Informator maturalny
od 2005 roku
z języka polskiego
Warszawa 2003
Informator opracowała Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
we Wrocławiu
w porozumieniu z CentralnÄ… KomisjÄ… EgzaminacyjnÄ…
w Warszawie.
ISBN 83-88564-09-9
SPIS TREÅšCI
I. Wstęp.................................................................................... 5
II. Podstawy prawne egzaminu ...................................................... 7
III. Matura 2005 w pytaniach uczniów ............................................. 9
IV. Struktura i forma egzaminu .....................................................15
V. Wymagania egzaminacyjne......................................................21
VI. Przykładowe tematy na ustną część egzaminu ............................31
VII. Przykładowe arkusze i schematy oceniania.................................35
a) Arkusz I ..........................................................................37
b) Arkusz II .........................................................................63
VIII. Informacje  terminy .............................................................73
3
4
I. WST
P
Oddajemy do rąk Państwa Informator w nadziei, że pomoże on przygotować się
do egzaminu maturalnego w roku 2005 i następnych sesjach egzaminacyjnych. Znajdą
w nim Państwo informacje o podstawowych aktach prawnych regulujących zasady
przeprowadzania egzaminów, tekst Standardów wymagań egzaminacyjnych dla wybranego
przedmiotu, opis struktury i formy egzaminu z przedmiotu, którego dotyczy Informator,
szczegółowy opis wymagań egzaminacyjnych, przykładowe zadania egzaminacyjne oraz ich
uczniowskie rozwiÄ…zania.
W rozdziałach  Matura 2005 w pytaniach uczniów i  Informacje ... znajdą Państwo
odpowiedzi na większość pytań zadawanych w związku z nową maturą. Dalsze pytania
można kierować do Centralnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, których adresy
zamieszczamy.
W maju 2005 r. po raz pierwszy  Nowa Matura stanie siÄ™ egzaminem powszechnym
dla absolwentów nowych liceów ogólnokształcących i profilowanych, a w latach
następnych, sukcesywnie, dla absolwentów pozostałych szkół ponadgimnazjalnych. Będzie
ona zatem swoistym testem sprawności i rzetelności systemu egzaminów zewnętrznych.
O zasadach tego egzaminu informujemy dwa lata przed jego przeprowadzeniem. Chcemy
bowiem przekazać Państwu rzetelną informację, licząc na wszelkie uwagi i komentarze,
które być może wskażą na konieczność pewnych usprawnień w zasadach matury.
Sugerujemy zatem uważne zapoznanie się z Informatorem. Jest to ważne zarówno
dla Państwa, jak i dla nas. Państwo dowiedzą się, jak będzie wyglądał egzamin, natomiast
ewentualne uwagi i komentarze będą przydatne do poprawy jakości i rzetelności egzaminu
oraz sposobów informowania o nim.
Państwa sukces podczas egzaminu to również nasza satysfakcja. Życzymy zatem sukcesu!
Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
5
6
II. PODSTAWY PRAWNE EGZAMINU
Podstawowym aktem prawnym, wprowadzającym zewnętrzny system oceniania, jest
Ustawa o systemie oświaty z 1991 r., wraz z póz
niejszymi zmianami.
Aktami prawnymi regulującymi przeprowadzanie egzaminów maturalnych są:
1. RozporzÄ…dzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów
w szkołach publicznych (DzU z 2003r. Nr 26, poz. 225).
2. RozporzÄ…dzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą
przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (DzU z 2003 r. Nr 90, poz. 846).
3. RozporzÄ…dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 paz
dziernika 1999 r.
w sprawie wymagań, jakim powinni odpowiadać egzaminatorzy okręgowych komisji
egzaminacyjnych oraz warunków wpisywania i skreślania egzaminatorów z ewidencji
egzaminatorów (DzU z 2003r. Nr 93, poz. 1071).
7
8
III. MATURA 2005 W PYTANIACH UCZNIÓW
1. Po co jest Nowy egzamin maturalny jest wprowadzany, aby zapewnić:
wprowadzana a) jednolitość zadań i kryteriów oceniania w całym
 Nowa Matura ? kraju,
b) porównywalność wyników,
c) obiektywizm oceniania (kodowane prace maturalne,
oceniane przez zewnętrznych egzaminatorów),
d) konieczność zdawania tylko raz egzaminu z danego
przedmiotu, zamiast odrębnie w szkole i odrębnie
na uczelni.
2. Czy nowy egzamin Nie, egzamin maturalny nie będzie trudniejszy od starego
maturalny będzie egzaminu dojrzałości, będzie inny. Otrzymane dwa lata
trudniejszy od przed egzaminem informatory pozwolą dokładnie poznać
starego egzaminu jego specyfikÄ™.
dojrzałości?
3. Jakie są 1. Egzamin maturalny sprawdza wiadomości i umiejętności
podstawowe zasady określone w Standardach wymagań egzaminacyjnych.
egzaminu 2. Egzamin jest przeprowadzany dla absolwentów:
maturalnego a) liceów ogólnokształcących od 2005 roku,
od roku 2005? b) liceów profilowanych od 2005 roku,
c) techników od 2006 roku,
d) uzupełniających liceów ogólnokształcących
od 2006 roku,
e) techników uzupełniających od 2007 roku.
3. Egzamin jest przeprowadzany dwa razy w roku: w sesji
zimowej i wiosennej.
4. Egzamin składa się z części ustnej, ocenianej przez
nauczycieli w szkole i części pisemnej, ocenianej przez
egzaminatorów zewnętrznych.
5. Wybór przedmiotu zdawanego na egzaminie nie jest
zależny od typu szkoły, do której uczęszczał zdający,
ani od przedmiotów nauczanych w tej szkole.
6. Harmonogram przebiegu egzaminów ustala dyrektor
CKE i ogłasza go na stronie internetowej CKE, nie
póz
niej niż 4 miesiące przed terminem egzaminu.
4. Jakie egzaminy 1. ObowiÄ…zkowe sÄ… trzy egzaminy z:
trzeba obowiązkowo a) języka polskiego  w części ustnej i pisemnej,
zdawać na maturze? b) języka obcego nowożytnego  w części ustnej
i pisemnej,
c) przedmiotu wybranego przez zdajÄ…cego (zdawanego
tylko w części pisemnej) spośród następujących
przedmiotów: biologia, chemia, fizyka i astronomia,
geografia, historia, historia muzyki, historia sztuki,
matematyka, wiedza o społeczeństwie, wiedza
o tańcu.
2. Absolwenci szkół i oddziałów z nauczaniem języka danej
mniejszości narodowej, oprócz obowiązkowych
egzaminów wymienionych w punkcie 1., zdają
dodatkowo egzamin z języka ojczystego w części ustnej
i pisemnej.
9
5. Z jakich Absolwent może zdawać egzamin maturalny z jednego,
przedmiotów dwóch lub trzech przedmiotów dodatkowych:
dodatkowych można a) języka obcego nowożytnego, innego niż
zdawać maturę? obowiązkowy  w części ustnej i pisemnej,
b) języka grupy etnicznej  tylko w części ustnej
lub tylko w części pisemnej lub w obu częściach,
c) w części pisemnej z przedmiotów wymienionych
w odpowiedzi 1c na pytanie 4., jeżeli nie wybrał
ich jako przedmiotów obowiązkowych, a także
z informatyki, języka greckiego i kultury antycznej,
języka łacińskiego i kultury antycznej.
6. Na jakim poziomie 1. Egzamin z przedmiotów obowiązkowych może być
będzie można zdawany na poziomie podstawowym lub rozszerzonym
zdawać z wyjątkiem części ustnej języka polskiego, języka
poszczególne mniejszości narodowej, które są zdawane na jednym
egzaminy? poziomie, określonym w standardach wymagań
egzaminacyjnych.
2. Egzamin z przedmiotów dodatkowych jest zdawany
na poziomie rozszerzonym, z wyjątkiem języka grupy
etnicznej zdawanego w części ustnej na jednym
poziomie.
3. Wyboru poziomu egzaminu w części ustnej z danego
języka obcego zdający dokonuje w pisemnej deklaracji
składanej przewodniczącemu szkolnego zespołu
egzaminacyjnego na poczÄ…tku nauki w klasie
maturalnej, a w części pisemnej ze wszystkich
przedmiotów obowiązkowych w czasie trwania
egzaminu.
4. Zdawanie egzaminu w części pisemnej na poziomie
rozszerzonym wymaga rozwiązania zadań
egzaminacyjnych zawartych w arkuszu egzaminacyjnym
dla poziomu podstawowego oraz zadań
egzaminacyjnych zawartych w arkuszu egzaminacyjnym
dla poziomu rozszerzonego.
7. Gdzie można 1. Maturę zdaje się we własnej szkole, chyba że dyrektor
zdawać maturę? okręgowej komisji egzaminacyjnej wyznaczy inne
miejsce.
2. W szczególnych wypadkach może zaistnieć konieczność
zdawania części ustnej egzaminu z języków obcych poza
własną szkołą (np. z powodu braku nauczycieli danego
języka).
3. Zdający, którzy ukończyli szkołę w latach poprzednich
lub wyrazili wolÄ™ zdawania egzaminu w innej szkole
niż ukończona, są kierowani do szkoły lub ośrodka
egzaminacyjnego wyznaczonego przez komisjÄ™
okręgową.
8. Kiedy można Maturę można zdawać dwa razy w roku: w maju
zdawać maturę? lub styczniu, według harmonogramu ustalonego
przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
10
9. Jakie warunki 1. Sala, w której jest przeprowadzany egzamin, musi
muszą być spełniać warunki określone w przepisach bhp
zapewnione w sali i przepisach ppoż.
egzaminacyjnej? 2. Przy stoliku może siedzieć wyłącznie jeden zdający.
3. Na stolikach w trakcie pisania mogą znajdować się
jedynie arkusze egzaminacyjne, przybory pomocnicze
i pomoce dopuszczone przez dyrektora CKE.
4. Zdający chory lub niepełnosprawny w trakcie egzaminu
może mieć na stoliku leki i inne pomoce medyczne
przepisane przez lekarza lub konieczne ze względu
na chorobę lub niepełnosprawność.
5. Posiłki dla zdających i egzaminatorów mogą być
dostępne jedynie na zewnątrz sali egzaminacyjnej poza
czasem przeznaczonym na egzamin, z wyjÄ…tkiem
przypadków, o których mowa w pkt 4.
10. Jak powinien być 1. W skład zespołu nadzorującego przebieg egzaminu
zorganizowany w danej sali wchodzi co najmniej trzech nauczycieli,
egzamin? z tym że co najmniej jeden nauczyciel powinien być
zatrudniony w innej szkole. W skład zespołu nie mogą
wchodzić nauczyciele danego przedmiotu oraz
wychowawca zdajÄ…cych.
2. Egzamin pisemny przebiega zgodnie z harmonogramem
określonym przez CKE. Szczegóły egzaminu
z poszczególnych przedmiotów określa każdorazowo
informacja zawarta w arkuszu egzaminacyjnym.
Czas egzaminu liczy siÄ™ od przekazania zdajÄ…cym
arkuszy egzaminacyjnych.
3. W czasie egzaminu pisemnego w sali egzaminacyjnej
przebywają co najmniej trzej członkowie zespołu
nadzorujÄ…cego.
4. W czasie egzaminu zdający nie powinni opuszczać sali
egzaminacyjnej. Przewodniczący zespołu może zezwolić
na opuszczenie sali tylko w szczególnie uzasadnionej
sytuacji, po zapewnieniu warunków wykluczających
możliwość kontaktowania się zdającego z innymi
osobami, z wyjątkiem osób udzielających pomocy
medycznej.
5. Członkowie zespołu nadzorującego przebieg egzaminu
nie mogą udzielać wyjaśnień dotyczących zadań
egzaminacyjnych ani ich komentować.
6. W przypadku stwierdzenia niesamodzielnego
rozwiązywania zadań egzaminacyjnych przewodniczący
zespołu egzaminacyjnego przerywa egzamin danej
osoby i prosi o opuszczenie sali egzaminacyjnej.
7. Arkusze egzaminacyjne są zbierane po zakończeniu
każdej części egzaminu.
11. Ile czasu będzie Egzamin pisemny z jednego przedmiotu będzie trwał 
trwała matura? w zależności od przedmiotu  nie dłużej niż 3 godziny dla
poziomu podstawowego i nie dłużej niż 3 godziny dla
poziomu rozszerzonego. Cała sesja egzaminacyjna będzie
trwała od początku maja do końca czerwca i odpowiednio
od początku stycznia do końca lutego. Sesja będzie się
kończyć rozdaniem świadectw dojrzałości.
11
12. Jak sprawdzane są 1. Poszczególne arkusze egzaminacyjne z każdej części
prace i ogłaszane egzaminu z danego przedmiotu są sprawdzane
wyniki matury? i oceniane przez egzaminatorów zewnętrznych,
przeszkolonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne
i wpisanych do ewidencji egzaminatorów.
2. Wynik egzaminu jest wyrażony w procentach.
3. Wynik egzaminu z dodatkowego przedmiotu, o którym
mowa w pytaniu 5 pkt c, nie ma wpływu na zdanie
egzaminu, ale odnotowuje się go na świadectwie
dojrzałości.
4. Komisja okręgowa sporządza listę osób, zawierającą
uzyskane przez te osoby wyniki, i przesyła ją do szkoły
w celu ogłoszenia.
13. Kiedy egzamin Egzamin jest zdany, jeżeli zdający z każdego z trzech
maturalny obowiązkowych egzaminów (w przypadku języków zarówno
uznawany jest w części ustnej, jak i pisemnej), uzyskał minimum
za zdany? 30% punktów możliwych do uzyskania za dany egzamin
na poziomie podstawowym. Warunek zdania egzaminu
maturalnego dla osób zdających poziom rozszerzony jest
ten sam, ponieważ każdy musi najpierw zdać egzamin
na poziomie podstawowym.
14. Kiedy egzamin Egzamin uważa się za niezdany jeżeli:
maturalny a) zdający z któregokolwiek egzaminu obowiązkowego,
uznawany jest lub jego części ustnej lub pisemnej otrzymał mniej
za niezdany? niż 30% punktów możliwych do uzyskania,
b) w trakcie egzaminu stwierdzono, że zdający pracuje
niesamodzielnie i jego egzamin został przerwany,
c) w trakcie sprawdzania egzaminator stwierdził
niesamodzielność rozwiązywania zadań
egzaminacyjnych.
15. Czy niezdanie ustnej Nie przerywa. Zdający przystępuje do kolejnych egzaminów
części jednego we wcześniej ogłoszonych terminach, natomiast niezdaną
ze zdawanych część ustną danego egzaminu zdaje w wybranej sesji
języków przerywa egzaminacyjnej.
zdawanie dalszej
części egzaminu?
16. Czy prace maturalne Na wniosek zdającego komisja okręgowa udostępnia
po sprawdzeniu do wglÄ…du sprawdzone arkusze, w miejscu i czasie
będą do wglądu określonym przez dyrektora OKE.
dla zdajÄ…cego?
17. Czy można 1. Absolwent, który nie zdał egzaminu z określonego
powtarzać niezdany przedmiotu, może przystąpić ponownie do egzaminu
egzamin? z tego przedmiotu w kolejnych sesjach egzaminacyjnych
przez 5 lat.
2. Po upływie 5 lat od daty pierwszego egzaminu
absolwent, o którym mowa w pkt 1., zdaje powtórny
egzamin w pełnym zakresie.
3. Przy powtórnym egzaminie z przedmiotu wybranego
absolwent może wybrać inne przedmioty.
12
18. Czy można Absolwent, który chce podwyższyć wynik egzaminu
poprawiać wynik w części pisemnej z jednego lub kilku przedmiotów,
uzyskany ma prawo przystąpić ponownie do egzaminu w kolejnych
na egzaminie? sesjach.
19. Kiedy można Absolwent, który nie przystąpił do egzaminu lub przerwał
powtórnie egzamin, ma prawo przystąpić do egzaminu w kolejnych
przystąpić sesjach egzaminacyjnych w styczniu lub maju każdego
do egzaminu, jeśli roku.
został on
przerwany?
20. Kto może być 1. Laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych są zwolnieni
zwolniony z egzaminu z danego przedmiotu.
z egzaminu 2. Laureatom i finalistom olimpiad uprawnienie wymienione
z danego w pkt 1. przysługuje także wtedy, gdy przedmiot nie był
przedmiotu? objęty szkolnym planem nauczania danej szkoły.
3. Osoba zwolniona z egzaminu będzie miała na
świadectwie dojrzałości w rubryce danego przedmiotu
wpisanÄ… informacjÄ™ o uzyskanym na olimpiadzie tytule.
21. Czy  oprócz Nic, poza wynikami z olimpiady, nie będzie mogło być
olimpiad  istniejÄ… podstawÄ… do zwolnienia z egzaminu maturalnego.
inne podstawy
do zwolnień
z egzaminu lub jego
części?
22. Jaki wpływ Oceny uzyskane w szkole ponadgimnazjalnej znajdą się
na świadectwo na świadectwie ukończenia szkoły, natomiast
maturalne będą na świadectwie dojrzałości będą zamieszczone tylko wyniki
miały oceny egzaminów maturalnych i wyniki olimpiady, o ile będą
uzyskane w szkole podstawÄ… zwolnienia z danego egzaminu.
ponadgimnazjalnej?
23. Czy zdawanie Można nie przystąpić do matury, ponieważ nie jest ona
matury będzie egzaminem obowiązkowym. Jedynie te osoby, które będą
konieczne, chciały kontynuować naukę w wyższej uczelni, muszą zdać
aby ukończyć egzamin maturalny. Podobnie do niektórych szkół
szkołę? policealnych nie wystarczy świadectwo ukończenia szkoły,
ale będzie wymagane świadectwo dojrzałości (np. szkoły
dla pielęgniarek).
24. Na jakich zasadach 1. Absolwenci niepełnosprawni lub niesprawni czasowo
zdają egzamin przystępują do egzaminu w powszechnie
absolwenci obowiązujących terminach i według obowiązujących
niepełnosprawni? wymagań egzaminacyjnych, przy kryteriach i w formie
dostosowanych do rodzaju niesprawności.
2. Za zapewnienie warunków i formy przeprowadzania
egzaminu odpowiednich do możliwości zdających
o specjalnych potrzebach edukacyjnych odpowiada
dyrektor szkoły.
13
25. Czy osoby Na poziomie maturalnym nie przewiduje się różnicowania
z dysleksją arkuszy dla osób dyslektycznych. Możliwe będzie
rozwojową będą zastosowanie odrębnych kryteriów oceniania, stosownie
rozwiązywać inne do opinii z odpowiedniej poradni.
zadania niż
pozostali zdajÄ…cy?
26. W jakich sytuacjach 1. Jeżeli w trakcie egzaminu w części ustnej lub pisemnej
można złożyć nie były przestrzegane przepisy dotyczące jego
odwołanie przeprowadzenia, absolwent może w terminie 2 dni
od egzaminu? od daty egzaminu zgłosić zastrzeżenia do dyrektora
komisji okręgowej.
2. Dyrektor komisji okręgowej rozpatruje zgłoszone
zastrzeżenia w terminie 7 dni od daty ich otrzymania.
3. Rozstrzygnięcia dyrektora komisji okręgowej są
ostateczne.
27. Jaka będzie matura Absolwenci szkół lub oddziałów z językiem nauczania
absolwentów szkół mniejszości narodowych oraz absolwenci szkół
z ojczystym dwujęzycznych mogą zdawać na egzaminie przedmiot
językiem lub przedmioty w języku polskim lub odpowiednio w języku
mniejszości danej mniejszości narodowej, albo w danym języku obcym.
narodowych Wyboru języka, w którym będzie zdawany przedmiot,
i uczniów szkół absolwent dokonuje wraz z deklaracją wyboru przedmiotu,
dwujęzycznych? o którym mowa w pytaniu 4.
