Dochodzenie roszczeń cywilnych w procesie
karnym
Szkoda jaka zostanie wyrządzona przestępstwem powinna zostać
naprawiona przez sprawcę. Postępowania cywilne o odszkodowania mogą
jednak trwać latami, a przy tym kosztować masę pieniędzy. Jest jednak
sposób, aby uzyskać takie odszkodowanie bezpłatnie. Wystarczy złożyć
pozew cywilny przy okazji sprawy karnej przeciwko sprawcy bezprawnego
działania.
Proces adhezyjny - to postępowanie w kwestii odpowiedzialności cywilnej
spowodowanej przestępstwem. Toczy się wraz z postępowaniem zasadniczym w
kwestii odpowiedzialności karnej. Jest to proces uboczny. Oskarżony więc w
jednym procesie odpowiada karnie i cywilnie. Zaletą takiego rozwiązania jest to,
że wszystko odbywa się w jednym procesie. Ustalenia faktyczne czynione są na
podstawie tych samych środków dowodowych. Dodatkowa zaleta to również
brak konieczności uiszczania wpisu sądowego od dochodzonego roszczenia.
Wadą natomiast tego rozwiązania jest przedłużenie procesu karnego o badanie
kwestii odpowiedzialności cywilnej.
W procesie adhezyjnym (adhaeret causae criminali) można dochodzić roszczeń
majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa (np. odszkodowanie za
skradzione przedmioty, uszkodzony samochód). Wolno dochodzić strat
rzeczywistych (damnum emergens) oraz utraconej korzyści (lucrum cessans),
gdyż ustawa nie czyni ograniczeń w tym zakresie, a racje postępowania
adhezyjnego przemawiają za takim ujęciem. Natomiast nie można dochodzić
roszczeń osobistych, niemajątkowych. Nie można dochodzić ochrony dóbr
osobistych (art. 24 k.c.).
Powód cywilny może dochodzić roszczeń, które wynikają bezpośrednio z
przestępstwa i mają charakter majątkowy. Zakład ubezpieczeń, który pokrył
pokrzywdzonemu szkodę, dochodząc w procesie swoich roszczeń, nie spełnia
tych wymagań, gdyż jego roszczenie nie wynika bezpośrednio z przestępstwa;
jest to typowe roszczenie regresowe.
Powództwo cywilne można zgłosić już w postępowaniu przygotowawczym.
Organ prowadzący to postępowanie załącza pozew do akt sprawy.
Postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po wpłynięciu aktu
oskarżenia, ale za dzień zgłoszenia powództwa uważa się wówczas dzień
złożenia powództwa.
Powództwo cywilne w procesie karnym może być zgłoszone nie póz
niej niż do
1
czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 62 k.p.k.). Zgłoszenie powództwa
następuje przez złożenie pisma procesowego nazwanego pozwem. Pozew
powinien odpowiadać warunkom określonym w art. 125 i nast. oraz 187 i nast.
k.p.c. Kodeks karny stwarza pokrzywdzonemu również możliwość wystąpienia
z wnioskiem o zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody (art. 46 k.k.).
Wniosek taki zgłosić może pokrzywdzony, który nie występuje z powództwem
adhezyjnym.
Sąd uwzględnia wniosek jedynie w razie skazania sprawcy. Jeśli okoliczności
powództwa adhezyjnego nie pozwalają sądowi karnemu na orzeczenie
dochodzonej kwoty lub powoduje zbyt dużą przewlekłość postępowania
karnego - sąd karny pozostawia je bez rozpoznania. Pokrzywdzony ma wówczas
prawo złożyć w terminie 30 dni wniosek o przekazanie tego pozwu sądowi
cywilnemu. Jeżeli zasądzone powództwo cywilne albo nałożony obowiązek
naprawienia szkody (w części) lub nawiązka nie pokrywają całej szkody,
uprawniony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.
2