FITOHORMONY
Są to związki występujące w roślinach wykazujące działanie zbli\
one do hormonów.
Nale\
Ä… do nich:
a) cytokininy (odpowiedniki cytokin)
b) gibereliny
c) auksyny
d) fitoestrogeny (zwiÄ…zki zbli\
one do estrogenów)
e) fitosterole (²-sitosterol  skÅ‚adnik czynny surowców roÅ›linnych stosowany w chorobie gruczoÅ‚u
krokowego)
f) brassinoidy
g) melatonina
Badania na dalekim wschodzie
Wysokie spo\
ycie roślin bogatych w fitohormony (soja i inne strączkowe).
Niski poziom zapadalności na nowotwory hormonozale\
ne i choroby naczyniowe.
Zapadalność na raka piersi w krajach azjatyckich jest 5-krotnie ni\
sza ni\
w Europie czy USA.
Mniejszy wskaz
nik zachorowalności na raka jelita grubego, prostaty, choroby wieńcowej i mia\
d\
ycy.
Konsumpcja fitosteroli w diecie azjatyckiej wynosi 300-450mg, w diecie Zachodu 80mg.
Zapotrzebowanie dzienne na izoflawony dla kobiet w okresie przejściowym wynosi 40-45mg, a w
Europie spo\
ywa siÄ™ mniej ni\
5mg.
Konsumpcja soi w Chinach i Japonii w przeliczeniu na genisteinÄ™ wynosi 20-80mg.
MENOPAUZA
Jest wynikiem zredukowanej produkcji estrogenów poprzedzonej spadkiem poziomu progesteronu.
Estradiol  wytwarzany w jajnikach, warunkuje rozwój narządów i \
eńskich cech płciowych II-
rzędowych (estradiol, estron, estriol  wydalane z moczem
Progesteron  umo\
liwia zagnie\
d\
enie w macicy jaja i utrzymanie ciÄ…\
y; wytwarzany w ciałku \
ółtym i
Å‚o\
ysku macicznym, od 3 miesiÄ…ca wytwarzany tak\
e przez korÄ™ nadnerczy
Niedobór tych hormonów mo\
e mieć niekorzystne działanie.
Objawy związane z niedoborem estrogenów:
a) nieregularne miesiÄ…czkowanie
b) uderzenia krwi do głowy z uczuciem gorąca
c) przyspieszona czynność serca i oddechu
d) nadmierne pocenie siÄ™
e) bóle i zawroty głowy
f) chwiejność emocjonalna
g) dra\
liwość
h) depresja
i) osłabienie pamięci
Zmiany ogólnoustrojowe:
a) wzrost ciśnienia tętniczego krwi
b) bóle stawowe
c) postępująca osteoporoza
Brak równowagi w prawidłowym wydzielaniu estrogenów i progesteronu:
a) zwiększone CL i LDL (predyspozycje do rozwoju mia\
d\
ycy)
b) sprzyja powstawaniu choroby wieńcowej
c) powoduje zwiększenie insulinooporności
d) zwiększa ryzyko złamań
e) jest przyczyną częstych stanów zapalnych cewki zapalnej
1
y
ródła:
Przyprawy  any\
, czosnek, kminek, koper
Rośliny strączkowe  soja, groch, soczewica
Ziarna  jęczmień, pszenica, \
yto, ry\

Rośliny pastewne  lucerna, koniczyna
Owoce  jabłko, gruszka, winogrona, wiśnie
Klasy fitoestrogenów:
1) Izoflawony (występują w roślinach strączkowych i zbo\
ach):
a) genisteina
b) biodhanina A
c) daidzeina
d) formonetyna
2) Lignany (występują w kiełkach i uprawach pastewnych):
a) sekizolarycyrezynol
b) metoirezynol
3) Kumestany (występują w owocach, warzywach i nasionach):
a) kumestrol
b) mirestrol
Kumestany mają najsilniejsze działanie.
Mechanizm działania
Posiadają pierścień fenolowy  podobne do syntetycznych estrogenów
WiÄ…\
ą się one z rec.i estrogenowymi neuronów podwzgórzowych i hamują wydzielanie hormonu LH.
Receptory estrogenowe Ä… - \
eńskie narządy hormonozale\
ne, silniej wiÄ…\
Ä… endogenne estrogeny
Rec. estrogenowe ² - zlokalizowane w tk. nierozrodczych (kom. koÅ›ci szkieletowych i Å›ródbÅ‚onka
naczyń)
Genisteina sojowa  wiÄ…\
e siÄ™ z receptorem ² 20x lepiej ni\
z receptorem Ä… tkanek rozrodczych
Fitohormony będą skuteczne wobec łagodnych niedogodności.
Hormonoterapia trwa 3-5 lat.
W przypadku predyspozycji genet. do powstawania nowotworów nie nale\
y stosować hormonoterapii.
Działanie biologiczne:
a) korzystnie zmieniajÄ… profil lipidowy krwi
b) polepszają parametry mineralizacji kości u kobiet po menopauzie
c) zmniejszają tworzenie płytek mia\
d\
ycowych w naczyniach
d) obni\
ają poziom 4-OH estradiolu (kancerogenny produkt rozkładu estrogenu)
e) prawdopodobnie zmniejsza ryzyko wystÄ…pienia raka piersi, jajnika, prostaty, okrÄ™\
nicy
f) mają bardzo silne działanie przeciwutleniające
Surowce roślinne
Z nasion granatu  estron
Substancje o strukturze stilbenu podobna do dietylostilbestrolu wykryto w niektórych rodzajach
koniczyny
Porfiryty zwiększają wydzielanie hormonów gonadotropowych przez przysadkę znajdującą się w du\
ych
ilościach w liściach marchwi.
Glycine max  soja
Fabaceae
Semen sojae
Izoflawony (genisteina i daidzeina)
Bezpieczny surowiec w leczeniu objawów menopauzy
2
Genisteina ma zastosowanie w onkologii, wpływa na potencję u mę\
czyzn.
Cimicifuga racemosa - Pluskwica groniasta
Ranunculaceae
Akteina, 27-deoksyakteina
Niewyjaśniony mechanizm działania.
Polecana w łagodzeniu objawów okołomenopauzalnych.
Bezpieczne stosowanie:
- nie stosować dłu\
ej ni\
6 miesięcy
- nie stosować w cią\
y i laktacji
- sprzeczne informacje dotyczÄ…ce stosowania u kobiet z rakiem piersi
Vitex agnus-castus  Niepokalanek pieprzowy
Verbenaceae  Werbenowate
Fructus Viticis
- flawonoidy (witeksyna, izowiteksyna, kastycyna, penduletyna)
- alkaloidy (witycyna)
- irydoidy (aukubina, agnusyd)
- wpływa na układ przysadkowo-podwzgórzowy (podwy\
sza poziom LH, zmniejsza FSH)
- hamuje wydzielanie protaktyny (wyciÄ…gi wodno-alkoholowe)
- nieregularne cykle menstruacyjne
- zespół napięcia przedmiesiączkowego
- mastodynia
W badaniach klinicznych oceniano tak\
e jego efektywność w:
- zwiększa laktację
- leczeniu objawów menopauzy
- mastopatii
- w hiperprolaktynemii
- zbyt obfitym miesiÄ…czkowaniu
Pulsatilla vulgaris - Sasanka zwyczajna
Pulsatilla pratensis - Sasanka Å‚Ä…kowa
Ranunculaceae
Herba Pulsatillae
Lakton  anemonie, protoanemonin
Korzystne działanie przy bolesnym miesiączkowaniu i nadmiernym pobudzeniu płciowym
Anemonin ma prawdopodobnie działanie hipotensyjne.
Rheum rhaponticum  Rabarbar ogrodowy
Polygonaceae  Rdestowate
Folium Rei
Rapontycyna
- brak miesiÄ…czek
- zaburzenia klimakteryczne
Lithospermum officinalis - Nawrot lekarski
Boraginaceae  Szorstkolistne
3
Semen lithospermi
Kwasy polifenolowe  kwas litospermowy
zo\
ony mechanizm działania  unieczynnianie hormonów gonadotropowych krą\
Ä…cych we krwi oraz
hamowanie syntezy i wydzielania gonadotropin przysadkowych
Działanie przeciwgonadotropowe o antyowulacyjne.
Mo\
liwość wykorzystania jako środek antykoncepcyjny.
FITOSTEROLE
FITOSTEROLE
FITOSTEROLE
FITOSTEROLE
Są to związki o budowie sterolu występujące w roślinach.
Otrzymuje się z niezmydlających się frakcji tłuszczów roślinnych.
Szczególnie rozpowszechnione w świecie roślin wy\
szych sÄ… ² sitosterol i stigmasterol.
Sitosterole
MajÄ… znaczenie jako leki zmniejszajÄ…ce stÄ™\
enie CHL we krwi
²-sitosterol wykazuje dziaÅ‚anie przeciwzapalne i przeciwgorÄ…czkowe.
SÅ‚u\
y do półsyntezy hormonów steroidowych.
²-sitosterol stanowi miÄ™dzy innymi skÅ‚adnik czynny surowców roÅ›linnych stosowanych w chorobach
gruczołu krokowego.
Stigmasterol występuje m. in. w soi i fasoli indyjskiej.
Jest produktem wyjściowym do syntezy hormonów steroidowych.
Ergosterol został wykryty w przetrwalnikach Claviceps purpura.
SÅ‚u\
y do otrzymywania witaminy D.
PRZEROST PROSTATY
I stadium
Oddawanie moczu w nocy (częściej ni\
3 razy)
Częste oddawanie moczu
Słaby strumień moczu
II stadium
Upośledzenie czynności pęcherza moczowego
Pośpieszne i niecałkowite opró\
nianie pęcherza moczowego
Cucurbita pepo  Dynia zwyczajna
Cucurbitaceae
Semen Cucurbitae
Fitosterole  zwÅ‚aszcza ´-7-fitosterol
Sole mineralne
In vitro wykazano, \
e nasiona dyni hamujÄ… 5-Ä…-reduktazÄ™.
In vivo działanie antyandrogenne i przeciwzapalne.
Mechanizm działania jest wcią\
niejasny (7-´-fitosterol prawdopodobnie blokuje receptory androgenowi
przed dihydrotestosteronem).
Zea mays  Kukurydza zwyczajna
Poaceae
Sigma maydis
Sitosterole (²-sitosterol, ergosterol, stigmasterol)
4
Olej tłusty
Znamiona kukurydzy są stosowane w stanach zapalnych cewki moczowej i pęcherza.
Profilaktycznie i leczniczo w przeroście gruczołu krokowego
Olej z zarodków znajduje zastosowanie w leczeniu objawów łagodnego przerostu stercza.
Urtica dioica  Pokrzywa zwyczajna
Urticaceae
Radix Urticae
Sterole (3-²-sitosterol, 3-²-D-glukozyd sitosterolu)
UDA  składa się z 6 izolektyn
Sugeruje się podobieństwo UDA do białka surowiczego wią\
ącego hormony płciowe (SHBG), któremu
przypisuje siÄ™ role w powstawaniu gruczolaka stercza.
Stosowany w trudnościach z oddawaniem moczu w I i II stadium przerostu gruczołu krokowego.
Długotrwałą terapia
Serenoa repens  Palma sabalowa (Sabal serrulata)
Arecaceae
Fructus Sabalis
Olej tÅ‚usty bogaty w kwasy tÅ‚uszczowe, fitosterole (²-sitosterol) i polisacharydy
In vitro hamuje 5-Ä…-reduktazÄ™ i aromatazÄ™ (enz. odgrywajÄ…ce znaczenie w leczeniu przerostu prostaty).
Działanie przeciwwysiękowe i przeciwazapalne  wyciąg wodny w badaniach na zwierzętach
Polecana w łagodnym przeroście gruczołu krokowego (I i II stadium).
Ma właściwości moczopędne i antyseptyczne w obrębie dróg moczowych.
Zmniejsza dolegliwości urologiczne:
- zmniejsza napięcie mięśni gładkich dróg moczowych i obrzęki
- poprawia elastyczność gruczołu
W świetle nowych badań mo\
e zmniejszać wielkość gruczołu krokowego (prawdopodobnie
kw.tłuszczowe).
Pygeum africanum  Śliwa afrykańska
Rosaceae
Cortex Pygei
Zespół lipidowo-steroidowy
In vitro wyciÄ…g:
- regeneruje komórki nabłonka gruczołu krokowego i pobudza jego zdolność wydzielniczą
- zmniejsza objętość gruczolaka, zapobiega jego powstawaniu
Zastosowanie:
- przerost prostaty z zastojem moczu
- zaburzenia oddawania moczu
- przed i po zabiegach chirurgicznych na gruczole krokowym
- stany chorobowe gruczołu nie kwalifikują się do zabiegu
- terapia co najmniej 4-tygodniowa PROSTATONIM  synergizm działania (+ pokrzywa)
WITAMINY, MIKRO- I MAKROELEMENTY-
PREPARATY DOST
PNE W OBROCIE APTECZNYM
5
Witaminy:
" Rozpuszczalne w tłuszczach
· Wit. A (retinol)
· Wit. D2 (ergokalcyferol, kalcyferol)
Wit. D3 (cholekalcyferol)
· Wit. E (tokoferole)
· Wit. K1 (fitomenadion)
Wit. K3 (menadion)
Wit. K4 (mendiol- bardzo nietrwała)
" Rozpuszczalne w wodzie
· Wit. C (kwas askorbinowy)
· Wit. B1 (tiamina)
· Wit. B2 (ryboflawina)
· Wit. B6 (pirydoksyna)
· Wit. B12 (cyjanokobalamina)
· Niacyna (kwas nikotynowy)
· Wit. PP (amid kwasy nikotynowego)
· Kwas foliowy (wit. Bc, wit. B9?, wit. M)
· Kwas pantotenowy
· Biotyna (wit. B7 , wit. H)
Witamina A (retinol)
- Formy (retinol, B-karoten)
- Działanie biologiczne
· Naturalny antyoksydant
· WpÅ‚ywa na prawidÅ‚owy stan nabÅ‚onków
· WpÅ‚ywa na prawidÅ‚owe funkcjonowanie ukÅ‚adu rozrodczego i immunologicznego (witamina
antyinfekcyjna)
· NiezbÄ™dna do prawidÅ‚owego widzenia
- Niedobory- kurza ślepota
· GÄ™sia skórka
· SkÅ‚onność do chorób infekcyjnych ukÅ‚adu oddechowego
· A
uszczyca
- Zastosowanie
· Schorzenia skórne i dróg oddechowych
· B-karoten chroni przed nowotworami i chorobami serca
- Toksyczność
· Nie stosować dawek wiÄ™kszych od zalecanych- mo\
e ulec kumulacji
· Nie stosować zbyt du\
ych dawek w okresie ciÄ…\
y
- Suplementacja
· Najkorzystniej przyjmować z witaminami z grupy B, D, E, Ca, P i Zn
- Preparaty
· Witamina A- kaps. 2500j.m., 12000j.m.
· Witamina A+E- kaps. 30000j.m.
· Capivit A+E mitte
· Capivit A+E forte
· Witamina A+D- kaps. 200j.m.
