktów, technologii, wejść na nowy rynek.
W projektach tych potrzebne są du\e nakłady i analiza rynku. Wobec tego jest tu wiele pytań i wątpliwości, a
inwestycje tego typu nale\Ä… do najbardziej ryzykownych.
Stosowane są tu narzędzia typowe dla badań strategicznych, a drugim etapem jest analiza finansowa (DCF)
pozwalające zweryfikować wcześniejsze ustalenia.
4. mandatory projects, projekty wymuszone (konieczne).
Są to projekty wymuszone ró\nymi przepisami ekologicznymi, BHP.
W pierwszych trzech przypadkach pojawia się pytanie czy? czy inwestować?
W ostatnim przypadku pojawia się pytanie jak? jak inwestować?
PROJEKTY INWESTYCYJNE
Mają wszystkie cechy projektów w ogóle, plus pewne cechy specyficzne.
1. celem projektu jest powstanie nowych lub zmiana (modernizacja, przebudowa, nadbudowa) istniejÄ…cych
elementów majątku trwałego.
2. bardzo du\e znaczenie długoterminowych prognoz gospodarczych i społecznych oraz wymagań środowiskowych
dla prawidłowego zdefiniowania projektu.
Chodzi o to, \e cały czas musimy myśleć w perspektywie przyszłości.
3. zaanga\owanie wielu instytucji w projekt, instytucji ró\nego szczebla (od lokalnych urzędów miejskich, a\ do
rządowych i międzynarodowych, instytucji arbitra\owych).
4. konieczność zapewnienia specjalistycznych usług w zakresie projektowania i wykonawstwa.
5. du\y udział prac ziemnych i budowlanych, du\e zaanga\owanie sprzętu technicznego.
6. bardzo du\e zaanga\owanie kapitały wymagające szczególnych sposób finansowania.
10 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PROJECT FINANCE
W przypadku du\ych projektów infrastrukturalnych na świecie rozwinął się system nazwany project finance. Polega on
na tym, \e tworzona jest specjalna jednostka, tzw. jednostka projektowa (SPV), która zostaje wyodrębniona ze struktury
przedsiębiorstwa lub gminy i zostaje ona wyodrębniona tylko po to, aby zrealizować dany projekt.
Mo\e to być jednostka, która uzyskała koncesję państwa na realizację projektu, którego klasycznym inwestorem jest
państwo. SPV nie posiada własnych pieniędzy. Jest to spółka akcyjna, której wkład tworzą inwestorzy w wysokości 10-
20%, zaś resztę pieniędzy musi pozyskać, poprzez np. kredyt, przy czym \aden bank nie udzieli całości kredytu, gdy\ jest
to zwiÄ…zane z du\ym ryzykiem.
Jednostka organizuje finansowanie bez regresu. Wierzyciele nie mogą wejść na bilans tej jednostki, gdy\ jest ona nowa.
Natomiast zwrot pieniędzy ma nastąpić z wpływów, które zrealizowany projekt będzie generował.
Cechy project finance:
1. ni\sze oprocentowanie.
2. dłu\szy jest okres karencji (odroczenia w czasie płatności).
3. szczególny sposób finansowania kredytów.
Warunki kredytowania i finansowania dostosowane są do specyfiki i warunków projektu kiedy i w jakim stopniu
projekt będzie w stanie generować zyski.
4. du\y poziom ryzyka.
5. długotrwałość skutków wdro\enia projektów.
FAZY PROJEKTU INWESTYCYJNEGO
Fazy projektu to grupy czynności składających się na projekt.
Na powstanie projektu składa się bardzo wiele czynności, więc dzieli się je na grupy, nazywane fazami projektu.
Faza
Faza przedinwestycyjna Faza inwestycyjna (realizacji)
operacyjna
Etap identyfikacji Etap wstępnej Etap formułowania Etap oceny Etap Etap Etap budowy Etap Eksploatacja
mo\liwości selekcji projektu i decyzji negocjacji opracowania oddania do
inwestycyjnych i zawierania planów u\ytkowania
kontraktów obiektu
Opportunity Pre-fisibility Fisibility study Evaluation
studies study / (studium raport
(studium screening wykonalności)
mo\liwości) (studium
Pomysły przedinwest.)
projektu
Zwykle fazy następują w etapie sekwencyjnym, czyli jedna zachodzi po drugiej. Choć w niektórych projektach fazy
częściowo zachodzą na siebie, przez co mo\liwe jest skrócenie czasu realizacji projektu.
Ka\da z faz kończy się zazwyczaj jakimś
ETAP IDENTYFIKACJI MOśLIWOŚCI INWESTYCYJNYCH
To moment, w którym powstaje pomysł inwestycyjny jakaś idea inwestowania.
Jest to pewne studium, z którego wynikają pewne mo\liwości inwestycyjne.
Mo\na przeanalizować strukturę handlu zagranicznego danego kraju.
Jeśli pojawi się pewien pomysł, to wówczas nale\y się nim zająć. Nale\y stworzyć koncepcję techniczną, rynkową, itd. Te
koncepcje wykonywane są na etapie studium wykonalności. Zawierają one wszystkie aspekty projektu czy poradzi on
sobie pod względem finansowym, czy ma szansę funkcjonować.
ETAP WSTPNEJ SELEKCJI
Etap pośredni, który ma da odpowiedz, czy pomysły są na tyle obiecujące i uzasadnione, \e warto się nimi zająć.
Na tym etapie posługujemy się bardziej metodami jakościowymi, ni\ ilościowymi.
Mamy tu rozwa\ania typu jakie są wszystkie mo\liwe alternatywy? Jaka jest efektywność i ryzyko podjęcia takiego
projektu? Czy efektywność uzasadnia podjęcie tak du\ego ryzyka?
STUDIUM WYKONALNOÅšCI (FS)
1. ma zawierać krytyczną analizę wszystkich aspektów projektu (jaka technologia, skąd surowce, itd.).
2. wynikiem FS ma być koncepcja.
3. powinno dostarczyć informacji do podjęcia decyzji inwestycyjnych.
11 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
Cechy opracowywania projektu:
1. nie ma jednolitego sposobu opracowywania FS.
2. układ (treść) zale\y od wielu czynników (tzn. od specyfiki).
3. sposób poszukiwania koncepcji powinien mieć charakter iteracyjny, a nie sekwencyjny.
4. opracowując FS nale\y uwzględniać lokalne warunki.
Doświadczenia zagraniczne nie mogą być przenoszone w dosłowny sposób, gdy\ w innym kraju jest inna
wydajność pracy, obowiązuje inne prawo, są inne warunki klimatyczne.
Nie nale\y przenosić rozwiązań z innych krajów.
5. do FS powinno się przystępować (na ogół) dopiero wtedy, kiedy znane są ju\ warunki finansowania projektu.
Jakie sÄ… koszty?
Nie znając warunków finansowych, przyjmuje się hipotetyczny sposób finansowania, np. 30% wkład własny, 10%
z leasingu, reszta to kredyt z dwóch banków.
FEASIBILITY STUDY (STUDIUM WYKONALNOÅšCI)
Struktura:
1. podsumowanie i wnioski.
Synteza mened\erska.
To streszczenie spisanie wszystkich głównych konkluzji.
2. geneza i koncepcja projektu.
Background and history.
To opis najwa\niejszych informacji o projekcie kto jest inwestorem, kto jest sponsorem, jaka jest jego sytuacja
finansowa, kto jest zaanga\owany w projekt.
Zawarta jest tu równie\ krótka historia projektu.
Nale\y tu napisać, co ju\ do tej pory zrobiono na rzecz projektu, kto to robił, jakie opracowania powstały, gdzie
one sÄ…, kto je posiada i jakie sÄ… konkluzje z dotychczasowych prac nad projektem?
3. analiza rynki i koncepcja marketingu.
W tej części nale\y oszacować aktualny i potencjalny rynek (popyt, poda\).