28. Czy absolwenci Absolwenci szkół z językiem wykładowym mniejszości
szkół mniejszości narodowych, którzy zdecydują się pisać maturę w języku
narodowych, ojczystym, otrzymajÄ… te same arkusze egzaminacyjne co
wybierając egzamin pozostali uczniowie, przetłumaczone na ich język ojczysty.
z przedmiotów Nie dotyczy to historii Polski i geografii Polski, które muszą
w języku ojczystym, być zdawane w języku polskim.
będą rozwiązywać
te same zadania
co piszÄ…cy maturÄ™
w języku polskim?
29. Czy matura zapewni Matura nie daje gwarancji automatycznego dostania siÄ™
dostanie siÄ™ na studia. Warunki rekrutacji na danÄ… uczelniÄ™ ustala senat
na wybrany tej uczelni. Ustawa o szkolnictwie wyższym zastrzega,
kierunek studiów? że uczelnie nie będą organizować egzaminów wstępnych
dublujących maturę. To znaczy, jeżeli kandydat na studia
zdał na maturze egzamin z wymaganego na dany wydział
przedmiotu, to jego wynik z egzaminu maturalnego będzie
brany pod uwagę w postępowaniu kwalifikacyjnym.
14
IV. STRUKTURA I FORMA EGZAMINU
1. Opis egzaminu
Egzamin maturalny z języka polskiego składa się z dwóch części:
a) ustnej  zdawanej w szkole przez wszystkich na jednym poziomie i ocenianej
przez przedmiotowy zespół egzaminacyjny,
b) pisemnej  zdawanej na poziomie podstawowym lub rozszerzonym, ocenianej
przez egzaminatorów zewnętrznych okręgowej komisji egzaminacyjnej.
Ustna część egzaminu składa się z dwóch części:
a) wypowiedzi zdajÄ…cego na wybrany temat,
b) rozmowy zdajÄ…cego z egzaminatorem dotyczÄ…cej prezentacji tematu i bibliografii.
Pisemna część egzaminu składa się z dwóch części:
a) egzaminu sprawdzającego rozumienie czytanego tekstu i umiejętność pisania
na poziomie podstawowym,
b) egzaminu sprawdzającego umiejętność pisania na poziomie rozszerzonym.
Egzamin na poziomie podstawowym jest obowiÄ…zkowy dla wszystkich
zdajÄ…cych.
2. Szczegółowy opis ustnej części egzaminu
Ustna część egzaminu trwa około 25 minut (prezentacja tematu około 15 minut
i rozmowa z egzaminatorem  około 10 minut) i sprawdza przede wszystkim umiejętność
komunikacji werbalnej oraz umiejętność organizowania warsztatu pracy.
1) Przygotowanie do egzaminu:
a) nauczyciel języka polskiego przedstawia uczniowi na początku nauki w klasie
maturalnej szkolną listę tematów,
b) z listy zaproponowanych tematów uczeń wybiera jeden i określa sposób jego
realizacji oraz zakres materiału służącego do opracowania tematu,
c) liczba tematów przygotowanych w szkole przez nauczycieli języka polskiego
powinna być taka, by zapewniała uczniom możliwość wyboru  jeden temat może
być wybrany przez kilku uczniów,
d) materiały pomocnicze, które uczeń może (o ile temat na to pozwala) wykorzystać
podczas egzaminu, to np.: wykonany przez siebie film, nagranie wywiadu
lub wypowiedzi (np. gwarowej), skopiowane fragmenty z literatury pełniące rolę
cytatu, reprodukcje dzieł sztuki, kadry z filmu, fotografie (np. zabytków
architektury), nagrania muzyczne; zdający może także korzystać z planu
prezentacji, zgodnie z zamieszczonym wzorem,
e) uczeń ma obowiązek dostarczyć nauczycielowi najpóz
niej miesiÄ…c przed
egzaminem bibliografię i materiał pomocniczy (o ile taki przygotował), a tydzień
przed egzaminem  ramowy plan prezentacji.
15
Wzór planu prezentacji, z którego zdający może korzystać podczas egzaminu
Plan nie może przekraczać 1 strony formatu A4.
ImiÄ™ i nazwisko
TEMAT
I. Literatura podmiotu
II. Literatura przedmiotu
III. Ramowy plan wypowiedzi
1. Określenie problemu
2. Kolejność prezentowanych argumentów (treści)
3. Wnioski
IV. Materiały pomocnicze
1. ..............................
2. ..............................
3. .............................. Podpis zdajÄ…cego
2) Egzamin:
a) w części pierwszej sprawdzana jest umiejętność mówienia, wiedza w zakresie
wyznaczonym przez temat i wykorzystanie przygotowanych materiałów
pomocniczych,
b) w części drugiej, w której sprawdzane są: rozumienie pytań przez zdającego,
umiejętność formułowania odpowiedzi, umiejętność obrony własnego stanowiska,
egzaminator podejmuje ze zdajÄ…cym rozmowÄ™ dotyczÄ…cÄ… tematu lub/i bibliografii;
zadane pytania odnotowuje w protokole egzaminu,
c) w obu częściach egzaminu są sprawdzane i oceniane: sprawność oraz poprawność
językowa.
3. Zasady oceniania ustnej części egzaminu
Egzamin jest oceniany według kryteriów jednakowych w całym kraju.
W ustnej części egzaminu ocenie podlegają: prezentacja tematu (zawartość
merytoryczna i kompozycja wypowiedzi), rozmowa o problemach zwiÄ…zanych
z prezentowanym zagadnieniem i sprawność językowa w obu częściach egzaminu.
W sumie za ustną część egzaminu zdający może uzyskać 20 punktów w następującym
układzie:
" za prezentacjÄ™ tematu:
8 pkt (6 za zawartość merytoryczną , 2 za kompozycję)  40% ogólnej punktacji,
" za rozmowÄ™:
4 pkt  20% ogólnej punktacji,
" za język:
8 pkt (oceniany w obu częściach egzaminu)  40% ogólnej punktacji.
Ustną część egzaminu ocenia przedmiotowy zespół egzaminacyjny według
kryteriów załączonych na następnej stronie.
16
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI opracowane przy udziale CKE
PREZENTACJA
KRY-
punkty punkty
TE- J
ZYK
ROZMOWA
KOMPOZYCJA
punkty punkty
SPOSÓB REALIZACJI TEMATU
RIA
WYPOWIEDZI
- zna, rozumie i na ogół poprawnie - buduje wypowiedz
- formułuje poprawne - przestrzega zasad poprawności
interpretuje materiał rzeczowy właściwych dla języka mówionego
na ogół merytorycznie odpowiedzi
- trafnie dobiera materiał rzeczowy w zakresie: ortofonii (wymowy),
uporządkowaną (na ogół rozumie pytania),
- prezentuje podstawowe zagadnienia fleksji, leksyki, frazeologii, składni;
i spójną wykorzystując
w związku z tematem (rozumie temat) dopuszczalne usterki językowe
(dopuszczalne przygotowanÄ… bibliografiÄ™
- podejmuje częściowo udaną argumentację
2 1 1 - posługuje się stylem stosownym do sytuacji
2
zachwiania i/lub materiały pomocnicze
I - poprawnie odtwarza interpretacje, sądy, opinie; - posługuje się komunikatywnym stylem
logicznego ciÄ…gu lub
formułuje na ogół poprawne wnioski (dopuszczalna schematyczność),
proporcji
wystarczającym słownictwem
- wykorzystuje materiał pomocniczy (o ile temat
poszczególnych
- posługuje się terminologią specjalistyczną
tego wymaga)
części wypowiedzi)
w zakresie niezbędnym do realizacji tematu
- zna i rozumie materiał rzeczowy, - formułuje poprawne - przestrzega zasad poprawności
poprawnie go interpretuje, wykorzystując właściwych dla języka mówionego
merytorycznie odpowiedzi
podstawowe konteksty (o ile temat tego w zakresie: ortofonii (wymowy),
(rozumie pytania),
wymaga) fleksji, leksyki, frazeologii, składni
wykorzystujÄ…c
- wykorzystuje w funkcji argumentacyjnej - posługuje się stylem stosownym
przygotowanÄ… bibliografiÄ™
trafnie dobrany materiał rzeczowy do sytuacji; przestrzega zasad etykiety
i/lub materiały pomocnicze
(selekcjonuje materiał) językowej
- broni własnego stanowiska
4 - buduje wypowiedz
3 6
- prezentuje zagadnienia w ścisłym związku - posługuje się bogatym słownictwem
II (rozumie stanowisko
zorganizowanÄ…, tzn.
z tematem (rozumie temat) i komunikatywnym stylem
nadawcy); uczestniczy w
z wyraz
nym punktem
- jasno formułuje główną myśl wypowiedzi i - posługuje się terminologią specjalistyczną;
rozmowie
wyjścia,
trafnie dobiera argumenty - stosuje środki językowe typowe
uporzÄ…dkowanÄ…
- formułuje wnioski, sądy i opinie - dostosowuje do pytania dla rozmowy
argumentacją stopień szczegółowości
- funkcjonalnie wykorzystuje przygotowany
i logicznym (ogólności) odpowiedzi
materiał pomocniczy (o ile temat tego wymaga)
wnioskiem
- zna i rozumie wybrany materiał, wnikliwie 2 - formułuje poprawne - przestrzega zasad poprawności
go interpretuje, przywołując różnorodne (zakończeniem) właściwych dla języka mówionego
merytorycznie odpowiedzi
konteksty w zakresie: ortofonii (wymowy),
- buduje wypowiedz
(rozumie pytania),
- wykorzystuje w funkcji argumentacyjnej fleksji, leksyki, frazeologii, składni
spójną, o wykorzystuje celowo
trafnie dobrany materiał (selekcjonuje - posługuje się stylem stosownym do
właściwych przygotowaną bibliografię
materiał) sytuacji, przestrzega zasad etykiety
proporcjach; i/lub materiały pomocnicze
- prezentuje zagadnienia w ścisłym związku językowej
umiejętnie - przekonująco broni
z tematem (rozumie temat) - posługuje się bogatym słownictwem,
6 4 8
III
gospodaruje czasem własnego stanowiska
- formułuje i rozwiązuje problemy komunikatywnym stylem, o wyraz
nych
(rozumie stanowisko
badawcze, hierarchizuje argumenty cechach indywidualnych
nadawcy), swobodnie
- formułuje wnioski, sądy i opinie, wartościuje; - posługuje się bogatą terminologią (unikając
uczestniczy w rozmowie
uogólnia, syntetyzuje pseudonaukowości)
- dostosowuje do pytania
- funkcjonalnie wykorzystuje materiał pomocniczy - swobodnie stosuje środki językowe typowe
stopień szczegółowości
(o ile temat tego wymaga) dla rozmowy
(ogólności) odpowiedzi
Uwaga: punkty przyznaje się za całość opisaną na danym poziomie, nie przyznaje się punktów cząstkowych. Wytłuszczone zostały kryteria, które zdający musi spełnić, aby
uzyskać liczbę punktów z danego poziomu. Jeśli wypowiedz
zdającego nie spełnia kryteriów opisanych na poziomie I, nie przyznaje się punktów. Wypowiedz
zdajÄ…cego
może być oceniona np. tak: za sposób realizacji tematu  4pkt, za kompozycję wypowiedzi  2pkt, za rozmowę  3pkt, za język  8pkt, razem 17pkt na 20 możliwych do
uzyskania.
17
4. Szczegółowy opis pisemnej części egzaminu
Pisemna część egzaminu sprawdza umiejętność rozumienia czytanego tekstu
nieliterackiego i pisania własnego tekstu w związku z tekstem literackim.
ZdajÄ…cy otrzymuje:
" na poziomie podstawowym jeden arkusz egzaminacyjny,
" na poziomie rozszerzonym drugi arkusz egzaminacyjny.
Na rozwiązanie zadań z arkusza I zdający ma 170 minut, a z arkusza II  130 minut.
Poziom podstawowy
Arkusz I składa się z dwóch części:
a) części sprawdzającej rozumienie czytanego tekstu,
b) części sprawdzającej umiejętność pisania własnego tekstu.
Część sprawdzająca rozumienie czytanego tekstu zawiera:
a) tekst (około 1200 słów),
b) test (12-16 zadań otwartych i/lub zamkniętych) z miejscami na wpisanie
odpowiedzi.
Uwaga: na kolejnych egzaminach po 2005 roku jest możliwe zastąpienie testu
poleceniem napisania streszczenia logicznego, tzn. spójnego tekstu o określonej
długości, odtwarzającego logiczny układ tekstu czytanego (teza, argumenty,
przykłady dowodzące trafności argumentów, wniosek). W 2005 roku pytania
o logiczną strukturę czytanego tekstu mogą pojawić się w teście.
Tekst służący do sprawdzania umiejętności czytania będzie:
a) publicystyczny lub popularnonaukowy,
b) przejrzyście skonstruowany,
c) napisany starannÄ… polszczyznÄ…,
d) nie obrażający uczuć i światopoglądu zdającego,
e) współczesny.
Pytania testu sprawdzającego rozumienie czytanego tekstu mogą dotyczyć:
a) poziomu znaczeń, czyli:
" rozumienia słów, związków frazeologicznych, zdań; odczytywania znaczeń
dosłownych i metaforycznych, znaczeń słów z kontekstu, odróżniania
informacji od opinii, znajdowania słów  kluczy,
" rozumienia myśli zawartej w akapicie lub części tekstu, wyszukiwania
informacji, selekcjonowania informacji, hierarchizowania, porównywania,
dostrzegania analogii i przeciwieństw,
" rozumienia głównej myśli tekstu (rozumienia tekstu jako całości) oraz
umiejętności wnioskowania;
b) poziomu struktury, czyli:
" kompozycji tekstu, tj. odróżniania wstępu, rozwinięcia, zakończenia,
wskazywania zasady kompozycyjnej,
" odkrywania związków logicznych, czyli rozumienia toku przyczynowo-
skutkowego, wskazywania np.: tezy, hipotezy, argumentów,
kontrargumentów, przykładów, wniosków, zależności między zdaniami,
akapitami i częściami tekstu,
" rozumienia znaczenia występujących w tekście wyrazów, wskazujących na tok
myślenia autora (sygnalizujących wnioskowanie, podtrzymywanie myśli, zwrot
myśli, dygresję, powtórzenie myśli, nawiązanie do myśli zawartej
w poprzednim akapicie);
18
c) poziomu komunikacji, czyli:
" genezy tekstu,
" rozpoznawania nadawcy,
" dostrzegania celu tekstu (intencji nadawcy),
" adresata i sposobu oddziaływania na niego,
" dostrzegania cech stylistycznych tekstu i rozumienia funkcjonalności środków
językowych.
Część sprawdzająca umiejętność pisania własnego tekstu zawiera:
a) 2 tematy pracy do wyboru,
b) strony przeznaczone na napisanie wypracowania.
Poziom rozszerzony
Integralną częścią poziomu rozszerzonego jest arkusz I z poziomu podstawowego.
W arkuszu II, sprawdzającym umiejętność pisania własnego tekstu o kulturze
(literaturze, języku, sztuce, filozofii...) z pozycji twórczego odbiorcy, maturzysta
otrzymuje do wyboru 2 tematy pracy oraz strony przeznaczone na napisanie
wypracowania.
5. Pisanie na poziomie podstawowym i rozszerzonym
1. Egzamin na poziomie rozszerzonym różni się od egzaminu na poziomie
podstawowym zakresem sprawdzanych umiejętności, rodzajem zadań oraz
kryteriami oceniania.
2. Na obu poziomach egzaminu sprawdzającego umiejętność pisania punktem wyjścia
pracy abiturienta jest tekst (około 1000 słów), który zdający otrzymuje.
Na poziomie podstawowym tematy sÄ… redagowane w odniesieniu do jednego
lub dwóch utworów literackich, albo fragmentu/fragmentów utworów literackich
wymienionych w rozdziale V Wymagania egzaminacyjne i zobowiÄ…zujÄ… do odczytania
utworu/utworów głównie na poziomie idei. Tematy powinny zawierać polecenie,
np.: zanalizowania, zinterpretowania, porównania, skomentowania, napisania opinii
o problemie zawartym w tekście, scharakteryzowania bohatera i jego kreacji, języka
utworu, prądu, zjawiska typowego dla epoki, przedstawienia własnych refleksji
zainspirowanych problemem zawartym w utworze lub fragmencie utworu.
Na poziomie rozszerzonym tematy sÄ… redagowane na podstawie jednego lub
dwóch tekstów, albo fragmentów tekstów i zobowiązują do odczytania
utworu/utworów zarówno na poziomie idei, jak i organizacji. Tematy powinny
zawierać polecenie, np. zanalizowania i zinterpretowania tekstów, porównania
tekstów  także z różnych dziedzin sztuki, wyrażenia własnej opinii na temat
tekstów kultury i problemów w nich zawartych oraz uzasadnienia jej,
przeanalizowania języka tekstu, polemizowania z poglądem wyrażonym w tekście.
3. W trakcie pisania egzaminu zdający mogą korzystać ze słownika ortograficznego
i poprawnej polszczyzny.
4. Wypracowanie maturalne zdającego powinno być  w zależności od pisma
 nie krótsze niż 2 strony (tj. około 250 słów). W wypracowaniu krótszym
niż około 250 słów będzie oceniane tylko rozwinięcie tematu, natomiast
styl, kompozycja i język pracy nie będą oceniane.
6. Zasady oceniania pisemnej części egzaminu
W każdej części egzaminu pisemnego prace są oceniane według modelu odpowiedzi
opracowanego dla poszczególnych zadań. Schematy oceniania przygotowuje się według
następującej zasady:
19
" część sprawdzająca rozumienie czytanego tekstu (arkusz I)
 20 punktów z 70 możliwych do uzyskania na tym poziomie,
" część sprawdzająca umiejętność pisania na poziomie podstawowym (arkusz I)
 50 punktów z 70 możliwych do uzyskania na tym poziomie,
" część sprawdzająca umiejętność pisania na poziomie rozszerzonym (arkusz II)
 40 punktów.
W części sprawdzającej umiejętność pisania na poziomie podstawowym za kryteria
najważniejsze uznaje się rozwinięcie tematu i poprawność językową, za kryteria
wspomagające  kompozycję i styl. W punktacji uwzględnia się także ocenę szczególnych
walorów pracy.
Waga kryteriów:
w części sprawdzającej umiejętność pisania na poziomie podstawowym za:
rozwinięcie tematu  25 punktów = 50%
kompozycję  5 punktów = 10%
styl  5 punktów = 10%
język  15 punktów = 30%
Razem  50 punktów = 100%
Za szczególne walory pracy maturzysta może otrzymać dodatkowe 4 punkty, które
przyznaje się za pracę ocenioną poniżej maksymalnej liczby punktów, jednak
wyróżniającą się oryginalnością w zakresie rozwinięcia tematu, kompozycji, stylu lub
języka. A
ączna liczba punktów za wypracowanie nie może jednak przekroczyć 50.
W części sprawdzającej rozumienie czytanego tekstu każda odpowiedz
na zawarte
w arkuszu pytania otwarte i zamknięte jest punktowana. Liczba punktów podana jest
w arkuszu egzaminacyjnym obok pytania, a w modelu odpowiedzi uszczegółowione są
zasady zaliczenia odpowiedzi.
W drugiej części egzaminu (pisanie na poziomie rozszerzonym) zdający otrzymuje
najwięcej punktów za rozwinięcie tematu.
Waga kryteriów:
w części sprawdzającej umiejętność pisania na poziomie rozszerzonym za:
rozwinięcie tematu  22 punkty = 55%
kompozycjÄ™  3 punkty = 7,5%
styl  3 punkty = 7,5%
język  12 punktów = 30%
Razem  40 punktów = 100%
Za szczególne walory pracy maturzysta może otrzymać dodatkowe 4 punkty. A
Ä…czna
liczba punktów za wypracowanie nie może jednak przekroczyć 40.