· Witamina A liq- 50000j.m./ml
· B-karoten- tabl/kaps. 6mg
Witamina D (cholekalcyferol)
- Kalcyferole (calcium- wapń, phero-niosę)
- Witamina światła słonecznego= witamina słoneczna
- Czynne metabolity: kalcydiol, kalcydiol,
6
- Działanie biologiczne
· Reguluje przyswajanie Ca i P
· Reguluje stÄ™\
enie Ca we krwi
· Bierze udziaÅ‚ we wchÅ‚anianiu witaminy A
- Niedobory
· Krzywica
· Osteomalacja
· Osteoporoza
· Próchnica zÄ™bów
- Toksyczność
· Nadmierne zwapnienie tkanek miÄ™kkich
· W dawce czterokrotnie przewy\
szajÄ…cej dzienne spo\
ycie- biegunka, bóle głowy, nudności, utrata
apetytu, stany zapalne skóry, nieodwracalne zmiany w nerkach, sercu, opóz
nienie rozwoju
fizycznego i psychicznego
- Preparaty
· Vigantol- krople
· Devisol- krople
· Vit. A+D3  kaps
Witamina E (tokoferole)
- Witamina młodości
- Działanie biologiczne
· HamujÄ… procesy starzenia siÄ™ komórek
· Pobudza prawidÅ‚owÄ… produkcjÄ™ krwinek czerwonych
- Niedobory
· Zaburzenia neurologiczne
· Sprzyja siÄ™ starzeniu siÄ™ organizmu
- Zastosowanie
· Zmniejsza ryzyko zachorowania na zawaÅ‚ serca i chroni je przed niedokrwieniem
· Pomaga przy dokuczliwych nocnych skurczach koÅ„czyn dolnych
· Zapobiega poronieniom
· A
agodzi dolegliwości przedmiesiączkowe
· Leczy zmiany skórne
· Zmniejsza potencjalnÄ… toksyczność witaminy A
- Suplementacja
· Synergizm dziaÅ‚ania z Se (mieszanka mÅ‚odoÅ›ci) oraz innymi naturalnymi antyoksydantami
· Zapotrzebowanie w wieku starszym wzrasta o 100%
Witamina K(fitomenadion)
- Triada- K1, K2- głównie produkowane przez bakterie jelitowe
- Działanie biologiczne
· NiezbÄ™dna w syntezie protrombiny i innych czynników krzepniÄ™cia
· Zapobiega krwawieniom wewnÄ™trznym i krwotokom
· Zmniejsza nadmierne obfite krwawienia miesiÄ…czkowe
- Niedobory
· Tylko u noworodków
- Zastosowanie
· Leczenie niedoboru witaminy K
· Choroba krwotoczna u noworodków
· Leczenie stanów spowodowanych przedawkowaniem leków przeciwzakrzepowych
- Preparat- Vitacon- tabl
Witamina C(kwas askorbinowy)
7
- Działanie biologiczne
· Naturalny antyoksydant
· Bierze udziaÅ‚ w syntezie kolagenu i substancji przestrzeni miÄ™dzykomórkowej
· NiezbÄ™dna w procesach oksydacyjno-redykcyjnych
· Rola w odpornoÅ›ci organizmu
· WpÅ‚ywa na stan naczyÅ„ krwionoÅ›nych i przeciwdziaÅ‚a narastaniu zmian mia\
d\
ycowych
· WpÅ‚ywa na lepsze pobieranie tlenu przez miÄ™sieÅ„ sercowy
- Niedobór- szkorbut
· Zapalenie dziÄ…seÅ‚, wra\
liwość naczyń na uszkodzenie, zamiany w kościach i chrząstkach
- Zastosowanie
· W przebiegu chorób infekcyjnych
· W trudno gojÄ…cych siÄ™ ranach i zÅ‚amaniach koÅ›ci, skÅ‚onnoÅ›ci do krwawieÅ„
· W leczeniu powierzchownych uszkodzeÅ„ rogówki- w postaci kropli
- Suplementacja
· ZwiÄ™kszenie wchÅ‚aniania Fe
· NiezbÄ™dna do uaktywnienia kwasu foliowego
· Zmniejsza toksyczność du\
ych dawek Se, Cu, Co, Hg, V
- Preparaty
· Monovitan C
· Ascorutical
· Rutonoscorbin
· Cetebe
· Troxescorbin
Witamina B1 (tiamina)
- Działanie biologiczne
· PrawidÅ‚owa praca ukÅ‚adu nerwowego
· UdziaÅ‚ w metabolizmie wÄ™glowodanów, kwasów tÅ‚uszczowych, zwiÄ…zków steroidowych
· WpÅ‚ywa na procesy uczenia siÄ™, koncentracji, równowagÄ™ emocjonalnÄ…
· Witamina nastroju
· OddziaÅ‚uje na nerw bÅ‚Ä™dny
- Niedobór
· Choroba beri-beri
· Bóle mięśniowe, szczególnie nóg
· Zapalenie wielonerwowe
· Problemy ze spaniem
· Uczucie przemÄ™czenia, irytacja
· SkÅ‚onność do depresji
· Chwiejność emocjonalna
· Nadmierne pobudzenie nerwowe
- Zastosowanie
· Neuropatia, encefalopatia, kardiomiopatia u alkoholików
· Zapalenie wielonerwowe
· WiÄ™ksze dawki- zespoÅ‚y bólowe (bóle gÅ‚owy, nerwobóle, choroby krÄ™gosÅ‚upa, zapalenie stawów,
nadwra\
liwość na zmiany pogody)
- Preparaty
· Vit. B1 (3mg, 25mg tabl/amp)
· Cocarboxylasum (50mg amp)
Witamina B2 (ryboflawina)
- Działanie biologiczne
· Rola w procesach wykorzystywania energii i utrzymaniu odpowiedniego poziomu enzymów
przeciwutleniajÄ…cych
8
· WpÅ‚ywa pozytywnie na ukÅ‚ad nerwowy, poprawia samopoczucie
· Poprawia wzrok (zapobiega zaćmie)
· Zapobiega skurczom mięśniowym
- Niedobory
· Zajady, zapalenia jamy ustnej i jÄ™zyka
· A
ojotokowe zapalenie nosa i okolic odbytu oraz narządów płciowych
· SwÄ™dzenie i pieczenie oczu
· Chroniczne zmÄ™czenie
- Mo\
e przyczynić się do powstania depresji i histerii
- Na jej brak szczególnie są nara\
one osoby nadu\
ywajÄ…ce alkoholu, z chorobami wÄ…troby,
cukrzycÄ… oraz wegetarianie
- Zastosowanie
· Kuracja antybiotykami
· A
ojotok, zaćma
· Przy dÅ‚ugotrwaÅ‚ym przyjmowaniu Å›rodków antykoncepcyjnych
· W chorobach ukÅ‚adu nerwowego, dystrofia mięśni
- Preparaty- Vitaminum B2 (3mg)
Witamina B6 (pirydoksyna)
- Działanie biologiczne
· UdziaÅ‚ w przemianach aminokwasów, metabolizmie tÅ‚uszczy i wÄ™glowodanów
· UdziaÅ‚ w powstawaniu hemoglobiny i przeciwciaÅ‚
- Niedobory
· Zapalenie nerwów obwodowych
· Stany zapalne skóry
· Niedokrwistość mikrocytowa i niedobarwliwa
· Drgawki u dzieci
- Zastosowanie
· Leczenie niedokrwistoÅ›ci i drgawek
· Depresja i inne objawy zwiÄ…zane z PMS lub przyjmowanie Å›rodków antykoncepcyjnych
· Wymioty u ciÄ™\
arnych
· Redukuje prawdopodobieÅ„stwo uszkodzeÅ„ pÅ‚odu
· Alkoholizm
- Preparaty- Vitaminum B6 (50mg tabl, amp)
Witamina B12 (cyjanokobalamina)
- Rola
· UdziaÅ‚ w syntezie protoporfiryn
· WpÅ‚ywa na wzrost i odtwarzanie wszystkich komórek organizmu
- Niedobory
· Niedokrwistość makrocytowa
· Zmiany zwyrodnieniowe ukÅ‚adu nerwowego
· Zapalenie jÄ™zyka i zanik brodawek jÄ™zykowych
- Zastosowanie
· Niedokrwistość zÅ‚oÅ›liwa
· Wrodzona niedokrwistość megaloblastyczna
· Niedobór wit. B12 po resekcji \
ołądka, zwę\
eniu jelita cienkiego itp.
· Pomocniczo w chorobie Alzheimera
- Preparaty
· Vegevit B12 5µg tabl.
· Vitaminum B12 (amp. 100µg, 1000µg)
- Uwagi- nie stosować z witaminą C!
9
Kwas foliowy(wit. Bc, wit. B9?, wit. M)
- Rola
· WpÅ‚yw na pracÄ™ ukÅ‚adu nerwowego i mózgu
· Ma znaczenie w procesie mielinizacji włókien nerwowych
· W \
ywych komórkach występuje w postaci CoA
· Pobudza prawidÅ‚owe tworzenie krwinek czerwonych
- Niedobór
· Niedokrwistość megaloblastyczna
· Zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek
- Zastosowanie
· Zapobiega uszkodzeniu cewy nerwowej
· W okresie ciÄ…\
y i karmienia
· Niedokrwistość megaloblastyczna
· Pobudza erytropoezÄ™
· Odwraca negatywne skutki dysplozji szyjki macicy, które prowadzÄ… do nowotworów
Witamina PP (nikotynamid)
- Rola
· WpÅ‚ywa na prawidÅ‚owe funkcjonowanie skóry, mięśni i ukÅ‚adu nerwowego
· Wzmaga perystaltykÄ™ jelit
- Niedobory
· Hamowanie procesów oddychania tkankowego i przyczynia siÄ™ do rozwoju awitaminozy (pelagra)
- Zastosowanie
· Pelagra
· Liszaj, trÄ…dzik ró\
owaty
· ÅšwiÄ…d odbytu
· Zaburzenia czynnoÅ›ci przewodu pokarmowego (przewlekÅ‚e zapalenie okrÄ™\
nicy)
- Preparaty- Vitaminum PP (tabl. 50mg, 200mg)
Kwas nikotynowy (wit. B3, niacyna)
- Działanie biologiczne
· Rozszerza naczynia obwodowe
· DziaÅ‚a \
ółciopędnie
· Dawki >3g/ dziennie- obni\
a TG i CHL
- Zastosowanie
· Hiperlipoproteinemia
· Zaburzenia krÄ…\
enia obwodowego (odmro\
enia)
· Pelagra
· i.v., i.m.- silne bóle gÅ‚owy i migrena
- uwagi
· mo\
e powodować chwilowe zaczerwienienie skóry
· nie stosować przy wrzodach \
ołądka i dnie moczanowej
- preparaty- Niacyn
Biotyna(wit. B7 , wit. H)
- mogą ją syntetyzować bakterie jelitowe
- rola
· koenzym biorÄ…cy udziaÅ‚ w przemianach wÄ™glowodanów, tÅ‚uszczów i puryn
· wpÅ‚ywa na stan skóry i wÅ‚osów
- zastosowanie
· Å‚ojotokowe zapalenie skóry u dorosÅ‚ych i niemowlÄ…t
· brak Å‚aknienia
· bóle mięśni
10
· Å‚ysienie
· zapobiega siwieniu
- preparaty
· najlepiej stosować w kompleksie z witaminami grupy B
Kwas pantotenowy
- działanie biologiczne
· przeksztaÅ‚cany do CoA
· regeneruje nabÅ‚onek przewodu pokarmowego
· powoduje wzrost paznokci i wÅ‚osów
· u zwierzÄ…t zapobiega siwieniu i przyÅ›piesza gojenie siÄ™ ran
- zastosowanie
· dodatek do preparatów witaminowych i od\
ywczych
· miejscowo w leczeniu rogówki
· leczenie zatrucia streptomycynÄ…
- preparaty- Calcium panthotenicum- tabl. 25 i 100mg
Sole mineralne:
Makroelementy- Ca, Cl, Mg, P, K, Na, S
Mikroelementy- B, Cr, Co, Cu, F, J, Fe, Mn, Ni, Se, Si, Sn, V, Zn
Wapń
- rola
· budulec koÅ›ci i zÄ™bów
· niezbÄ™dna dla wÅ‚aÅ›ciwego przewodnictwa nerwowego (z Mg współdziaÅ‚a przy skurczach mięśni)
· wa\
na rola w prawidłowej czynności serca, nerek, procesów krzepnięcia krwi
· zmniejsza przepuszczalność Å›cian naczyÅ„
- p/wysiękowo
- p/obrzękowo
- p/zapalnie
- p/alergicznie
- niedobory
· zaburzenia nerwowo-miÄ™sniowe
· demineralizacja koÅ›ci
· wiÄ™ksze ryzyko wystÄ…pienia nadciÅ›nienia tÄ™tniczego
- uwagi
· Ca jest wchÅ‚aniane przy udziale wit. D. Sprzyja temu obecność kwasy cytrynowego i mlekowego,
obni\
enie wchłania następuje w obecności fitynianów i kwasu szczawiowego
· Zmniejszenie wchÅ‚aniania- sytuacje stresowe
· Aktywność fizyczna poprawia nasycenie koÅ›ci Ca
· Absorpcja Ca maleje z wiekiem
· Kobiety gorzej przyswajajÄ… Ca ni\
mÄ™\
czyz
ni
Magnez
- Rola
· Aktywator wielu enzymów
· Stabilizuje strukturÄ™ kwasów nukleinowych
· Decyduje o prawidÅ‚owej wra\
liwości mięśni na bodz
ce nerwowe
· Normalizuje pracÄ™ serca
· Reguluje pracÄ™ ukÅ‚adu nerwowego
· Zmniejsza nadmiernÄ… pobudliwość nerwowÄ…
· Znosi drgawki, uspokaja
- Niedobory
11
· Dr\
enia i kurcze mięśni
· Drganie powiek
· A
atwe męczenie się
· Zawroty gÅ‚owy
· Mroczki przed oczami
· KoÅ‚atanie serca
· TrudnoÅ›ci w koncentracji
- Obni\
ony poziom we krwi
· Wyczerpanie
· Alergia, nadwra\
liwość
· Nadpobudliwość, moczenie nocne u dzieci
- Uwagi
· Istotne z
ródło- woda pitna
· Mg najlepiej wchÅ‚ania siÄ™ gdy jest przyjmowany czÄ™sto i w umiarkowanych iloÅ›ciach
· Dawki powy\
ej 600mg mogą powodować luz
ne stolce
· Kawa, alkohol, cukier, sacharoza- obni\
a poziom Mg
śelazo
- Rola
· Podstawowy skÅ‚adnik hemoglobiny i mioglobiny
· Kofaktor kilku podstawowych enzymów
· Pobudza szpik do produkcji hemoglobiny
· Zapobiega niedokrwistoÅ›ci z niedoboru Fe
- Niedobory
· Niedokrwistość, wyczerpanie
· Wyrównanie niedoboru po 3 tygodniowej kuracji
- Uwagi
· Wit. C- zwiÄ™ksza wchÅ‚anianie
· Fe współdziaÅ‚a we wchÅ‚anianiu z Cu
Cynk
- Działanie biologiczne
· PrawidÅ‚owy rozwój fizyczny i pÅ‚ciowy
· UdziaÅ‚ w syntezie biaÅ‚ka i przemianie wÄ™glowodanów
· WydÅ‚u\
a czas działania insuliny i ułatwia jej magazynowanie
· DziaÅ‚a Å›ciÄ…gajÄ…co, wysuszajÄ…co
· Warunkuje prawidÅ‚owe funkcjonowanie ukÅ‚adu immunologicznego
· Wa\
ny do zachowania zdrowia psychicznego
- Niedobory
· TrudnoÅ›ci w koncentracji
· Spadek odpornoÅ›ci
· Zmiany dermatologiczne
Zastosowanie :Przyśpiesza gojenie się ran i oparzeń
Wzmacnia odporność
· Pomaga zwalczyć krótkotrwaÅ‚e infekcje górnych dróg oddechowych
TrÄ…dzik
· Zwyrodnienie plamki ocznej
· UÅ‚atwia pozbycie siÄ™ biaÅ‚ych plam na paznokciach
· A
amliwe włosy
Procesy wzrostu
Miedz

- Rola
12
· Bierze udziaÅ‚ w regeneracji tkanki Å‚Ä…cznej
· SkÅ‚adnik ceruloplazminy
· NiezbÄ™dna do prawidÅ‚owego przyswajania Fe i funkcjonowania mózgu
- Niedobory
· Zahamowanie rozwoju psychicznego i psychomotorycznego u dzieci
· Niedokrwistość niedobarwliwa i megaloblastyczna
- Znaczenie
· Zespół Menkesa
· Wspiera ukÅ‚ad immunologiczny
· DziaÅ‚a p/zapalnie
Chrom
- Działanie biologiczne
· Aktywuje enzymy biorÄ…ce udziaÅ‚ w utrzymaniu prawidÅ‚owej struktury biaÅ‚ek i kwasów
nukleinowych
· WpÅ‚ywa na przemianÄ™ cukrów i tÅ‚uszczy
- Reguluje metabolizm glukozy
- Hamuje łaknienie i wpływa korzystnie na przemianę materii
- Znaczenie
· Spadek CHL, wzrost HDL
· Mo\
e zmniejszać ryzyko zawału serca u cukrzyków i osób z mia\
d\
ycÄ…
- Toksyczność
· Nadmierna ilość chromu mo\
e ograniczyć działanie insuliny, a w bardzo du\
ych dawkach być
przyczyną powstawania nowotworów
- Preparaty
· Chrom organiczny Bio-slim Biochrom Chromdiet L karnityna plus Fibercrome
Selen
- Rola w organizmie
· Naturalny antyoksydant
· SkÅ‚adnik peroksydazy glutationu
· Wzmacnia odporność tkanek na uszkodzenia
· Stymuluje ukÅ‚ad odpornoÅ›ciowy organizmu przed kancerogenami
· PrzyÅ›piesza detoksykacje
- Niedobór
· Nasilenie ryzyka chorób ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego i wystÄ™powania nowotworów
· Jego niski poziom mo\
e prowadzić do łupie\
u i łojotokowego zapalenia skóry
- Zastosowanie
· U chorych z chorobÄ… wieÅ„cowÄ…
· Korzystny wpÅ‚yw w zapaleniu trzustki i dystrofii mięśni
· Opóz
nia objawy starzenia siÄ™
· Pomocny w zapobieganiu zmianom zwyrodnieniowym plamki siatkówki
- Preparaty
· Selenium ACE,Bioselen + cynk Selenium bonus
· Selnium and Zinc Selen + E, elevit Antioxidant selen + ABCDE
Naturalne środki o działaniu przeciwnowotworowym
Leki p/nowotworowe- trucizny charakteryzujące się wystarczającą selektywnością do likwidacji szybko
namna\
ających się komórek, lecz tak\
e toksycznością.