Trzeba uzasadnić rynkową celowość projektu w dłu\szej perspektywie.
Kto komu? Jakie kanały dystrybucji?
Zbieramy wszystkie informacje po stronie kosztów, w tym kosztów marketingu.
Na wyjściu z tego rozdziału potrzebne nam będą przychody ze sprzeda\y.
4. materiały i inne nakłady.
W tym etapie nale\y wskazać, jakie materiały i surowce będziemy stosować. Nale\y dokonać wyboru mediów
(woda, gaz) oraz opracować program zaopatrzenia co? Ile? Skąd? Kiedy? Wskazać środki transportu,
urzÄ…dzenia i magazyny.
5. lokalizacja i środowisko.
Nale\y wskazać lokalizację inwestycji (bywa, \e jest to bardzo zło\ony proces).
Je\eli jest to studium robione przez firmę międzynarodową, to musi wiedzieć, na jakim kontynencie, w której
części, w jakim kraju.
Drugim etapem jest szukanie konkretnej działki jakość terenu, jego sąsiedztwo, wyposa\enie infrastrukturalne,
mo\liwość odprowadzenia ścieków.
Chodzi tutaj o znalezienie i uzasadnienie najlepszej lokalizacji.
Elementem, załącznikiem powinny być dokumenty wykazujące wpływ na środowisko (EIA Environment &
Asessment).
W Polsce Dziennik Ustaw z 2002 podaje spis wszystkich przedsięwzięć, dla których nale\y stworzyć EIA.
6. strona techniczna projektu.
To ta część, w której nale\y rozwiązać wszystkie aspekty techniczno-technologiczne projektu.
To wybór technologii, w której będzie pracować przyszły obiekt.
Przesłanki wyboru technologii:
Program realizacji.
Wymagania rynku.
Typ wymaganej technologii (kapitałochłonna, nowoczesna, czy nawet bardzo nowoczesna).
Mogą pojawić się problemy z adaptacją nowoczesnej technologii, a zbyt dojrzała technologia mo\e wkrótce
okazać się przestarzała.
yródła pochodzenia technologii.
Warunki dostępu do technologii.
Konsekwencje społeczne, ekologiczne danej technologii.
Koszty wybranej technologii.
Zakres, zasięg projektu.
Nale\y tu opisać wszystkie projekty, które muszą powstać w ramach obiektu i poza nim. Chodzi o całą
infrastrukturÄ™ (drogi, ogrodzenia, bocznicÄ™).
W tej części określa się nakłady inwestycyjne.
7. organizacja i koszty ogólnozakładowe.
Przypisując danym jednostkom określa się koszty.
8. zasoby ludzkie.
Nale\y określić dwie podstawowe rzeczy:
Znalezć wszystkie rozwiązania i ustalić zapotrzebowanie na pracowników, kadry (ile osób, jakie zawody).
Trzeba wiedzieć, skąd tych ludzi pozyskać.
9. planowanie i bilansowanie realizacji.
Nale\y sporządzić harmonogram realizacji projektu, w którym nale\y określić wszystkie czynności, które muszą
zostać wykonane i znając czasy wykonania, zbudować harmonogramy realizacji projektu.
Kiedyś były to wykresy Ganita.
Z wykresów wynikają czasy, kiedy nale\y zawrzeć umowę z danym podwykonawcą i kiedy mają być
przygotowane pieniądze (płynne finansowanie projektu).
12 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
10. analiza finansowa i ocena projektu.
Na podstawie wielkości ściąganych z poszczególnych elementów powstaje rachunek inwestycyjny, na podstawie
którego wypowiedzieć się mamy o finansowej efektywności.
Je\eli projekt oka\e się nieefektywny, nale\y spróbować go poprawić.
Nale\y określić całkowite nakłady inwestycyjne.
Określić finansowanie projektu.
Takie, jakie wiemy z określonych zródeł finansowania.
Jeśli znamy zródła i warunki finansowania, mo\emy wówczas określić podstawową kategorię rachunku -
koszt kapitału. Poniewa\ zwykle zródeł jest kilka, mo\na mówić o monta\u finansowym. Liczy się
średniowa\ony koszt kapitału wykorzystywany w rachunku. Jest on wykorzystywany w metodzie NPV i IRR.
Stopa dyskontowa jest w zasadzie stopą zysku, którą wymagamy od kapitału anga\owanego w projekt.
Zbiorcze zestawienia projektu prognozowany bilans i przepływy.
Na ich podstawie wyliczamy wskazniki i oceniamy projekt.
11. (analiza społeczno-ekonomiczna projektu CBA).
Występuje w du\ych projektach infrastrukturalnych.
Chodzi o to, aby wykazać w przypadku du\ych projektów, jak dany projekt inwestycyjny przyczynia się do
rozwoju gospodarczego i społecznego danego regionu/kraju.
Krzywa rosnąca mówi, \e wraz z postępem czasu w projekt jesteśmy co raz to bardziej zaanga\owani.
Pierwsze fazy nie są drogie (10-15% wartości projektu), ale są decydujące.
13 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PODEJMOWANIE DECYZJI INWESTYCYJNYCH NA SZCZEBLU PRZEDSIBIORSTWA
Celem przedsiębiorstwa jest wzrost jego wartości.
Wzrost wartości osiągany jest m.in. dzięki odpowiedniemu zarządzaniu firmą.
Zarządzanie finansami powinno zapewnić firmie efektywne inwestowanie.
Efektywne zarzÄ…dzanie
To takie finansowane anga\owanie się firmy (podejmowanie takich projektów), z którego oczekiwane w przyszłości
korzyści będą większe od mo\liwych do uzyskania w jakikolwiek inny sposób. Te oczekiwane korzyści stanowią główną
motywacjÄ™ inwestowania.
ZARZDZANIE FINANSAMI FIRMY
1. w co inwestować? (obszar decyzji inwestycyjnych)
Ile inwestować?
W jakie aktywa inwestować?
Jak inwestować?
Kiedy inwestować?
2. jak pozyskiwać fundusze na inwestycje? (obszar decyzji finansowych; współzale\ny z pierwszym)
Jaka jest wartość niezbędnego kapitału?
Jakie są zródła pozyskania kapitału?
Wewnętrzne/zewnętrzne (jaka powinna być struktura kapitału, tj. udział kapitału własnego i obcego.
Jaki jest koszt alternatywnych metod finansowania rozpatrywanych projektów?
3. kontrola wykorzystania funduszy.
Jaki jest koszt alternatywnych metod?
Plan wykonanie.
Kontrola (monitoring).
BUDśETOWANIE KAPITAAOWE /CAPITALI BUDGETING/
ILE INWESTOWAĆ?
Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi.
Bez inwestowania, bądz inwestując za du\o (przeinwestowanie) \adna firma nie będzie długo prowadzić swojej
działalności.
Niedoinwestowania firma:
Dekapitalizacja majÄ…tku.
Obni\enie jakości produkcji
Utrata konkurencyjności
Wzrost zagro\eń ekologicznych.
Utrata rynku.
Ni\sze przychody.
Dodatkowe koszty związane z odzyskaniem utraconych klientów.
Przeinwestowana firma:
Zbyt du\y majątek w stosunku do potrzeb, który jest niewykorzystany, a jego konsekwencją są zbyt wysokie
koszty jednostkowe (wysokie koszty stałe przeliczane na mniejszą produkcję).
Zbyt du\e zadłu\enie, a w konsekwencji wzrost kosztów obsługi zadłu\enia.
Utrata płynności finansowej.
Przyczyny przeinwestowania:
ZÅ‚e oszacowanie popytu.
Ma ono często miejsce w takich dziedzinach gospodarki, gdzie popyt ma charakter cykliczny.
Jeśli jesteśmy na etapie wzrostu i prognozy dokonywane są w tym właśnie momencie, to mo\e się pomylić.