Wyniki egzaminu maturalnego w części pisemnej
Zdający zdał egzamin maturalny w części pisemnej z języka polskiego, jeżeli na poziomie
podstawowym uzyskał co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania za rozwiązanie
zadań z arkusza I.
20
V. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE
Standardy wymagań, będące podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego z języka
polskiego, obejmujÄ… trzy obszary:
I. Wiadomości i rozumienie,
II. Korzystanie z informacji,
III. Tworzenie informacji.
W ramach każdego obszaru cyframi arabskimi oznaczono standardy wynikające
z Podstawy programowej z języka polskiego. Przedstawiają one tylko te wiadomości
i umiejętności, które będą sprawdzane na egzaminie maturalnym. Podpunkty oznaczone
literami przedstawiajÄ…:
" zakres treści nauczania, na podstawie których może być sprawdzany
stopień opanowania określonej w standardzie umiejętności,
" rodzaje informacji do wykorzystania podczas egzaminu,
" rodzaje informacji do tworzenia.
Schemat ten dotyczy poziomu podstawowego i rozszerzonego.
Przedstawione poniżej standardy wymagań egzaminacyjnych z języka polskiego są
dosłownym przeniesieniem fragmentu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie standardów
wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów.
Standardy wymagań egzaminacyjnych
I. WIADOMOÅšCI I ROZUMIENIE
ZdajÄ…cy wie, zna i rozumie:*
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O J
ZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków: jak na poziomie
a) zna typy znaków (np. ikonograficzne, językowe), podstawowym oraz:
b) wie, co to znaczy, że określony zbiór znaków jest
1) co to jest stylizacja
systemem,
biblijna,
c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego
2) na czym polega funkcja
systemu znaków,
kreatywna i funkcja
2) jakie są podsystemy języka:
fatyczna tekstu,
a) zna podsystem fonetyczny, leksykalny
3) na czym polega
i gramatyczny; wie, co to wyraz, a co forma
retoryczna organizacja
wyrazowa,
tekstu, okres retoryczny,
b) zna podstawowe pojęcia leksykalne,
4) jakie sÄ… podstawowe
słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to znaczy
cechy języka
zna podstawy gramatyki języka polskiego,
poszczególnych epok
3) na czym polega bogactwo leksykalne i frazeologiczne
literackich,
polszczyzny i jak je pomnażać środkami rodzimymi:
a) zna pojęcia synonimii, antonimii, polisemii,
homonimii leksykalnej,
b) zna podstawowe procesy słowotwórcze
polszczyzny,
c) zna definicję i rozróżnia typy frazeologizmów,
d) zna pojęcie neosemantyzacji,
4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy językowej
i błędu językowego,
21
b) zna podstawowe typy błędów językowych (błędy
wymowy, odmiany, składniowe, leksykalne,
znaczeniowe, frazeologiczne, stylistyczne,
ortograficzne i interpunkcyjne),
5) czym różni się polszczyzna mówiona od pisanej, czyli
zna podstawowe cechy obu typów języka, wynikające
z różnic sytuacji komunikacyjnej,
6) na czym polega społeczne i terytorialne
zróżnicowanie polszczyzny:
a) zna pojęcie dialektu ludowego i gwary ludowej,
b) wie, co to są gwary środowiskowe i zawodowe,
c) zna pojęcie regionalizmu językowego,
7) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także stylów
artystycznych i użytkowych,
b) zna podstawowe cechy stylów pisanych
(urzędowego, dziennikarskiego,
publicystycznego, naukowego) i mówionych
(monologowego, dialogowego),
8) co to jest stylizacja językowa i jakie są podstawowe
typy stylizacji (archaizacja, dialektyzacja,
kolokwializacja tekstu),
9) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów mowy;
wie o składnikach aktu mowy, o jego sensie
dosłownym i intencjonalnym,
10)jakie są podstawowe funkcje tekstów językowych;
zna funkcjÄ™ komunikacyjnÄ…, impresywnÄ…,
ekspresywnÄ… i poetyckÄ… tekstu,
11) na czym polega umiejętność przekonywania; co to są
zabiegi perswazyjne i nieuczciwe używanie języka:
a) zna pojęcia perswazji językowej i manipulacji
oraz etyki językowej,
b) zna językowe środki wykorzystywane w tych
zabiegach,
12) na czym polega umiejętność publicznego zabierania
głosu oraz zna podstawowe pojęcia retoryczne:
pytanie retoryczne, elipsÄ™, metaforÄ™,
13)jak sprawnie posługiwać się polszczyzną w zależności
od sytuacji komunikacyjnej:
a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi odmianami
oficjalnymi, a kiedy nieoficjalnymi,
14) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli zna
sposoby zwracania się do innych, zasady grzeczności,
np. w dyskusji, w korespondencji,
15)jakie były najważniejsze procesy językowe w historii
języka i jakie ślady pozostawiły one we współczesnej
polszczyz
nie ( podstawowe procesy fonetyczne,
a także leksykalne - rozwój znaczeniowy wyrazów,
zapożyczenia),
16)jakie są językowe rezultaty kontaktów polszczyzny
z innymi językami, dawniej i dziś:
a) wie, z jakich języków polszczyzna przede
wszystkim zapożyczała środki językowe,
b) zna pojęcia zapożyczenia leksykalnego i kalki
językowej (znaczeniowej i strukturalnej),
17)co to znaczy, że język jest wartością, czyli wie, co to
22
jest wartość sama w sobie (autoteliczna) i wartość
użytkowa języka (język jako narzędzie),
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
18) utwory literackie i inne teksty kultury, wskazane jak na poziomie
w podstawie programowej dla zakresu podstawowym oraz:
podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości
narodowej i przynależności do wspólnoty 5) teksty wskazane
europejskiej i światowej, w podstawie
19) podstawowe tematy, motywy i wątki, występujące programowej dla zakresu
w utworach literackich i innych tekstach kultury, rozszerzonego i poznane
20) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz w trakcie lektury własnej,
właściwości różnych rodzajów i gatunków literackich, 6) toposy i motywy ważne
konwencji stylistycznych i tradycji literackich, dla kultury
21) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki (wersyfikacja, śródziemnomorskiej,
kompozycja, stylistyka, genologia), teorii literatury 7) przemiany w obrębie
i historii literatury, np. konwencja literacka, prąd najważniejszych
artystyczny, rodzaj i gatunek literacki; temat, wątek, gatunków literackich (np.
motyw, styl, dramatu jako gatunku,
22) podstawowe procedury analizy utworu literackiego, eposu, powieści, sonetu,
np. odnalezienie dominanty kompozycyjnej; pieśni, hymnu, trenu
rozpoznanie konwencji rodzaju i gatunku i innych gatunków
literackiego, określenie nadawcy i odbiorcy, lirycznych),
konwencji estetycznej i stylistycznej, rozpoznanie 8) związki rodzajów
przesłania ideowego dzieła, i gatunków literackich
23) podstawowe kategorie estetyczne: komizm, tragizm, z prÄ…dami artystycznymi
patos, ironia oraz ich funkcje  w zakresie (np. wiąże satyrę i bajkę
niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów, z klasycystycznym,
24) style w sztuce, ich cechy i zwiÄ…zek z kulturÄ… epoki, a sielankÄ™ 
25) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe wyznaczniki z sentymentalnym
różnych tradycji (staropolskiej i oświeceniowej; nurtem oświecenia),
romantycznej i pozytywistycznej; młodopolskiej 9) wykładniki artystyczne
i awangardowej), komizmu, tragizmu,
26) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż patosu, ironii oraz
literatura, np. teatru, filmu, malarstwa, groteski - w zakresie
27) zjawiska kultury dawnej i współczesnej  ważne niezbędnym
dla zrozumienia czytanych utworów, do zrozumienia czytanych
28) podstawowe konteksty interpretacyjne poznanych utworów,
utworów, rozumie rolę kontekstu w odczytywaniu 10) pojęcie dziedzictwa
utworu, kulturowego,
29) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna, kultura 11) określenie
pop, arcydzieło, kicz,  postmodernizm ,
30) wpływ środków masowego przekazu (prasy, radia, 12) wartości niesione przez
telewizji, Internetu) na przemiany w kulturze różne tradycje literackie
współczesnej, i kierunki filozoficzne,
31) wartości narodowe i związane z własnym 13) związek między
dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm, ojczyzna, dominujÄ…cÄ… funkcjÄ…
mała ojczyzna, naród, społeczeństwo); wartości językową tekstu i jego
stanowiące dorobek cywilizacji śródziemnomorskiej, formą oraz gatunkiem,
14) zwiÄ…zki zachodzÄ…ce
między różnymi
warstwami utworu
literackiego,
23
W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
32) jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi jak na poziomie
pisemnych i ustnych, podstawowym oraz:
33) jakie są zasady przekształcania tekstu pisanego, np.
15)jakie sÄ… podstawowe
zasady streszczania, skracania i rozwijania tekstu
cechy eseju i tekstu
oraz zasady cytowania,
naukowego; zna cechy
34) jakie sÄ… podstawowe zasady tworzenia takich
językowe i formalne
tekstów, jak interpretacja utworu literackiego,
wymienionych gatunków
rozprawka, referat, recenzja; zna cechy językowe
piśmiennictwa.
i formalne wymienionych gatunków piśmiennictwa,
35) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem
(kolejność podawania informacji, adiustacja tekstu,
tworzenie tytułów, wyróżnienia techniczne),
36) jakie sÄ… podstawowe cechy tekstu
popularnonaukowego.
*Określenie  wie i rozumie należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania
tekstów; określenie  zna i rozumie należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze
i kulturze.
II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI
ZdajÄ…cy potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w prezentowanych jak na poziomie
wytworach kultury; rozpoznać, co jest, a co nie jest podstawowym,
systemem znaków; wskazać w przedstawionym
materiale (na obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie
filmu) znaki różnego rodzaju,
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne
i połączenia wyrazowe: rozpoznać formy fleksyjne
wyrazów różnych części mowy, rozpoznać i nazwać
podstawowe związki składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją
od homonimiczności form; pokazać poprawne
i manipulacyjne posługiwanie się wyrazami
wieloznacznymi,
4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i odczytać
ich znaczenia,
5) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia
wyrazów,
6) odróżnić tekst językowo poprawny od
niepoprawnego,
7) wskazać istotne cechy języka mówionego i pisanego
oraz rozpoznać (według określonych cech), czy dany
tekst jest mówiony, czy pisany,
8) wskazać i rozpoznać w tekście elementy gwar
terytorialnych, zawodowych i środowiskowych,
9) wskazać podstawowe cechy językowe poszczególnych
stylów; rozpoznać (według określonych cech),
w jakim stylu pisany jest wskazany fragment,
10) wskazać w tekście stylizację; rozpoznać typ stylizacji,
11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od prośby,
pytanie od stwierdzenia; wydobyć ukryte cechy aktu
mowy; dostrzec ironiÄ™, sarkazm, prowokacjÄ™
24
w tekście wypowiedzi,
12) rozpoznać funkcje określonych tekstów i wskazać
środki językowe służące tym funkcjom,
13) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji
i manipulacji: odróżnić środki etyczne od
nieetycznych, szczerość od nieszczerości wypowiedzi,
pokazać określone środki perswazji językowej,
wskazać tekst zawierający manipulację językową,
odróżnić zdania o faktach od zdań będących
interpretacją faktów,
14) we współczesnej polszczyz
nie wskazać ślady
procesów dawnych; wskazać typy zmian
znaczeniowych w wyrazach, np. uabstrakcyjnienie,
uogólnienie, zmiana nacechowania,
15) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i podać ich
polskie odpowiedniki,
16) wskazać konsekwencje nadmiernego zapożyczania
do współczesnej polszczyzny elementów
angloamerykańskich,
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, jak na poziomie
akapitu), podstawowym oraz
18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu, w tekstach naukowych
wykorzystane w nim argumenty i sformułowane (np. filozoficznych,
wnioski, teoretycznoliterackich
19) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcję, i językoznawczych),
20) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata
tekstu,
21) nazwać funkcję tekstu,
22) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka
tekstu, nazwać środki językowe i ich funkcję
w tekście,
23) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
24) odtworzyć informacje sformułowane wprost,
przetworzyć informacje, np. porządkować
i hierarchizować, stosować do rozwiązania problemu,
wskazać przyczyny i skutki, oddzielić informacje od
opinii,
W tekstach literackich:
25) rozpoznać tematy, wątki, motywy, jak na poziomie
26) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera podstawowym oraz:
i sposoby jego kreowania w utworze,
27) określić podstawowe wyznaczniki poetyki utworu 1) rozpoznać funkcję
(z zakresu wersyfikacji, stylistyki, kompozycji, występujących w utworze
genologii), tematów, toposów,
28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu, motywów,
29) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca 2) wskazać funkcję (ideową
znaczące (tytuł, puentę, kompozycję, słowa-klucze), i kompozycyjną) aluzji
30) rozpoznać w tekście językowe środki artystycznego literackiej, znaku
wyrazu, kulturowego np.
31) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia utworu, biblijnego, antycznego,
stawiać hipotezy, problematyzować odczytanie 3) wskazać związki między
tekstu, różnymi warstwami
32) wskazać różnice między fikcją literacką i prawdą utworu,
historyczną, 4) podporządkować
33) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole odczytanie utworu
kulturowe, np. biblijne, antyczne, romantyczne, wybranej metodologii,
25
34) wskazać podstawowe konteksty utworu i wykorzystać 5) dostrzec związki utworu
je w interpretacji, literackiego z kulturÄ…
35) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu, i filozofią epoki,
36) rozpoznać konwencję literacką utworu, 6) rozpoznać znaki tradycji,
37) rozpoznać styl utworu, np. wiersza renesansowego, np. judaistycznej,
barokowego, klasycystycznego, romantycznego, antycznej,
38) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego utworu, chrześcijańskiej,
39) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, staropolskiej,
40) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych utworów, 7) wskazać tradycję
41) dostrzec związki między utworem literackim i innymi literacką,
dziełami sztuki, 8) dostrzec przemiany
42) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne dla gatunku literackiego,
epoki, 9) wskazać środki językowe,
43) rozpoznać powiązania utworów z historią Polski decydujące o swoistości
i Europy (tradycjÄ… narodowÄ…, europejskÄ…), wypowiedzi indywidualnej,
44) dostrzec etyczne i estetyczne wartości utworu 10) rozpoznać
literackiego, charakterystyczne dla
45) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe, danej epoki cechy języka
46) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną, i stylu czytanych utworów,
kompensacyjnÄ…, formacyjnÄ…, 11) dostrzec strukturÄ™
47) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem utworu artystyczną utworu,
od sądów utrwalonych w tradycji. 12) rozpoznać podstawowe
wyróżniki kodu innych niż
literackie dziedzin sztuki -
w zakresie niezbędnym
do odbioru dzieł,
np. plastycznych,
teatralnych, filmowych.
III. TWORZENIE INFORMACJI
ZdajÄ…cy potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WA
ASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością tego, jak na poziomie
dlaczego tak właśnie to robi, podstawowym oraz:
2) wypowiadać się ze świadomością intencji swojej
wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki leksykalne, 1) redagować własną
np. synonimy, antonimy; poprawnie posługiwać się wypowiedz
zgodnie
zwiÄ…zkami frazeologicznymi, z cechami gatunku
3) napisać tekst w określonym stylu, i zamierzoną funkcją
4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do tekstu (próba eseju,
czegoś, stosując określone środki perswazji interpretacja
językowej, porównawcza),
5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe zasady 2) integrować wiedzę
retoryczne, z zakresu historii
6) właściwie skonstruować wystąpienie, używać literatury, teorii literatury,
językowych środków grzeczności, unikać językoznawstwa i nauki
agresywności i brutalizacji wypowiedzi, o kulturze,
7) zachować się właściwie językowo w różnych 3) formułować oceny według
sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla celów wskazanych przez siebie
dydaktycznych; wybrać środki językowe, głównie kryteriów,
leksykalne i frazeologiczne, stosowne w danej 4) świadomie dobierać środki
sytuacji, językowe, unikając kiczu
8) zachować się zgodnie z zasadami językowego savoir- literackiego (np. stylu
vivre u; różnicować środki językowe ze względu na afektowanego,
26
ich wartość  grzecznościową , kwiecistego),
9) na wybranych przykładach pokazać, że język się
zmienia,
10) przekonać słuchacza, że język jest wartością,
11) napisać dłuższy tekst (rozprawkę, recenzję, referat,
interpretacjÄ™ utworu literackiego lub jego fragmentu),
przestrzegajÄ…c podstawowych zasad jego organizacji;
dostosować formę do tematu wypowiedzi,
12) gromadzić, selekcjonować materiał, hierarchizować
argumenty, formułować hipotezy i wnioski,
13) interpretować utwór na podstawie jego analizy,
odnosić stwierdzenia do analizowanego tekstu,
14) porównywać utwory,
15) stosować podstawowe pojęcia z zakresu historii
literatury, poetyki, teorii literatury i nauki o języku,
a także terminy i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,
16) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść utwór
do biografii autora, filozofii, religii, życia, człowieka,
17) streszczać, parafrazować, cytować, komentować,
wnioskować,
18) formułować i uzasadniać opinie,
19) prezentować własne przeżycia wynikające
z kontaktów ze sztuką,
20) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc swojego
stanowiska,
21) mówić i pisać z dbałością o estetykę wypowiedzi,
W ZAKRESIE SAMOKSZTAA
CENIA
22) korzystać z klasycznych z
ródeł informacji: słowników jak na poziomie
(np. ortograficznego, poprawnej polszczyzny, języka podstawowym oraz:
polskiego, terminów literackich), encyklopedii,
5) tworzyć zestawy
23) korzystać z Internetu i innych elektronicznych z
ródeł
bibliograficzne
informacji,
na określony temat,
24) wykonać opis bibliograficzny,
6) sporządzać przypisy,
25) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej selekcji
7) tworzyć bazy danych,
według określonych kryteriów; wykorzystać ją
8) sporządzać zapis
do opracowania tematu,
komputerowy, audio
26) scalać zdobyte informacje w różne formy wypowiedzi,
i wideo.
27) notować, sporządzić plan, konspekt,
28) gromadzić teksty literackie i inne teksty kultury,
poznane w toku lektury własnej, stanowiące
odniesienie do lektur poznanych w szkole,
29) analizować i korygować błędy językowe popełnione
przez siebie lub dostrzeżone w czytanych tekstach.