13
Åšrodek chemoprewencyjny- nietoksyczna dla organizmu substancja \
ywieniowa stosowana u osób
zdrowych, celem zapobiegania nowotworom lub odwracaniu wczesnych etapów kancerogenezy (inicjacja
i progresja)
Chemoprewencja
" Witaminy
- Se- antyoksydant
- Zn
· WpÅ‚ywa na regulacjÄ™ zawartego w komórce kodu genetycznego
· Wzmacnia system odpornoÅ›ciowy
· Pomaga regenerować uszkodzone tkanki
- Fe- optymalne dawki wzmacniają system odpornościowy (niedobór i nadmiar podnosi ryzyko
zachorowań na nowotwory)
- Mn- w niektórych procesach mo\
e działać jako p/utleniacz
- Cu- składnik dysmutazy (enzym chroniący błony komórkowe)
" fitaminy
- p/utleniacze
· flawonoidy
· polifenole
- fitostrogeny
· izoflawony
· lignany
- zwiÄ…zki siarkowe
· sulfidy
· thiole
· izocyjaniany
· glukozynolaty
- karotenoidy
Nazwa związku Występowanie Działanie p/nowotowrowe
ZwiÄ…zki allilowe: Warzywa cebulowe: Zapobieganie przemianom
Siarczek diallilu Cebula, czosnek azotanów w azotyny oraz
Trisiarczek allilometylu powstawaniu nitrozoamin
Karotenoidy: Pomarańczowe i \
ółte owoce Antyoksydanty:
Ä…-karoten i warzywa (brzoskwinie, zapobieganie powstawaniu i
²-karoten pomidory) wyÅ‚apywanie wolnych
likopen Ciemnozielone warzywa rodników
luteina liściaste
ZwiÄ…zku kumarynowe Warzywa, owoce cytrusowe Antyoksydant
BÅ‚onnik pokarmowy Wszystkie owoce i warzywa Poprawia perystaltykÄ™ jelit,
obni\
a stÄ™\
. kwasów
\
ółciowych, usuwanie toksyn
i czynników rakotwórczych
ditioltiony Warzywa kapustne Detoksykacja kancerogenów
Flawonoidy: Owoce jagodowe, pomidory, antyoksydant
Kwercetyna cebula
Kemferol
Witamina C Owoce cytrusowe, pomidory, Antyoksydant
czarna porzeczka, truskawki,
brokuły
Kwas foliowy Zielone warzywa, szparagi, Zapobiega uszkodzeniom
fasola, brokuły chromosomów
Indolilometyl Kapusta Wpływ na metabolizm
14
estrogenów (zapobieganie
powstawaniu raka piersi i
macicy)
Heksafosforan inozytolu Warzywa strÄ…czkowe: soja Obni\
enie ilości wolnych
rodników
Izoflawony: Warzywa strÄ…czkowe: soja Obni\
enie ilości wolnych
Genisteina rodników, niszczenie
komórek nowotworowych
Izotiocyjaniany Warzywa kapustne Aktywacja enzymów
tkankowych o działaniu
antykancerogennym
D-limonem Pomarańcze Aktywacja enzymów
niszczÄ…cych kancerogeny
Inhibitory proteaz Warzywa strÄ…czkowe, Zapobieganie powstawaniu
kukurydza, szpinak, brokuły, komórek nowotworowych
ogórki, brukselka,
rzodkiewka
Se Kukurydza Składnik enzymu
usuwajÄ…cego nadtlenki
Witamina E Oleje roślinne, nasiona, antyoksydant
sałata, orzechy
Składniki o potencjalnej aktywności p/nowotworowej
- kwas elagowy (winogrona, maliny, truskawka, orzechy włoskie)
- indole (kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, rzodkiewka)
- lignany (soja, siemiÄ™ lniane)
- sulforafany (warzywa z rodziny krzy\
owe)
- kurkumina (kurkuma)
- resweratrol  hamuje COX, enzym biorący udział w aktywacji nowotworów
Catharanthus roseus- barwinek ró\
owy
Apocynaceae- toinowate
Folium/herba cum radicibus Catharanthi
ZwiÄ…zki czynne:
· alkaloidy indolowe- windolina, katarantyna
· alkaloidy o budowie dimerycznej- winkrystyna, winblastyna, windezyna
· w korzeniach wystÄ™pujÄ… ajmalicyna, serpentyna, windolina
winblastyna i winkrystyna:
- działają cytotoksycznie i cytostatycznie
- otrzymywanie na skalę przemysłową  produkcja preparatów p/nowotworowych
- VELBAN
- VINCALEUCOBLASTIN
· Ziarnica zÅ‚oÅ›liwa (iniekcje)
- ONCOVIN
- VINCRISTIN
· BiaÅ‚aczka u dzieci
Winflunina- pochodna alkaloidów dimerycznych, stosowana w nowotworach płuc i piersi
Taxus baccata- cis pospolity (pod ochronÄ…!!)
Taxaceae- cisowate
Kora, gałązki i igły
ZwiÄ…zki czynne:
· Diterpeny- paklitaksel, bakatyna, deacetylobakatyna III
15
DAB III-prekursor w semisyntezie docetakselu (TAXOTERE- rak piersi i jajnika)
Paklitaksel
Chemioterapia taksolowa (TAXOL- rak piersi, jajnika, płuc, czerniak)
Camptotheca acuminata
Myssaceae
Korzeń (?)
ZwiÄ…zki czynne:
· Alkaloidy pochodne chinoliny- kamptotecyna
- ZwiÄ…zek bardzo toksyczny
- Wykorzystywanie w lecznictwie pochodnych kamptotecyny
- Irinotecan, Topotecan
- Inhibitory topoizomerazy I
- Za ich aktywność p/nowotworową odpowiada grupa  OH przy C-20
- Podstawnik etylowy przy C-20- nowa klasa związków p/nowotworowych
Podophyllum peltatum- Biedrzyga tarczowata
Berberidaceae- berberysowate
Rhizoma/ resina Podophylli- kłącze/ \
ywica
ZwiÄ…zki czynne:
· Lignany- podofilotoksyna; Ä…,²- peltatyna
- Peltatyna działa cytotoksycznie
- Podofilotoksyna działa cytostatycznie
- Na drodze półsyntezy otrzymywane są pochodne podofilotoksyny
- Etopozyd, Tenipozyd (czerniak, chłoniak, rak płuc)
Withania somnifera
Solanaceae
Radix withaniae
ZwiÄ…zki czynne:
· Laktozy steroidowi- witanolidy
- Działają cytostatycznie
- Alkoholowe wyciÄ…gi z korzenia in vitro:
· HamujÄ… wzrost komórek guza nowotworowego (Srcoma 180) u myszy
· DziaÅ‚ajÄ… na komórki biaÅ‚aczki limfatycznej
Viscum album- jemioła pospolita
Loranthaceae- gÄ…zewnikowate
Herba visci
ZwiÄ…zki czynne:
· Substancje peptydowe- wiskotoksyny
· Pektyny (glikoproteiny)- ML I (wiskumina), ML II, ML III
- Wiskotoksyny- trucizny komórkowe, działają nekrotyzująco po podaniu doskórnym
- Pektyny- silnie cytotoksycznie, immunostymulująco i hamują przerzuty niektórych nowotworów
- EURIXOR (ML I)
- ISCADOR, PLENOSOL- doskórne iniekcje w terapii niektórych nowotworów
Colchicum autumnale- zimowi jesienny
Liliaceae- liliowate
Semen colchici
ZwiÄ…zki czynne:
· Alkaloidy pochodne tropolonu- kolchicyna
16
- Kolchicyna hamuje mitozę w stadium metafazy, lecz nie znajdują zastosowania jako środek
p/nowotworowy
- Pochodne kolchicyny czasem bywają stosowane w niektórych nowotworach
- Preparaty cytotoksyczne- TIOCOLCEMID, DEMECOLCIN
Uncaria tomentosa (vilcacora)- koci pazur
Rubiaceae- marzanowate
Kora, korzeń, liście
ZwiÄ…zki czynne:
· Alkaloidy oksoindolowe: mitrafilina, unkaryna, pteropodyna, rynchofilina
· Alkaloidy indolowe- hirsutyna
· Polifenole, sterole
· Trójterpeny i ich pochodne: kwas ursolowy i kwas oleanolowy
- W przyrodzie 2 odmiany chemiczne vilcacory
- Izopteropodyna- najsilniejsze właściwości immunostymujące
- Farmakologia
· PeÅ‚ni rolÄ™ p/utleniacza
· DziaÅ‚a p/zapalnie i p/wirusowo
· Wspomaga wytwarzanie krwinek biaÅ‚ych, stymuluje rozwój fagocytów- wzmacnia system
odpornościowy
· Oczyszcza przewód pokarmowy
- Stosowane w ró\
nych chorobach nowotworowych- polecana zwłaszcza w białaczce i nowotworach
przewodu pokarmowego
- WHO zaleca:
· Stosowanie w chorobach nowotworowych u pacjentów o zÅ‚ych rokowaniach lub celem przedÅ‚u\
enia
\
ycia
· Preparaty sÄ… pomocne w zmniejszani skutków ubocznych chemio- i radioterapii
- Vilcacory nie wolno podawać:
· Dzieciom do lat 3
· KarmiÄ…cym matkom i kobietom w ciÄ…\
y
· Chorym na hemofiliÄ™
· Pacjentom za\
ywajÄ…cym insulinÄ™ i hormony
· Osobom po transplantacji organów wewnÄ™trznych lub szpiku kostnego
Baccharis genistelloides (CARQUEJA)
Asteraceae
Cała roślina (łodyga i liście)
ZwiÄ…zki czynne:
· Olejek eteryczny- diterpenoidy
- W badaniach klinicznych diterpenoidy skuteczne wobec komórek rakowych
- Opisana w Farmakopei Brytyjskiej, &
Croton draconoides
Euphorbiaceae
Kora, liście, gałązki ,sok mleczny
ZwiÄ…zki czynne:
· Alkaloidy- tarpina
· Olejek eteryczny
· Lignany, steroidy, &
- pomocniczo stosowane w leczeniu nowotworów
- badania wskazujÄ…&
17
Mansoa alliacea
Bignaniaceae
Pędy i kora
ZwiÄ…zki czynne:
· alliina, allicyna
· disulfotlenek allilu
· alkaloidy
· stigmasterol, flakony
- roślina o potencjalnych właściwościach p/nowotworowych
Maytenus krukovit
Celastraceae
Kora i korzeń
ZwiÄ…zki czynne:
· alkaloidy spernidynowe i seskwiterpenowe (bardzo rzadkie)
· kwasy organiczne, trójterpeny
· chalkony, fenole
· enzym proteokinaza C (PKC)
- wzmaga odporność (zwiększa ilość fagocytów)
- PKC- znacznie wzmaga odporność organizmu, co pomocniczo mo\
e być wykorzystane w kuracjach
w walce z nowotworami
Leki roślinne w chorobach układu pokarmowego
Surowce roślinne pobudzające wydzielanie soku \
ołądkowego
- brak apetytu
· zaburzenia emocjonalne
· przyjmowanie niektórych leków
- działanie substancji gorzkich
· odruchy smakowe- nasilone wydzielanie soku \
ołądkowego
· na receptory smakowe jÄ™zyka
· zwiÄ™kszajÄ… kwaÅ›ność w \
ołądku
" zmniejszają objętość wyrzutową serca
" w du\
ych dawkach hamujÄ… sekrecjÄ™ \
ołądka- bezpośrednio na śluzówkę \
ołądka
- p/wskazania- wrzody \
ołądka i dwunastnicy
Radix Gentianae
Folium Menyanthidis
Herba Centaurii
Herba Cnisi benedicti
" Rhizoma Calami
" Radix Archangelicae
" Radix Inulae
" Exocarpium Aurantii amari
" Herba Absinthi
" Semen Myristicae
Amara pura
" Gentiana lutea- Goryczka \
ółta
Gentianaceae- Goryczkowate
Radix Gentianae
- ZwiÄ…zki czynne- irydoidy
18
Substancje goryczkowe- amarogentyna, gencjopikrozyd
- Działanie i zastosowanie
· Brak apetytu
· Funkcjonalne zaburzenia przewodu pokarmowego
· SkÅ‚adnik wielu roÅ›linnych Å›rodków na dolegliwoÅ›ci \
ołądkowe
- p/wskazania- wrzody \
ołądka i dwunastnicy
Menyanthes trifoliata- Bobrek trójlistkowy
Folium Menyanthidis
- ZwiÄ…zki czynne- irydoidy
· Alkaloid- gencjanina (uspokajajÄ…co)
· Irydoidy- pobudzanie Å‚aknienia
- Digestosan Gastrogran Tct. Amara
Centaurium umbellatum- TysiÄ…cznik pospolity
Herba Centaurii
- ZwiÄ…zki czynne- sekoirydoidy
- Poprzez nerw błędny nasila wydzielanie soku \
ołądkowego
- Calmagina
Cnicus benedictus- Drapacz lekarski
Herba Cnisi benedicti
- ZwiÄ…zki czynne- laktony seskwiterpenowe
- ZapobiegajÄ… fermentacji
- Skuteczny w zaburzeniach trawienia
- Du\
e dawki- nudności, wymioty, biegunki
- Digestosan
Amara aromatica
Acorus calamus- Tatarak zwyczajny
Rhizoma Calami
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Zwiększa wydzielanie soku \
ołądkowego
- Skuteczny w niedokwaśności, wzdęciach
- Działanie uspokajające (lekko)
- Gastrochol Gastrin Gastro Calmagina
Archangelica officinalis- Litwor arcydzięgiel
Radix Archangelicae
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny + zwiÄ…zki kumarynowe
- Skuteczny w kolkach
- Poprawa funkcji wydzielniczej przewodu pokarmowego
Citrus aurantium ssp. amara- Pomarańcza gorzka
Pericarpium Aurantii amari- owocnia
- Związki czynne- trójterpeny + olejek eteryczny
- Przyśpiesza trawienie
- Słabo działa spazmolitycznie
Foeniculum vulgarae- Koper włoski
Fructus Foeniculi
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny (fenchon)
19
- Spazmolitycznie na drogi pokarmowe (i moczowe)
- Bobofen Bobonisan Ulceflos
-
Artemisia absinthium- Bylica piołun
Herba Absinthi (przed kwitnieniem)
- ZwiÄ…zki czynne- laktozy seskwiterpenowe + olejek eteryczny
- Stosowana w bezsoczności
- W niestrawności
- Tct. Amara
Myristica fragrans- Muszkatołowiec wonny
Semen Myristicae
Macis Myristicae- osnówka
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Poprawia trawienie
- Ułatwia przyswajanie pokarmów
Amara adstringentia
Cinchona succirubra- Drzewo chinowe
Cortex Cinchonae
- ZwiÄ…zki czynne- alkaloidy (garbniki)
Marsdenia condurango- Tojowiec kondurango
Cortex Marsdeniae
- ZwiÄ…zki czynne- glikozydy steroidowi (garbniki)
Surowce o działaniu p/wymiotnym
Zingiber officinalis- Imbir lekarski
Rhizoma
Alpinia officinarum- Galant chiński
Rhizoma Galangae
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Pobudza apetyt (zwłaszcza w bezsoczności), wydzielanie śliny
- Działa p/wymiotnie
- Avioplant
Surowce o działaniu wiatropędnym
- WyzwalajÄ… odbijania
- Powodują uczucie ciepła
- Działają spazmolitycznie- zmniejszają napięcie zwieracza przełyku
- Dochodzi do wyrównania ciśnienia między \
ołądkiem a przełykiem
- Działanie na jelito cienkie ??