Występowanie nadmiernej skłonności do poprawy pozycji rynkowej.
Wzrost udziału w rynku jest elementem strategii.
Jeśli firma za wszelką cenę dą\y do zwiększenia udziału w rynku, bywa, \e mo\e go osiągnąć, ale bardzo du\ym
kosztem nadmiernymi inwestycjami, nie w pełni uzasadnionymi.
Nadmierne przywiązywanie przez kierownictwo firmy uwagi do zdolności produkcyjnych (duma z posiadania
nowoczesnego potencjału).
14 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
Obawa kierownictwa przed niedostateczną zdolnością produkcyjną w warunkach silnego rynku (popytu).
Mened\erowie mogą przeinwestować patrząc na to, \e wszyscy tak robią.
Drugi błąd polega na nie inwestowaniu, podczas gdy wszyscy inwestują.
Polityka rzÄ…du.
Mo\e sprzyjać du\ym inwestycjom.
Np. bardzo nadmiernie rozbudowany system ulg inwestycyjnych, bardzo tani kredyt, bÄ…dz wy\sze opodatkowanie
nie inwestowanych zysków.
Nie ma algorytmu wyznaczającego odpowiednią wielkość inwestycji.
Mo\na zbudować model finansowy przedsiębiorstwa, na który składałaby się prognoza 3 zestawień w skali całego
przedsiębiorstwa (bilansu, rachunku zysków i strat). Mo\na zrobić prognozę bez rozwa\anej inwestycji (po raz pierwszy)
i po raz drugi prognozę z daną inwestycją i sprawdzić, jak kształtować się będą warunki firmy czy firma udzwignie nowe
projekty?
W CO INWESTOWAĆ?
W zarządzaniu strategicznym firma posługuje się ró\nego rodzaju narzędziami, które wyznaczają, w co firma ma
inwestować.
Klasycznymi, pochodzącymi z USA narzędziami planowania strategicznego są macierze, np. bostońska. To zbiór obszarów
działalności biznesów, które analizuje się z punktu strategicznego (analiza SWOT).
Macierz BCG.
Strategia inwestowania.
Macierz GE
Siły (mocne strony) biznesu
Wysokie Åšrednie Niskie
Wysoka Rozwijać Rozwijać Poprawiać i ochraniać pozycję
(inwestować) (inwestować) (selektywne inwestycje)
wzrost wzrost
Średnia Rozwijać Poprawiać i ochraniać pozycję śniwa lub deinwestycje
(inwestować) (selektywne inwestycje)
wzrost
Niska Poprawiać i ochraniać pozycję śniwa lub deinwestycje śniwa lub deinwestycje
(selektywne inwestycje)
JAK INWESTOWAĆ?
To znalezienie koncepcji technicznej projektu.
Znalezienie optymalnych aspektów projektu.
KIEDY INWESTOWAĆ?
Trzeba wziąć pod uwagę, \e je\eli inwestycja jest realizowana w złym czasie, to mo\e nie przynieść oczekiwanych
korzyści.
15 kub_a@o2.pl
Atrakcyjność rynku
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
Mened\er finansowy musi zapewnić mo\liwość finansowania.
1. pozyskiwanie kapitału.
Dopływ kapitału do firmy: z rynku kapitałowego obligacje, bądz poza joint venture.
2. inwestowanie kapitału w działalność firmy.
Działalność operacyjna.
3. środki finansowe generowane przez firmę.
Odzyskiwany kapitał jest dzielony
4. środki zwracane inwestorom.
To, co jest nasze, mo\na częściowo inwestować.
5. środki zatrzymane na reinwestycje.
To, co nale\y oddać odsetki, raty.
3. (Ic stopa zysku) > 1. (Cc koszt kapitału)
Odzyskiwany kapitał powinien być większy od zaanga\owanego.
Stopa zysku dzięki zaanga\owaniu kapitału powinna być wy\sza od kosztu kapitału.
CECHY DECYZJI INWESTYCYJNYCH
SÄ… to decyzje najtrudniejsze w firmie.
1. przedmiot decyzji inwestycyjnych jest dosyć rozległy i obejmuje:
a. analiza celowości nabywania/ulepszania/likwidacji składników majątku.
b. transfer kapitału do innych podmiotów.
Zakup akcji, udziałów.
c. fuzje i przejęcia.
Ze względu na du\ą skalę nazywane megadecyzjami inwestycyjnymi.
2. nale\ą do najbardziej krytycznych, o fundamentalnym znaczeniu, podejmowanych przez mened\erów, gdy\
często stanowią o dalszych losach firmy, umo\liwiają firmie realizację celów strategicznym, a z drugiej strony
nawet jedna błędna decyzja mo\e spowodować bankructwo.
3. nale\ą do najmniej elastycznych w sensie mo\liwości zmieniania kierunków działalności firmy.
4. wią\ą się z ponoszeniem bardzo du\ym nakładów, nie raz trudnych do sprecyzowania, w praktyce często
przekraczanych, a ponadto nakłady inwestycyjne są zamro\one na długi okres czasu.
5. skutki decyzji inwestycyjnych są nieodwracalne, a jeśli to koszt tego jest bardzo wysoki.
6. decyzje podejmowane są na podstawie danych prognostycznych (w większości), a wiec są one obcią\one du\ym
ryzykiem.
7. proces podejmowania decyzji jest długotrwały.
8. w procesie tym uczestniczy kilka podmiotów.
JEDNOSTKI PRZEDSIBIORSTWA WSPÓAKSZTAATUJCE DECYZJE INWESTYCYJNE
Szara strefa to środek przedsiębiorstwa, w którym znajdują się ró\ne komórki firmy.
Na decyzje wpływa wszystko, co płynie z otoczenia (strzałki wskazują na współzale\ność).
Ka\da komórka w jakimś stopniu uczestniczy w podejmowaniu decyzji, choćby podświadomie.
Decyzje finansowe.
Bardzo du\a współzale\ność.
Planowanie strategiczne.
Na ogół kierunek i zale\ność czasowa między planowaniem strategicznym i decyzjami inwestycyjnymi jest taka,
\e na ogół mamy jakieś plany, z których wyłaniają się projekty inwestycyjne.
Jak wskazują doświadczenia, firma mo\e posiadać plany itd., ale pojawiają się nowe sposobności inwestycyjne,
których nie dało się przewidzieć i mo\e dojść do sytuacji, \e są one włączane, w wyniku czego następuje
weryfikacja.
Personel.
Ludzie, którzy posługują się narzędziami są tylko ludzmi, w związku z tym mo\na mówić o behawioralnych
aspektach podejmowania decyzji. Tak więc decyzje inwestycyjne często zale\ą od tego, kto te decyzje
podejmuje.
Ró\ność podejmowania decyzji wynika z ró\nych motywacji ludzi, cech osobowych, percepcji, wyobrazni,
umiejętności przewidywania, poziomu etycznego, poglądów panujących w firmie.
Te wszystkie cechy mogą być przyczyną sukcesu bądz pora\ki.
Niski poziom etyczny od samego początku mo\e kształtować decyzje, poprzez lokalizację i gromadzenie kapitału,
dalej poprzez przetargi i analizÄ™ ex-post.
Decydenci nie raz nie zachowujÄ… siÄ™ racjonalnie.
Dystans czasowy.
Są ró\ne sposoby ograniczania
16 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI PODSUMOWANIE
BADANIE
DOSTPNE
sposobności inwestycyjnych oraz problemów
SPOSOBNOÅšCI
INWESTOWANIA
PLAN STRATEGICZNY
Czy propozycje sÄ… kompatybilne?
WSTPNA SELEKCJA
ZAAOśENIA
Czy prace nad projektem sÄ… uzasadnione?