Z ustawowych zapisów wynika, że informator powinien zawierać także opis
zakresu egzaminu. Ponieważ temat maturalny z języka polskiego zredagowany jest
w odniesieniu do tekstu literackiego, który zdający otrzymuje, chcemy poinformować, że
tematy wypracowań na egzaminie pisemnym będą formułowane na podstawie
Standardów wymagań egzaminacyjnych, w związku z następującymi utworami:
na poziomie podstawowym
1. literatura polska
- Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej
- Jan Kochanowski  pieśni i treny (wybór)
- Jan Andrzej Morsztyn  wybór wierszy
27
- Daniel Naborowski  wybór wierszy
- Wacław Potocki  wybór wierszy
- Ignacy Krasicki  satyry (wybór), Hymn do miłości ojczyzny
- Adam Mickiewicz Pan Tadeusz
- Adam Mickiewicz Dziady cz. III
- Juliusz SÅ‚owacki Kordian: akt I, akt II, akt III sc. 5 i 6
- Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia: część I, część III (scena w obozie rewolucji),
część IV (scena w obozie arystokracji i scena finałowa)
- Adam Mickiewicz  wybór wierszy
- Juliusz Słowacki  wybór wierszy
- Cyprian Kamil Norwid  wybór wierszy
- Bolesław Prus Lalka
- Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem  fragmenty: przy mogile Jana i Cecylii, przy mogile
powstańców
- Eliza Orzeszkowa Gloria victis
- Maria Konopnicka Mendel Gdański
- Bolesław Prus Kamizelka
- Henryk Sienkiewicz Potop
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer  wybór wierszy
- Jan Kasprowicz  wybór wierszy
- Leopold Staff  wybór wierszy z różnych epok
- Stanisław Wyspiański Wesele
- Władysław Stanisław Reymont Chłopi (t. I)
- Stefan Żeromski Ludzie bezdomni
- Stefan Żeromski Przedwiośnie
- Witold Gombrowicz Ferdydurke  rozdz. II, III, VI, VII, VIII, IX, X, XII, XIV
- Zofia Nałkowska Granica
- Tadeusz Borowski Pożegnanie z Marią (Pożegnanie z Marią, U nas, w Auschwitzu ...,
Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem)
- Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
- Bolesław Leśmian  wybór wierszy
- Julian Tuwim  wybór wierszy
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska  wybór wierszy
- Czesław Miłosz  wybór wierszy
- Krzysztof Kamil Baczyński  wybór wierszy
- Tadeusz Różewicz  wybór wierszy
- Zbigniew Herbert  wybór wierszy
- Miron Białoszewski  wybór wierszy
- Wisława Szymborska  wybór wierszy
- Stanisław Barańczak  wybór wierszy
- Jan Twardowski  wybór wierszy
- Sławomir Mrożek Tango
- Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
Uwaga: wymagana jest także znajomość kontekstów biblijnych, antycznych i innych.
2. literatura powszechna
- Sofokles Król Edyp
- Horacy  wybór pieśni
- William Szekspir Makbet
- Molier Świętoszek
- Jan Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
- Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara
- Joseph Conrad Jądro ciemności
- Albert Camus Dżuma
28
na poziomie rozszerzonym
jak na poziomie podstawowym, a ponadto:
1. literatura polska
- Jan Kochanowski Treny
- Juliusz SÅ‚owacki Kordian
- Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk
- Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka
- Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy
2. literatura powszechna
- Dante Boska Komedia  fragmenty Piekła
- Jan Wolfgang Goethe Faust  część I: fragmenty sceny w pracowni (rozmyślania
Fausta o sobie i swoim życiu, rozmowa z Mefistofelesem)
- Franz Kafka Proces
- Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata
Uwaga: tematy na poziomie rozszerzonym będą zobowiązywać do analizy i interpretacji
utworów spoza wyżej wymienionych, ale utrzymanych w znanej uczniom poetyce
lub konwencji.
29
30
VI. PRZYKA
ADOWE TEMATY NA USTN
CZ
ŚĆ
EGZAMINU
Przykłady ilustrują koncepcję formułowania tematów na ustną część egzaminu,
sprawdzającą umiejętność mówienia. Zostały zgrupowane w trzech kategoriach
i stanowią przykładowy zbiór tematów. Wszystkie mają charakter ogólny i zostawiają
maturzyście swobodę wyboru treści.
Abiturient ma obowiÄ…zek:
" wybrać materiał lekturowy, opracowania, materiały pomocnicze, formę prezentacji,
" sformułować tezę i argumenty,
" sporządzić bibliografię.
1. LITERATURA
1. Literackie reinterpretacje mitów antycznych. Scharakteryzuj sposoby i cele tego
literackiego zjawiska (na wybranych przykładach).
2. Historia jako temat i jako pretekst w polskiej epice XIX i XX wieku. Przeanalizuj
wybrane utwory.
3. Od Juliusza Verne a do Stanisława Lema  analizując wybrane utwory, przedstaw
ewolucję powieści science fiction.
4. Polemiki, spory, prowokacje  starcia pokoleń literackich. Omów na przykładach
wybranych utworów.
5. Motyw wędrówki w literaturze. Omów różne jego wersje w wybranych utworach.
6. Satyryczny obraz społeczeństwa polskiego w wybranych utworach literackich.
Przeanalizuj sposoby tworzenia takiego obrazu.
7. Różne obrazy przyrody w literaturze. Przedstaw sposoby ich kreowania i funkcje
w wybranych utworach.
8. Obrzędy i obyczaje ludowe w literaturze  omów sposoby ich przedstawiania i funkcje
w wybranych utworach.
9. Analizując wybrane teksty, scharakteryzuj cele publicystyki oświeceniowej
i współczesnej. Porównaj wykorzystywane w nich środki wyrazu.
10. Metamorfoza bohatera i jej sens w literaturze. Omów na przykładach wybranych
utworów.
11. Idealiści i marzyciele w literaturze polskiej. Scharakteryzuj sposoby kreowania takich
bohaterów w utworach z różnych epok.
12. Przedstaw kreacje bohaterów, którzy doświadczyli okrucieństw II wojny i próbują
odbudować świat wartości.
13. Różne kreacje narratora i ukształtowania narracji w epice  analiza wybranych
utworów.
14. Groteska jako sposób wyrażania w literaturze tragiczności świata. Omów na
przykładach wybranych utworów.
15. Analizując celowo dobrane utwory polskie i obce, scharakteryzuj różne odmiany
awangardowego dramatu XX wieku.
31
2. ZWI
ZKI LITERATURY Z INNYMI DZIEDZINAMI SZTUKI
1. Inspiracje antyczne w kulturze. Scharakteryzuj je, analizując wybrane dzieła
literackie i inne (np. malarskie, rzez
biarskie, architektoniczne).
2. Malarstwo, rzez
ba i architektura jako inspiracje dla literatury. Omów temat,
analizujÄ…c celowo dobrane utwory.
3. Dialog z tradycjÄ… literackÄ… w obrazach i rzez
bach. Analiza wybranych dzieł.
4. Kostium historyczny i jego funkcja w literaturze i innych dziedzinach sztuki. Omów
sposoby i cele jego wykorzystania w wybranych dziełach.
5. Funkcje brzydoty w literaturze i innych dziedzinach sztuki. Przeanalizuj wybrane
dzieła.
6. Obrazy miasta jako przestrzeni życiowej. Analiza porównawcza wybranych dzieł
literackich i innych (np. malarskich, filmowych).
7. Symbolika stroju. Omów, analizując wybrane dzieła literackie i inne (np. malarskie,
rzez
biarskie, filmowe, teatralne).
8. Sposoby kreowania obrazu natury w poezji i malarstwie. Analiza wybranych dzieł.
9. Artystyczne interpretacje powstań narodowych w literaturze i malarstwie (analiza
porównawcza dzieł).
10. Różne oblicza rewolucji w literaturze i innych sztukach (malarstwie, filmie). Analiza
porównawcza dzieł.
11. Symbol jako środek wyrazu w literaturze i malarstwie  omów jego najciekawsze
Twoim zdaniem wykorzystania. Scharakteryzuj kryteria oceny, którymi się posłużyłeś
przy wyborze.
12. Metody budowania nastroju w literaturze i przedstawieniu teatralnym (analiza
wybranych dzieł).
13. Katastroficzne wizje i obrazy zagłady w dziełach literackich i filmowych (analiza
wybranych dzieł).
14. Filmy Andrzeja Wajdy jako interpretacje dzieł literatury polskiej. Omów wybrane
przykłady.
15. Problemy filmowej adaptacji. Porównaj film z jego literackim pierwowzorem; oceń
adaptacjÄ™.
3. J
ZYK
1. Analiza językowa i kulturowa przysłów polskich (na przykładzie przysłów o określonej
tematyce).
2. Wpływ literatury na współczesną frazeologię polską. Analizując zgromadzony
materiał, scharakteryzuj funkcje skrzydlatych słów w tekstach mówionych i pisanych.
3. Scharakteryzuj język wybranych bohaterów literackich. Uwzględnij cechy ujawniające
ich przynależność środowiskową i charakter.
4. Specyfika języka bohaterów literatury science-fiction. Omów na przykładach
wybranych utworów.
5. Język mówiony jako tworzywo literatury, np. w twórczości Bolesława Prusa, Juliana
Tuwima, Mirona Białoszewskiego, Stanisława Barańczaka. Analiza celowo dobranych
utworów.
6. Język w służbie satyry dawniej i dziś. Omów zagadnienie na wybranych przykładach.
7. Językowe sposoby wyrażania uczuć w listach Twojego pokolenia i pokolenia
romantyków. Analiza przykładów (np. listów A. Mickiewicza, J. Słowackiego,
Z. Krasińskiego, C. Norwida, F. Chopina).
8. Dialekty terytorialne języka polskiego jako tworzywo literackie. Omów na
przykładach wybranych utworów.
9. Język Twoich rówieśników  scharakteryzuj na podstawie analizy zgromadzonego
materiału językowego.
10. Jak w polszczyz
nie odzwierciedla się kultura naszych przodków? Analiza
zgromadzonego materiału językowego.
11. Ekspresja i impresja  analizując celowo zgromadzony materiał językowy, określ
właściwości wypowiedzi świadczące o nadawcy i odbiorcy.
32
12. Sztuka przekonywania a manipulacja językowa  porównaj sposoby wykorzystania
środków językowych we współczesnych polskich tekstach propagandowych.
13. Język jako instrument walki o władzę. Zanalizuj wybrane materiały wyborcze.
14. Oceń poprawność językową wybranych tekstów prasowych. Scharakteryzuj kryteria,
którymi się posłużyłeś.
15. Analizując zgromadzony materiał językowy, scharakteryzuj zapożyczenia
we współczesnym języku polskim. Oceń ich celowość.
33
34
VII. PRZYKA
ADOWE ARKUSZE I SCHEMATY
OCENIANIA
Arkusz
egzaminacyjny I
170 minut
Arkusz
egzaminacyjny II
130 minut
35
36
(Wpisuje zdajÄ…cy przed
rozpoczęciem pracy)
Miejsce
na naklejkę Przykład 1
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
MPO-P1D1P-021
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
Arkusz I
ARKUSZ I
Czas pracy 170 minut
MAJ
ROK 2005
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron.
Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu
nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Część 2 arkusza zawiera dwa tematy wypracowania.
Do opracowania trzeba wybrać jeden z nich i podkreślić.
3. Proszę zaplanować czynności tak, by było możliwe
rozwiązanie zadań z obu części arkusza w ciągu 170 minut.
4. Pracę proszę napisać czytelnie.
5. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;
nie pisać ołówkiem.
6. Nie wolno używać korektora.
7. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreślić.
8. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie,
Za rozwiązanie zadań
który nie będzie oceniany.
można otrzymać
9. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej
70 punktów
polszczyzny i słownika ortograficznego.
10. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi,
20 za część 1
którą wypełnia egzaminator.
50 za część 2
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
37
Arkusz I
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie
tekstu i tylko własnymi słowami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.
CNOTY SA
UÅ»
CE ORGANIZOWANIU ŻYCIA ZBIOROWEGO
A. Solidarność
1. Solidarność jest cnotą przynależną do dwóch dziedzin: do prakseologii i do etyki.
Gdy na niÄ… patrzymy, jak na dyspozycjÄ™ prowadzÄ…cÄ… skutecznie do realizacji stawianych
sobie celów, jesteśmy na gruncie prakseologii. Gdy cenimy ją jako siłę jednoczącą ludzi,
jesteśmy na gruncie etyki. Wzgląd na skuteczność działania przede wszystkim kierował
owym umierającym ojcem, który zachęcał synów do współdziałania, pokazując,
jak pojedyncza gałązka łatwo daje się złamać, podczas gdy w wiązce z innymi stawia silny
opór.
2. Pierwszym zagadnieniem, które się nasuwa, jest zagadnienie związane
z koniecznością uzupełniania hasła solidarności informacją o tym, w czym ma się przejawiać
ta solidarność i czy w zależności od tego, o co idzie, solidarność jesteśmy skłonni czasem
chwalić, zaś kiedy indziej potępiać. Wszak nie jesteśmy skłonni chwalić sytuacji, gdy ręka
rękę myje, jak to się dzieje w wypadku dającego i biorącego łapówkę, podczas gdy przejmuje
nas najwyższym uznaniem postawa więz
niów w obozie koncentracyjnym, nie godzących się
na wskazanie kolegi, który próbował ucieczki, mimo gróz
b zastosowania najgroz
niejszej
dla solidarności próby - odpowiedzialności zbiorowej. Nie wzruszamy się solidarnością
przedstawicieli wielkiego kapitału w obronie własnych interesów, mówimy o z
le zrozumianej
solidarności ucznia, któremu ta solidarność nakazuje posłać w czasie klasówki ściągaczkę
bezradnemu koledze.
3. Przed dwudziestu laty radio nadawało słuchowisko A. Huxleya pt. Powrotna fala.
Reakcje na to słuchowisko wskazywały na to, że bywają sytuacje, w których solidarność staje
się dobrem bezkompromisowym, nie ustępującym żadnym racjonalnym kalkulacjom. A rzecz
miała się, jak następuje: w czasie burzy tonący okręt spuścił łódz
ratunkowÄ… nadmiernie
przeciążoną ludz
mi. Szalupa groziła zatonięciem, zapas żywności był bardzo ograniczony,
podobnie jak zapas słodkiej wody. Pomoc wydawała się wątpliwa. W zastępstwie rannego
kapitana objął władzę mat, który przeforsował propozycję, by poświęcić dziesięć osób
najsłabszych dla ratowania dwudziestu paru pozostałych. W chwili, gdy już część ofiar
zostało wyrzuconych za burtę, ukazał się na horyzoncie statek ratowniczy.
4. Oto przykład, w którym solidarność zwycięża. W Komu bije dzwon E. Hemingway
opisuje tragiczną sytuację, w której solidarność w stosunku do przyjaciół i sojuszników musi
ustąpić w konflikcie z dobrem wspólnej sprawy. Grupa walczących i mających za zadanie
wysadzenie mostu nie może przyjść na odsiecz kolegom, którzy giną w walce
z przeważającym wrogiem. Nie może, bo musi pilnować ważnej placówki, którą jej
powierzono. Współdziałanie w realizacji wspólnych celów, czyli solidarność w tym właśnie
sensie, każe naruszyć postulat solidarności rozumianej jako więz
uczuciowa, która domaga
siÄ™ niesienia pomocy.
5. Cytowane przykłady wystarczają, by okazać, że poczucie więzi z innymi, zwane
solidarnością, może przejawiać się rozmaicie. Uczeń posyłający ściągaczkę koledze uważa,
że ta więz
zobowiązuje go do niesienia mu pomocy. Solidarność, z jaką więz
niowie obozu
koncentracyjnego nie chcą wydać kolegi, który próbował ucieczki, każe raczej narazić się
38
samemu, niż dopuścić do kary śmierci w stosunku do towarzysza. W noweli Huxleya
wchodzą w grę nowe elementy: odrzucanie przywilejów wtedy, gdy uprawnienia wszystkich
są jednakowe.  Każdy ma prawo do życia ,  każdy chce żyć - powtarzali autorzy listów
kierowanych do radia. Założenie równości panującej pod względem jedynie ważnym w danej
sytuacji wydawało się w tego rodzaju sytuacjach istotne.
6. Są tacy, którzy uważają, że jeżeli idzie o obowiązek solidarności, istnieje on tylko
w stosunku do grupy, do której się weszło z wolnej woli, na mocy świadomego wyboru.
Ale taką grupą, której sami sobie nie wybieraliśmy, jest rodzina czy naród, a jednak ludzie
nas surowo ganią za brak poszanowania dla więzi rodzinnej czy narodowej, niepoczuwanie
się do pomocy w stosunku do krewnych, łatwe wyrzekanie się języka, który nas z rodakami
wiązał. Idzie tu prawdopodobnie o przekonanie, że bliskie współżycie przez długie lata
powinno było wytworzyć jakąś łączność emocjonalną, a jej nieobecność dobrze o człowieku
nie świadczy.
B. Uspołecznienie i pojęcia pokrewne
7. Czynne uczestnictwo w życiu zbiorowym wymaga czegoś, co nazywa się
uspołecznieniem. Składa się na nie: zainteresowanie sprawą publiczną, ofiarność, umiejętność
współdziałania, a także poczucie odpowiedzialności za to, jak układa się życie zbiorowe.
Poczucie odpowiedzialności, które tak często występuje w naszej publicystyce, wymaga
pewnych wyjaśnień. W praktyce doszukujemy się odpowiedzialności tylko tam,
gdzie wchodzi w grÄ™ czyn naganny. JakoÅ› brzmi sztucznie wskazanie na kogoÅ›, kto
wybudował piękny most, jako na człowieka odpowiedzialnego za tę budowę. Byłby
odpowiedzialny, gdyby mu się most zawalił. Odpowiedzialność implikowała zawsze
naruszenie jakiejÅ› normy.
8. W powszechnej opinii pojęcie odpowiedzialności związane jest nie tylko z naganą
czy karą, ale także z pojęciem sprawstwa. Kto jest uważany za odpowiedzialnego za coś,
broni się zwykle powoływaniem się na to, że nie on to zrobił i że nawet jeżeli zrobił, to nie
zasługuje z takich czy innych względów na potępienie. W ten ostatni sposób bronią się ci,
którym udowodniono udział w ludobójstwie hitlerowskim, bronią się, powołując się na to,
że działali na rozkaz. Związek pojęcia odpowiedzialności ze sprawstwem niektórzy usiłują
rozerwać. Rozrywa go między innymi pojęcie odpowiedzialności cywilnej, które ma
zastosowanie, gdy karany za sprawcę poczytywany być nie może, tak jak trudno właściciela
domu uważać za sprawcę tego, że zsuwający się z dachu śnieg ciężko uszkodził przechodnia.
Na odwrót, dziecko, które bawiąc się zapałkami, puściło dom z dymem, jest sprawcą pożaru,
ale nie jest za to odpowiedzialne. SÅ‚owem, przy pewnym rozumieniu sprawstwa
i odpowiedzialności, można być odpowiedzialnym, nie będąc sprawcą, i można nie być
odpowiedzialnym, będąc sprawcą. Przez poczucie odpowiedzialności za sprawy publiczne
rozumiemy zwykle poczuwanie się do winy, jeżeli te sprawy nie układają się jak należy.
Zrobić coś na własną odpowiedzialność, to znaczy uważać, że w razie niepowodzenia jest się
tym właśnie, którego należy za nie zganić, potępić czy ukarać.
9. Pojęciem, o którym jeszcze należy powiedzieć słów parę, jest pojęcie upolitycznienia.
Dopóki idzie o żywe zainteresowanie się sprawą publiczną, jesteśmy jeszcze blisko pojęcia
uspołecznienia. Ale jest inne rozumienie upolitycznienia, które wnosi zupełnie określoną
hierarchię wartości, w której prestiż państwa i jego potęga wysuwają się na plan pierwszy.
W roku 1946, pod wrażeniem hitleryzmu, Jan Strzelecki charakteryzował moralność
upolitycznioną, jak następuje: w systemie, gdzie ona panuje,  każdy człowiek, każda
dziedzina życia podlega ocenie z punktu widzenia swojej przydatności do urzeczywistnienia
celów klasy polityków . Klasa ta żyje w stanie nieustannego bojowego pogotowia
rozciąganego na całość kultury. Świat dzieli się tu na swoich i obcych, na przyjaciół
i wrogów. Tę moralność upolitycznioną charakteryzuje dążność do usunięcia autorytetu ludzi
39
bezstronnych, związanych z istnieniem wartości moralnych wspólnych obu stronom.
Człowiek bezstronny bowiem, człowiek, który nie ulega moralności  swoich ,
niebezpieczniejszy jest niż wróg. Nie wolno mieć wspólnego języka z przeciwnikiem,
bo wiara w możliwość wspólnoty osłabia walczących.
Myślę, że upolitycznienie tak scharakteryzowane budzi żywe zaniepokojenie.