Anethum graveolens- Koper ogrodowy
Fructus Anethi
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Spazmolityczne
- Wiatropędne
- p/bakteryjne
- pobudzanie czynności \
ołądka
- mlekopędne
- zastosowanie
20
· bóle brzucha
· czkawka
· odbijanie
· nudnoÅ›ci
Coriandrum sativum- Kolendra siewna
Fructus Coriandri
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- p/wzdęciom
- w kolkach jelitowych
- mo\
na stosować u małych dzieci
- Cholesol Tct. Cinchonae composita
Carum carvi- Kminek lekarski
Fructus Carvi
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Pobudza apetyt
- Znosi stany skurczowe przewodu pokarmowego
- Normosan Hemoroflos Digesflos Rhelax
Foeniculum vulgarae- Koper włoski
Fructus Foeniculi
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny (fenchon)
- Spazmolitycznie na drogi pokarmowe (i moczowe)
- Bobofen, Ulceflos Bobonisan
Nigella sativa- Czarnuszka siewna
Semen Nigellae sativae
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Silne działanie p/bakteryjne
- p/skurczowe
Satureja hortensis- CzÄ…ber ogrodowy
Herba
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Rozkurczowe
- Wiatropędne pobudza wydzielanie soku \
ołądkowego
Ocimum basilicum- Bazylia ogrodowa
Herba
- ZwiÄ…zki czynne- olejek eteryczny
- Wiatropędnie
Surowce o działaniu p/biegunkowym
Przyczyny występowania biegunek:
- ZÅ‚a dieta
- Zmiana diety
- Niektóre leki
- Nienormowany tryb \
ycia
Potentilla tormentilla- Pięciornik kurze ziele
21
Rhizoma Tormentillae
- ZwiÄ…zki czynne- garbniki
- Stany zapalne jelit
Polygonum bistorta- Rdest wÄ™\
ownik
Rhizoma Bistortae
- ZwiÄ…zki czynne- garbniki
- Hamuje drobne krwawienia
Quercus petreau (sessilis)- Dąb bezszypułkowy
Quercus pedunculata (robur)- Dąb szypułkowy
Cortex Quercus
- ZwiÄ…zki czynne- garbniki
Vaccinium myrtillus- Borówka czernica
Fructus Myrtilli (suchy surowiec)
- ZwiÄ…zki czynne- garbniki
- ÅšciÄ…gajÄ…co
- p/bakteryjnie (myrtilina zw. antocyjanowy)
- zalecany w biegunkach u dzieci
Fragaria vesca- Poziomka pospolita
Folium Fragariae
- ZwiÄ…zki czynne- garbniki
- Przewlekłe biegunki
- Zalecany u dzieci
Surowce o działaniu przeczyszczającym
Antranoidy
- Aktywne glukozydowe formy w surowcu- docierajÄ… do jelita grubego, hydroliza
- Pobudzenie receptorów w jelicie grubym- pobudzenie perystaltyki
- Zmiana przepuszczalności błony komórkowej- elektrolity i woda w świetle jelita
- Hamowanie resorpcjÄ™ zwrotnÄ… wody
- Działania niepo\
Ä…dane:
· Przekrwienie miednicy maÅ‚ej- niebezpieczeÅ„stwo poronieÅ„, silniejsze krwawienia
menstruacyjne
· Bóle brzucha
· Zaparcia- atonia jelit
· hipokaliemie
- p/wskazania
· ciÄ…\
a ,karmienia
· niedro\
ność jelit
· dzieci do lat 12
· ostry stan guzków krwawniczych
· czas leczenia powy\
ej 10 dni
· zapalenie wyrostka robaczkowego
Seminarium 5
Frangula alnus- kruszyna pospolita
Cortex Frangulae (dobrze wysuszona 100Ú)
- Zwiększa perystaltykę jelit
- Hipokalemia- przy długotrwałym stosowaniu
- Normosan ,Laxaflos
22
Rhamnus cathartica- Szakłak pospolity
Fructus Rhamni catharticae
- Mo\
e powodować wymioty i bóle brzucha (większe dawki)
Rheum palmatum- Rzewień dłoniasty
Rheum officinale- Rzewień lekarski
Rhizoma Rhei
- PrzeczyszczajÄ…ce 0,5g
- ZapierajÄ…ce 0,3g (garbniki)
- Alax, Altra
Cassia senna (acutifolia)- Senes (strÄ…czyniec) ostrolistny
Cassia angustifolia- Senes wÄ…skolistny
Folium Sennae
Fructus Sennae
- Upłynniają treści jelita
- Ułatwiają przesuwanie treści w jelitach
- Senefol ,Laxantia tea
Aloe ferox  Aloes uzbrojony
Aloe vera- Aloes prawdziwy
Alona- stÄ™\
ały sok z liści
- Dra\
niÄ…ce jelito grube
- Hamuje resorbcjÄ™ zwrotnÄ…
- Przekrwienie macicy (!)
- Alax
Rhamnus purshiana- Szakłak ameryński
Cortex Purshianae (wysuszona przez 1 rok lub w temp. 100Ú)
- W zaparciach nawykowych
- Przywraca fizjologicznÄ… funkcjÄ™ jelit
Związki śluzowe
Śluzy roślinne:
- Mieszanina polisacharydów, cukrów prostych, kwasów uronowych
- Zdolne do pęcznienia
- WiÄ…\
Ä… wodÄ™ w jelicie grubym
- HamujÄ… resorbcjÄ™ zwrotnÄ…
- Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego
" Nie stosować dłu\
ej ni\
2 tygodnie bez przerwy
" Inne leki (i pokarmy) spo\
ywać w odstępie 2 godzin
" Nale\
y spo\
ywać więcej płynów
" Ostro\
nie u chorych z cukrzycÄ… i depresjÄ…
" Przygotowywać maceraty
" Alergie rzadko, tylko sproszkowane nasiona (Plantaginaceae, Linaceae)
Plantago psyllium (Plantago afra)- Babka płesznik
Semen Psyllii ( ciemna odmiana- Francja)
- Przywraca regularne wypró\
nienia
Plantago opata- Babka jajowata
Semen Plantaginis ovatae- odmiana  jasna India, Pakistan, Iran)
23
Testa Plantaginis ovatae
- 10-30g na dzień całych lub potłuczonych nasion
Plantago arenaria (Plantago indica)  Babka piaskowa
Semen Psyllii
Linum usitatissimum- Len zwyczajny
Semen Lini
Ricinus conmunis- RÄ…cznik pospolity
Semen Ricini
ZwiÄ…zki czynne:
- Olej tłusty
- Rycyna- toksyczna albumina
- Alkaloidy- rycynina
- Białka, śluzy, tokoferole
Z nasion wytłaczany jest olej rycynowy (rącznikowy)
Oleum Ricini
- Mieszanina TG i NKT: Ä™! rycynolowego, “! olejowego, Ä™! linolowego, Ä™! stearynowego, “!
palmitynowego
- ZwiÄ…zki sterydowe- B-sitosterol
· DziaÅ‚anie: Laxans
· Efekt dziaÅ‚ania pojawia siÄ™ po 2-8h po za\
yciu. Jego powlekające działanie sprawia, \
e jelita
są oczyszczane bez gwałtownych skurczów, towarzyszących innym środkom
przeczyszczajÄ…cym
· DoroÅ›li 5ml (max. 15-30ml)
· Dzieci do 12 lat i kobiety w ciÄ…\
y nie powinny stosować
· Mo\
na podawać z cytryną, z olejkiem miętowym (z uwagi na smak i zapach)
- Uwagi
· Nie przekraczać dawek leczniczych- mdÅ‚oÅ›ci, wymioty, kolki
· Nie stosować przy chronicznych zaparciach i niedro\
ności jelit
· Nie stosować przez dÅ‚u\
szy czas- po pierwotnym działaniu przeczyszczającym następuje
działanie ściągające
" Nasiona sÄ… bardzo toksyczne- spo\
ycie kilku mo\
e & ..
Åšrodki stosowane w stanach zapalnych przewodu pokarmowego
· Anthodium Chamonillae
· Radix Glycyrrhizae
· Flos Ulmariae
· Folium/radix Althaeae
· Semen Foenugraeci
· Folium Plantaginis lanceolatae
· Folium Plantaginis majoris
· Olibanum Boswelliae
Chamomilla recutita- Rumianek pospolity
Anthodium Chamomillae
Olejek eteryczny + flawonoidy
- Badanie poziomu leukotrienów i prostaglandyn- hamowanie 5-LOX i COX
- Ekstrakty z koszyczkó
- Matrycyna/ chamazulen, apigenina, glukozy apigeniny, poch. bisabolonu i spiroeter
- Apigenina, chamazulen, Ä…-bisibolol
- Spiroeter, apigenina
24
- Apigenina
Glycyrrhiza glabra- Lukrecja gładka
Radix Glycyrrhizae
Saponiny- sole kwasu glicyryzonowego
- Zwiększają odporność błony śluzowej \
ołądka
- Działania niepo\
Ä…dane
" Efekt glikokortykotropowy (retencja Na+ i wody, utrata K+, osłabienie układu
odpornościowego- kwas glicyryzynowy- du\
e dawki surowca i długo czas stosowania)
- Ulceflos ,Acidoflos, Ulvenduosan, Uldenol ,Ulventrol
Filipendula ulmaria = Spiera ulmaria- Wiązówka błotna
Flos
Glikozydy fenolowe
- Stany zapalne przewodu pokarmowego
- Pomocniczo we wrzodach \
ołądka i dwunastnicy
Althaea officinalis- Prawoślaz lekarski
Folium (Radix) Althaeae
Śluz roślinny
- Działanie osłaniające
Trigonella Foenu-graeci- Kozieradka pospolita
Semen Foenugraeci
Śluzy roślinne
- Działanie osłaniające
Plantago lanceolata- Babka lancetowata
Folium Plantaginis lanceolatae
Irydoidy
Plantago major- Babka zwyczajna
Folium Plantaginis majoris
Irydoidy
Boswellia serrata- Kadzidłowiec
Olibanum Boswelliae- gumo\
ywica boswelli
Kwasy trójterpenowe- kwas B-bosweliowy i jego pochodne
- Hamuje 5-LOX
- Hamuje elastazÄ™ leukocytowÄ… (wyzwalanÄ… w procesie zapalnym, odpowiedzialnÄ… za degradacjÄ™
elastyny i kolagenu)
- Stany zapalne jelit- badania in vitro i badania kliniczne
- WrzodziejÄ…ce zapalenie jelit- badania kliniczne
- Choroba Leśniewskiego-Crohna- badania kliniczne
Surowce stosowane w chorobach wÄ…troby
Silybus marianum- Ostropest plamisty
Fructus Silybii mariani
Flawonolignany
- Sylimaryna= sylidianina, sylibina, sylikrystyna
- Chroni wątrobę przed truciznami aktywizując mechanizmy naprawcze w komórkach i tworzenie
nowych komórek
- Przewlekłe stany zapalne wątroby
25
- Marskość wątroby
- Uszkodzenia wątroby wywołane przez czynniki toksyczne:
· Alkohol
· DÅ‚ugie stosowanie leków psychotropowych
· Toksyny muchomora sromotnikowego
· Tetracykliny, pestycydy, tetrachlorek wÄ™gla
· Napar na bazie tego surowca mo\
na stosować w dolegliwościach trawiennych i niedomodze
pęcherzyka \
ółciowego
Cynara scolymus- Karczoch zwyczajny
Folium Cynarae
Kwasy fenolowe- cynaryna
- Hepatoprotectivum- w połączeniu z ostropestem (Sylicynar)
- Sylicynar- tak\
e polecany w przewlekłym zapaleniu trzustki z jednoczesnymi zaburzeniami
gospodarki lipidowej
Glycine max- Soja uprawna
Semen
Fosfolipidy (dwupolienodwufosfadylocholina)
- Składnik błon komórkowych wątroby
- Stany zapalne wątroby to zaburzenia w układzie fosfolipidów
- Efekt zmiany przepuszczalności, osłabienie funkcjonowania enzymów, martwica
- Fosfolipidy po 26 dniach- rekonstrukcja uszkodzony hepatocytów
- Essentiale
Surowce wpływające na wydzielanie \
ółci
· Inflorescentia Helichrysi
· Herba Abrotani
· Radix Taraxaci
· Radix Cinchoriae
· Folium Menthae piperitae
· Herba Marrubii
· Fructus Juniperi
· Radix Inulae
· Herba Hyperici
· Rhizoma Curcumae
· Folium cynarae
· Fructus sylibii mariani
· Fructi Apiaceae
· Cortex Frangulae (Species Cholagogae, Cholagoga III)
· Radix/Rhizoma Rhei (Cholagoge et choleretica, Cholegran)
Helichrysum arenarium- Kocanki piaskowe
Inflorescientia Helichrysi (Flos Stoechados)
Flawonoidy
- Spazmolitycznie na drogi \
ółciowe
- Pobudzająco na pęcherzyk \
ółciowy
Artemisia abrotanum- Bylica bo\
e drzewko
Herba Abrotani
ZwiÄ…zki kumarynowe, flawonoidy, fenolokwasy
- śółciotwórczo
- Wzmaga przepływ \
ółci
26
Taraxacum officinale- Mniszek lekarski
Radix Taraxaci
Seskwiterpeny
- Cholagogum
- Cholereticum
Cinchorium intybus- Cykoria podró\
nik
Radix Cinchoriae
Laktony seskwiterpenowe
fenolokwasy
- Pobudza Å‚aknienie
- Zwiększają przepływ \
ółci
Mentha piperita- Mięta pieprzowa
Folium Menthae piperitae
Olejek eteryczny
- Przeciwdziała zastojom \
ółci w pęcherzyku \
ółciowym
- Zmniejsza napięcie mięśni gładkich dróg \
ółciowych
Marrubium vulgare- Szanta zwyczajna
Herba Marrubii
Dwuterpeny
- śółciotwórczo
Juniperus communis- Jałowiec pospolity
Fructus Juniperi
Olejek eteryczny
- śółciotwórczo, \
ółciopędnie
Inula helenium- Oman wielki
Radix et rhizoma Inulae
Olejek eteryczny
- śółciopędnie, \
ółciotwórczo
Hypericum perforatum- Dziurawiec zwyczajny
Herba Hyperici
- Flawonoidy ć% w wodzie
· Hiperozyd
· Kwercetyna
· Kemferol
· Rutozyd
- Spazmolityczne na drogi \
ółciowe
Curcuma domestica- Ostry\
długi
Rhizoma Curcumae
Pochodne kwasów fenolowych- kurkuminy
- śółciopędnie
- Curry (C. xanthorrhiza- Ostry\
jawajski)
Cynara scolymus- Karczoch zwyczajny
Folium Cynarae
Laktozy seskwiterpenowe- cynaropikryna
27
- Zapobiega nawrotom ataków z powodu kamieni \
ółciowych
- p/wskazania
· alergia na roÅ›liny z rodziny Asteraceae
· niedro\
ność dróg \
ółciowych
Fitoterapia zatruć pokarmowych
Mentha piperita
- antyseptycznie
- p/bólowo
- rozkurczajÄ…co
Chamomilla recutita
- rozkurczajÄ…co (olejek eteryczny, zwiÄ…zki kumarynowe)
Junglans regia- Orzech włoski
Folium Juglandis
Garbniki, flawonoidy
- antyseptyczne
- rozkurczajÄ…ce
- wzmacniajÄ…ce
Melissa officinalis- Melisa lekarska
Folium Melissae
Olejek eteryczny
Potentilla anserina- Pięciornik gęsi
Herba anserinae
Garbniki/flawonoidy
- p/bakteryjnie
- rozkurczajÄ…co
Fitoterapia chorób układu oddechowego
- Surowce p/kaszlowe
- Surowce wykrztuśne
- Surowce o działaniu antyseptycznym
- Surowce p/zapalne
- Surowce rozkurczowe
- Leki roślinne stosowane w przeziębieniu
- Leki roślinne stosowane w astmie oskrzelowej
Śluzy roślinne
- Osłaniają zmienioną zapalnie błonę śluzową gardła
- WygaszajÄ… odruch kaszlu
- Pęcznieją w obrębie górnych dróg oddechowych na schnącej wydzielinie
- Rozluz
nienie i zwiększenie objętości wydzieliny
Surowce p/kaszlowe
Suchy kaszel
- Często sygnalizuje zapalenie oskrzeli
- Utrzymuje siÄ™ ok. 2-3 dni
28
- W jego leczeniu stosuje się przede wszystkim surowce śluzowe wykazujące działanie p/kaszlowe
(antibechicum)
- Substancje działające na ośrodek kaszlu
Surowce śluzowe/ naftochinonowy/ alakloidowy
- Radix Althaeae
- Flos Malvae
- Lichen islandicus
- Herba Glaucii flavi
- Herba Droserae
- Folium Plantaginis lanceolatae
- Folium Plantaginis majorae
- Folium Farfarae
Althaea officinalis- Prawoślaz lekarski
Radix (folium) Althaeae
Åšluzy
- PowlekajÄ… podra\
nianą błonę śluzową ochronną warstewką (działanie p/zapalne)
- Upłynniają wydzielinę oskrzeli
- Zastosowanie
· Przydatny zwÅ‚aszcza w pediatrii
· Zapalenie tchawicy i oskrzeli
· Podra\
nienie błony śluzowej jamy ustnej i gardła, z towarzyszącym suchym kaszlem
- Rubital
Malva silvestris (Folium, Flos)  Åšlaz dziki
Malva neglecta (Folium)- Åšlaz zaniedbany
Åšluzy- Å‚agodzÄ… podra\
nienia błony śluzowej jamy ustnej i gardła
Zastosowanie:
· Surowiec o Å‚agodnym dziaÅ‚aniu
· Suchy kaszel
· Zaleca siÄ™ stosowanie naparu w postaci mieszanki z & ..