Rynki
Gospodarka
Produkcja
DEFINICJA
Finanse
projektu oraz wariantów
Ludzie
Zweryfikowanie zało\enia
OCENA
Metody oceny i kryteria
ROZPOWSZECHNIENIE
o organizacji
AUTORYZACJA
Projekty odrzucone
MONITORING
SprzÄ™\enie zwrotne
Kontrolowanie bie\ących wydatków
w stosunku do planowanych
AUDYT PO REALIZACJI
SprzÄ™\enie zwrotne
Dostępne sposobności.
To proces nie podlegajÄ…cy autoryzacji.
Wstępna selekcja.
To analiza jakościowa.
Definicja.
To okres studiów wykonalności, kiedy pracujemy nad koncepcją.
Rozpowszechnienie.
Kiedy projekt dostaje zaakceptowany, uznany.
Autoryzacja.
Przesunięcie projektu na szczeble decyzyjne zarząd.
CAPEX (capital expanding) to roczny bud\et.
Audyt po realizacji.
Analiza ex-post słu\y do dostrzegania, w którym momencie się pomyliliśmy i ma ona mobilizujące znaczenie przy
tworzeniu analizy ex-ante.
17 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
KRYTERIA FINANSOWE ORAZ POZARACHUNKOWE METODY SELEKCJI PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
JAKIMI KRYTERIAMI POWINNO SI POSAUGIWAĆ?/PODEJŚCIE DO OCENY
1. ocena bezwzględna.
Pytania i odpowiedz czy inwestować, czy nie?
2. charakter względny; budowanie rankingów.
Gdy wszystkie projekty sÄ… efektywne (majÄ… dodatniÄ… NPV).
3. charakter nie- lub sformalizowany.
Podejście sformalizowane polega na wykorzystywaniu formuł matematycznych słu\ących ocenie. Jest ono
powszechnie uznawane za lepsze.
Słabe strony podejścia sformalizowanego.
Nie wszystkie efekty sÄ… mierzalne lub te\ sÄ… trudno mierzalne.
nie ka\da formuła adekwatnie odzwierciedla rzeczywistość.
Podatność na efekt teleskopu.
To błędy wynikające m.in. z zaokrągleń.
Podejście niesformalizowane (opisowe) polega na wyszczególnieniu wszystkich za i przeciw projektu. W ramach
tego podejścia mo\na stosować ró\ne techniki. Jest ono często zalecane jako uzupełnienie projektu do kryteriów
formalnych.
4. jedno- lub wielokryteriowe.
Jednokryteriowe podejście zapewnia nam jednoznaczność wyboru, natomiast jego słabością jest to, \e mo\e
prowadzić do pominięcia wielu wa\nych aspektów projektu.
Wielokryteriowość pozwala nam na ujęcie wszystkich aspektów projektu (nawet trudno mierzalnych), ale
z drugiej strony utrudnia jednoznaczność wyboru.
PODEJÅšCIE SFORMALIZOWANE
W ocenie projektów opieramy się na prognozowanych strumieniach przepływów pienię\nych.
Na tym podejściu oparte są metody dyskontowe.
18 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PRZEPAYWY PIENIśNE PROJEKTU
Są to strumienie ró\nic (sald) pomiędzy wpływami i wydatkami (strumienie netto), jakie zgodnie z dokonanymi
prognozami wystąpią w poszczególnych okresach (najczęściej latach) realizacji, a następnie eksploatacji przedsięwzięcia.
PRZEPAYWY PIENIśNE
- +
Okres realizacji przedsięwzięcia Część okresu eksploatacji Wartość likwidowania netto
uwzględniana w analizie
finansowej przedsięwzięcia
Strumienie kosztów Strumienie przychodów Wartość ta mo\e wystąpić, ale
z przedsięwzięcia oraz kosztów nie musi.
eksploatacyjnych
ZASADY STOSOWANE PRZY PROGNOZOWANIU CF PROJEKTU
1. dla inwestora (podmiotu podejmującego projekt) rzeczywistym kosztem są bie\ące wartości gotówki netto, które
wypływają z przedsiębiorstwa i są związane z projektem, zaś dochodami są bie\ące wartości gotówki uzyskiwane
w okresie funkcjonowania projektu.
a. W przypadku wydatków inwestycyjnych.
Wydatki inwestycyjne finansowane ze środków własnych inwestora ustala się w kalkulacji
opłacalności projektu w tych okresach, w których są rzeczywiście ponoszone.
Wydatki inwestycyjne finansowane środkami obcymi, np. kredytem bankowym, uwzględnia się
w okresach spłaty kredytu i odsetek, a więc w latach faktycznego wypływu pieniądza z
przedsiębiorstwa.
b. Dochody równie\ odzwierciedlają faktyczne wpływy pieniądza do przedsiębiorstwa, a nie dochody
wynikające z ewidencji księgowej (wyniki bilansowe).
2. nale\y ujmować tylko te wpływy i wydatki, które bezpośrednio dotyczą ocenianego projektu.
Koszty poniesione.
Kwestia zakwalifikowania poniesionych kosztów.
Np. tych, które były na kilka lat przed realizacja projektu, ale z projektem związane, z reguły nie wlicza się.
Koszty utraconych mo\liwości (korzyści).
3. w projektach modernizacyjnych nale\y uwzględnić przyrostowy strumień gotówki, więc strumień ten powinien
obejmować tylko te wielkości, które wynikają z ró\nicy między strumieniami bez realizacji projektu,
a strumieniem gotówki z uwzględnieniem projektu.
4. amortyzacja nie powinna być uwzględniania jako element przepływów operacyjnych, gdy\ oznaczałoby to
podwójne liczenie nakładu projektu. Amortyzacja jest kosztem niepienię\nym, a więc nie jest elementem
przepływu gotówki.
USTALAMY
1. nakłady inwestycyjne.
2. przychody ze sprzeda\y.
3. koszty eksploatacji.
Współczynnik Nakłady inwestycyjne
=
kapitałochłonności Zdolność u\ytkowania (itp.)
GRUPOWANIE NAKAADÓW INWESTYCYJNYCH
1. inwestycje w kapitale trwałym.
Zakup gruntu pod budowÄ™.
Przygotowanie terenu.
Roboty budowlano-monta\owe.
Zakup maszyn i urządzeń.
Wartości niematerialne i prawne.
2. przedprodukcyjne wydatki kapitałowe.
Są to wydatki ponoszone przed rozpoczęciem działalności eksploatacyjnej innej ni\ inwestycje w kapitale
trwałym.
Wydatki na studia przedinwestycyjne.
Szkolenia.
Ubezpieczenie budowy.
Wydatki na budowle tymczasowe.
Koszty opracowania, np. emisji papierów wartościowych.
19 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
3. kapitał obrotowy netto.
Często jest on niedoceniony i ignorowany.
SÄ… to aktywa bie\Ä…ce minus pasywa bie\Ä…ce.
Nakłady inwestycyjne i zródła ich finansowania.
PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY
Ustalamy:
1. wyniki badań rynkowych,
2. wyniki badać dotyczące naszej zdolności produkcyjnej.
KOSZTY EKSPLOATACJI
1. studium prefisibility.
Dane z podobnych projektów, katalogów, specjalistycznych czasopism.
2. studium wykonalności.
a. Koszty operacyjne.
Koszty bezpośrednie.
Surowce, materiały, media, energia, woda, gaz, robocizna bezpośrednia wraz z narzutami, remonty,
części zamienne.
Koszty ogólnowydziałowe.
Robocizna pośrednia, płace personelu kierowniczego wydziału i inne koszty utrzymania wydziału.
Narzut na koszty ogólnozakładowe.
Koszty utrzymania jednego zarządu przedsiębiorstwa.
b. Koszty amortyzacji.
c. Koszty finansowe.
Program produkcji, dane o zu\yciu, narzuty na koszty bezpośrednie, ustalone nakłady inwestycyjne
i zródła finansowania przedsiębiorstwa).
3. koszty stałe i zmienne.
USTALANIE CF
[skrypt]
CF = zysk netto + amortyzacja.