(Tekst opracowany na podstawie: Maria Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji, Warszawa 1970)
Zadanie 1. (1 pkt)
Na przykładzie  wiązki gałązek ojciec unaocznia synom przykład solidarności
prakseologicznej czy etycznej? Uzasadnij odpowiedz
. (akapit 1.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 2. (1 pkt)
Wybierz z tekstu przykład solidarności etycznej.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 3. (1 pkt)
Czy w tekście solidarność jest wartością bezwzględną? Uzasadnij odpowiedz
. (akapit 2.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 4. (1 pkt)
Decyzja mata z opowiadania A. Huxleya była etyczna czy prakseologiczna? Dlaczego?
(akapity 1., 3., 4.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 5. (1 pkt)
Jaką (etyczną, prakseologiczną czy ani taką, ani taką) okazała się decyzja mata w świetle
puenty słuchowiska? Uzasadnij.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 6. (1 pkt)
O jakiej tragicznej kolizji postaw solidarnościowych mówi akapit 4?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 7. (2 pkt)
Wymień dwie rozważane w tekście przesłanki (okoliczności), zobowiązujące ludzi
do solidarności etycznej.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
40
Zadanie 8. (2 pkt)
Na podstawie fragmentu A. wyjaśnij, dlaczego solidarność została zaliczona do  cnót
organizujących życie zbiorowe . Podaj dwa argumenty.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 9. (1 pkt)
O jakich rozumieniach  odpowiedzialności mówi tekst? Wymień dwa. (akapity 7.  8.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 10. (1 pkt)
Z jakiego powodu upolitycznienie może budzić niepokój? (akapit 9.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 11. (2 pkt)
Z akapitów 7. i 9. wypisz (po jednym z każdego) początki zdań służących organizacji tekstu,
a nie wyrażaniu treści.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie12. (2 pkt)
Wypisz z tekstu elementy potoczne (związki frazeologiczne, wyrazy). Czemu one służą?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie13. (2 pkt)
Najczęstszą zasadą organizowania myśli w tekście jest
a. konfrontowanie przemyśleń autorki z opinią autorytetów.
b. konfrontowanie przemyśleń autorki z myśleniem potocznym.
c. zasada luz
nych skojarzeń.
Uzasadnij swojÄ… odpowiedz
.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 14. (2 pkt)
Tekst Ossowskiej ma najwyraz
niej charakter
a. informacyjny, czyli powiadamiajÄ…cy.
b. dyskursywny, czyli refleksyjny.
c. perswazyjny, czyli namawiajÄ…cy.
Uzasadnij odpowiedz
.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
41
Część II  pisanie własnego tekstu
Temat 1. Obraz utraconej ojczyzny we fragmencie Epilogu Pana Tadeusza.
Co z tego obrazu odnajdujesz w całym poemacie Adama Mickiewicza?
Adam Mickiewicz Pan Tadeusz  Epilog (fragment)
[...] Chciałem pominąć, ptak małego lotu,
Pominąć strefy ulewy i grzmotu
I szukać tylko cienia i pogody,
Wieki dzieciństwa, domowe zagrody... [...]
Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości,
W całej przeszłości i całej przyszłości
Jedna już tylko jest kraina taka,
W której jest trochę szczęścia dla Polaka:
Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Święty i czysty jak pierwsze kochanie,
Nie zaburzony błędów przypomnieniem,
Nie podkopany nadziei złudzeniem
Ani zmieniony wypadków strumieniem.
Gdziem rzadko płakał, a nigdy nie zgrzytał,
Te kraje rad bym myślami powitał [...]
Ten kraj szczęśliwy, ubogi i ciasny,
Jak świat jest boży, tak on był nasz własny!
Jakże tam wszystko do nas należało!
Jak pomnim wszystko, co nas otaczało:
Od lipy, która koroną wspaniałą
Całej wsi dzieciom użyczała cienia,
Aż do każdego strumienia, kamienia,
Jak każdy kątek ziemi był znajomy
Aż po granicę, po sąsiadów domy!
I tylko krajów tych obywatele
Jedni zostali wierni przyjaciele,
Jedni dotychczas sprzymierzeńcy pewni!
Bo któż tam mieszkał?  Matka, bracia, krewni,
Sąsiedzi dobrzy. Kogo z nich ubyło,
Jakże tam o nim często się mówiło,
Ile pamiątek, jaka żałość długa
Tam, gdzie do pana przywiązańszy sługa
Niż w innych krajach małżonka do męża;
Gdzie żołnierz dłużej żałuje oręża
Niż tu syn ojca; po psie płaczą szczerze
I dłużej niż tu lud po bohaterze. [...]
[1834]
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, BN 1971)
42
Temat 2. Wynalazcy i ich wynalazki. Co na ten temat napisali Bolesław Prus (zacytowany
fragment Lalki) i Stefan Żeromski (znany Ci wątek szklanych domów
w Przedwiośniu)?
[...] Wokulski oglądał ów metal cięższy od platyny, drugi metal przez
roczysty, trzeci lżejszy
od puchu... Dopóki trzymał je w rękach, wydawały mu się rzeczami najnaturalniejszymi pod
słońcem: cóż jest bowiem naturalniejszego aniżeli przedmiot, który oddziaływa na zmysły?
Lecz gdy oddał próbki Geistowi, ogarnęło go zdziwienie i niedowierzanie, zdziwienie
i obawa.
- Czy pokazywał pan to chemikom?
- Pokazywałem. Obejrzeli, pokiwali głowami i powiedzieli, że to blaga i kuglarstwo,
którym poważna nauka zajmować się nie może.
- Jak to, więc nawet nie robili prób?  spytał Wokulski.
- Nie. Niektórzy z nich wprost mówili, że, mając do wyboru między pogwałceniem  praw
natury a złudzeniami własnych zmysłów, wolą nie dowierzać zmysłom. I jeszcze dodawali,
że robienie poważnych doświadczeń z podobnymi kuglarstwami może obłąkać zdrowy
rozsądek, i stanowczo wyrzekali się doświadczeń.
- I nie ogłaszasz pan o tym?
- Ani myślę. Owszem, ta bezwładność mózgów daje mi najlepszą gwarancję
bezpieczeństwa tajemnicy moich wynalazków. W przeciwnym razie pochwycono by je,
prędzej lub póz
niej odkryto by metodę postępowania i znaleziono by to, czego bym im dać
nie chciał...
- Mianowicie?... - przerwał mu Wokulski.
- Znaleziono by metal lżejszy od powietrza  spokojnie odparł Geist.
- Dlaczegoż ukrywasz pan przed ludz
mi ów transcendentalny metal?  odezwał się
wreszcie Wokulski.
- Dla wielu powodów  odparł Geist.  Naprzód chcę, ażeby ten produkt wyszedł tylko
z mojego laboratorium, choćbym nawet nie ja sam go otrzymał. A po wtóre, podobny
materiał, który zmieni postać świata, nie może stać się własnością tak zwanej dzisiejszej
ludzkości. Już za wiele nieszczęść mnoży się na ziemi przez nieopatrzne wynalazki.
- Nie rozumiem pana.
- Więc posłuchaj  mówił Geist.  Brąz żelazo, proch, igła magnesowa, druk, machiny
parowe i telegrafy elektryczne dostawały się bez żadnego wyboru w ręce geniuszów
i idiotów, ludzi szlachetnych i zbrodniarzy... A jaki tego rezultat?... Oto ten, że głupota
i występek dostając coraz potężniejsze narzędzia mnożyły się i umacniały, zamiast stopniowo
ginąć. Ja  ciągnął dalej Geist  nie chcę powtarzać tego błędu i jeżeli znajdę ostatecznie
metal lżejszy od powietrza, oddam go tylko prawdziwym ludziom. Niech oni raz zaopatrzą
się w broń na swój wyłączny użytek; niechaj ich rasa mnoży się i rośnie w potęgę, a zwierzęta
i potwory w ludzkiej postaci niechaj z wolna wyginÄ….
 On ma jednakże tęgiego bzika  pomyślał Wokulski. [...]
 Bo jużci jest faktem, że każdy nowy a ważny materiał, każda nowa siła to nowe piętro
cywilizacji. Brąz stworzył cywilizację klasyczną, żelazo wieki średnie; proch zakończył wieki
średnie, a węgiel kamienny rozpoczął wiek dziewiętnasty. Co się tu wahać: metale Geista
dadzÄ… poczÄ…tek takiej cywilizacji, o jakiej nie marzono, i kto wie, czy wprost nie uszlachetniÄ…
gatunku ludzkiego... .
[1890]
(Bolesław Prus, Lalka, Warszawa 1968)
43
MODELE ODPOWIEDZI I SCHEMATY OCENIANIA
ARKUSZA I
Przykład 1
Zadanie sprawdzające rozumienie czytanego tekstu Cnoty służące organizowaniu życia
zbiorowego.
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać różną formę
językową, ale ich sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, należy
stosować punktację z modelu.
Uwaga: Za pełną odpowiedz
przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną 
wskazaną w rubryce  punkty cząstkowe . Nie należy przyznawać połówek punktów. Za brak
odpowiedzi lub odpowiedz
błędną nie przyznaje się punktów.
Maksymalna
Nr Punkty
Odpowiedzi liczba
zadania czÄ…stkowe
punktów
Prakseologicznej, ponieważ ojciec wskazuje synom skuteczną
1. 1 0
(skuteczniejszą) metodę działania.
- w słuchowisku A. Huxleya  ratowanie wszystkich (przeciążona
łódz
)
- zachowanie więz
niów obozu koncentracyjnego
2. 1 0
- chęć niesienia pomocy przyjaciołom w Komu bije dzwon (druga
sytuacja jest prakseologiczna)
- emocjonalna więz
członków rodziny lub narodu
Nie, ponieważ jest ważne, z kim i dlaczego się solidaryzujemy (bo
3. 1 0
czasem objawia się w zły sposób).
Prakseologiczna: była podyktowana względami praktycznymi (szansa
4. 1 0
ocalenia dla niektórych).
Decyzja mata okazała się zarówno nieetyczna, jak i nieprakseologiczna.
5. Uzasadnienie: przybycie statku ratowniczego odebrało decyzji mata 1 0
jakikolwiek sens.
Np.: O kolizji między solidarnością w imię interesów nadrzędnych
6. i w imię lojalności oraz przyjaz
ni (można uznać: o kolizji solidarności 1 0
prakseologicznej z etycznÄ…).
- uznanie, że w określonej sytuacji wszyscy mają równe prawa
- dobrowolna, na mocy świadomego wyboru przynależność do grupy
7. - długoletnie i bliskie (silne) związki z jakąś wspólnotą, np. narodem
2 1
czy rodzinÄ…
- obrona wartości humanistycznych przed naporem zła
np.:
- decyduje o pozytywnych więziach między ludz
mi
8. 2 1
- wpisuje się w etykę społeczeństwa
- ułatwia skuteczne działanie
- przewinienie
- autorstwo czynu (sprawczość)
9. - gotowość ponoszenia konsekwencji własnych decyzji 1 0
- poczucie winy za niewłaściwy bieg życia publicznego
- odpowiedzialność cywilna
- prowadzi do lekceważenia praw jednostki, podporządkowując je
interesowi państwa (zbiorowości)
10. - w pewnych sytuacjach ustrojowych (np. totalitaryzm)
1 0
upolitycznienie prowadzi do podziału społeczeństwa na  swoich
i  obcych , antagonizuje społeczeństwo
ak. 7:  Poczucie odpowiedzialności, które ...
11. 2 1
ak. 9:  Pojęciem, o którym jeszcze należy...
44
2
Np.  ręka rękę myje ,  łapówka , ściągaczka , most się zawalił , puścić
12. (1 za wybór, 1 1
dom z dymem . Służą uprzystępnieniu sposobu wypowiedzi.
za uzasadnienie)
b. Autorka przywołuje przykłady z życia, opinie z listów słuchaczy,
2
13. potoczne sądy ( są tacy, którzy uważają... ,  w powszechnej opinii... , (1 za wybór, 1 za 1
uzasadnienie)
 przez... rozumiemy zwykle... itd.).
b. dyskursywny, czyli refleksyjny, ponieważ:
np.:
2
14. - autorka rozważa różne przypadki 1
(1 za wybór, 1 za
uzasadnienie)
- przytacza różne (często sprzeczne) stanowiska
- nie formułuje ostatecznego wniosku (z całego tekstu)
razem 20
Temat 1. Obraz utraconej ojczyzny we fragmencie Epilogu Pana Tadeusza. Co z tego
obrazu odnajdujesz w całym poemacie Adama Mickiewicza?
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Epilog  obraz ojczyzny: Punktacja:
1. szczęśliwy kraj dzieciństwa (arkadia), 1
2. trwa w zapamiętanym kształcie, 1
3. kraina wyłącznie miłych doznań (bez cierpienia i bólu), 1
4. daje poczucie bycia u siebie (znajoma przyroda, oswojona przestrzeń), 1
5. kraj bliskich ludzi, wiernych przyjaciół, autentycznych uczuć, 1
6. przeciwstawiona  innym krajom , 1
7. wniosek: idealizacja ojczyzny. 1
Pan Tadeusz - różne płaszczyzny, na których dokonuje się idealizacja:
8. historia (rozumiana jako przeszłość)  Soplicowo trwa w utrwalonej tradycją
postaci (obyczaje, przestrzegane zasady, przedmioty, np. serwis), 1
9. historia (rozumiana jako proces rozwoju życia narodowego)  tragiczna
przeszłość znajduje szczęśliwe uwieńczenie: 1
9.1. Tadeusz patrzy na obrazy w soplicowskim dworku  przeglÄ…d dramatycznych
wydarzeń zamykają optymistyczne dz
więki Mazurka Dąbrowskiego  Ks. I, 1
9.2. koncert Jankiela także kończy się dz
więkami Mazurka  Ks. XII, 1
9.3. wkroczenie Legionów na ziemie polskie  Ks. XI, 1
9.4. zapowiedz
szczęśliwej przyszłości  nadanie ziemi chłopom  Ks. XII, 1
10. bohaterowie tworzą wspólnotę (łączą ich autentyczne więzi), 1
11. bohaterowie nie wolni od wad, ale rozgrzeszeni przez wspólny wszystkim
i dowiedziony działaniem patriotyzm, 1
12. znak patriotyzmu bohaterów: kult polskości i tradycji, 1
13. przyroda (np.: mnogość i bogactwo tematów, malarskość opisów, częste
antropomorfizowanie, personifikowanie, mnogość funkcji w tekście, nadanie
jej rangi symbolu utraconej ojczyzny, paralelizm świata ludzi i przyrody), 1
14. humor Å‚agodzÄ…cy konflikty i ludzkie wady, 1
15. liczne partie liryczne (liryzm przenikający utwór), 1
16. szczęśliwe zakończenie wszystkich wątków, 1
17. rezygnacja z troski o prawdopodobieństwo zdarzeń (np.: fikcyjne święto Matki
Boskiej Kwietnej, przemarsz wojsk napoleońskich przez Litwę wiosną, zamiast
jesienią, przemilczenie klęski Napoleona, nagłe wydoroślenie Zosi), 1
18. baśniowa formuła kończąca poemat, 1
19. sakralizacja świata przedstawionego. 1
45
Konteksty
20. wykorzystanie kontekstów (np. biograficznego, epoki). 1
Wnioski
21. pełny wniosek (dostrzeżenie, że idealizacja obrazu ojczyzny w poemacie
dokonuje się na wielu płaszczyznach, zauważenie relacji między realizmem
i idealizowaniem, kultu swojskości; sumująca interpretacja utworu), 4
22. częściowy wniosek (dostrzeżenie, że idealizacja obrazu ojczyzny w poemacie
dokonuje się na wielu płaszczyznach, sumująca interpretacja utworu), (2)
23. próba podsumowania (dostrzeżenie idealizacji obrazu ojczyzny w poemacie,
sumujÄ…ca interpretacja utworu), (1)
II. KOMPOZYCJA (5 punktów)
- podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,
przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5
- uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części, 3
- wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1
III. STYL (5 punktów)
- jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;
urozmaicona leksyka, 5
- zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3
- na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1
IV. J
ZYK (15 punktów)
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,
poprawne: słownictwo, frazeologia, fleksja, interpunkcja i ortografia, 15
- język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja, w większości poprawne ortografia (naruszenie normy w zakresie błędów
drugorzędnych) i interpunkcja, 12
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne
składnia, słownictwo, frazeologia, ortografia (sporadyczne błędy różnego stopnia)
i interpunkcja, 9
- język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, ortograficznych (różnego stopnia)
i interpunkcyjnych, 5
- język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych, ortograficznych (różnego stopnia) i interpunkcyjnych. 2
V. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0  4
Temat 2. Wynalazcy i ich wynalazki. Co na ten temat napisali Bolesław Prus (zacytowany
fragment Lalki) i Stefan Żeromski (znany Ci wątek szklanych domów w Przedwiośniu)?
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Wynalazcy Punktacja:
Fragment Lalki
1. uczony (oddany całkowicie nauce), 1
2. marzyciel, podporzÄ…dkowujÄ…cy swoje życie idée-fixe, 1
46
3. izoluje się od świata (utrzymuje wynalazki w tajemnicy), 1
4. obawia się wykorzystania swych wynalazków przez niewłaściwych ludzi
(chce je oddać tylko ludziom prawym), 1
5. uważa wynalazek za swoją własność ( mój ,  chcę, by wyszedł tylko
z mojego laboratorium ). 1
Szklane domy w Przedwiośniu
6. wynalazca wprowadzający w czyn swoje pomysły, 1
7. członek społeczności, współdziałający z nią, 1
8. pracuje dla narodu (społeczeństwa). 1
Wynalazki
Fragment Lalki
9. przekracza wyobrażenia ludzi z epoki (budzi wątpliwości Wokulskiego,
zostaje odrzucony przez innych uczonych), 1
10. może przynieść zło lub dobro (perspektywa Geista), 1
11. wyznacza epoki w dziejach ludzkości (pogląd Wokulskiego), 1
12. budzi nadzieję na powstanie wspaniałej cywilizacji szlachetnych ludzi
(poglÄ…d Wokulskiego). 1
Szklane domy w Przedwiośniu
13. wyraz marzenia o lepszym świecie: 1
14. ukonkretnienie przykładami pojęcia  lepszy świat , np.: Polska piękna
(kolorowe domywtopione w pejzaż), czysta, kraj dostatku, równości społecznej
(domy dostępne dla wszystkich i zamieszkałe przez ludzi z różnych warstw
społecznych), uczciwości (szczerość ludzi zamieszkujących szklane domy),
za każdy przykład po 1 punkcie  maksymalnie 3
15. symbol rewolucji technicznej (przeciwstawionej rewolucji bolszewickiej), 1
16. utopijność (marzenie tęskniących za ojczyzną Polaków nie sprawdziło się
w polskiej rzeczywistości), 1
16.1. zilustrowanie obrazami rzeczywistości polskiej w Przedwiośniu
za każdy przykład po 1 punkcie  maksymalnie (np.: miasteczko graniczne, Nawłoć,
Chłodek i Leniec, Warszawa), 3
17. potwierdzenie utopijności przez fakt, że o szklanych domach opowiada
chory człowiek, 1
Wykorzystanie kontekstów
18. historycznoliterackiego (Lalki), 1
19. historycznego (Przedwiośnia), 1
Wnioski
20. pełny wniosek (podobieństwa i różnice między bohaterami obu utworów oraz
w ich myśleniu o ludziach i roli wynalazków w dziejach ludzkości), 4
21. częściowy wniosek (podobieństwa i różnice między bohaterami obu utworów), (2)
22. próba podsumowania (częściowe dostrzeżenie podobieństw między bohaterami
obu utworów lub dostrzeżenie tylko różnic), (1)
23. za ogólną refleksję, np. o marzycielstwie (utopijności) jako o niezbędnej cesze
wielkich wynalazców, która może się jednak stać przekleństwem (odrywać od
rzeczywistości, przekształcać się w obsesję), lub o wynalazcach i wynalazkach
z perspektywy współczesności, 1
47
II. KOMPOZYCJA (5 punktów)
- podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,
przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5
- uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części, 3
- wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1
III. STYL (5 punktów)
- jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;
urozmaicona leksyka, 5
- zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3
- na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1
IV. J
ZYK (15 punktów)
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,
poprawne: słownictwo, frazeologia, fleksja, interpunkcja i ortografia, 15
- język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia i fleksja, w większości poprawne ortografia (naruszenie normy
w zakresie błędów drugorzędnych) i interpunkcja, 12
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości
poprawne składnia, słownictwo, frazeologia, ortografia (sporadyczne
błędy różnego stopnia) i interpunkcja, 9
- język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, ortograficznych (różnego stopnia)
i interpunkcyjnych, 5
- język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych, ortograficznych (różnego stopnia) i interpunkcyjnych. 2
V. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0  4
48
(Wpisuje zdajÄ…cy przed
rozpoczęciem pracy)
Miejsce
na naklejkę Przykład 2
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
MPO-P1D1P-021
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
ARKUSZ I
Arkusz I
Czas pracy 170 minut
MAJ
ROK 2005
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron.
Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu
nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Część 2 arkusza zawiera dwa tematy wypracowania.
Do opracowania trzeba wybrać jeden z nich i podkreślić.
3. Proszę zaplanować czynności tak, by było możliwe
rozwiązanie zadań z obu części arkusza w ciągu 170 minut.
4. Pracę proszę napisać czytelnie.
5. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;
nie pisać ołówkiem.
6. Nie wolno używać korektora.
7. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreślić.
8. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie,
Za opracowanie tematu
który nie będzie oceniany.
można otrzymać
9. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej
70 punktów
polszczyzny i słownika ortograficznego.
10. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi,
20 za część 1
którą wypełnia egzaminator.
50 za część 2
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
49
Arkusz I
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie
tekstu i tylko własnymi słowami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.
CZA
OWIEK I JEGO RZECZYWISTOŚĆ
1. Byłem niegdyś na odczycie pewnego wybitnego biologa o stanowisku człowieka
na ziemi. Jedną z głównych tez odczytu stanowiło twierdzenie, że człowiek zdołał opanować
przyrodę w wyższej mierze niż jakikolwiek gatunek zwierząt i że na tym właśnie polega jego
wyjątkowe stanowisko wśród istot żywych na ziemi. Nasunęło mi się wówczas pytanie,
czy naprawdę ów wyższy stopień opanowania przyrody przez człowieka, a tym samym jego
stosunkowo większa niezależność od tego, co się dzieje, odróżnia go w sposób istotny
od zwierząt. Prawdą byłoby to może tylko wtedy, gdyby za podstawę tego przeciwstawienia
należało wziąć pojęcie człowieka określonego jako homo faber1.
2. Człowiek tym się m. in. odróżnia od zwierząt, że nie tylko opanowuje przyrodę
w granicach bez porównania szerszych, niż to jest dostępne dla zwierząt, a nawet ją
przekształca i przystosowuje do swych potrzeb i wymogów, ale nadto  i w tym leży jego rys
istotny  że wytwarza nową rzeczywistość, quasi-rzeczywistość.
3. Człowiek uprawia ziemię i hoduje rośliny, stawia domy, buduje drogi lub koleje,
reguluje rzeki itd. Robią to jednak na swój sposób niektóre zwierzęta  bobry, mrówki,
termity. Ale człowiek stwarza nadto tego rodzaju przedmioty, jak dzieła sztuki, teorie
naukowe, systemy metafizyczne lub teologiczne, języki [pisane], jako różne sposoby
utrwalania i przekazywania innym tego, co raz zostało pomyślane. Hodując więc
i przekazując wiedzę o swej przeszłości i o przeszłości dzieł wytworzonych przez przodków,
wytwarza rzeczywistość historyczną, dzięki której życie [danego] pokolenia staje się dalszym
ciągiem procesów i wypadków historycznych już dokonanych.
4. Zapewne, ale wszystko to jest możliwe dopiero dzięki temu, że człowiek zdołał
opanować przyrodę i zwyciężyć zwierzęta, które mu zagrażały. Fakt ten co najmniej ułatwił
człowiekowi jego wytwórczość w zaznaczonym kierunku. Czy mu ją w ogóle dopiero
umożliwił, to już nie wydaje się takie pewne. Można bowiem zapytać, czy odwrotnie 
opanowania przyrody i walki ze zwierzętami nie umożliwił lub przynajmniej nie ułatwił fakt,
że człowiek wytwarzał pewne przedmioty nie istniejące przedtem na świecie. Wytworzenie
narzędzi stało się w każdym razie momentem rozstrzygającym. Narzędzia te pierwotnie były
wprawdzie tylko pewnymi przez człowieka zastanymi rzeczami. Użyte jednak do spełnienia
pewnych czynności, stały się właśnie w tej funkcji czymś całkiem nowym, czego nie było
przed człowiekiem w przyrodzie. Ale istotne jest to, że człowiek nie zadowolił się
wytwarzaniem narzędzi pożytecznych, lecz że już na poziomie okresów  przedhistorycznych
zaczął wytwarzać różne przedmioty z czysto fizyczno-biologicznego punktu widzenia zgoła
niepożyteczne, a jednak potrzebne dla jego życia psychicznego, stanowiące nie tylko objaw
wyładowania się pewnych jego sił duchowych, ale zarazem bogacące niezmiernie świat.
Już na skałach jaskiń znajdujemy pierwsze twory malarstwa, i to twory mówiące o żywych
potrzebach artystycznych ich twórców.
5. Wyobraz
my sobie, że ze świata nagle znikły dzieła sztuki, teorie naukowe
i filozoficzne, państwa, instytucje publiczne i prywatne itd. i że nie moglibyśmy się w żaden
sposób dowiedzieć o tym, co było niegdyś. Czy to, co by pozostało, nie byłoby czymś
1
homo faber (łac.)  dosł. człowiek zręczny, rzemieślnik, majster.
50
uboższym i innym? I czy my sami nie musielibyśmy się zmienić, żeby w tym zubożonym
świecie móc żyć? Od dziś nie czytywalibyśmy wierszy, nie chadzalibyśmy do teatru,
nie słuchalibyśmy symfonii. Od dziś nie prowadzilibyśmy sporów o kierunki i wartości
literackie, nie spędzalibyśmy dziesiątków nieraz lat życia na dokonywaniu żmudnych
i subtelnych eksperymentów fizykalnych lub innych, nie walczylibyśmy o tzw. idee, nie
czulibyśmy się w ogóle niczyimi potomkami ani spadkobiercami dóbr i ideałów minionych
pokoleń. Znikłyby one wszystkie z naszego widnokręgu, a wraz z nimi znikłoby to wszystko,
co dobre, piękne, wzniosłe i prawdziwe.
6. I jakież inne  czy w ogóle ludzkie?  byłoby wówczas nasze życie. Może by nawet
nam się dobrze powodziło, może mielibyśmy wygodniejsze koleje i szybsze samoloty (choć
to jest bardzo wątpliwe, bo czy umielibyśmy i czy moglibyśmy jeszcze zrobić to wszystko,
nie mając nauki i sztuki i tych wszystkich  rzeczy , które rzekomo mają wychodzić poza
obręb świata realnego?), ale czy moglibyśmy wówczas żyć jak ludzie? Czy sama obfitość
jadła, zmysłowej rozkoszy i wygody zdołałaby nas na tyle przywiązać do życia, iżby się
opłaciło nam znosić jego trudy, niebezpieczeństwa i cierpienia?
7. Wytworzone przez nas, ludzi, dziedziny sztuki, nauki, prawa, techniki, stworzona
przez nas rzeczywistość dziejowa taką wagę w życiu naszym posiada i tak na jego przebieg
wpływa, że obcując z tą quasi-rzeczywistością, sami pod jej wpływem zmieniamy się,
nabieramy nowych cech charakteru, upodobań lub wstrętów, namiętności i ukochań.
Od dzieciństwa wrastamy w pewien zastany przez nas świat wytworów ducha ludzkiego. Nim
ten świat zaczniemy przetwarzać i dorzucać do niego nowe dzieła, on nas otacza i wpływa na
nas, modelując nasze ciało, nasze myśli, uczucia i pragnienia. On sprawia, że jesteśmy
dziedzicami minionych pokoleń, że nie jesteśmy samotni na świecie, że mamy wspólny świat
wytworów ducha, a przez to i my sami  ludzie z ludz
mi  w mniejszym lub większym
stopniu zrastamy się w jeden jakby organizm ludzkości. A gdy z kolei sami stajemy się
twórcami lub współtwórcami nowych dzieł sztuki, praw, ideałów społecznych czy moralnych,
dziejów, maszyn i przyrządów, wszystko to  jakby w fali wstecznej  na nas samych
oddziaływa. Żyjemy przez to w innym świecie i my sami inni jesteśmy. Nie tylko dzieła
nasze sÄ… naszymi potomkami, ale w pewnej mierze i my stajemy siÄ™ jakby potomkami
naszych dzieł i  raz je stworzywszy i obcując z nimi  już nie umiemy tak żyć i być takimi,
jakimi byliśmy, gdy ich jeszcze nie było. Bo zmieniamy się cieleśnie i duchowo
pod wpływem wytworzonego przez nas świata naszych dzieł. Ludz
mi jesteśmy przez to,
że żyjemy w pewnym sensie ponad stan. Jesteśmy ludz
mi przez to, że przerastamy warunki
biologiczne, w jakich znalez
liśmy się, i że na ich podłożu budujemy nowy, odmienny świat.
8. Lecz zróbmy jeszcze krok jeden, rozstrzygający: To, co wartością nazywamy: dobro,
piękno, prawdziwość, sprawiedliwość itd., to nie znajduje się w owej fizyko-biologicznej
podbudowie naszego ludzkiego świata, lecz występuje dopiero w owej przez nas wytworzonej
i dla człowieka właściwej, nadbudowanej rzeczywistości. Człowiek tę rzeczywistość
wytwarza najwyższym swym wysiłkiem, nieraz trudem i ofiarą całego swego życia,
największym wykwitem swej genialności. Dopiero przez to osiąga swe właściwe
człowieczeństwo, swe o człowieczeństwie jego stanowiące posłannictwo: staje się
człowiekiem pośredniczącym pomiędzy tym, co jest tylko  przyrodą , a tym, co on tylko
w przybliżeniu, jakby w odblasku może przeczuwać w ujawnionych i ucieleśnionych przez
siebie wartościach.
9. Na skraju dwu światów: jednego, z którego wyrasta i który przerasta największym
wysiłkiem swego ducha, i drugiego, do którego się zbliża w najcenniejszych swych
wytworach, stoi człowiek, w żadnym z nich naprawdę nie będąc  w domu . Chcąc się
na skraju tym utrzymać, pętany wciąż od nowa przez bezwład świata fizyko-biologicznego
i ograniczany jego naturą w swych możliwościach, a zarazem czując jego niedostatek i jego
nieodpowiedniość do ludzkiej swej istoty, wydobywa człowiek z siebie moc twórczego życia
51
i otacza się nową rzeczywistością. Ta rzeczywistość dopiero odsłania mu perspektywy
na zupełnie nowe wymiary bytu, ale w tym nowym, przeczuwanym świecie znajduje moce
równie mu obce jak świat, z którego pochodzi, i znacznie bardziej go przerastające niż to
wszystko, do czego on dorosnąć potrafi. W tym jego szczególna rola na świecie, a zarazem
ostateczne z
ródło jego tragicznej, samotnej walki, jego wielu przegranych i jego nielicznych,
a prawie nigdy nie rozstrzygających zwycięstw.
(Tekst opracowany na podstawie: Roman Ingarden, Książeczka o człowieku, Kraków 1972)
Zadanie 1. (1 pkt)
Sformułuj inaczej pytanie, które nasunęło się Ingardenowi w związku z odczytem. (akapit 1.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 2. (2 pkt)
Jakie dwie zdobycze (dwa fakty) wyodrębniają człowieka ze świata przyrody? (akapit 4.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 3. (1 pkt)
Jakie dwa znaczenia ma dla nas wytworzona przez człowieka quasi-rzeczywistość? (akapit 7.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 4. (2 pkt)
Wyjaśnij twierdzenia:  dzieła są naszymi potomkami i my jesteśmy  potomkami naszych
dzieł . (akapit 7.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 5. (2 pkt)
Jaką inną wartość dorzuca autor do klasycznych trzech najwyższych wartości w akapicie 5.,
a jakÄ… w akapicie 8.?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 6. (1 pkt)
Co jest posłannictwem człowieka? (akapit 8.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 7. (1 pkt)
Z jakiego powodu ludzka egzystencja jest tragiczna? (akapit 9.)
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
52
Zadanie 8. (2 pkt)
Kończąca tekst refleksja jest optymistyczna czy pesymistyczna? Uzasadnij odpowiedz

(odpowiedzi).
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 9. (3 pkt)
Sformułuj główną tezę całego tekstu, wypisz dwa uzasadniające ją argumenty oraz zredaguj
wniosek.
teza:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________.
argumenty:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________.
wniosek:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 10. (1 pkt)
Jakie 2 znaczenia ma hodowanie w akapicie 3.?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 11. (2 pkt)
W akapicie 5. znajdz
i nazwij dwa różne środki językowe, służące wzmocnieniu perswazji
(przekonywaniu).
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 12. (1 pkt)
Jaki tryb czasownika dominuje w akapitach 5. i 6.? Dlaczego?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 13. (1 pkt)
Kto z kim (czyli reprezentanci jakich kierunków naukowych) spiera się w tym tekście?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
53
Część II  pisanie własnego tekstu
Temat 1: Dorastanie poety  ukazane w Curriculum vitae etapy życia bohatera
lirycznego. Przedstaw typowe dla nich postawy i nastroje wyrażone w znanych
Ci wierszach Leopolda Staffa.
Leopold Staff Curriculum vitae
Dzieciństwa mego blady, niezaradny kwiat
Osłaniały pieszczące, cieplarniane cienie.
Nieśmiałe i lękliwe było me spojrzenie
I stawiając krok, cudzych czepiałem się szat.
Młodość ma pierwsze skrzydła swe wysłała w świat,
Kiedy nad wiosnę milsze zdały się jesienie.
Więc kochałem milczenie, wspomnienie, westchnienie
I plotłem chmurom wieńce z swych kwietniowych lat.
Dopiero od posągów, od drzew i od trawy,
Z którymi żyłem długo wśród dalekich dróg,
Nauczyłem się prostej, pogodnej postawy.
I kiedym, stary smutku dom zburzywszy w gruzy,
Uczynił z siebie jeno wschodom słońca próg,
Rozumie mnie me serce i kochajÄ… Muzy.
[W cieniu miecza, 1911]
(Lepold Staff, Wybór wierszy, BN 1970)
Temat 2: Spotkania wrogów w Iliadzie Homera i Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza.
Porównaj fragmenty  zwróć uwagę na rodzaj przedstawionych sytuacji, portrety
bohaterów i wpisany w teksty obraz człowieka.
Pryjam zaś głosem błagalnym tak do Achilla powiedział:
 Wspomnij na ojca swojego, do bogów podobny Achillu.
W moich on latach jest teraz i stoi na progu starości.[...]
Ale on i gdy o tobie, że jeszcze żyjesz, usłyszy,
Radość ma w sercu i potem każdego dnia się spodziewa
Syna miłego zobaczyć wracającego spod Troi.
Mnie już pocieszyć nie zdoła nic, bo z mych synów walecznych
W Troi rozległej zrodzonych  żaden mi już nie pozostał. [...]
Jeden, co z wszystkich mi został, osłaniał miasto i Trojan 
Ty go niedawno zabiłeś, Hektora, gdy swojej ojczyzny
Bronił. Dla niego przybyłem dziś pod okręty Achajów,
Aby wyzwolić go, okup przynosząc ci niezmierzony.
Bogów uszanuj, Achillu, i miejże litość nade mną,
Wspomnij o ojcu swym własnym. Jam jest godniejszy litości 
Nikt ze śmiertelnych nie doznał tego, co ja dziś doznaję,
Kiedy do ust swych podnoszę rękę zabójcy mych dzieci .
54
Rzekł tak  i ojca wspomnieniem w Achillu żałość obudził.
Obu wspomnienia objęły. Ten  przypominał Hektora,
Wrogów pogromcę  i płakał u nóg boskiego Achilla.
Tamten o ojcu rozmyślał i utraconym Patroklu,
A
zy wylewając. Ich głośne szlochania dom napełniły. [...]
Achilles [...]
Powstał i starca Pryjama dz
wignął za ręce z podłogi 
Głowa go siwa i broda zbielała do głębi wzruszyły.
A więc się zwrócił do niego i rzekł te słowa skrzydlate:
 Starcze nieszczęsny! Twe serce straszliwe ciosy przeżyło.
Jakże ty miałeś odwagę przyjść pod okręty Achajów,
Aby tu stać oko w oko z tym, co tak licznych i dzielnych
Synów ci zabił. Zaprawdę, żelazne jest w tobie serce.
Wstańże i siądz
tu koło mnie.[...]
Płacz, co nam serce rozdziera, nie przyda się nam już na nic .
Biednym śmiertelnym bogowie potężni wieść życie kazali
W ciągłej udręce  to tylko oni nie znają boleści.  [...]
Brankom Achilles rozkazał, aby obmyły Hektora
I namaściły tajemnie, nim Pryjam zwłoki zobaczy. [...]
Kiedy już ciało obmyte i wonnościami natarte
W chiton odziały służebne i tkaninami okryły,
Achill sam dz
wignął je z ziemi, na mary kładąc Hektora.
Tłum. Kazimiera Jeżewska (Homer, Iliada, BN 1972)
 Jam jest Jacek Soplica...
Klucznik na to słowo
Pobladnął, pochylił się i, ciała połową
Wygięty naprzód, stanął, zwisł na jednej nodze,
Jak głaz lecący z góry, zatrzymany w drodze. [...]
I Klucznik był podobny rysiowi rannemu,
Który z drzewa ma skoczyć w oczy myśliwemu [...]
 Panie Rębajło  rzekł Ksiądz  już mię nie zatrwożą
Gniewy ludzkie, bo jestem już pod ręką Bożą;
Zaklinam cię na imię Tego, co świat zbawił
I na krzyżu zabójcom swoim błogosławił,
I przyjął prośbę łotra, byś się udobruchał
I to, co mam powiedzieć, cierpliwie wysłuchał;
Sam przyznałem się; muszę dla ulgi sumienia
Pozyskać, a przynajmniej prosić przebaczenia.
Masz ludzkie serce!... [...]
 Chciałeś zemsty? masz! boś ty był narzędziem kary
Bożej! twoim Bóg mieczem przeciął me zamiary.
Tyś wątek spisku, tyle lat snowany, splątał!
Cel wielki, który całe życie me zaprzątał,
Ostatnie moje ziemskie uczucie na świecie,
Którem tulił, hodował jak najmilsze dziecię,
55
Tyś zabił w oczach ojca, a jam ci przebaczył!
 Oby tylko równie Bóg przebaczyć raczył!
Przerwał Klucznik. [...]
Kto umierającego smuci, wiem, że grzeszy.
Powiem tobie coÅ›, pewnie to ciebie pocieszy:
Kiedy nieboszczyk Pan mój upadał zraniony,
A ja, klęcząc nad jego piersią pochylony
I miecz maczajÄ…c w ranÄ™, zemstÄ™ zaprzysiÄ…gnÄ…Å‚,
Pan głowę wstrząsnął, rękę ku bramie wyciągnął
W stronę, gdzie stałeś, i krzyż w powietrzu naznaczył;
Mówić nie mógł, lecz dał znak, że zabójcy przebaczył.
Ja też pojąłem, ale tak się z gniewu wściekłem,
Że o tym krzyżu nigdy i słowa nie rzekłem.
Tu rozmowę przerwały chorego cierpienia [...]
Jacek [...]