Lichen islandicus- Porost islandzki
Śluzy- działanie osłaniające
Kwasy porostowe- hamują rozwój Mycobacterium tuberculosis
Zastosowanie:
- Stany zapalne oskrzeli z męczącym kaszlem
- Pomocniczo w terapii chorób płuc
Tussilago fanfara- Podbiał pospolity
Folium farfarae
Śluzy roślinne- osłaniająco, powlekająco
Zastosowanie
· Stany zapalne jamy ustnej i gardÅ‚a
· Suchy kaszel, nie\
yty dróg oddechowych
Bezpieczeństwo stosowania:
· Obecność alkaloidów pirolizydynowych
· Nie stosować w ciÄ…\
y i okresie karmienia
· Czas stosowania 4-6 tygodni
· Uwa\
ać u osób alergicznych
29
Plantago lanceolata- Babka lancetowata
Folium Plantaginis lanceolatae
- Irydoidy
- Åšluzy- Å‚agodzÄ… podra\
nienia
- Nie\
yty górnych dróg oddechowych z towarzyszącym kaszlem
- Trudności w odkrztuszaniu
- Stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła
- & ..
- Sinupret
- Plantagen
Glaucium flavum- Siwiec \
ółty
Herba Glaucii flavi
Alkaloidy izochinolinowe- glaucyna (budowa podobna do papaweryny, działa jak kodeina)
Działanie:
- Antubechicum i spasmolitycum
- Stosowany w formie bromowodorku- Tussiglaucin
Drosera rotundifolia- Rosiczka okrągłolistna
Herba Droserae
Naftochinony
Flawonoidy
- p/kaszlowo
- p/bakteryjnie
- rozkurczajÄ…co
-
Surowce wykrztuśne
Mokry kaszel
- Herba Thymi
- Herba Serpylli
- Gemma Pini
- Folium Eucalypti
- Fructus Anisi
- Radix Pimpinellae
- Herba cum radicibus Asari
- Radix Saponariae
- Radix Primulae
- Herba Nasturtii
Thymus vulgaris- Tymianek pospolity
Herba Thymi
Olejek eteryczny- Tymol
- Expectorans
- Antisepticum
- Nie\
yty górnych dróg oddechowych
- Zapalenie oskrzeli
- Krztusiec
- Chętnie stosowana samodzielnie lub w mieszankach ziołowych na kaszel
- Olejek tymiankowy do inhalacji i nacierań w schorzeniach reumatycznych
- Tussipini D
Thymus serpyllum- Macierzanka piaskowa
30
Herba Serpylli
Olejek eteryczny- karwakrol
- Słabsze działanie od tymianku
- Podobnie jak tymianek stosowany w nie\
ytach górnych dróg oddechowych
- Rubital comp. (z efedrynÄ…)
Pinus silvestris- Sosna zwyczajna
Gemmae Pini
Olejek eteryczny- upłynnia zalegającą wydzielinę, ułatwia odkrztuszanie i działa odka\
ajÄ…co
Działanie i zastosowanie
- Expectorans
- Antisepticum
- Sir. Pini comp. (kodeina)
Eucalypti globulus- Eukaliptus gÄ…Å‚kowy
Folium Eucalypti
Olejek eteryczny
- Antiphlogisticum
- W badaniach stwierdzone tak\
e działanie p/bakteryjne i p/wirusowe
- Stany zapalne górnych dróg oddechowych
- Przeziębienia
Pimpinella anisum- Biedrzeniec any\

Fructus Anisi
Olejek eteryczny- anetol
Działanie:
- Expectorans
- Spasmolitycum
- Zastosowanie:
· Nie\
yty dróg oddechowych z towarzyszącym kaszlem
· Ostro\
nie u osób wra\
liwych na anetol
· Nie stosować w stanach zapalnych przewodu pokarmowego
Asarum europaeum- Kopytnik pospolity
Herba Asari cum radicibus
Olejek eteryczny
- Przyśpiesza usuwanie zalegającej wydzieliny
Pimpinella saxifraga- Biedrzeniec mniejszy
Radix Pimpinellae
Saponiny
Olejek eteryczny
Furanokumaryny
- Expectorans
- Spasmolitycum
- Nie\
yty i stany zapalne dróg oddechowych
- Chrypka, angina
- Stany skurczowe oskrzeli
- Składnik mieszanek wykrztuśnych
- Bronchicum Paracelsus
Grindelia robusta- Doględa wielka
Grindelia squarrosa- Doględa szorstka
31
Herba Grindeliae
ZwiÄ…zki \
ywicowe
Olejek eteryczny- diterpeny- kwas grindelowy
- Expectorans
- Antisepticum
- Spasmolitycum
- Secretolyticum
- Nie\
yty górnych dróg oddechowych i kaszel- zwłaszcza u dzieci i osób starszych
- Zapalenie oskrzeli
- Bronchicum eliksir
- Bronchicum Paracelsus- syrop
Saponaria officinalis- Mydlnica lekarska
Radix Saponariae
Saponiny
- Ostre i przewlekłe nie\
yty dróg oddechowych
- Saponex
Primula elatior- Pierwiosnka wyniosła
Primula officinalis- Pierwiosnek lekarski
Radix Primulae
Saponiny
- Dra\
niąco na błony śluzowe- efekt wykrztuśny
- Sinupret
Nasturtium officinale- Rukiew wodna=R.lekarska
Herba Nasturtii
Glukozynolaty
- Wykrztuśnie
- WzmacniajÄ…co (sole mineralne, witaminy)
- p/bakteryjnie
- p/wskazania
· wrzody \
ołądka i dwunastnicy
· dzieci poni\
ej 4 lat
· ciÄ…\
a
Glycyrrhiza glabra- Lukrecja gładka
Radix Glycyrrhizae
Saponiny- glicyryzyna
- expectorans
- spasmolitycum
- zastosowanie
· nie\
yty dróg oddechowych
· stosowany najczęściej w mieszankach
- Tussipect (efedryna)
- Uwagi
· Dawka dzienna 5-15g, a kuracja do 6 tygodni
· Nie stosować przy przewlekÅ‚ym zapaleniu wÄ…troby, marskoÅ›ci wÄ…troby, cukrzycy,
nadciśnieniu tętniczym i braku potasu
· Nie stosować w ciÄ…\
y i okresie karmienia
· Interakcje- nie stosować z preparatami & .
Hedera helix- Bluszcz pospolity
32
Folium Hederae
Saponiny
- Działanie wykrztuśne
- ą-hederyna wykazuje właściwości p/drobnoustrojowe
- flawonoidy- pobudzają wydzielanie i działają rozkurczowo
- expectorans
- spasmolitycum
- & .
- Zastosowanie
· PrzewlekÅ‚e nie\
yty dróg oddechowych
· Zapalenie oskrzeli
· Krztusiec
· Polecany szczególnie u dzieci
- Uwagi
· Stosować preparaty standaryzowane- roÅ›lina lekko trujÄ…ca, przeciÄ™tna dawka wynosi 0,3g
· U osób wra\
liwych przy kontakcie ze skórą mo\
e wywołać stany zapalne
Verbascum phlomoides- Dziewanna kutnerowata
Verbascum thapsiforme- Dz. wielkokwiatowa
Flos Verbasci
Saponiny
- Śluzy (działanie osłaniające)
- Irydoidy (działanie p/zapalne)
- Surowiec posiada te\
właściwości p/wirusowe
- Nie\
yty górnych dróg oddechowych
- Pomocniczo w grypie
- Polecana przy suchym i wilgotnym kaszlu
Przeziębienie
· Flos/ fructus Sambuci
· Inflorescentia Tiliae
· Fructus/folium Rubi ideami
· Bulbus Allii cepae
· Bulbus Allii sativi
· Fructus Rosae
Sambucus nigra- Dziki bez czarny
Flos /fructus Sambuci
Kwiaty:
- flawonoidy
- kwasy organiczne
- glikozydy (sambunigryna- cyjanogenny glikozyd)
owoce:
- antocyjany
- kwasy organiczne
- wit. C i z gr. B
Działanie i zastosowanie:
- diaphoreticum
- diureticum
- badania wykazują jego działanie p/bólowe
- stosowany jako środek ogólnie wzmacniający
33
Tilia cordata- Lipa drobnolistna
Infloirescentia Tiliae
Flawonoidy
Olejek eteryczny
- diaphoreticum
- nieznacznie sedativum
- diureticum
- zwiększa siły odpornościowe organizmu
Rubus idaeus- Malina właściwa
Fructus/Flos Rubi idaei
Owoce- flawony
- wit. C
- kwasy organiczne
liście- garbniki
- kwasy organiczne pektyny
działanie i zastosowanie
- diaphoreticum
- liście- silniej wirusostatycznie
Allium cepa- Cebula zwyczajna
Bulbus Alli cepae
ZwiÄ…zki siarki
- kwasy propylenosulfonowe
- witaminy i sole mineralne
- bacteriostaticum
- zapobiega infekcjom
Allium sativum- Czosnek pospolity
Bulbus Alli sativi
ZwiÄ…zki siarki
- witaminy
- p/bakteryjnie
- p/zapalnie
- podnosi naturalną odporność organizmu
- posiada właściwości od\
ywcze i wzmacniajÄ…ce
- nazywany  antybiotykiem staro\
ytności
Rosa canina- Dzika ró\
a
Fructus Rosae
ZwiÄ…zki czynne
- witaminy (C, B-karoten, E, K, PP, z grupy B), sole mineralne (Fe, K, Ca, P, Mg)
- działanie i zastosowanie
· wzmacnia organizm
· istotna rola, szczególnie w poczÄ…tkowym okresie przeziÄ™bienia
Surowce stosowane pomocniczo w terapii astmy oskrzelowej
· fructus Ammi visnagae
· herba Ephedrae
· radix Pimpinellae
· herba Grindeliae
· herba Lobeliae
34
· herba Thymi
Ammi visnaga- Aminek egipski
Fructus Ammi visnagae
Furanochromony- kelina, wisnadyna
Piranokumaryny- wisnadyna
- działanie rozkuraczające na mięśnie gładkie dróg oskrzelowych
- Tussipect (syrop, tabl.)