Okres (n) ma du\y wpływ na wynik rachunku.
Ile powinno wynosić n? Brak bezpośredniej odpowiedzi. Wa\ne, by efektywność była jak najwa\niejsza.
Dwa podejścia do określenia n:
1. analiza konkretnych warunków eksploatacji obiektu.
2. n-parametryczne.
Średniowa\ona stawka amortyzacji majątku, która powstaje dzięki temu projektowi.
To parametr podstawowy.
1
n =
a
Nale\y doprowadzić CF do porównywalności poprzez dyskontowanie.
Stopa dyskontowa to stopa zysku, która jest wymagana od tego kapitału, który anga\uje się w dany projekt.
20 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PROJECT FINANCE
Na finansowanie projektów tego typu potrzebne są ogromne pieniądze (środki własne i obce).
W wypadku nie sprawdzenia się inwestycji, firma odpowiada całym swoim majątkiem.
Przy realizacji du\ego projektu infrastrukturalnego (np. budowy autostrady) tworzy siÄ™ nowy podmiot gospodarczy (SPV
jednostka specjalnego przeznaczenia, zwana jednostką projektową). Tak spółka jest nowa, a jej jedynym celem jest
wdro\enie projektu inwestycyjnego.
SPV powstaje z udziałów inwestorów, którzy tworzą niedu\y kapitał zakładowy w stosunku do kosztorysowej wartości
inwestycji (20-30% wartości inwestycji), natomiast cały pozostały kapitał to kapitał wierzycielski.
Struktura finansowania zale\y od ryzyka im wy\sze ryzyko, tym wy\szy musi być wkład kapitału własnego.
Z analiz finansowych wynikać musi, \e CF generowany przez projekt będzie wystarczający, aby spłacić wszystkie
zobowiązania to jest warunek udzielenia kredytu przez inwestorów.
Inwestorzy otrzymujÄ… dywidendy.
Dla wierzycieli obojętna jest sytuacja projektu, gdy\ stopa zysku jest dla nich stała (raty i odsetki).
W przypadku project finance wierzyciele i inwestorzy oceniajÄ… projekt na podstawie prognozowanego strumienia
przepływów, jednak kładą zró\nicowany nacisk na poszczególne elementy strumienia tych przepływów. Posługują się
klasycznymi kryteriami, przy czym preferowana jest stopa IRR (liczona podwójnie).
1
IRR =
PB
Im bardziej rentowna inwestycja, tym krótszy okres zwrotu.
Inwestorzy (sponsorzy) oceniają głównie osiąganą przez siebie stopę zwrotu, a więc tzw. stopę zwrotu właściciela kapitału
zakładowego. Obok standardowej stopy zwrotu obliczanej dla całego projektu (bez uwzględnienia struktury kapitału)
kalkulują równie\ wewnętrzna stopę zwrotu kapitału zakładowego.
PROJECT IRR /dla całego projektu/
Pi - Ici - Ki
IRRc = = 0
"
t
(1 + IRRc )
IRR wewnętrzna stopa zwrotu projektu (dla całkowitego kapitału)
Pi przychody operacyjne w roku t
Ici wartość całkowitego zainwestowanego kapitału (całkowitej inwestycji) w roku t
Ki koszty operacyjne w roku t
Korzyściami generowanymi przez projekt i uwzględnianymi przy liczeniu IRR są łączne korzyści uzyskiwane przez
wszystkie strony finansujÄ…ce projekt.
Stosowana jest głównie w trakcie wstępnych analiz finansowych, kiedy chodzi o ogólne sprawdzenia finansowej
efektywności (zasadności projektu), bez uwzględnienia struktury kapitału. Uzyskuje się w ten sposób ogólna informację o
efektywności projektu, jednak\e jej wartość poznawcza jest ograniczona, biorąc pod uwagę, \e w finansowaniu na
zasadach project finance, właśnie omawiana struktura (wysoki udział długów w finansowaniu) ma istotne znaczenie dla
uzyskania wy\szej stopy zwrotu przez inwestorów.
EQUITY IRR
Pi - Izi
IRRz = = 0
"
t
(1 + IRRz )
IRRz wewnętrzna stopa zwrotu kapitału zakładowego (własnego)
Izi wartość zainwestowanego kapitału przez inwestorów (udziałowców)
Di dywidenda w roku t
Korzyściami jest dywidenda dla akcjonariuszy, to jest dla udziałowców spółki projektowej.
Stopa zwrotu kapitału własnego jest zwykle wy\sza od całkowitej stopy zwrotu (jeśli projektowi idzie dobrze).
Dla inwestorów wa\na równie\ jest w z punktu widzenia IRR nie tylko struktura kapitału, ale kolejność wpłacania kapitału.
Inwestorzy sa zainteresowani, aby dokonywane przez nich wpłaty dokonywane były jak najpózniej (po wykorzystaniu
długów), gdy\ skraca to dystans między czasem inwestowania, a czasem uzyskiwania korzyści i w rezultacie zwiększa
IRR.
Preferencje wierzycieli są przeciwne, a więc wymagają oni anga\owania w projekt w pierwszej kolejności kapitału
własnego lub te\ proporcjonalnego anga\owania obydwu rodzajów kapitału.
21 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
NPV
W kalkulacji efektywności zaanga\owanego kapitału, to jest licząc NPV, inwestorzy przyjmują stopę procentową zwykle na
poziomie kosztu kapitału zaanga\owanego w projekt (zarówno własnego jak i obcego) podwy\szonego o premię za
ryzyko.
RYZYKO
Szacując ryzyko inwestorzy biorą pod uwagę między innymi moment zaanga\owania się w projekt. Ogólnie biorąc ryzyko
projektu obni\a się wraz z przechodzeniem projektu do kolejnych faz, a zatem jeśli inwestor anga\uje się w projekt w
pózniejszej fazie, np. poprzez odkupienie udziałów, kiedy ma się ju\ pewność sukcesu projektu, mo\na przyjąć ni\szą
premie za ryzyko.
WSKAyNIKI OBASUGI POKRYCIA ZADAUśENIA
Inwestorzy i wierzyciele oceniajÄ… projekt na podstawie przewidywanego CF. Przede wszystkim wierzyciele starajÄ… siÄ™
sprawdzić, czy CF wygenerowany przez projekt będzie w stanie obsłu\yć zadłu\enie.
1. roczny wskaznik pokrycia obsługi zadłu\enia (ADSCR).
CBDSI
ADSCRi =
DSI
CBDSI roczne operacyjne przepływy pienię\ne dostępne do obsługi zadłu\enia w roku I
To kwota przepływów pienię\nych netto z działalności operacyjnej obliczanych jako ró\nica
pomiędzy przychodami operacyjnymi, a wydatkami operacyjnymi i środkami pienię\nymi
deponowanymi na rachunku rezerwy remontowo-operacyjnej, a powiększoną o amortyzację.
DSI obsługa zadłu\enia w roku I
to przypadające na dany rok płatności związane z obsługą zadłu\enia, na które składa się rata
kapitałowa, odsetki oraz prowizje.
Wskazniki nie powinny obni\ać się poni\ej wymaganego poziomu w całym rozpatrywanym okresie.
W okresie eksploatacji mogą być one poddawane rewizji i liczone ponownie.
Ich poziom jest zindywidualizowany. Im większe ryzyko projektu tym wierzyciele wymagają, aby wskaznik
kształtował się na wy\szym poziomie.
Dla projektów bardzo bezpiecznych, o małym ryzyku wskaznik ten wynosi 1,2. są to projekty dotyczące szpitali i
więzieni (tam zawsze trafią ludzie).
1,3 dla elektrowni lub zakładów przetwórczych, które posiadają wieloletnie umowy.
1,4 dla płatnych dróg, a dla projektów w dziedzinie surowców naturalnych 1,5.
Wskaznik ten jest wymagany na wy\szym poziomie w przypadku projektów o niestandardowym ryzyku oraz w
przypadku projektów realizowanych w krajach o ryzyku politycznych.