Przycisnąwszy do piersi święconą gromnicę,
Podniósł w niebo zatlone nadzieją z
renice
I zalał się ostatnich łez rozkosznych zdrojem:
 Teraz  rzekł  Panie, sługę Twego puść z pokojem!
(Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, BN 1982)
56
MODELE ODPOWIEDZI I SCHEMATY OCENIANIA
ARKUSZA I
Przykład 2
Zadanie sprawdzające rozumienie czytanego tekstu Człowiek i jego rzeczywistość.
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać różną formę
językową, ale ich sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, należy
stosować punktację z modelu.
Uwaga: Za pełną odpowiedz
przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną 
wskazaną w rubryce  punkty cząstkowe . Nie należy przyznawać połówek punktów. Za brak
odpowiedzi lub odpowiedz
błędną nie przyznaje się punktów.
Maksymalna
Nr Punkty
Odpowiedzi liczba
zadania czÄ…stkowe
punktów
np.: Czy człowieka od zwierząt różni głównie to, że opanował
1. 1 0
przyrodę (i w dużym stopniu uniezależnił się od niej)?
- opanowanie przyrody i zwyciężenie zwierząt
- wytworzenie narzędzi (stosowanie przedmiotów w funkcji
2. 2 1
narzędzi)
- tworzenie quasi-rzeczywistości (nowej rzeczywistości)
- ona nas kształtuje
3. - czyni nas spadkobiercami przeszłości 1 0
- jednoczy nas, czyni mniej samotnymi
- tworząc dzieła, pozostawiamy potomnym swój świat
4. - one nas tworzą, kształtują naszą wrażliwość i potrzeby
2 1
estetyczne
- ak. 5.  wzniosłość
5. 2 1
- ak. 8.  sprawiedliwość
Pośredniczenie między światem biologicznym a doskonałością
6. 1 0
(ideałem), której wyrazem staje się tworzony przez niego świat.
- człowiek żyje na granicy dwóch światów (w obu czuje się
obco)
- musi pokonywać swoją biologiczność (bezwład świata)
7. 1 0
- odkrywa coÅ›, co go przerasta
- jego życie to walka (człowiek z reguły przegrywa; jego
zwycięstwa nie są rozstrzygające)
Każda odpowiedz
jest dobra  punkty przyznaje siÄ™ za trafne
uzasadnienie, np.:
- pesymistyczna  człowiek jest skazany na ciągłą walkę bez
za jednÄ…
za jednÄ…
istotnych zwycięstw
z dwu
z dwu
- optymistyczna  tragizm egzystencji prowadzi człowieka do pierwszych
8. ostatnich
odkrywania wciąż nowych perspektyw, do ciągłego tworzenia odpowiedzi
odpowiedzi:
:
- i pesymistyczna, i optymistyczna  człowiek z reguły
2
1
przegrywa, ale walcząc, odkrywa wciąż nowe perspektywy
- ani taka, ani taka (po prostu prawdziwa)  człowiek potrzebuje
walki, przeszkód życiowych po to, by stać się lepszy
57
sformułowanie tezy, np.:
- o człowieczeństwie świadczy zdolność do tworzenia nowej
rzeczywistości (i jej przeżywania)
argumenty uzasadniajÄ…ce tezÄ™, np.:
- tylko człowiek wytwarza narzędzia umożliwiające mu
realizację celów
za tezÄ™: 1,
- tylko człowiek żyje jako dziedzic przeszłości i tworzy dla
za dwa
przyszłości
argumenty:
9. - tylko człowiek wytwarza przedmioty służące jedynie 3
1,
zaspokajaniu jego potrzeb duchowych i upiększające świat
za wniosek:
( żyje ponad stan )
1
- tylko człowiek żyje w świecie wartości
- tylko człowiek żyje na granicy dwóch światów
- częścią tylko ludzkiej rzeczywistości jest poczucie tragizmu
sformułowanie wniosku, np.:
- człowiek pełni w świecie wyjątkową rolę (jest w świecie
natury istotÄ… wyjÄ…tkowÄ…)
- odnoszące się do natury (np.: sadzić i pielęgnować)
10. - odnoszące się do wytworów człowieka (np.: tworzyć i
1 0
gromadzić)
- 1. os. l. mn.
- tryb przypuszczajÄ…cy
- konstrukcja: co by było, gdyby
za
- pytania retoryczne
11. 2 wskazanie
- charakterystyczne słownictwo (wyobraz
my sobie)
dwóch: 1
- wyliczenia (np. czasowników zaprzeczonych)
- powtórzenia (anaforyczne)
- powtórzenia składniowe (paralelizm)
1
Przypuszczający; w akapitach tych przedstawiony jest obraz świata (za oba
12
wyobrażonego (hipotetycznego, uwarunkowanego) elementy
odpowiedzi)
humanista z przyrodnikiem
13. lub 1 0
idealista z materialistÄ…
razem 20
Uwaga: w nawiasach odpowiedzi alternatywne.
58
Temat 1: Dorastanie poety  ukazane w Curriculum vitae etapy życia bohatera
lirycznego. Przedstaw typowe dla nich postawy i nastroje wyrażone w znanych
Ci wierszach Leopolda Staffa.
ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Etapy życia poety ukazane w Curriculum vitae Punktacja:
Dzieciństwo:
1. poczucie bezpieczeństwa (tworzenie w poczuciu życzliwości innych), 1
2. niesamodzielność (postępowanie w ślad za innymi). 1
Młodość:
3. uleganie (zgodnie z modÄ… epoki) pesymistycznym nastrojom (dekadentyzm), 1
4. marzycielstwo. 1
Dojrzałość:
5. pogoda ducha, radość życia, akceptacja świata, 1
6. poczucie wewnętrznej harmonii, 1
7. poczucie własnej wartości jako twórcy, 1
8. z
ródło nowej postawy: obcowanie z naturą i klasyczną sztuką. 1
Postawy i nastroje wyrażone w wierszach Staffa (wszystko musi odnosić się
do konkretnych utworów)
9. nastroje pesymizmu, smutku, poczucia beznadziejności (dekadentyzm), 1
10. znaki dekadenckiej postawy Staffa
10.1. typowe motywy, 1
10.2. malarskość, 1
10.3. muzyczność, 1
10.4. psychizacja krajobrazu, 1
10.5. synestezyjność, 1
10.6. oniryczność, 1
10.7. wykorzystanie impresjonizmu, 1
10.8. wykorzystanie symbolizmu, 1
11. klasycystyczny przełom (na przykładzie Curriculum vitae lub innych wierszy), 1
11.1. rozpoznanie sonetu jako gatunku literackiego, 1
11.2. określenie cech gatunkowych sonetu, 1
12. nowa postawa wyrażona w wierszach, 1
13. z
ródła filozoficzne postawy:
13.1. filozofia starożytna (epikureizm, stoicyzm), 1
13.2. franciszkanizm, 1
13.3. humanizm renesansowy, 1
14. odwołanie do tradycji literackiej. 1
Wnioski
15. pełny wniosek (dostrzeżenie ewolucji postawy poety i towarzyszącej jej
ewolucji poetyki i typu kontynuowanej tradycji), 4
16. częściowy wniosek (ograniczenie się do ewolucji postawy), (2)
17. próba podsumowania (lakoniczne stwierdzenie faktu zachodzenia zmiany), (1)
II. KOMPOZYCJA (5 punktów)
- podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5
- uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części, 3
- wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1
59
III. STYL (5 punktów)
- jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;
urozmaicona leksyka, 5
- zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3
- na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1
IV. J
ZYK (15 punktów)
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,
poprawne: słownictwo, frazeologia, fleksja, interpunkcja i ortografia, 15
- język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia i fleksja, w większości poprawne ortografia (naruszenie normy
w zakresie błędów drugorzędnych) i interpunkcja, 12
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne
składnia, słownictwo, frazeologia, ortografia (sporadyczne błędy różnego stopnia)
i interpunkcja, 9
- język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, ortograficznych (różnego stopnia)
i interpunkcyjnych, 5
- język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych, ortograficznych (różnego stopnia) i interpunkcyjnych. 2
V. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0  4
Temat 2: Spotkania wrogów w Iliadzie Homera i Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza.
Porównaj fragmenty  zwróć uwagę na rodzaj przedstawionych sytuacji, portrety
bohaterów i wpisany w teksty obraz człowieka.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Sytuacje Punktacja:
1. Niezwykłość sytuacji (oddanie się bohaterów w ręce wrogów) 1
1.1. król Priam (w obozie nieprzyjaciela) błaga o wydanie zwłok syna. 1
1.2. spowiedz
przedśmiertna ks. Robaka w obecności swego prześladowcy
 wyjawienie prawdziwego imienia i prośba o przebaczenie. 1
Portrety bohaterów
2. Priam  nieszczęśliwy ojciec 1
2.1. okazanie Achillesowi czci (bogom podobny...), 1
2.2. odwołanie się do uczuć synowskich (wspomnienie starego ojca), 1
2.3. wzbudzenie litości przez porównanie własnej tragedii ze szczęściem Peleusa, 1
2.4. ukorzenie się (płacz, padnięcie do nóg wroga, ucałowanie jego rąk, błaganie), 1
2.5. ofiarowanie niezmierzonego okupu, 1
2.6. przypomnienie o prawach boskich. 1
3. Achilles  heros ujawniający zwykłe ludzkie emocje 1
3.1. wzruszenie (wspomnienie ojca i przyjaciela, widok korzÄ…cego siÄ™ starca), 1
3.2. podziw dla odwagi króla, 1
3.3. szacunek dla Priama  ojca (siÄ…dz
koło mnie), 1
3.4. okazanie czci poległemu (obmycie i namaszczenie ciała Hektora,
sam dz
wignÄ…Å‚ je z ziemi). 1
60
4. Jacek Soplica  pragnÄ…cy wybaczenia 1
4.1. zachowanie spokoju wobec gwałtownej reakcji prześladowcy, 1
4.1. odwołanie się do biblijnej sceny przebaczenia zabójcom przez Chrystusa, 1
4.3. przebaczenie Gerwazemu (zniweczenie planów powstania), 1
4.4. doznanie spokoju i ulgi w chwili śmierci. 1
5. Gerwazy  wierny sługa Horeszków, mszczący śmierć pana 1
5.1. gniew i nienawiść na dz
więk imienia wroga, 1
5.2. przezwyciężenie gwałtownych uczuć  wysłuchanie spowiedzi, 1
5.3. uznanie własnej winy (Oby tylko równie Bóg przebaczyć raczył), 1
5.4. przyznanie siÄ™ do zatajenia prawdy o przebaczeniu Stolnika
(przebaczenie Jackowi). 1
Wspólnota losów i sytuacji bohaterów
6. Priam i Achilles  utrata bliskich (relacja narratora), 1
7. Priam i Achilles  łączące ich cierpienie (uświadomienie sobie tego faktu
przez Achillesa), 1
8. Soplica i Gerwazy  przedłożyli racje osobiste nad narodowe. 1
Obraz człowieka (uogólnienie)
9. ulega emocjom dobrym i złym, 1
10. jego (nie bogów) domeną jest cierpienie, 1
11. zmienia się (od wrogości do współodczuwania), 1
Wykorzystanie kontekstów
12. wykorzystanie znajomości mitologii greckiej, 1
13. wykorzystanie znajomości Pana Tadeusza. 1
Wnioski
14. pełny wniosek (dostrzeżenie podobieństw i różnic w funkcjonowaniu motywu
spotkania wrogów, przemiany bohaterów oraz ponadczasowości postaw:
pokory i skruchy, wielkoduszności i przebaczenia), 4
15. częściowy wniosek (dostrzeżenie przemiany bohaterów oraz podobieństw
i różnic w ich zachowaniach), (2)
16. próba podsumowania (lakoniczne stwierdzenie podobieństw i różnic
w zachowaniach bohaterów), (1)
II. KOMPOZYCJA (5 punktów)
- podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5
- uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części, 3
- wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1
III. STYL (5 punktów)
- jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;
urozmaicona leksyka, 5
- zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3
- na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1
61
IV. J
ZYK (15 punktów)
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,
poprawne: słownictwo, frazeologia, fleksja, interpunkcja i ortografia, 15
- język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja, w większości poprawne ortografia (naruszenie normy w zakresie błędów
drugorzędnych) i interpunkcja, 12
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne
składnia, słownictwo, frazeologia, ortografia (sporadyczne błędy różnego stopnia)
i interpunkcja, 9
- język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, ortograficznych (różnego stopnia)
i interpunkcyjnych, 5
- język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych, ortograficznych (różnego stopnia) i interpunkcyjnych. 2
V. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0  4
62
(Wpisuje zdajÄ…cy przed
rozpoczęciem pracy)
Miejsce
na naklejkÄ™
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
MPO-P1D1P-021
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
Arkusz II
ARKUSZ II
(dla poziomu rozszerzonego)
MAJ
Czas pracy 130 minut
ROK 2005
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 5 stron.
Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu
nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Arkusz zawiera dwa tematy. Do opracowania trzeba wybrać
jeden z nich i podkreślić.
3. Pracę proszę napisać czytelnie.
4. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;
nie pisać ołówkiem.
5. Nie wolno używać korektora.
6. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreślić.
7. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie,
który nie będzie oceniany.
8. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej
polszczyzny i słownika ortograficznego.
9. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi,
Za opracowanie tematu
którą wypełnia egzaminator.
można otrzymać
40 punktów
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
63
Arkusz II
Temat 1. Analiza i interpretacja wiersza Czesława Miłosza Ogrodnik.
Czesław Miłosz Ogrodnik
 Wszyscy więc ciałem i w sprawach naszych podlegamy diabłu i gościmy na świecie, którego
on jest panem i bogiem. Dlatego pod jego władzą jest chleb, który jemy, napój, który pijemy,
ubranie, które nosimy, nawet powietrze, i wszystko, czym żyjemy.
Martin Luther, Komentarz do Galatów, rozdział 3
Adam i Ewa nie na to zostali stworzeni,
Żeby kłaniać się księciu i władcy tej ziemi.
Inna, słoneczna, ziemia poza czasem trwała.
Im obojgu na wieczną szczęśliwość oddana.
Siwobrody ogrodnik drzew na niej doglądał,
Chociaż świat nie stał w blasku, tak jak tego żądał.
Na dni i wieki patrzył niby przez lunetę
Na całe swoje dzieło, tak dobrze zaczęte,
Które z winy poznania obrócić się miało
W nienasycenie duszy i ranliwe ciało.
Ostrzegł ich, ale wiedział, że to nie pomoże,
Bo już byli gotowi i tak jakby w drodze.
Niewidoczny w listowiu, dumał, zasmucony,
Widział ognie i mosty, okręty i domy,
Samolot w nocnym niebie migajÄ…cy iskrÄ….
A
oża z baldachimami i pobojowisko.
O biedne moje dzieci, więc tak się wam spieszy
Do piachu, w którym czaszka żółte zęby szczerzy?
Do zamykania bioder w majtki, krynoliny,
Do odkrywania ciągów skutku i przyczyny?
Oto zbliża się wróg mój i zaraz wam powie:
Spróbujcie, a staniecie się jako bogowie.
Lokaje samolubnej miłości i zbrodni,
I zaiste bogowie, tylko że ułomni.
Nieszczęsne moje dzieci, jaka długa droga,
Nim zrujnowany ogród zakwitnie od nowa,
64
I lipową aleją wrócicie przed ganek,
Gdzie na rabatkach pachną szałwia i tymianek.
I czy było konieczne nurzać się w otchłani,
Systemata układać, zamiast mieszkać w baśni,
Nad którą nieustanna jest moja opieka?
Bo prawdę mówi Pismo, że mam twarz człowieka.
( Czesław Miłosz,  To , Kraków 2000)
Temat 2. Dwie lekcje łaciny. Porównaj sposoby ich przedstawienia we fragmentach
Ferdydurke Witolda Gombrowicza i Lekcji Å‚aciny Zbigniewa Herberta.
Witold Gombrowicz Ferdydurke
[...] do klasy wkroczył człowieczek z bródką i siadł na katedrze.[...] staruszek nadzwyczaj
przyjazny, siwy gołąbek z małą purchawką na nosie. Śmiertelna cisza zległa, gdy otworzył
dziennik  rzucił rozjaśnionym okiem ku górze listy i wszyscy, co na A, zadrżeli  rzucił
okiem na dół i wszyscy na Z zamarli ze strachu. Gdyż nikt nic nie umiał [...]. Atoli staruszek,
nie domyślając się strachu, jaki wzbudzał, pogodnie błądził spojrzeniem po paciorku nazwisk,
wahał się, zastanawiał i droczył się z sobą, aż w końcu wyrzekł ufnie:
- Mydlakowski.
Lecz wprędce okazało się, że Mydlakowski nie zdolen jest przetłumaczyć zadanego na
dzisiaj Cezara, a co gorzej, nie wie, iż animis oblatis to ablativus absolutus.1
- O, panie Mydlakowski, pan nie wie, co znaczy animis oblatis i jaka to forma?
I postawił mu kica, okropnie zmartwiony, następnie zaś rozpromienił się [...] i znowu
w przypływie wzmożonej ufności wyzywał, oczekując za każdym razem, że wyróżniony
godnie odpowie na wyzwanie. Nikt nie odpowiadał. [...]
- Co, panie Bobkowski! Pan z powodów od siebie niezależnych nie mógł przygotować
lekcji?
Co  i odczuwa pan konieczność natychmiastowego udania się do ubikacji? I po cóż to?
Zaraz przedstawię panu słynny passus z księgi piątej, gdzie wojsko Cezara, zjadłszy
nieświeżą marchew, uległo temuż przeznaczeniu. Całe wojsko, Bobkowski! Te księgi są
życiem, panowie, są życiem! [...]
Nauczyciel uroił sobie nowy problem  jak będzie passivum futurum conditionalis2 od
czasownika zwrotnego colleo.
- Niesłychanie ciekawa rzecz!  zawołał.  No, panowie! Problemat pełen finezji! No, no,
no... panowie  panowie znikali w przestrachu  No, no? Collan ... collan...
Nikt się nie odezwał. Staruszek, jeszcze nie tracąc nadziei, powtarzał swoje:  no, no ,
zachęcał do odpowiedzi... [...] Przygasł i rzekł głucho:
- Collandus sim! Collandus sim!  powtórzył zgnębiony i upokorzony powszechnym
milczeniem i dodał: - Jakże to, panowie? Czyżbyście naprawdę nie doceniali! Czyż nie
widzicie, że collandus sim kształci inteligencję, rozwija intelekt, wyrabia charakter, doskonali
wszechstronnie i brata z myślą starożytną? [...] Us, us, us, panowie, cóż to za czynnik
rozwoju!
Wówczas zerwał się Gałkiewicz i zajęczał.
1
ablativus absolutus  forma gramatyczna w języku łacińskim
2
passivum futurum ...  j. w.
65
- Tra, la, la, mama, ciocia! Jak to rozwija, kiedy nie rozwija? Jak to doskonali, gdy nie
doskonali? Jak to wyrabia, kiedy nie wyrabia? O Boże, Boże  Boże!
NAUCZYCIEL
Co, panie Gałkiewicz? Us nie doskonali? Powiada pan, że ta końcówka nie wzbogaca?
GAA
KIEWICZ
Ten ogonek nie wzbogaca mnie! Ten ogonek mnie nie doskonali! Tra, la, la. O Boże! Mama!
NAUCZYCIEL
Jak to nie wzbogaca? Jeżeli ja mówię, że wzbogaca, to wzbogaca! Niech Gałkiewicz zaufa
mi. Chryste Panie, wszak przerobiliśmy siedemdziesiąt trzy wiersze z Cezara. Czyż te
siedemdziesiąt trzy wiersze nie objawiły Gałkiewiczowi mistycznie wszystkich bogactw
antycznego świata? Czyż nie nauczyły stylu, jasności myślenia, precyzji wysłowienia?