Pimpinella saxifraga- biedrzeniec mniejszy
Grindelia robusta- doględa wielka
Lobelia inflata- lobelia rozdęta
Herba Lobeliae
Alkaloid
lobelina izolobinina w przewodzie pokarmowym
- Rozkurcza mięsnie gładkie oskrzeli
- Sekretolitycznie
- Guttae antiastmaticae, tct. Lobeliae
LEKI ROÅšLINNE W CHOROBACH SERCA
I UKA
ADU KR
śENIA
· Niewydolność mięśnia sercowego
· Choroba niedokrwienna serca
· Zaburzenia rytmu serca
· Choroby naczyÅ„ obwodowych
- hemoroidy
· NadciÅ›nienie
- Moczopędne
- Antagoniści kanału wapniowego
· Mia\
d\
yca/cholesterolemia
Niewydolność mięśnia sercowego
· Folium Digitalis lanatae (do izolacji zwiÄ…zków czynnych)
· Folium Digitalis purpurae (do izolacji zwiÄ…zków czynnych)
· Herba Adonidis vernalis
· Herba Convallariae maialis
· Bulbus Scillae (do izolacji zwiÄ…zków czynnych)
· Folium/ fructus/flos Crataegi
Digitalis purpura- naparstnica purpurowa
Folium Digitalis Purpurae
- Inotropowo + (wzrost stÄ™\
. Ca ++ poprzez hamowanie pompy jonowej)
- Zwiększa siłę wyrzutu mięśnia sercowego
- Hamuje przewodzenie w układzie przewodzącym mięśnia sercowego= dromotropizm 
- Batmotropizm + = zwiększają pobudliwość komór serca
- Chronotropizm 
- Zmniejszenie napięcia mięśni gładkich małych \
ył i tętnic
- Zwiększona diureza
Digitalis lanata- naparstnica wełnista
35
Folium Digitalis lanatae
Zastosowanie
- Niewydolność krą\
enia poch. sercowego
- Niemiarowość nadkomorowa- migotanie przedsionków
- p/wskazania- blok przedsionkowo-komorowy
- zatrucia
· rzadkoskurcz
· blok przedsionkowo-komorowy
- Digoxin
- Lanatosid C
- Acetylodigitoxinum
Adonis vernalis- miłek wiosenny
Herba Adonidis
Kardenolidy
Flawonoidy
- Kardiotonicznie
- Przewlekła niewydolność krą\
enia
- p/obrzękowo (usprawnienie czynności serca)
- moczopędnie (flawonoidy)
- sedatywnie
Convallaria maialis- konwalia majowa
Herba Convallariae
Kardenolidy
- inotropowo +
- zwalnia rytm zatokowy
- hamuje przewodnictwo przedsionkowo-komorowe
- łagodna niewydolność krą\
enia
- przyśpieszenie czynności serca
Urginae maritina- cebula morska
Bulbus Scillae- łuski białej odmiany
Glikozydy nasercowe- bufadienolidy
- inotropowo +
A
agodna niedomoga serca
Crataegus monogyna- głóg jednoszyjkowy
Crataeus oxyacantha- głóg dwuszyjkowy
Antocyjany- oligomeryczne procyjanidyny
- bezpośrednio na mięsień sercowy
- działanie B1-mimetyczne
- chronotropowo 
- dromotropowo +
- zwiększenie siły skurczu
- zastosowanie
· odczuwanie zmÄ™czenia (zadyszki) przy niewielkim wysiÅ‚ku
· uczucie dusznoÅ›ci
·  serce starcze - niewymagajÄ…ce preparatów z naparstnic
· zmniejszona kurczliwość mięśnia sercowego
Inne działające inotropowo +
36
· semen Coffeae
· semen Colae
· folium Mate
· semen Pauliniae (guarana)
Choroba niedokrwienna serca
Fructus Ammi visnagae
Fructus/folium/flos Crataegi
· Przyczyna- zwÄ™\
enia światła tętnic wieńcowych (mia\
d\
yca)- choroba wieńcowa
· Arytmia
· Niewydolność mięśnia sercowego
· Leczenie
- Właściwy tryb \
ycia (dieta, bez obciÄ…\
eń fizycznych, psychicznych)
- Leki usprawniające przepływ wieńcowych
Ammi visnaga- jak wy\
ej
Crataegus monogyna- głóg
Antocyjany
- Wzmagają przepływ wieńcowy
- W leczeniu stabilnej postaci choroby
Zaburzenia rytmu serca
· Fructus Crataegi
· Cortex Cinchonae
· Herba Sarothamni
· Radix Rauwolfiae
Crataegus monogyna- głóg
Antocyjany
- W przedwczesnym pobudzeniu skurczu mięśnia sercowego
- W umiarkowanym rzadkoskurczu
- Chronotropowo 
- Dromotropowo +
- Batmotropowo 
Cinchona succirubra- chinowiec czerwonosoczny
Cortex Cinchonae
Chinidyna
- Zmniejszenie automatyzmu serca
- Wydłu\
a czas refrakcji
- W arytmii z częstoskurczem
- Nadkomorowe i podkomorowe zaburzenia rytmu serca
Sarothamnus scoparius- \
arnowiec miotlasty
Herba Sarothamni
Alkaloidy- chinolizydynowe
- Spadek przewodnictwa w węz
le zatokowym
- Chronotropowo 
- Inotropowo 
Rauwolfia serpentyna- rauwalfia \
mijowa
Radix Rauwolfiae
Alkaloidy- ajmalina
37
- Hamuje czynność przewodzącą serca
- Nie wpływa na ciśnienie
- Migotanie przedsionków z szybką czynnością komór
- Wlew do\
ylny
Choroby naczyń obwodowych
· Folium Ginkgo bilobae
· Herba Vincae minoris
· Dwuhydropochodne alkaloidów sporyszu
Ginkgo biloba- miłorząb dwuklapowy
Folium Ginkgo bilobae
Dwuterpeny
Laktony seskwiterpenowe
Flawonoidy
- W komórkach śródbłonka zwiększa uwalnianie czynnik EDRF- rozkurcz
- Hamuje rozpad katecholoamin
- Poprawa zaopatrzenia w tlen komórek mózgu
- Hamowanie starczej redukcji rec. cholinergicznych w hipokampie
- Poprawa mikrokrÄ…\
enia w naczyniach obwodowych
- Ochrona komórek nerwowych
- Uszczelnianie naczyń włosowatych
Liść miłorzębu- wpływ na naczynia krwionośne
- Mózg
· Demencja
· Uszkodzenie mózgu na tle zmian naczyniowych
· Zaburzenia koncentracji
· P/obrzÄ™kowo (poch. naczyniowego i cytostatycznego)
- Laryngologia
· Zawroty gÅ‚owy
· Zaburzenia równowagi (na tle naczyniowym)
· Szum w uszach
- Kończyny
· Utrudniona cyrkulacja krwi w peryferyjnych tÄ™tniczkach na ró\
nym tle (Raynauld)
· Przebarwienie niebieskie koÅ„cówek koÅ„czyn nadwra\
liwych na zimno, emocje
· Sinica- trwale utrudniony przepÅ‚yw krwi do rÄ…k (czasami nóg)
· Syndrom stanu pozapalnego \
ył- bolesny obrzęk \
ył
· p/wskazania:
- dzieci poni\
ej 12 lat
- stany depresyjne
- bóle głowy nie związane z towarzyszącą demencją
Vinca minor- barwinek pospolity
Herba Vincae minoris
Alkaloidy- winkamina
- spazmolitycznie na mięśnie gładkie naczyń
Hemoroidy:
- choroba jako obraz stanów zakrzepowych, zapalnych osłabienia tkanki łącznej, zastój naczyniowy,
obrzęki
- zwiększone ciśnienie hydrostatyczne w \
yle wrotnej (np. w czasie ciÄ…\
y)
- przy silnym parciu na stolec
38
- przewlekłych chorobach wątroby
- biegunki
- powikłania zakrzepowe- ból
- zaka\
enia, nad\
erki ponad \
ylakami
- w obrębie wpadniętych guzków krwawniczych dochodzi do zakrzepicy a uraz lub defekacja
wywołuje krwawienie
DEPRESJA ENDOGENNA
- obni\
enie nastroju
-utrata nadziei na szczęście, na poprawę
- spowolnienie procesów psychicznych
-codzienne czynności stają się trudne do wykonania
-brak woli w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji
-zaburzenia pamięci, snu
-uczucie lęku (tzw. lęk wolnopłynący z tendencją do narastania i niebezpiecznego nasilania się)
OBJAWY :
Osłabienie czynności neuronów noradrenergicznych i serotoninergicznych (mniejsze stę\
enia
metabolitów u chorych z depresją)
nasilone wydzielanie kortyzolu
Stany depresyjne w przebiegu chorób afektywnych:
zaburzenia afektywne dwubiegunowe  zespoły depresyjne i maniakalne z okresem remisji
zaburzenia afektywne jednobiegunowe  tylko zespół depresyjny
ANTRACHINONY (ANTRANOIDY)
hiperycyna, pseudohiperycyna
GLIKOZYD FENOLOWY  pochodna trifenolu = floroglucynolu
hiperforyna
BIFLAWONOIDY
amentoflawon
biapigenina
KSANTONY
kielkoryna
tetrahydroksyksanton
SESKWITERPEN  nadtlenek kadiforyny
ZWI
KSZONE WYDZIELANIE SEROTONINY  hiperforyna IN VIVO
ODBUDOWA FUNKCJONOWANIA UKA
ADU DOPAMINERGICZNEGO  in vivo
Antydepresyjno-podobny mechanizm działania  zwiększenie stę\
enia NA, 5-HT i NA
Porównywalna skuteczność z maprotyliną, imipraminą i amitryptyliną
UWRAśLIWIENIE RECEPTORÓW NORADRENERCICZNYCH NA NEUROMEDIATOR
Lepsza tolerancja ni\
leki syntetyczne
Surowce roślinne o działaniu uspokajającym/syntet. leki nasenne
LEKI USPOKAJAJ
CE (sedativa)  hamują nadmierne pobudzenie, napięcia i niepokoje
39
LEKI NASENNE - (hypnotica)  wywołują i ułatwiają zasypianie (bez wpływu na dalsze fazy snu)
TWORZ
WSPÓLN
GRUP
LEKÓW O DZIAA
ANIU NIESWOISTYM (OGÓLNYM) NA
OÅšRODKOWY UKA
AD NERWOWY
DZIAA
ANIE USPOKAJAJ
CE
uogólniony syndrom lękowy, stan silnego wzbudzenia OUN i AUN  występuje często z zaburzeniami
nastroju (objawy: lęk, niepokój pobudzenie motoryczne, nadaktywność, bezsenność)
LEKI ANKSJOLITYCZNE  regulują procesy emocjonalne (lęk, napięcia i agresywność) działanie
bardziej wybiórcze na struktury mózgu
MAJ
POWINOWACTWO DO RECEPTORA GABA-A (polimorficzny z allosterycznymi wiÄ…zaniami
benzodiazepin, barbituranów, kwasu aminomasłowego)
DZIAA
ANIE USPOKAJAJ
CE
Valeriana officinalis
Radix Valerianae
Irydoidy
walepotriaty (waltrat)
baldrynal-nieczynny farmakologicznie?
zmniejszają spontaniczną aktywność ruchową,
osłabiają stany niepokoju, strachu, agresji,
mają powinowactwo do receptorów GABA/BDZ
Valeriana officinalis
OLEJEK ETERYCZNY  kwas walerianowy
Seskwiterpeny
Waleranon
kwas walerenowy
-działanie rozkurczające na mięśnie gładkie dróg pokarmowych i obwodowych naczyń krwionośnych
-hamujÄ… przemianÄ™ GABA
-hamują spontaniczną aktywność w badaniach in vivo (waleranon)
*alkaloidy monoterpenowe
Angelica archangelica
Radix Archangelicae
olejek eteryczny
Felandren
kwas walerianowy  działanie uspokajające
Zw. kumarynowe
angelicyna  działanie uspokajające
Humulus lupulus
Lupulinum  otarte z szyszek. wysuszone włoski gruczołowe
Strobili lupuli (szyszki chmielowe) 
kwasy goryczowe
að- humulon, að-lupulon (acylofloroglucydy)
Humulony i lupulony w miarę przechowywania rozkładane są do: 2 metylo-3-buten 2-olu  aktywny
farmakologicznie
olejek eteryczny (mircen, linalol, humulen, farnezen),
surowiec obni\
a spontaniczną aktywność (in vivo)
stosowany w niepokojach
stanach lękowych
zaburzeniach snu
nadpobudliwości nerwowej i płciowej
40
Melissa officinalis
Fol. Melissae
olejek eteryczny (cytral),
kwasy fenolowe (rozmarynowy, kawowy, chlorogenowy)
uczucie zagro\
enia
działanie na ośrodkowy układ nerwowy
stany niepokoju
trudności w zasypianiu
zmiany ciśnienia tętniczego krwi pod wpływem bodz
ców emocjonalnych
nerwice wegetatywne
zaburzenia przewodu pokarmowego na tle nerwowym
w badaniach klinicznych najlepsze wyniki dawały połączenie melisy z kozłkiem i chmielem  łatwiejsze
zasypianie, poprawa w zakresie pobudzenia nerwowego
Leonurus cardiaca
Herba Leonurii
zwiÄ…zki irydoidowe
Flawonoidy
di- i triterpeny
zw. aminowe
nerwice wegetatywne
trudności w zasypianiu
Lavandula officinalis
Flos Lavandulae
Olejek eteryczny
estry linalolu (octan linalolu)
neurastenia
migrena na tle nerwowym
nerwice wegetatywne
Passiflora incarnata
Herba Passiflorae
Flwonoidy  apignina, chryzyna, luteolina, witeksyna, izowiteksyna, vicenina-2, szaftozyd
prawdopodobne działanie na receptory benzodiazepinowe
redukcja spontanicznej aktywności
hamowanie agresywności i niepokoju (badania in vivo)
Zastosowanie:
napięcie nerwowe
stany niepokoju
stany lękowe
nadpobudliwość
bezsenność
migreny na tle nerwowym
leczenie zespołu GAD (badania kliniczne)
Scutellaria bajcalensis - tarczyca bajkalska
Rad. et Rhiz.Scutellariae
Flawonoidy  bajkalina, bajkaleina, wagonika
surowiec stosowany, w bezsenności , nadmiernej pobudliwości nerwowej
Tilia cordata - lipa drobnolistna
Tilia platyphyllos - l. szerokolistna
Infl. Tiliae
41
olejek eteryczny (farnezol, geraniol, eugenol)
flawonoidy
działanie uspokajające olejku eter.
Nymphaea alba - grzybień biały = lilia wodna
Flos Nymphae (świe\
e)
Alkaloidy seskwiterpenowe
UspokajajÄ…ce
spasmolityczne
Piper methysticum  pieprz metystynowy
kawa  kawa  Rhizoma Piperis methystici
WYCOFANY z lecznictwa ze względu na pochodne pironu!!!
flawonoidy  poch. chalkonu
w stanach lękowych
ułatwiający zasypianie
w przemęczeniu fizycznym i psychicznym
dnp\
: mo\
e powodować \
ółknięcie skóry, reakcje alergiczne, zaburzenie akomodacji wzroku
Działanie uspokajające
" HERBOSAN 5  mieszanka ziołowa
(Fr. Rosae, Hb. Melissae, Fl. Lavandulae, Strob. Lupuli, Rad. Archangelicae )
" INTRACTUM MELISSAE
" INTRACTUM VALERIANAE
MELISAL  Hb. Melissae, Hb. Hyperici, Infl. Crataegi, Infl. Tiliae, Rad. Archangelicae, Anth.
Chamomillae
" MIESZANKA ZIOA
OWA HIPOKRATES  dodatkowo  Rhiz. Valerianae zamiast Hb. Hyperici
" NERVOSAN  (Fol. Melissa, Fol. Manthae, Hb. Millefolii, Rad. Valerianae, Anth. Chamomillae)
" NERVOSOL  Rad. Valerianae, Rad. Archangelicae, Hb. Melissae, Strob. Lupuli, Fl. Lavandulae
" PASSISPASMINSAMNOTEN  FIX , Psychotonisol
ADAPTOGENY ROÅšLINNE
" Ułatwiają przystosowanie organizmu wobec szeroko pojętych zmian
" Chronią przed załamaniem psychicznym
" Przeciwdziałają przedwczesnemu starzeniu się organizmu
" Podnoszą niespecyficzne siły odpornościowe organizmu
" Opóz
niajÄ… stan wyczerpania organizmu
" Chronią przed długotrwałym stresem
Stres :
" nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu zadania
stan ogólnej mobilizacji sił organizmu jako odpowiedz
na silny bodziec fizyczny lub psychiczny (stresor) - by
lepiej i skutecznie zadziałać.
" reakcja na docierajÄ…ce bodz
ce następuje pobudzenie podwzgórza i przysadki
mózgowej powodując wzmo\
one wydzielanie hormonów kory nadnerczy.
Efektem jest:
przyspieszenie akcji serca,
zwiększenie częstości oddechu,
42
podwy\
szenie poziomu glukozy.
FIZJOLOGICZNY EFEKT STRESU
Działanie na oś
Podwzgórze- przysadka- nadnercza [faza alarmu]
Stres mo\
e przybierać ró\
ną postać:
eustres- krótkotrwały - podnosi motywację do działania + -
distres - - - - -
stres adaptacyjny + +
stres interpretacyjny - - - - -
stres wtórny - zagra\
ajÄ…cy - - - -
rys: Model stresu:
Mechanizmy adaptacyjne ustroju:
Wpływ adaptogenów:
" synteza protein stresowych
" chronią proteiny komórkowe,
" wpływają na syntezę RNA,
" biosynteza protein i kwasów nukleinowych
" wywołują reakcje immunologiczne
" aktywacja osi: przysadka - podwzgórze- nadnercza
" działanie antydepresyjne - wzmo\
one wydzielanie Na, DA, 5-HT
Właściwości syrynginy (eleuterozydu B)- TLC syrynginy z Centaura bella
1) adaptogenne:
-wzmaga aktywność heksokinazy ( inicjuje proces glikolizy  główny szlak zu\
ycia glukozy i syntezy energii w
postaci ATP); w sytuacjach stresowych tworzy się kompleks lipoproteinowokortykoidowy, który hamuje
heksokinazę [syryngina znosi to działanie]
-stymuluje syntezę białek
-Ą" syntezę czynnika martwicy nowotworów TNF [TNF-a pobudza angiogenezę w tkankach zmienionych
procesem zapalnym i nowotworowym]
-pobudza układ immunologiczny  aktywacja limfocytów B
2) inne:
-w sposób istotny Ą"resorpcję kości
-łagodnie hamuje aktywność syntazy NO
-działa hipotensyjnie
Podział adaptogenów:
1. Podwy\
szające poziom neuromediatorów:
Panax ginseng
Aralia mandshurica
Hypericum perforatum
Codonopsis pilosula
2. A
agodzÄ…ce stany klimakterium:
Cimicifuga racemosa
Vitex agnus castus
Glycine hispida
43
3. Wzmacniające, podnoszące sprawność organizmu:
Panax ginseng
Aralia mandshurica
Eleutherococcus senticosus
Rhodiola rosea
Leuzea carthamoides
Withania somnifera
Aronia melanocarpa
Schisandra chinenesis
4. Åšrodki immunostymulujÄ…ce:
-WielkoczÄ…steczkowe  glikoproteiny:
Aloes barbadensis
Ziele jemioły
Lentinus aloe
-Małocząsteczkowe:
- alkaloidy
- pochodne fenylopropanu
- niektóre flawonoidy
- kwasy fenolowe
* Echinacea sp. Scutellaria baicalensis
ROÅšLINY I SUROWCE O DZIAA
ANIU ADAPTOGENNYM
Panax ginseng - \
eń  szeń
P. quinquefolius, P. trifolius
Saponiny trójterpenowe: poch. kw. oleanolowego i damaranu - ginsenozydy = panaksozydy,
Polisacharydy
-małe dawki  wzrost poz. NA, DA, 5-HT
-większe dawki działają nasennie
-Ä™!poziomu ACTH
-dłu\
sze stosowanie mo\
e powodować: bezsenność, nerwowość, dra\
liwość, bóle głowy, nadciśnienie
P/WSKAZANIA: leki hormonalne [interakcje z estrogenami], alkohol, środki stymulujące OUN
Aralia mandshurica - aralia mand\
urska
A. elata, A cordata
Suowiec - korzeń
Saponiny triterpenowe  araliozydy A  D
-Ä™!stÄ™\
enia katecholoamin
-stosowany w: Å‚agodnej depresji, obni\
onej odporności przeciwstresowo
Codonopsis pilosula- dzwonkowiec wschodni
Poch. fenylopropanu - syryngina, tangenozyd
-przeciwstresowe
- zachorowań na wrzody \
ołądka
-Ä™!wydzielania kortykosterolu
-pobudza OUN ,poprawia pamięć ,pobudza układ immunologiczny
Eleuterococcus senticosus eleuterokok kolczasty, \
eń-szeń syberyjski
Surowiec - korzeń i kłącze
pochodne fenylopropanu  syryngina = eleuterozyd B,
poch. lignanu - eleuterozyd E,
glukozyd sitosterolu  eleuterozyd A
kumaryny,
Polisacharydy
-na OUN  NA, 5-HT, DA
44
-ę!wyd. fiz. i umysł. (bad. klin.)