Wskaznik ADSCR ma równie\ znaczenie dla inwestorów, gdy\ jego poziom ma wpływ na wypłatę dywidendy,
która zgodnie z kaskada gotówkowa wypłacana jest w ostatniej kolejności, to jest po obsłudze długu, wpłatach na
rachunki rezerwy i innych płatnościach (np. z tytułu koncesji). Wypłata dywidendy mo\e być uzale\niona od tego
wskaznika.
2. wskaznik pokrycia obsługi zadłu\enia dla okresu kredytowania (LLCR).
Jest obliczany na podstawie tych samych wielkości, co ADSCR, jednak pochodzących z całego okresu
kredytowania.
W liczniku uwzględnia się operacyjne przepływy pienię\ne pochodzące z okresu od planowanego okresu
rozpoczęcia eksploatacji, a\ do momentu, w którym zadłu\enie zostanie spłacone.
Dla przepływów tych oblicza się ich wartość bie\ąca netto, przyjmując stopę dyskontową na poziomie
oprocentowania kredytu.
W mianowniku jest wartość bie\ąca netto niespłaconego długu (suma pochodzących z poszczególnych lat
zdyskontowanych rat kapitałowych, odsetek oraz prowizji).
22 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
SELEKCJA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
Jeśli dokonujemy analizy inwestycji (np. kupna samochodu) kierujemy się wieloma kryteriami.
1. metoda Martina Buss a.
Technika ta słu\y selekcji projektów przedsiębiorstwa dokonywanej na odbywających się sesjach. Oceny powinien
dokonywać zespół specjalistów z ró\nych działów firmy. Jest to więc analiza wielokryterialna. Ka\dy z członków
ocenia poszczególne projekty wg przyjętych kryteriów klasyfikacyjnych.
Kryteria te mogą być bardzo specjalistyczne, ale zwykle są to:
Kryteria finansowe.
Kryteria techniczne.
Kryteria rozwojowe.
Jak wdro\enie danego projektu wpłynie na rozwój umiejętności personelu.
Kryterium organizacyjne.
Na ile wdro\enie projektu wspiera organizację i kulturę przedsiębiorstwa.
KRATKA A
Niskie
Åšrednie
Wysokie
Wysokie Åšrednie Niskie
Korzyści finansowe
Mając do wyboru kilka kryteriów eksperci analizują, w której kratce powinien znalezć się projekt.
Takie same kratki tworzy się równie\ dla innych kryteriów.
Po wypełnieniu wszystkich kratek nale\y przejść do całościowej analizy.
Autor mówi, \e dalsze postępowanie, które byłoby zbyt analityczne, jest niecelowe. Natomiast członkowie zespołu
powinni pozostawić te uzyskane wcześniej wielkości i zawierzyć kolektywnej intuicji, dlatego, \e w trakcie tej
analizy, w której wszyscy wspólnie uczestniczyli i rozwa\ali kryteria, dobrze poznali projekt, i dlatego wystarczy,
aby w finalnym etapie osoby te przypisały ka\dy z ocenianych projektów to tzw. super kratki typu korzyści-
koszty.
Takie podejście daje dwie zalety:
Mo\na pominąć skomplikowany model ilościowy, który mo\e nie oddawać adekwatnie rzeczywistości
2. Murder Board.
To bardzo prosta metoda jeśli chodzi o jej koncepcję jak i stosowanie. Jej zało\eniem jest twierdzenie, \e \adna
propozycja inwestycyjne nie powinna przejść bez jej zakwestionowania.
Zało\enia:
a. Projekt musi mieć swojego project campion a, który prezentuje projekt razie.
b. Zespół dyskutantów z ró\nych departamentów dokładnie analizuje projekt i stara się udowodnić, \e
projektu nie uda się zrealizować zgodnie z zało\eniami championa.
c. Champion stara się przekonać Murder Board, \e jego ocena sytuacji oraz plany są realistyczne i \e
zostały przewidziane scenariusze dla nawet najbardziej pesymistycznych sytuacji.
Technika ta pozwala na:
Uchwycenie projektu w fazie dyskusji (przed zaanga\owaniem du\ych pieniędzy w projekt).
Pohamowaniu nieuzasadnionego optymizmu project championa.
Spowodowaniu, i\ mniej prawdopodobne jest, \e zarazliwy zapał championa doprowadzi do poparcie przez
organizacjÄ™ nieodpowiedniego projektu.
Celem stosowania tej techniki nie jest poni\anie championa, lecz doprowadzenie do odró\nienia solidnych
propozycji inwestycyjnych od niepewnych.
3. Peer Review.
Peersi otrzymujÄ… dokumentacje projektu i oceny dokonujÄ… niezale\nie od siebie. Po przeanalizowaniu projektu
oceniają go wg kilku kryteriów.
Ocena dokonywana jest na specjalnych arkuszach, gdzie wyszczególnione są kryteria oraz oceny.
Po dokonaniu indywidualnych ocen, oceny sÄ… zbierane i projekt jest Å‚Ä…cznie oceniany.
AÄ…czna, ostateczna ocena:
Wszystkie 3 oceny niskie projekt odrzucany.
Ró\ne oceny mało prawdopodobne, by projekt był realizowany.
Nawet, jeśli oceny są entuzjastyczne, nie ma gwarancji, \e projekt uzyska finansowanie (będzie
realizowany).
Wady:
Charakteryzuje siÄ™ du\ym subiektywizmem.
OGÓLNE ZASADY SELEKCJI PROJEKTÓW
Nie tylko projektów inwestycyjnych.
1. nale\y jasno określić, co jest wa\ne w wyborze rozpatrywanych projektów.
Selekcja projektów powinna odbywać się wg jasno zdefiniowanych kryteriów.
W trakcie procesu selekcji ludzie nie powinni rozpraszać się na licznych interesujących mo\liwościach, które dana
organizacja mogłaby realizować, a raczej powinni się skoncentrować na tym, co organizacja powinna realizować
tak, jak to zostało ujęte w kryteriach selekcyjnych.
2. identyfikacja jasnych procedur wyboru projektów, a następnie przestrzeganie ich.
Selekcja projektów nie mo\e być sporządzana przypadkowo, podejście do wyborów projektów powinno być
dobrze przygotowane i rygorystycznie przestrzegane.
Nawet osoby o du\ej sile wpływów w organizacji muszą dostosowywać się do istniejących w tym względzie
procedur. Dzięki temu decyzje stają się mniej arbitralne.
Istnienie procedur pozwala narzucić rygory tym silnym, wpływowym osobom, które mogą nieodpowiedzialnie
popierać dany projekt, czy te\ osobom, którym w danym czasie (chwilowo) rozpatrywany projekt wydaje się
dobrÄ… inwestycjÄ….
23 kub_a@o2.pl
Koszty
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
3. nale\y być przygotowanym na kwestionowanie wszelkich stwierdzeń dotyczących projektu.
śadne stwierdzenie dotyczące mo\liwych korzyści i kosztów nie mo\e być zwolnione od kwestionowania (osądu).
Championi projektów mają tendencję do nie zauwa\ania potencjalnych projektów, wizje projektów, które oni
przedstawiają, mają zwykle ró\owy kolor. Z kolei krytycy przedstawiają projekt w mo\liwie najgorszym świetle
przytaczajÄ…c wszelkiego rodzaju fakty popierajÄ…ce ich stanowisko.
Najbardziej efektywnym sposobem utemperowania nadmiernego optymizmu lub te\ pesymizmu jest stawianie
pytań o prawdziwość (wiarygodność) kluczowych twierdzeń wypowiadanym przez championa jak i jego
przeciwników.
4. zespół zajmujący się selekcją projektów powinien reprezentować szerokie spektrum interesariuszy.