GAA
KIEWICZ
Niczego! Niczego! Ja tylko sztyka siÄ™ bojÄ™. Ja tylko sztyka siÄ™ bojÄ™! O, nie mogÄ™, nie mogÄ™!
Zagrażać jęła powszechna niemożność.
[1937]
(Witold Gombrowicz, Ferdydurke, Warszawa 1988)
Zbigniew Herbert Lekcja Å‚aciny
[...] Pamiętam dobrze ten dzień, kiedy po raz pierwszy wszedł, a właściwie wkroczył do
naszej klasy. Staliśmy przed ławkami, a on przechadzał się między rzędami, patrzył na nas
badawczo, lustrował nas jak dowódca swój oddział. Kazał siadać. Powiedział, że nie będzie
zachęcał do nauki, liczy na nasz rozsądek i poczucie odpowiedzialności, bo w końcu
młodzieńcy rzymscy w naszym wieku przywdziewali togę męską i gotowali się do rządzenia
największym imperium świata. [...]
Był dla nas uosobieniem męskości, a także tego, co rzymskie, i łatwo wyobrażaliśmy go
sobie w todze obramowanej purpurą lub na czele legionów. Uśmiechał się rzadko, a jeśli już,
to sardonicznie, natomiast skala jego gniewu była nieporównana w swoim bogactwie
i odcieniach  od ironicznego syku, przez retoryczną tyradę o powinnościach młodzieńców,
aż do padającego jak jowiszowy grom: siadaj, durniu! Znosiliśmy te ciosy z pokorą, wiedząc
dobrze, że qui bene amat, bene castigat.3 [...]
Pierwsze lekcje były dziecięco łatwe. Bez większego trudu przebrnęliśmy przez pięć
deklinacji.[...] Koniugacje stanowiły już problem daleko trudniejszy, więc wieszaliśmy nad
naszymi łóżkami arkusze papieru, na nich czerwonym ołówkiem wypisane były jak magiczne
zaklęcia końcówki: -o, -as, -at, -amus, -atis, -ant... i ukołysani tym jak dzwonkami płynęliśmy
w nasze niespokojne sny szkolne. [...]
Aż wreszcie doszliśmy do najwyższego stopnia wtajemniczenia  do składni  i tu zaczął
się las, matecznik i zgrzytanie zębów. To już nie były banalne zdanka, wymyślone przez
poczciwych pedagogów, aby oswoić nas z mową naszych kulturalnych praojców, lecz
wspaniałe jak portyki, długie jak bezsenne noce okresy klasycznych mówców i filozofów.[...]
Kto tłumaczył zbyt potocznie, ale nie umiał objaśnić konstrukcji gramatycznej,
demaskował się, że korzysta z pracy cudzej i z kandydata na obywatela Rzymu spadał
nieuchronnie w szeregi niewolników.[...]
Było to ćwiczenie umysłu, a także zaprawa charakteru, gdyż zmagaliśmy się z rzeczami
trudnymi.[...]
Więc uczyliśmy się łaciny. Jak? W męce. Panował w klasie dryl niemal wojskowy,
a dwóje sypały się gęsto. Kiedy atmosfera stawała się nie do zniesienia, nasz profesor
podrywał nas z ławek i pozwalał na całe gardło ryczeć (byle po łacinie)  Ave, Caesar,
3
qui bene amat, bene castigat (łac.)  kto (dobrze) bardzo kocha, ten karci życzliwie.
66
morituri te salutant ,4 więc krzyczeliśmy i jednocząc się w tym krzyku, pokonywaliśmy
strach i słabość ducha.[...]
Z czasem lekcje składały się nie tylko ze żmudnych tłumaczeń, szlifowania gramatyki, ale
część ich była poświęcona kulturze i cywilizacji antycznej. [...] poznawaliśmy życie
codzienne w stolicy imperium, uzbrojenie legionisty, rytuał Saturnaliów.
Oczywiście, był to Rzym wyidealizowany, Rzym cnót obywatelskich, surowego męstwa.
[...] Wiedzieliśmy o doli niewolników, okrutnych prześladowaniach chrześcijan, szaleństwach
Kaliguli, ale nad tymi mrokami świeciła mocno gwiazda rozumu.
Nie wiem, kiedy to się stało (a chyba na pewno nie wydarzyło się nagle), że łacina zaczęła
nas wciągać i fascynować. Naprzód, jeśli dobrze pamiętam, sam jej dz
więk poważny,
spiżowy, a jednocześnie jasny. Najprostsze zdania miały linię, mocno zarysowany kontur,
jakby wykute były w kamieniu.[...]
Pracowaliśmy w pocie czoła. Zbliżała się pora owocobrania: w następnym roku mieliśmy
przejść do poezji Katullusa i Horacego. Ale wtedy wkroczyli barbarzyńcy.
[1973]
(Zbigniew Herbert Labirynt nad morzem, Warszawa 2000)
4
Ave, Caesar, morituri te salutant (łac.)  Witaj, Cezarze, mający umrzeć pozdrawiają cię.  słowa, którymi
gladiatorzy rzymscy pozdrawiali Cezara, wkraczajÄ…c na arenÄ™.
67
MODELE ODPOWIEDZI I SCHEMATY OCENIANIA
ARKUSZA II
Temat 1. Analiza i interpretacja wiersza Czesława Miłosza Ogrodnik.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 22 punkty)
Wstępne rozpoznanie całości Punktacja:
1. wiersz o przeznaczeniu człowieka (po co został stworzony), 1
2. dyskusja z mottem (dyskursywność wiersza), 1
Adresat
3. ludzie (apostrofa wskazujÄ…ca adresata). 1
Nadawcy
4. bezimienny, wszechwiedzący narrator 3  osobowy (liryka pośrednia), 1
5.  ja liryczne, Bóg stojący ponad wszystkim, np.: czasem, miejscem,
zdarzeniami (liryka bezpośrednia). 1
Ukształtowanie wypowiedzi
6. kompozycja dwudzielna (zmiana podmiotu mówiącego), 1
7. typ liryki: liryka dyskursu filozoficznego (refleksyjna), 1
8. dystych zapewniajÄ…cy spokojny ton wypowiedzi, 1
9. elementy stylizacji biblijnej w drugiej części wiersza (np.: słownictwo,
powtarzanie spójnika), 1
10. kontrasty w ukształtowaniu przestrzeni i czasu: 1
10.1. świat Boży (szczęśliwy, otoczony opieką Boga; dobry początek dziejów
ludzkości) i świat Szatana (nie dający spełnienia, pełen cierpienia, pędu
cywilizacyjnego, poszukiwań bez końca, wędrówek, pożądań, fałszywej
wiedzy, zniewolony konwenansem, zmierzający ku zagładzie), 1
10.2. czas Boży (wieczność, trwanie) i czas ziemski (wyznaczony przez ludzką
wędrówkę), 1
10.3. symbole tych rzeczywistości:  baśń i  otchłań ,  kwitnący ogród
i  zrujnowany ogród (wystarczy wskazanie 1 pary), 1
11. obraz Boga:
11.1. opiekun ogrodu, 1
11.2. Bóg  Stwórca, 1
11.3. Ojciec czuwajÄ…cy nad ludz
mi, 1
11.4. Bóg  z twarzą człowieka (np.: tworzący  na obraz i podobieństwo własne ,
odkupujący winy człowieka), 1
11.5. współodczuwający z człowiekiem (czułe zwroty, pytania retoryczne), 1
12. obraz człowieka:
12.1.  nieszczęsne dzieci Boga, zwiedzione fałszywym poznaniem (obietnicą
Szatana), 1
12.2. twórcy logicznych formuł i ziemskiej cywilizacji, 1
12.3. ciÄ…gle w drodze, nienasyceni w poznaniu, 1
12.4. podlegli śmierci, cierpiący, 1
12.5. w służbie egoizmu i zbrodni, 1
12.6. zanurzeni w otchłani (chaosie, absurdzie...), 1
12.7. majÄ…cy szansÄ™ powrotu do  ogrodu , 1
13. znaczenie tytułu dla odczytania wiersza (opiekuńczość Boga, Jego stała troska
o świat i ludzi  mimo ich odejścia), 1
68
Wykorzystanie kontekstów
np.:
14. biblijnego (Księga Genesis, List św. Pawła do Galatów), 1
15. filozoficznego (dualizm myśli średniowiecznej filozofii, koncepcja homo viator), 1
16. historycznego (reformacja), 1
17. znajomość i umiejętne stosowanie terminologii teoretycznoliterackiej. 1
Podsumowanie
18. pełne podsumowanie (dostrzeżenie, że podjęta w wierszu dyskusja prowadzi do
twierdzenia, iż człowiek nie został stworzony do życia w złu  zło nie jest istotą
człowieka, jest nabyte; dostrzeżenie związku ukształtowania tekstu z jego
dyskursywnym charakterem), 4
19. częściowe podsumowanie (dostrzeżenie, że podjęta w wierszu dyskusja prowadzi
do twierdzenia, iż człowiek nie został stworzony do życia w złu  zło nie jest istotą
człowieka), (2)
20. próba odczytania przesłania wiersza, (1)
II. KOMPOZYCJA (3 punkty)
- podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,
przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 3
- uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części, 1
III. STYL (3 punkty)
- jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka, 3
- zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 1
IV. J
ZYK (12 punktów)
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja, interpunkcja i ortografia, 12
- język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia i fleksja, w większości poprawne ortografia (naruszenie normy
w zakresie błędów drugorzędnych) i interpunkcja, 9
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości
poprawne składnia, słownictwo, frazeologia, ortografia (sporadyczne
błędy różnego stopnia) i interpunkcja, 5
V. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0  4
69
Temat 2. Dwie lekcje łaciny. Porównaj sposoby ich przedstawienia we fragmentach
Ferdydurke Witolda Gombrowicza i Lekcji Å‚aciny Zbigniewa Herberta.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 22 punkty)
Ferdydurke Punktacja:
1. Karykaturalna (groteskowa) sylwetka nauczyciela: 1
1.1. za wskazanie co najmniej dwóch argumentów  maksymalnie 1
- przesadnie uwydatniajÄ…ce siÄ™ charakterystyczne cechy wyglÄ…du i usposobienia
(siwy staruszek z purchawkÄ… na nosie, przyjazny, ufny, pogodny, szczerze
zmartwiony niewiedzą uczniów),
- niemal równoczesne martwienie się i rozpromienianie (naiwny,
coraz bardziej ufny),
- przekonanie (manifestujące się entuzjazmem), że teoretyczny problem
gramatyczny jest ważny dla wszechstronnego rozwoju uczniów,
- pewność, że z racji wykonywanego zawodu należy mu się posłuszeństwo
( jeśli ja mówię, że wzbogaca, to wzbogaca ),
2. kontrast między wyglądem i zachowaniem nauczyciela (poczciwość) a reakcją
uczniów (milczenie, paniczny strach), 1
3. kontrast między rangą przywołanego dzieła (Cezara) a sprawą, w której miało
być argumentem, 1
4. kontrast między wiarą nauczyciela w sens własnych działań a buntem
zrozpaczonego Gałkiewicza, 1
5. całkowita niewiedza uczniów; 1
6. groteska realizująca się w języku  za wskazanie dwóch środków po 1 punkcie 
maksymalnie 5
- nagromadzenie zdrobnień (np. człowieczek, gołąbek, paciorek),
- nagromadzenie wyrazów łacińskich,
- nagromadzenie powtórzeń w języku nauczyciela (ośmieszenie typowego
nauczycielskiego nawyku),
- słownictwo środowiskowe (np. postawił mu kica, sztyk),
- hiperboliczne epitety (np. nadzwyczaj przyjazny),
- słownictwo w narracji dyskredytujące bohatera (np. uroił sobie),
- znaczące, żartobliwe nazwiska uczniów,
- ekspresyjna składnia (pytania i wykrzyknienia),
- kontrast między uroczystym stylem nauczyciela (np. brata z myślą starożytną,
objawiły mistycznie wszystkie bogactwa antycznego świata) a językiem
Gałkiewicza (np.  Tra, la, la, mama, ciocia),
- kontrast między wysokim stylem narracji (szyk przestawny, archaizowane
słownictwo) a codzienną (potoczną) sytuacją,
- narracja 3 osobowa w dystansie wobec świata przedstawionego;
Lekcja Å‚aciny
7. dostojna, pełna powagi sylwetka nauczyciela: 1
7.1. za wskazanie co najmniej jednego argumentu  maksymalnie 1
- postępowanie wobec uczniów (pierwsza lekcja, różne odcienie gniewu,
 tyrada , dyscyplina na lekcji, dwóje),
- zrozumienie dla ich lęków (rozładowuje napięcie, pozwalając ryczeć),
- widzenie go przez uczniów (uosobienie męskości, Rzymianin w todze,
wódz  poczucie respektu);
70
8. stopniowanie trudności i ważności problemów jako zasada pedagogiczna, 1
9. wymaganie uczciwości (oszustwo hańbi), 1
10. wskazywanie w starożytności wzorów postaw i zachowań kształtujących
charaktery uczniów, 1
11. fascynacja uczniów językiem i kulturą starożytnego Rzymu (nagroda: poznanie
poezji Katullusa i Horacego), 1
12. sposób mówienia o nauczycielu:
za wskazanie co najmniej jednego środka językowego maksymalnie 1
- uroczyste słownictwo (np. wkroczył, lustrował, młodzieńcy),
- porównanie do dowódcy,
13. refleksja ucznia po latach (uczenie siÄ™ Å‚aciny  trudna, systematyczna praca,
ćwicząca umysł, kształtująca charakter), 1
14. rozpoznanie konwencji wspomnienia: 1
14.1. za wskazanie co najmniej jednego argumentu  maksymalnie 1
-  pamiętam dobrze ,
- narracja personalna (1 os. l. p.),
- narracja w imieniu zbiorowości (1 os. l. mn..),
- czasowniki w czasie przeszłym,
- styl, łączący sformułowania poetyckie (np. płynęliśmy w niespokojne sny
szkolne, wspaniałe jak portyki, długie jak bezsenne noce) z potocznymi
(np. ryczeć na całe gardło, dwóje sypały się gęsto),
- elementy humoru;
15. znajomość i umiejętne stosowanie terminologii teoretycznoliterackiej,
Podsumowanie
16. pełne podsumowanie (powinno dotyczyć różnic w przedstawieniu lekcji
łaciny i wyjaśniać powody zróżnicowania), 4
17. niepełne podsumowanie (powinno dotyczyć różnic w przedstawieniu
lekcji Å‚aciny), (2)
18. próba podsumowania (powinna uwzględniać jedną, ale istotną różnicę
w przedstawieniu lekcji Å‚aciny), (1)
19. dostrzeżenie roli obu puent:
19.1. zagrażająca powszechna niemożność (Ferdydurke), 1
19.2. przeciwstawienie poezji łacińskiej i wkroczenia barbarzyńców
(Lekcja Å‚aciny), 1
II. KOMPOZYCJA (3 punkty)
- podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,
przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 3
- uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części, 1
III. STYL (3 punkty)
- jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka, 3
- zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 1
IV. J
ZYK (12 punktów)
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja, interpunkcja i ortografia, 12
71
- język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja, w większości poprawne ortografia (naruszenie normy w zakresie błędów
drugorzędnych) i interpunkcja, 9
- język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne
składnia, słownictwo, frazeologia, ortografia (sporadyczne błędy różnego stopnia)
i interpunkcja, 5
V. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0  4
72
VII. INFORMACJE  TERMINY
Terminy, o których trzeba pamiętać
(do sesji maturalnej w maju 2005):
maj 2003 r.  dyrektor CKE ogłosi listę olimpiad przedmiotowych
zwalniających z egzaminów maturalnych,
maj 2004 r.  dyrektor CKE poda na stronie internetowej Komisji Centralnej
szczegółową informację o sposobie dostosowania warunków i formy
przeprowadzania egzaminu maturalnego do potrzeb absolwentów
z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub ze specyficznymi
trudnościami w uczeniu oraz chorych lub niesprawnych czasowo,
czerwiec 2004 r.  dyrektor CKE określi, jakie środowiska komputerowe,
programy użytkowe oraz języki programowania mogą być wybierane na
egzaminie,
30 września 2004 r.  upływa termin składania przez absolwenta do
dyrektora szkoły pisemnej deklaracji:
a) jakie przedmioty będzie zdawać na egzaminie,
b) na jakim poziomie będzie zdawać egzamin ustny z języka obcego,
c) jaki temat wybiera z listy tematów na egzamin ustny z języka polskiego,
języków mniejszości narodowej i języka etnicznego,
d) wyboru środowiska komputerowego, programów użytkowych i języka
programowania przez zdajÄ…cych informatykÄ™,
e) o posiadanym zaświadczeniu o dysleksji rozwojowej,
f) o chorobie lub niepełnosprawności uprawniającej do szczególnych
warunków przeprowadzania egzaminu,
grudzień 2004 r.  dyrektor CKE ogłosi harmonogram egzaminów
maturalnych w maju 2005,
luty 2005 r.  dyrektor szkoły, w której odbędzie się egzamin, ustali
harmonogram egzaminów ustnych,
28 lutego 2005 r.  upływa ostateczny termin ewentualnych uzasadnionych
zmian w deklaracjach składanych we wrześniu,
marzec 2005 r.  dyrektor CKE zamieści na stronie internetowej Komisji
Centralnej informację o pomocach, z których mogą korzystać zdający
w części pisemnej egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów,
18 kwietnia 2005 r.  rozpocznÄ… siÄ™ egzaminy ustne,
5 maja 2005 r.  rozpocznÄ… siÄ™ egzaminy pisemne,
30 czerwca 2005 r.  ostateczny termin rozdania świadectw dojrzałości.
73
Terminy, o których trzeba pamiętać
(do sesji maturalnej w styczniu 2006):
styczeń 2004 r.  dyrektor CKE ogłosi listę olimpiad przedmiotowych
zwalniających z egzaminów maturalnych,
styczeń 2005 r.  dyrektor CKE poda na stronie internetowej Komisji
Centralnej szczegółową informację o sposobie dostosowania warunków
i formy przeprowadzania egzaminu maturalnego do potrzeb absolwentów
z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub ze specyficznymi
trudnościami w uczeniu oraz chorych lub niesprawnych czasowo,
luty 2005 r.  dyrektor CKE określi, jakie środowiska komputerowe,
programy użytkowe oraz języki programowania mogą być wybierane na
egzaminie,
30 czerwca 2005 r.  upływa termin składania przez absolwenta do
dyrektora szkoły pisemnej deklaracji:
a) jakie przedmioty będzie zdawać na egzaminie,
b) na jakim poziomie będzie zdawać egzamin ustny z języka obcego,
c) jaki temat wybiera z listy tematów na egzamin ustny z języka polskiego,
języków mniejszości narodowej i języka etnicznego,
d) wyboru środowiska komputerowego, programów użytkowych i języka
programowania przez zdajÄ…cych informatykÄ™,
e) o posiadanym zaświadczeniu o dysleksji rozwojowej,
f) o chorobie lub niepełnosprawności uprawniającej do szczególnych
warunków przeprowadzania egzaminu,
lipiec 2005 r.  dyrektor CKE ogłosi harmonogram egzaminów maturalnych
w styczniu 2006,
paz
dziernik 2005 r.  dyrektor szkoły, w której odbędzie się egzamin, ustali
harmonogram egzaminów ustnych,
paz
dziernik 2005 r.  dyrektor CKE zamieści na stronie internetowej
Komisji Centralnej informację o pomocach, z których mogą korzystać zdający
w części pisemnej egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów,
28 paz
dziernika 2005 r.  upływa ostateczny termin ewentualnych
uzasadnionych zmian w deklaracjach składanych w czerwcu,
12 grudnia 2005 r.  termin rozpoczęcia egzaminów ustnych,
3 stycznia 2006 r.  termin rozpoczęcia egzaminów pisemnych,
28 lutego 2006 r.  ostateczny termin rozdania świadectw dojrzałości.
74