-pobudzają syntezę kwasów nukleinowych i białek (hamowanie syntezy polimerazy RNA)  eleuterozydy
-ę!proliferacja limfocytów T
-pozytywny wpływ na widzenie i rozró\
nianie kolorów (bad. klin.)
-działanie adaptogenne (kom. E)
Rhodiola rosea = ró\
eniec górski (kłącze)
FENYLOPROPANOIDY  rozawin, rozin
POCH. FENYLOETANOLU  salidrozyd, tyrozol
-działa na OUN - 5-HT, DA, Ach, NA
-pozytywny wpływ na funkcje poznawcze, wyciszenie emocji
-poprawia sprawność umysłową, ułatwia koncentrację
Hoppea dichotomia, Gentianaceae, Indie
Surowiec  korzeń
glikozydy flawanonowe
-działanie przeciwstresowe ,wzmacniające
Withania somnifera witania
Korzeń
Laktony steroidowe  witanolidy
-cytostatyczne, przeciwnowotworowe hamują rozwój białaczki limfatycznej (in vitro)
-tonizujÄ…co
-immunostymulacyjne-wzmaga pamięć długą i krótką
Lezea carthamoides = Rhaponticum carth.
leuzea (szczodrak) krokoszowaty
Korzeń, kłącze
Ekdysterony, poliacetyleny
Ziele - gwajanolidy, syryngina, ekdysterony
Działanie: tonizujące, wzmagające wydolność fizyczną i psychiczną, anaboliczne
Schisandra chinensis = cytryniec chiński
Drzewo (pnÄ…cze)
Surowiec: owoce, nasiona
Lignany - schizandryna, flawonoidy, ol eteryczny, witaminy: C i E
-usuwa zmęczenie,
-poprawia wydolność umysłową i fizyczną
Scutelaria baicalensis  tarczyca bajkalska
flawony i flawanony - bajkalina
-hipotensyjne
-rozkurczajÄ…ce
-przeciwgrypowe, przeciwgrzybicze
-korzenie i kłącza stosowane w nadmiernej pobudliwości
Związki o działaniu adaptogennym:
-pochodne fenylopropanu
-pochodne flawanu
-saponozydy
-ekdysteony
-laktony stroidowe
Immunostymulatory roślinne
-Immunostymulacja to nauczanie organizmu do samoobrony
Przyczyny niewydolności układu immunologicznego:
" oziębienie organizmu
45
" stres psychiczny
" promieniowanie uv i x
" nadu\
ywanie alkoholu
" przewlekłe infekcje
" antybiotyko-,chemioterapia
Systemy odpornościowe organizmu:
Odporność swoista
Odporność nieswoista
Roślinne immunostymulatory:
-Niespecyficzny, niezale\
ny od antygenów wpływ na układ immunologiczny
-Immunostymulatory działają na cały system (nie wybiórczo) regulujący w układzie immunologicznym
-Poprzez ró\
ne mediatory wzmagajÄ… odpowiedz
immunologiczną układu swoistego
Typy odpowiedzi immunologicznej organizmu:
- Humoralna  swoista odpowiedz
(limfocyty B)
Komórkowa - swoista (limfocyty T)
Nieswoista - makrofagi  komórki układu limfatycznego; nieswoiste substancje bakteriobójcze  dopełniacz i
lizozym
Roślinne immunostymulatory:
DOPEA
NIACZ  aktywowany przez kompleks antygen  przeciwciało; ma charakter białkowo-lipoproteinowy 
bierze udział w niszczeniu obcych związków i komórek
LIZOZYM  rozpuszcza otoczkę niektórych bakterii
INTERFERON  uwolnione białko z komórki pod wpływem wirusów
GLIKOPROTEINY (LEKTYNY)
Wpływ na odpowiedz
humoralną i komórkową
-wzrost, podział i pobudzenie aktywności limfocytów b i t
-wpływ na aktywność fagocytarną leukocytów
-wpływ na syntezę immunoglobulin i interferonu (p/wirusowe działanie)
POLISACHARYDY
-wpływ na ilość limfocytów
-przyspasabiajÄ… obce czÄ…steczki do wychwytu przez fagocyty
Aloes drzewiasty
Aloina A i B
Aloenina
GLIKOPROTEINY lektyny (P-2 i S 1)
Jemioła pospolita
Glikoproteiny- lektyny
Polisacharydy
Flawonoidy
syryngina
Echinacea sp.
-niespecyficzny (niezale\
ny od antygenów) wpływ pobudzający na układ odpornościowy
-działanie przeciwdrobnoustrojowe
Skład jakościowy związków odpowiedzialnych za efekt immunostymulujący, w korzeniach trzech gatunków:
E. angustifolia E. pallida E. purpurea
Poch. kw. kaw Poch. kw. kaw Poch. kw. kaw
Echinakozyd Echinakozyd -
Kwas cykoriowy - Kwas cykoriowy
46
Cynaryna [depsydy, poch kw - -
fenolowego, hepatoprotekcyjne]
Polisacharydy Polisacharydy Polisacharydy
Glikoproteiny Glikoproteiny Glikoproteiny
Alkamidy Ketoalkeny Alkamidy
DZIAA
ANIE/ZASTOSOWANIE/WSKAZANIA:
-Wpływ na podział i aktywność limfocytów T i B
-Uwra\
liwienie bakterii na fagocytozÄ™ (opsonizacja)
-Profilaktyka i terapia zaka\
eń bakteryjnych wirusowych i grzybiczych
-Profilaktyka nawracajÄ…cych infekcji
-Zmniejszenie i zapobiegania oporności bakterii
-Rozpoczęcie kuracji o właściwym czasie i z odpowiednim dawkowaniem
Immunostymulatory roślinne:
\
eń-szeń - polisacharydy
eleuteokok kolczasty - fenylopropanoidy
ró\
eniec górski  fenylopropanoidy [Meteo, +wit B6]
Lentinus edode = twardziak japoński: polisacharydy [wzmacnia system immunologiczny, aktywizuje makrofagi,
działą przeciwnowotworowo]
Schizophyllan commune: polisacharydy
Apiterapia
TYPY MIODÓW
- Nektarowe - rzepakowy, lipowy, wrzosowy, gryczany, akacjowy
- Spadziowe -  sok roślinny z drzew iglastych przetworzony przez owady (mszyce, czerwce)
- Nektarowo-spadziowe - z drzew liściastych
ODMIANY MIODÓW (wg PN)
- Rzepakowy
- Akacjowy
- Lipowy
- Gryczany
- Wielokwiatowy
- Spadziowy ze spadzi z liści topoli, brzozy, klonu, lipy
- Spadziowy ze spadzi iglastej
Skład chemiczny miodu:
- W
GLOWODANY  glukoza (rzepakowy) fruktoza (akacjowy, gryczany) sacharoza (wrzosowy,
gryczany) sacharoza (akacjowy) melecytoza (miody spadziowe)
- KWASY ORGANICZNE  nadają smak miodu  kw. glukonowy, jabłkowy cytrynowy (gryczany,
wrzosowy)
- ZWI
ZKI AZOTOWE  białko (albuminy, globuliny) enzymy (fosfataza, amylaza - gryczany)
- FLAWONOIDY; ANTOCYJANY; TERPENY; KAROTENOIDY; WITAMINY (C  gryczany
- SOLE MINERALNE  (P, Mg, Ca, Fe),
Działanie biologiczne miodu:
DZIAA
ANIE ANTYBIOTYCZNE  wartość inhibinowa (W.I.) - 0 (50%)  5 (1,56%)
miody spadziowe, gryczany, lipowy 4 -5
miód akacjowy, wrzosowy 0-2
czynniki aktywności antybiotycznej 
- wysokie ciśnienie osmotyczne,
- kwaśne pH (4,1),
- nadtlenek wodoru (GLUKOZA H2O oksydaza)
47
 SERCE i UKA
AD KR
śENIA
- Węglowodany proste  surowiec od\
ywczy
- Poprawa krÄ…\
enia (1-2 Å‚y\
ki rozpuÅ›cić w ¾ szklanki ciepÅ‚ej wody, 3 x dziennie 1 godzinÄ™ po lub przed
posiłkiem
- Nadciśnienie (lipowy)
- Mia\
dzyca naczyń (gryczany, rzepakowy)
NERWICE
BEZSENNOŚĆ
PRZEM
CZENIE FIZYCZNE I PSYCHICZNE
ODTRUWAJ
CE NA W
TROB

SCHORZENIA SKÓRNE (odle\
yny, rany, oparzenia, odmro\
enia)
Pyłek kwiatowy i pierzga:
PYA
EK jest zbierany z pylników roślin przez pszczoły, zwil\
any śliną i nektarem i na obnó\
ach
pyłkowych pszczoły, zanoszony do ula.
PIERZGA  pyłek kwiatowy uło\
ony warstwami w komórkach plastra, nawil\
any śliną i miodem i
woskiem fermentuje beztlenowo (kwas mlekowy)
BIAA
KA - 23% -aminokwasy egzogenne (leucyna), peptydy, aminokwasy
W
GLOWODANY  30% - glukoza, fruktoza
LIPIDY  nienasycone kwasy tłuszczowe  linolowy, linolenowy
ZWI
ZKI FENOLOWE (flawonoidy, kwasy fenolowe)
WITAMINY
MIKRO- I MAKROELEMENTY
REGULUJE PRZEMIAN
MATERII  obni\
a poziom cholesterolu i trójglicerydów
ODTRUWAJ
CE NA W
TROB
(badania farmak.  obni\
enie poziomu enzymów wątrobowych)
HAMUJE AGREGACJ
PA
YTEK KRWI (badania kliniczne)
PRZECIWZAPALNE (unieczynnia enzymów stanu zapalnego)
WA
AŚCIWOŚCI ODśYWCZE  wzmacniające
ANTYBIOTYCZNE
A
AGODNY PRZEROST GRUCZOA
U KROKOWEGO  rozkurczajÄ…ce, przeciwzapalne
WRZODY śOA

DKA I DWUNASTNICY (bad kliniczne)
PYA
EK KWIATOWY 20-40 g dziennie w 3 podzielonych dawkach, przed jedzeniem przez 1-3 miesiÄ…ce
(dorośli)
Pyłek kwiatowy Vitalprostatiat  gran Apivit P (+ mleczko pszczele)  tabl Apinergin (+ miód + wit. C ) 
gran. Pollen (tabl., kaps.)
PIERZGA 30 g dziennie przez miesiÄ…c
Miód nektarowy z pierzgą (20%)
Propolis:
Kit pszczeli - lepka wydzielina pączków roślin, kor, liści; zwilzana wydzielina gruczołów \
uwaczkowych i
gardzielowych + pyłek kwiatowy + wosk
Balsam pyłkowy - z wola miodowego pszczoły (oleista ciecz)
SUBSTANCJA BEZPOSTACIOWA O CHARAKT. ZAPACHU
BR
ZOWA, SZARA lub BRUNATNA
DOBRZE ROZP. W ALKOHOLU
EKSTR. W SPIR. VINI
PO ODPAROWANIU Z SUCHEJ POZOSTAA
OÅšCI OTRZYMUJE SI
3 - 6 % PREPARATY
ZWI
ZKI FENOLOWE - fenolokwasy (kw. benzoesowy, cynamonowy), alkoholofenole), flawonoidy
(chryzyna, pinocembryna)
TERPENY - geraniol, borneol
SUBSTANCJE LIPIDOWO-WOSKOWE
MIKROELEMENTY
PRZECIWDROBNOUSTROJOWE (paciorkowce, beztlenowce, prÄ…tki, promieniowce)
PRZECIWUTLENIAJ
CE
MIEJSCOWE - odnowa tkanek (po oparzeniach), miękkich, kostnych, chrzęstnych, zębowych),
przeciwzapalne, znieczulajÄ…ce
Obni\
a ciśnienie krwi
48
 UspokajajÄ…ce
Przeciwwrzodowe
Obni\
ajÄ…ce poziom glukozy
Przeciwzapalne
ImmunosyumulujÄ…ce
hepatoprotekcyjne
INF. BAKT SKÓRY 3% MAŚĆ
POWIKA
ANIA POOPERACYJNE (infekcje) roztw. 3%
PO EKSTRAKCJI Z
BÓW - ROZTW. 3,5%
HEMOROIDY i SZCZELINY ODBYTU CZOPKI 10%
OPARZENIA U DZIECI I i II0 - maść Scaldex -- propolis ekstr. 3,0;
- kwiat nagietka ekstr. 9,0;
- bacytracyna 1,0;
- podło\
e maściowe ad 100,0
- co 2-3 godziny, po 3 dniach 3 x dziennie przez 10 dni
100% wyleczeń (54 dzieci)
NADCIŚNIENIE - nalewka 10 % - 180 kropli/dzień
ZAPALENIE OSKRZELI - tabl. 200 mg/dzień
WIRUSOWE ZAPALENIE W
TROBY - tabl. 350 mg/dzień
Meliprop - miód z propolisem
Apiderm
Mleczko pszczele
Powstaje w gruczołach gardzielowych pszczoły - kremowa, mazista substancja O KWASNYM SMAKU
KONSERWOWANE - ALKOHOLEM (40%), MIODEM, LAKTOZ
, LIOFILIZACJA
ROZPUSZCZA SI
W WODZIE I ALKOHOLU
SKA
AD CHEMICZNY
- BIAA
KO - aminokwasy, albuminy, globuliny
- LIPIDY - nasycone i nienasycone kw. TÅ‚uszczowe - nienasycone kwasy karboksylowe)
- WITAMINY (kwas pantotenowy, nikotynowy, inozytol)
- MIKRO- I MAKROELEMENTY
- ODNAWIAJ
CE - przyspiesza ziarninowanie, odbudowę tkanek miękkich, skraca czas gojenia oparzeń
- PRZECIWDROBNOUSTROJOWE (kw. 10-hydroksy -2-decenowy)
- NA SERCE - odnowa miejsc zmienionych zawałem, antyarytmiczne
- PRZECIWMIAśDZYCOWE
- WZROST CZERWONYCH KRWINEK
- HEPATOPROTEKCYJNE
- STANY ZAPALNE TRZUSTKI
- NADCIŚNIENIE, REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW - 50 mg 1 x dziennie przez 6 tygodni 3
x w roku
- STANY ZAPALNE JAMY USTNEJ - miesiÄ…c kuracji
- 35-100 mg dziennie, w 1-3 podzielonych dawkach, przez 6-8 tygodni
- Apivit - liofilizowane mleczko pszczele (kaps.)