Wszystkie projekty spełniają wiele celów oraz powodują wielorakie oddziaływania (na przedsiębiorstwo/ludzi),
stąd te\ w zespole dokonującym selekcji powinni uczestniczyć ludzie reprezentujący szeroki zakres punktów
widzenia.
Najczęściej w sektorze komercyjnym uczestnikami są przedstawiciele działów finansów, marketingu, techniki
i stanowią oni rdzeń zespołu.
5. w proces selekcji powinni być zaanga\owani ludzie, którzy następnie będą uczestniczyć we wdra\aniu projektu,
w tym przede wszystkich manager projektu.
Na ogół manager projektu nie uczestniczy w selekcji, obejmuje swoje obowiązki ju\ po podjęciu decyzji o
realizacji projektu.
Uczestnictwo managera w selekcji ma dobre strony:
jeśli ludzie uczestniczą w podejmowaniu decyzji o realizacji projektu, są automatycznie bardziej
zaanga\owani w ten projekt. SÄ… bardziej energiczni w dÄ…\eniu do tego, aby projekt osiÄ…gnÄ…Å‚ swoje cele,
poniewa\ sami brali udział w wyznaczaniu tych celów.
Jeśli ludzie uczestniczą w procesie decyzyjnym, dobrze rozumieją uzasadnienie realizacji projektu, tym
samym zostaje zapewniona ciągłość pomiędzy procesem selekcji, a fazą realizacji.
24 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
INFLACJA
Projekty inwestycyjne i kalkulacje sÄ… bardziej nara\one na inflacjÄ™, ni\ jakiekolwiek inny, gdy\ wynika to z ich charakteru
rozciągnięcia w długim okresie czasu. Inflacja zniekształca wszystkie elementy rachunku (parametry projektu).
Z tego powodu wynikają dwie mo\liwości:
1. pominąć inflację.
2. uwzględnić inflację.
W warunkach, gdy inflacja wynosi 2-3%, iloczyn r0 Å"rinf we wzorze poni\ej mo\na pominąć.
rm = r0 + rinf + r0 Å"rinf
ETAPY SPORZDZANIA PROJEKTU W WARUNKACH INFLACJI
1. najpierw sporzÄ…dzamy CF projektu bez inflacji.
2. bariery:
a. Jaka będzie inflacja w okresie realizacji projektu i czy będzie ona stała, czy nie.
b. Jak dany poziom inflacji wpłynie na poszczególne elementy kalkulacji.
Wiedząc, jak inflacja wpłynie na elementy, trzeba coroczny CF podnieść o inflację dla danego roku.
W ten sposób uzyskalibyśmy nowy CF, uwzględniający inflację, który nale\y następnie zdyskontować.
Nowy CF dyskontujemy stopą rm (uwzględniającą inflację) lub dyskontujemy ją dwukrotnie najpierw
za pomocą deflatora (stopą dyskontową równą inflacji) i drugi stopą dyskontową (pierwotną).
W warunkach wysokiej inflacji lepiej jest zrobić rachunek oceny przedsięwzięcia nie uwzględniający jej.
RYZYKO
Robiąc rachunek NPV itd., z pewnością mo\emy powiedzieć, \e to wszystko jest niepewne. Nie wiemy, jaka będzie skala
i kierunek odchyleń.
Na odchylenia wpływają (błędy):
1. zjawiska o charakterze uniwersalnym.
Dotyczą wszystkich projektów.
To np. złe przygotowanie managera i nieodpowiednia kadra.
2. zjawiska specyficzne.
Dotyczą tylko danej grupy projektów.
To np. złe zało\enia dotyczące zasobności zło\a ropy naftowej.
3. czas występowania.
Są takie, które dotyczą całości projektów i takie, które występują na etapie pewnych faz, np. fazy projektowania.
Między zródłami ryzyka często zachodzą współzale\ności.
yRÓDAA ZAGROśEC PROJEKTÓW INWESTCYJNYCH
PERSONEL PODMIOT ZAGROśENIA
OSIGALNOŚĆ
CECHY PROJEKTU ZARZDZAJCY PDOEJMUJCY W OTOCZENIU
ZASOBÓW
PROJEKTEM PROJEKT PRAWNYM
Du\y zakres rzeczowy Brak kompetencji Zbyt małe poparcie Trudności w Zagro\enia
i wartość managera projektu dla projektu ze strony pozyskiwaniu w otoczeniu:
oraz niewłaściwe kierownictwa odpowiednich Konkurencyjnym
postrzeganie swojej podmiotu zasobów Ekonomicznym
roli Politycznym
Znaczna zło\oność Brak wymaganych Niewłaściwe Społecznym
umiejętności wkomponowanie Technologicznym
członków zespołu projektu w strukturę Przyrodniczym
zarzÄ…dzajÄ…cego i organizacyjnÄ… Wykonawczym
wdra\ajÄ…cego projekt podmiotu
Unikatowość Nadmierna
i innowacyjność biurokracja
Pośpiech w
planowaniu
i wdra\aniu
ZNACZNA ZAOśONOŚĆ
Chodzi o zło\oność techniczną i organizacyjną.
Ka\dy element jest bardzo zło\ony, a całość musi ze sobą współgrać.
Problemy wynikające z ró\nic kulturowych, ró\nic interpretacji przez osoby pochodzące z ró\nych krajów.
UNIKATOWOŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ
Konsekwencją unikatowości jest brak doświadczenia.
POÅšPIECH W PLANOWANIU
Chodzi głównie o projekty podejmowane po kataklizmach, które siłą rzeczy robione są w pośpiechu.
25 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
PERSONEL ZARZDZAJCY PROJEKTEM
Nawet potencjalnie dobry projekt, jeśli dostanie się w złe ręce, mo\e zostać zle zrealizowany, przez (np.):
Brak umiejętności planowania.
Brak odpowiedniej wiedzy technicznej, finansowej lub organizacyjnej.
Trudności w komunikowaniu się.
Brak cech przywódczych
Niedorozwój cech ludzkich.
PODMIOT PODEJMUJCY PROJEKT
To firma podejmujÄ…ca projekt.
OSIGALNOŚĆ ZASOBÓW
Je\eli podejmujemy projekt i nie dysponujemy odpowiednimi zasobami, to temu projektowi zle wró\y, a nawet mo\e nie
dojść do jego realizacji.
Firma powinna mieć odpowiednich ludzi.
Chodzi równie\ o infrastrukturę techniczną i społeczną.
OTOCZENIE PROJEKTU
Projekt zawsze ma jakąś konkurencję, którą mo\na podkręcić bądz osłabić.
Np. zwiększyć konkurencję autostrady mo\na poprzez brak dofinansowania do innych dróg.
ZAGROśENIA EKONOMICZNE
Trendy rozwojowe.
Stopa procentowa.
Inflacja.
Polityka podatkowa.
Kursy walutowe.
Mo\liwości pozyskania kapitału.
ZAGROśENIA (RYZYKO) PRAWNE
Szybki wzrost regulacji prawnych.
ZmieniajÄ…ca siÄ™ interpretacja prawa.
Brak przejrzystości prawa.
Jest to szczególnie istotne przy projektach podejmowanych za granicą. Nale\y w nich równocześnie zatrudniać część
pracowników lokalnych.
RYZYKO POLITYCZNE
Jest trudno kwantyfikowalne.
Brak poparcia rzÄ…du dla danego projektu.
Wojny domowe i rewolucje.
Strajki generalne.
Korupcja.
Formy bezprawnego pozbawienia majÄ…tku.
Nacjonalizacja.
Exploration risk.
Zniechęcony inwestor lokuje swój kapitał gdzie indziej bądz zmusza się do sprzeda\y majątku.
MIGA to część Banku Światowego ubezpieczająca du\e projekty.
RYZYKO SPOAECZNE
Brak społecznej akceptacji dla projektu.
Równie\ jest trudno kwantyfikowalne.
Wg badań lokalne społeczności częściej są skłonne zaakceptować projekt, który im coś daje.