- Apistimul - tonik, płyn
- CHOROBA ADDISONA
- OSTRE STANY: alergiczne, nowotworowe, zakaz
ne
Jad pszczeli
POWSTAJE W APARACIE Å›
DL
CYM
SKA
AD CHEMICZNY
- Białko (peptydy - melityna, apamina, MCDP
- Enzymy (hialuronidaza fosfolipaza)
- Aminy biogenne - histamina
- Kwasy organiczne
- Jasno\
ółta syropowata ciecz
- Miodowy zapach
49
- Ostry smak
- Standaryzoawany biochemicznie
- Aktywność w jednostkach biologicznych
WA
ASCIWOÅšCI ZALEÅ›
OD MIEJSCA PODANIA i DAWKI - lecznicza 10 mg
PRZECIWZAPALNE - peptydy: MCDP (1000 x silniejszy od kortyzonu), adolapina [stawy, kregosłup]
UKA
AD NERWOWY - obwodowy (blokowanie przenoszenia bodz
ców - melityna) centralny - pobudzenie
tkanki nerwowej (apamina, MCDP) - przekazywanie bodz
ców nawet przez częściowo uszkodzone komórki
nerwowe
OBNIśA CIŚNIENIE KRWI - melityna i MCDP
PODWYśSZA ZBYT NISKIE CIŚNIENIE - apamina
PRZECIWBÓLOWE - adolapina
PODWYśSZA ERYTROPOEZ
- melityna
ZABEZPIECZA PRZED UZ
DLENIAMI
DERMATOLOGIA - leczenie blizn pooperacyjnych, owrzodzenia troficzne
Przeciwwskazania:
NADWRAZLIWOŚĆ
DZIECI PONIśEJ 5 LAT
DOROSLI POWYZEJ 70 LAT
CI
śA
SA
ABA ODPORNOŚĆ
OSTRE STANY REUMATYCZNE
OSTRE STANY NARZ
DÓW MIAśSZOWYCH
NIEWYDOLNOŚĆ KRAśENIA
PSYCHOZY
Podskórnie - 12 - 30 wstrzyknięć w ogólnej dawce 80 - 500 jednostek
Jonoforeza - 15 - 20 minut, 12 - 30 zabiegów
Maści mazidła - razem z kapsaicyną i olejkiem gorczycowym - 50 - 2000 mg
Wosk pszczeli:
POWSTAJE W GRUCZOA
ACH WOSKOWYCH
WYDZIELANY NA ZEWN
TRZ - ZASTYGA W POSTACI A
USEK
SA
UśY DO BUDOWY KOMÓRKI PLASTRA
DERMATOLOGIA
PARADONTOZA
KOSMETOLOGIA
OCHRONNIE PRZED UV
FITOTERAPIA CHORÓB SKÓRY
ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY
Atopia  genetycznie uwarunkowana skłonność organizmu do nadmiernego reagowania na czynniki
zewnętrzne. Mo\
e dotyczyć ró\
nych okolic ciała: skóry, spojówek lub błon śluzowych nosa.
Atopowe zapalenie skóry (egzema atopowa)  AZS nale\
y do schorzeń dermatologicznych, jest
objawem atopii, czyli patologicznej reakcji immunologicznej.
Choroba rozpoczyna się około drugiego, trzeciego miesiąca \
ycia i mo\
e trwać przez całe \
ycie
(okresowo występuje zaostrzenie objawów oraz ich złagodzenie).
Przebycie AZS w dzieciństwie mo\
e być sygnałem zwiększonej predyspozycji do zachorowania
na inne ciÄ™\
sze postaci atopii. Z badań statystycznych wynika, \
e 30% dzieci wyrasta z atopii, natomiast
u 25% chorych w póz
niejszym okresie \
ycia mo\
e rozwinąć astmę atopową lub alergiczny nie\
yt nosa.
Główna hipoteza zakłada, \
e przewlekły stan zapalny skóry jest
50
spowodowany zaburzeniami immunologicznymi, uwarunkowanymi genetycznie.
nadmierne wytwarzanie swoistych IgE przeciwko alergenom pokarmowym i wziewnym (określane jako
 astma skórna )  powstanie stanu zapalnego
uwalnianie z komórek tucznych histaminy, oraz uwalnianie leukotrienów, prostaglandyn, proteaz 
objawy stanu zapalnego ró\
nych narządów i układów
nadmierna produkcja i niewłaściwe działanie limfocytów T  upośledzenie mechanizmów
komórkowych związanych z reakcją immunologiczną
Objawy choroby mogą być bardzo ró\
ne u ró\
nych osób.
Najczęstsze symptomy AZS:
świąd (drapanie)
suchość skóry (utrata lipidowej bariery ochronnej) - łuszczenie
zaczerwienienie skóry
podra\
nienie
wysięk (infekcja skóry)
puchnięcie
plamy
wysypka
pęcherze z wodnistą wydzieliną
Zmiany najczęściej lokalizują się na zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi, ale mogą
obejmować całe ciało.
Dodatkowe objawy:
nieswoisty wyprysk rąk i stóp (wyprysk z podra\
nienia)
świąd po spoceniu
zaostrzenie zmian po emocjach (choroba psychosomatyczna)
nietolerancja niektórych pokarmów
wra\
liwość skóry na bodz
ce mechaniczne oraz materiały dra\
niące (wełna)
powiększone węzły chłonne
Atopowemu zapaleniu skóry często towarzyszą równie\
inne schorzenia atopowe: astma oskrzelowa,
sezonowy lub przewlekły katar sienny oraz alergiczne zapalenie spojówek.
Defekt ektodermalny
Spowodowany jest prawdopodobnie zaburzeniem produkcji ceramidów i lipidów w naskórku, ma
znaczenie w
powstawaniu i utrzymywaniu się zmian skórnych w AZS.
Leczenie:
odpowiednia pielęgnacja skóry oraz codzienne, regularne jej nawil\
anie i natłuszczanie
ograniczenie populacji gronkowca złocistego
zwalczanie infekcji wirusowych, bakteryjnych
stosowanie kremów i maści steroidowych, a tak\
e leków przeciwhistaminowych
zapobieganie nawrotom choroby (unikanie czynników zewnętrznych)
Substancje pochodzenia roślinnego stosowane w AZS:
śluzy i oleje roślinne (NNKT)
ÅšLUZY
51
Surowce roślinne zawierające śluzy:
Kłącze perzu Agropyri Rhizoma  Agropyron repens (perz właściwy) Poaceae (Wiechlinowate)
Nasienie kozieradki Foengraeci semen - Trigonella foenum-graecum (kozieradka pospolita) Fabaceae
(Bobowate)
Liść/kwiat ślazu Malvae folium/flos - Malva silvestris (ślaz dziki) Malvaceae (Ślazowate)
Kwiat malwy czarnej Malvae arboreae flos - Althaea rosea var. nigra (malwa ogrodowa, prawoślaz
ogrodowy) Malvaceae (Åšlazowate)
Liść babki lancetowatej Plantaginis lanceolatae folium  Plantago lanceolata (babka lancetowata)
Plantaginaceae (Babkowate)
Liść podbiału Farfarae folium  Tussilago farfara (podbiał pospolity) Asteraceae (Astrowate)
Nasienie lnu Lini semen  Linum usitatissimum (len zwyczajny) Linaceae (Lnowate)
NNKT
- rodzina kwasu linolowego n-6
linolowy
Ä…-linolenowy
dihomo-Ä…-linolenowy
arachidonowy
- rodzina kwasu Ä…-linolenowego n-3
Ä…-linolenowy
eikozapentaenowy
dokozaheksaenowy
Preparaty polecane w terapii AZS
 z ogórecznikiem lekarskim seria Topialyse firmy SVR (wyciąg z pestek dyni, alantoina)
 z mocznikiem firmy SVR niektóre preparaty z serii Xerial (masło Karite, alantoina)
 kapsułki po kąpieli z olejem z wiesiołka i witaminami A, E firmy Gal
 Linoeparol  krem lub maść z wiesiołkiem
 Linomag  seria preparatów z tzw. witaminą F
Znaczenie NNKT w leczeniu AZS
zmniejszenie suchości skóry
regulacja podziałów komórkowych
złagodzenie procesów zapalnych
Mechanizm działania NNKT
składniki cementu międzykomórkowego
 prawidłowe funkcjonowanie bariery wodno-lipidowej
 elastyczność naskórka
substraty w syntezie eikozanoidów
 regulacja podziałów komórkowych
 wpływ na przebieg procesów zapalnych
ligandy aktywujÄ…ce receptory PPAR (Peroxisome Proliferator-Activated Receptor)
 wpływ na szereg procesów fizjologicznych odbywających się w naskórku, w tym stanów zapalnych
Działanie NNKT przez eikozanoidy:
" eikozanoidy
 hormony tkankowe - przekaz
niki informacji
eikozanoidy biorą udział w przebiegu wszystkich procesów \
yciowych organizmu
Skutki niedoboru kwasu ą-linolenowego w skórze  zakłócenia w syntezie eikozanoidów
 zwiększenie TEWL
52
 zwiększenie przenikalności naskórka
 zmniejszenie wydzielania gruczołów łojowych
 odbarwienia
 dziecięcy wyprysk łojotokowy
 atopowe zapalenie skóry
 Å‚uszczyca
 rybia Å‚uska
 trÄ…dzik
Działanie NNKT przez oddziaływanie z PPAR
rec. te występują w całym org., we wszystkich tkankach  wyró\
niamy PPAR-Ä…, PPAR-², PPAR -Å‚
aktywacja PPAR stymuluje specyficzne geny
 wpływ na ró\
ne procesy fizjologiczne
metabolizm lipidów
ró\
nicowanie keratynocytów
metabolizm aminokwasów
przebieg procesów zapalnych
PPAR i skóra
Naskórek
 keratynizacja
 synteza lipidów barierowych (ceramidy, sterole)
 synteza protein naskórkowych (inwolukryna, profilagryna)
Skóra właściwa
 lipogeneza w gruczołach łojowych
 synteza kolagenu typu I
Aktywacja PPAR  ligandy wiÄ…\
Ä…ce siÄ™ z PPAR: wszystkie NNKT, ich metabolity, eikozanoidy
A
USZCZYCA
A
uszczyca - psoriasis (gr. psora = świąd) to choroba skóry, dotykająca 2-4% populacji. Jest schorzeniem
uwarunkowanym genetycznie, niezakaz
nym i niezłośliwym. Cechuje się przewlekłym przebiegiem, z
tendencją do samoistnego ustępowania i pojawiania się nawrotów. Naukowcy wskazują na związek
choroby z błędnym funkcjonowaniem układu odpornościowego (schorzenie z autoagresji).
Charakterystycznym objawem łuszczycy są czerwonobrunatne lub zaró\
owione, płaskie grudki, o
wyrazistych brzegach i zró\
nicowanej wielkości, pokryte srebrzystą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą
siÄ™ Å‚uskÄ….
Mogą występować na skórze całego ciała, najczęściej pojawiają się na łokciach, kolanach i owłosionej
skórze głowy
Najczęściej spotykaną formą, ze względu na obraz kliniczny, jest łuszczyca zwykła - psoriasis vulgaris,
na którą zapada ok. 90% chorych.
W przebiegu choroby dochodzi do zbyt szybkiego rozmna\
ania się i nieprawidłowego dojrzewania
komórek naskórka, przez co dochodzi do intensywnego rogowacenia niektórych obszarów na skórze.
Keratynizacja 
zdrowa skóra około 4 tygodni
skóra ze zmianami łuszczycowymi 3  4 dni
- nadmierne i nieprawidłowe rogowacenie
- objawy stanu zapalnego
Przyczyny nadmiernego rogowacenia:
niedobór wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
53
 zaburzona równowaga pomiędzy cyklicznym AMP oraz GMP
Leczenie:
1. zewnętrzne
-usuwanie nadmiernie narośniętego naskórka  peelingi, dziegcie
-hamowanie podziałów komórkowych  dziegcie
-uzupełnianie niedoborów NNKT preparaty z olejami roślinnymi
-zmiękczanie naskórka preparaty z mocznikiem (Xerial), dziegcie
-fotochemioterapia - psoraleny
2. Wewnętrzne
- retinoidy, cytostatyki, leki immunosupresyjne
Substancje pochodzenia roślinnego w terapii łuszczycy:
-dziegcie: sosnowy Pix liquida Pini, bukowy Pix liquida Fagi; węglowy (z węgla kamiennego) Oleum
Lithanthracis = Pix Carbonis
-psoraleny  bergapten, ksantotoksyna, imperatoryna, izopimpinelina, marmezyna (Ammi majoris fructus)
-oleje roślinne (NNKT)
Dziegcie  działanie:
-sosnowy i bukowy  w niskich stÄ™\
eniach (1-10%) keratoplastyczne, w wysokich stÄ™\
eniach (15-20%) 
keratolityczne
-węglowy  złuszczające, inhibitor mitozy i mejozy (hamuje procesy \
yciowe w komórkach); zapobiega
rogowaceniu naskórka, keratoplastyczne, keratolityczne w wysokich stę\
eniach
BIELACTWO
Bielactwo (albinizm, vitiligo) to brak prawidłowej pigmentacji skóry wynikający z braku wytwarzania
naturalnego barwnika  melaniny.
W schorzeniu odgrywajÄ… rolÄ™ czynniki genetyczne.
W dermatologii wyró\
nia się dwa główne
rodzaje bielactwa wrodzone - uogólnione i częściowe oraz nabyte.
Surowce roślinne stosowane w bielactwie - fotochemioterapia:
Ammi majoris fructus  psoraleny (bergapten, ksantotoksyna, imperatoryna, izopimpinelina,
marmezyna) + naświetlanie promieniami UVA
a) miejscowe nakładanie psoralenów a następnie naświetlanie, gdy odbarwienia zajmują mniej ni\

20% powierzchni ciała
b) doustne podawanie psoralenów i naświetlanie, gdy odbarwienia zajmują znaczna powierzchnię
ciała
Hyperici herba  antrachinony (hiperycyna) jw.
TR
DZIK POSPOLITY
Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest chorobą skóry, która polega na zaburzeniu pracy
gruczołów łojowych.
Główne czynniki wpływające na powstawanie trądziku:
Zaburzenia hormonalne (androgeny)
Nadprodukcja wydzieliny łojowej, ze zmniejszoną ilością kwasu linolowego (zwiększona
keratynizacja)
Rozrost gruczołów łojowych
Zaczopowanie gruczołów łojowych przez zrogowacenie ich przewodów wyprowadzających
Rozwój bakterii beztlenowych (Priopionibacterium acnes)
Leczenie trÄ…dziku pospolitego
zmniejszeniu nadmiernej keratynizacji
usunięciu wydzieliny gruczołów łojowych
zapobieganiu powstania zmian zapalnych
zmniejszeniu aktywności gruczołów łojowych
54
 działaniu bakteriobójczym
Leczenie miejscowe:
Substancje keratolityczne i bakteriobójcze:
kwas salicylowy i alfahydroksykwasy
rezorcyna
nadtlenek benzoilu
kwas azelainowy
tretynoina
Antybiotyki:
tetracykliny kindamycyna erytromycyny
Leczenie ogólne:
antybiotyki: tetracyklina retinoidy: izotretinoina leki hormonalne
Surowce roślinne stosowane w terapii cery trądzikowej
Surowce saponinowe: posiadaja działanie oczyszczające (właściwości pieniące), przeciwzapalne i
bakteriostatyczne.
korzeń lukrecji ziele wąkroty
Surowce zawierające poliacetyleny wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne. Działają
tak\
e przeciwgrzybiczo.
korzeń łopianu
Surowce śluzowe wykazują działanie zmiękczające, ochronne, nawil\
ajÄ…ce oraz przeciwzapalne.
Wpływają kojąco na skórę podra\
nionÄ….
laminaria liść podbiału
Surowce flawonoidowe w terapii przeciwtrądzikowej wykorzystywane są ze względu na
działanie przeciwzapalne
ziele skrzypu koszyczek rumianku
Surowce zawierające Hydroksykwasy charakteryzują się działaniem przeciwzapalnym oraz
zdolnościami keratolicznymi.
kora wierzby owoc tamaryndowca
Surowce garbnikowe w kuracji przeciwtrądzikowej działają dwukierunkowo: przeciwbakteryjnie i
ściągająco.
liście i kora oczaru
Olejki eteryczne
olejek z drzewa herbacianego olejek lawendowy olejek cytrynowy
55