NIMBY /pl. nie w mojej miejscowości/.
RYZYKO W OTOCZENIU TECHNOLOGICZNYM
Brak załatwienia terytorialnego prawa sprzeda\y, które nie zezwala nam na sprzedawanie danego wyrobu na danym
terytorium.
ZAGROśENIA PRZYRODNICZE
Projekt mo\e wpływać na środowisko negatywnie i poprzez kary, i opłaty projekt mo\e sobie nie poradzić.
RYZYKO WYKONAWCZE
Je\eli wykonawstwo dostaje się w złe ręce to jest to zródło zagro\enia.
RYZYKO
Nie jest tym samym co niepewność.
Ryzyko jest kwantyfikowalne, natomiast niepewność nie.
yródłem ryzyka jest niepewność.
Jeśli ryzyko jest mierzalne, to polega to na tym, \e jesteśmy w stanie wymienić ró\ne rodzaje, poziomy, które mo\e
przyjąć badany przez nas przedmiot.
Nie mamy sytuacji, \e nic nie wiemy, bÄ…dz \e wiemy wszystko.
Stan częściowej niepewności po jednej stronie mamy pewność, po drugiej jej brak, a w środku stan częściowej
niepewności.
26 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
ZARZDZANIE RYZYKIEM
Postęp technologiczny pozwala opanowywać niektóre rodzaje ryzyka, ale jednocześnie generuje nowe.
W związku z tym ryzykiem powinno się zarządzać w miarę mo\liwości ograniczać jego skutki.
To wieloetapowy proces ró\nie definiowanych
FAZY ZARZDZANIA RYZYKIEM
PLANOWANIE ZARZDZANIA RYZYKIEM
To faza organizacyjna, w której odpowiadamy na pytania, czy powstanie zespół zarządzający, czy będzie informować, jak
będzie informować.
IDENTYFIKACJA RYZYKA
To odkrywanie, poszukiwanie tych potencjalnych zjawisk, ró\nych zdarzeń, które mogą stanowić zródło ryzyka.
Czy są jakieś czynniki, które mogą zagrozić powodzeniu projektu?
Powinien być to etap ciągły, gdy\ w trakcie realizacji ryzyka mogą pojawić się nowe zagro\enia.
Proces ten wymaga ciągłej obserwacji.
Metody zarzÄ…dzania ryzykiem:
1. check list.
Metoda pytań.
Jest prosta, ale nie idealna, gdy\ jeśli będą jakieś ryzyka, które nie pojawią się na liście, to ludzie wybiorą jedynie
te, które są na liście.
2. metoda burzy mózgów.
3. debata publiczna.
Dotyczy du\ych projektów, o du\ym wpływie na społeczeństwo.
4. metoda scenariuszy.
5. technika diagramów oddziaływań.
Efektem identyfikacji mo\e być wskazanie zródeł ryzyka.
1. zdarzenia o charakterze wyjÄ…tkowym.
Prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest bardzo mało.
To powódz, trzęsienie ziemi.
2. symptomy ryzyka.
Świadczą w sposób pośredni o mo\liwości wystąpienia zdarzeń.
3. wskazanie konieczności wykonania dodatkowych prac.
OCENA RYZYKA
To ocena ilościowa, która wskazuje na te rodzaje ryzyka, którymi powinno się zająć.
KWANTYFIKACJA RYZYKA
To ilościowa analiza ryzyka.
Jej celem jest określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zjawisk i określenie skutków wystąpienia poszczególnych
rodzajów ryzyka jak równie\ zakresów wystąpienia poszczególnych rodzajów ryzyka.
Jest to faza trudna pod względem metodycznym, gdy\ zidentyfikowane zródło ryzyka mo\e mieć ró\ne konsekwencje, to
utrudnia wpływ z kwantyfikacji tego zródła na projekt.
Sytuacja podmiotu wpływa na to, \e ró\ne ryzyka są ró\nie oceniane. Im silniejszy podmiot, tym danemu ryzyku nadaje
się mniejszą wartość.
Problemem jest równie\ określenie prawdopodobieństwa.
Dotychczasowe doświadczenie, rutyna, mo\e być przeszkodą.
RYZYKO OBIEKTYWNE I SUBIEKTYWNE
Im mniej obiektywnej wiedzy, tym więcej subiektywnych zało\eń.
27 kub_a@o2.pl
DECYZJE INWESTYCYJNE, prof. dr hab. K. Marcinek
TECHNIKI ANALIZY RYZYKA
Jest ich bardzo du\o i zale\ą od badanego problemu i danych, którymi dysponujemy.
1. techniki sieciowe.
To programy komputerowe dotyczÄ…ce harmonogramu inwestycji.
2. finansowa analiza projektu.
FINANSOWA ANALIZA PROJEKTU
Stosowane metody zale\Ä… od tego, jakimi informacjami dysponujemy.
1. metody statystyczne.
Do miar wykorzystywanych nale\Ä…:
Wartość oczekiwana.
To wartość najbardziej wiarygodna.
Wariancja.
Odchylenie standardowe.
Współczynnik zmienności.
Im mniejsze rozproszenie, tym mniejsze ryzyko.
2. metody symulacyjne (what if).
Analiza wra\liwości.
Metoda Monte-carlo.
Analiza scenariuszy.
Metoda drzewa decyzyjnego.
Metoda korygowania.
Polega na korygowaniu parametrów projektu i następnie [& ]
Mo\emy korygować CF metoda ekwiwalentu pewności.
Polega na korygowaniu oszacowanego CF projektu tak, aby po korekcie mo\na było uznać jako strumień,
który zostanie uzyskany z pewnością.
Korygować mo\emy równie\ stopę dyskontową.
Korekta polega na tym, \e im większe ryzyko, tym większa jest stopa dyskontowa. Powiększamy ją o premię
za ryzyko.
Technika osądu ekspertów.
Metoda opcji rzeczowych.
Chodzi o uelastycznienie projektu. W opcjach zakłada się modelowanie projektu.
Dzięki opcjom projekt jest bardziej elastyczny, przez co jest bardziej efektywny.
3. analiza wra\liwości.
TECHNIKI REAGOWANIA NA RYZYKO
Technika jest indywidualizowana, dopasowana do konkretnej sytuacji, a o jej wyborze decydujÄ… koszty.
Klasyczne formy reakcji na ryzyko:
1. unikanie ryzyka.
To ograniczanie zjawisk, które wywołują ryzyko poprzez usuwanie przyczyn.
W skrajnym przypadku jednak mo\e dojść do zaniechania projektu.
2. transfer ryzyka.
Technika polegająca na przeniesieniu skutków wystąpienia ryzyka na innego uczestnika projektu.
Przede wszystkim jest to ubezpieczenie.
3. alokacja ryzyka poprzez kontrakty.
Uczestnicy poprzez odpowiednie zapisy przenoszÄ… ryzyko na kogoÅ› innego.
4. tworzenie rezerw.
Wybór zale\y od mo\liwości finansowych i charakteru wtórnego.
KONTROLA RYZYKA
Stale nale\y kontrolować obiekty, gdy\ jest to coś dynamicznego. Mogą pojawić się nowe rodzaje ryzyka, których nie
uwzględniliśmy.
28 kub_a@o2.pl
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
wyklady 2006 2007BYT Wzorce projektowe wyklady z 10 i 24 11 2006Etap rejonowy 2006 2007 arkuszEtap szkolny 2006 2007HONDA 2006 2007 Ridgeline Bed Extender User s Informationtbo 2006 2007 summerEtap rejonowy 2006 2007Bankowosc wyklady ?nki inwestycyjneegzamin 2006 2007HONDA 2006 2007 Ridgeline Tonneau cover User s InformationHONDA 2006 2007 Ridgeline Backup Sensor User s InformationEtap rejonowy 2006 2007 arkuszdydaktyka egzmin 2006 2007więcej podobnych podstron