Ochrona środowiska
Wykład IV
Prawo ochrony środowiska w systemie prawnym RP
Wspólnotowe prawo ochrony środowiska
Konstytucja RP
Art. 5
Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego
terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz
bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz
zapewnia ochronęśrodowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju.
Art. 74.
1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą
bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie
środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz
ochrony i poprawy stanu środowiska.
Akty prawne dotyczące ochrony środowiska
Ustawa Prawo ochrony środowiska
(Dz.U.2001.62.627 - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r)
Ustawa o odpadach
(Dz.U.2001.62.628 - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r.)
Ustawa Prawo wodne
(Dz.U.2001.115.1229 - Ustawa z dnia 18 lipca 2001r.)
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz.U.2001.63.638 - Ustawa z dnia 11 maja 2001r.)
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie
produktowej i opłacie depozytowej
(Dz.U.2001.63.639 - ustawa z dnia 11 maja 2001r.)
Akty prawne dotyczące ochrony środowiska
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września
2001r. w sprawie katalogu odpadów
(Dz.U.2001.112.1206)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001r.
w sprawie rodzajów odpadów, lub ich ilości, dla których
nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz
kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą
prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów
(Dz.U.2001.152.1735)
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasady prawa ochrony środowiska:
to te normy prawa ochrony środowiska,
które muszą być uznane za wiodące (podstawowe),
zaś wynikające z nich rozwiązania winny być uważane
za kryteria interpretacyjne dla całej ustawy
Zasady prawa ochrony środowiska
" Zasada korzystania ze środowiska
" Zasad kompleksowości
" Zasad prewencji i przezorności
" Zasada  zanieczyszczający płaci
" Zasada planowości
" Zasada prawa do informacji o środowisku
" Zasada uczestnictwa społeczeństwa w postępowaniach
w sprawie wydawania decyzji z zakresu ochrony
środowiska
" Zasad nieważności decyzji wydanej z naruszeniem
przepisów dotyczących ochrony środowiska
" Zasada stosowania metodyk referencyjnych
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada korzystania ze środowiska
Wyróżniamy dwa rodzaje korzystania ze środowiska:
1. Powszechne korzystanie ze środowiska
- polega na korzystaniu w celu zaspokojenia potrzeb osobistych i
potrzeb gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku i sportu jednak
bez użycia instalacji. Ten rodzaj korzystania przysługuje każdemu.
2. Zwykłe korzystanie ze środowiska
Dzielimy je na:
- zwykłe korzystanie ze środowiska, które nie wymaga uzyskania
pozwolenia
- zwykłe korzystanie ze środowiska, które wymaga uzyskania
pozwolenia  jest to najbardziej kwalifikowany sposób korzystania ze
środowiska ale obowiązek uzyskania pozwolenia wynika z ustawy.
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada kompleksowości
zasada zintegrowanej ochrony środowiska
Wyraża ją art. 5 ustawy prawo ochrony środowiska   ochrona
jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być
realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów
Zasada kompleksowości dotyczy także stanów naturalnych  np. stan
bez hałasu
Jednym z istotniejszych instrumentów prawnych będących
konkretyzacją zasady kompleksowości jest tzw. pozwolenie
zintegrowane
Art. 201 i 211 ustawy:
 Pozwolenia zintegrowanego wymaga prowadzenie instalacji, której
funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej
działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie
poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako
całości
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada prewencji i przezorności
Art. 6 ust. 1 ustawy prawo ochrony środowiska  kto podejmuje
działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest
obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu
Zasada prewencji dotyczy każdej działalności nie tylko
gospodarczej.
Podejmowanie czynności prewencyjnych powinno nastąpić z własnej
inicjatywy podmiotu, niezależnie od tego, czy został do tego
zobowiązany przez organy administracji publicznej
Art. 6 ust.2  kto podejmuje działalność, której negatywne
oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest
obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe
środki zapobiegawcze
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada  zanieczyszczający płaci
Art. 7 ustawy prawo ochrony środowiska  kto powoduje
zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia
skutków tego zanieczyszczenia (& ) Kto zaś może
spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty
zapobiegania temu zanieczyszczeniu
Przez zanieczyszczenie należy rozumieć emisję, która jest
szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje
szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne
środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami
korzystania ze środowiska
Zasadę te rozpatruje się w dwóch aspektach:
1. kompensacyjnym
2. prewencyjnym
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada planowości
Art. 8 ustawy prawo ochrony środowiska  Polityki,
strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności
przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji,
gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki
przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki
i wykorzystania terenu powinny uwzględniać zasady
ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju
Zasadę planowości należy rozumieć w wąskim i
szerokim znaczeniu
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada planowości
Wąskie znaczenie zasady planowości oznacza, że
wszelkie działania mające na celu ochronęśrodowiska
powinny być podejmowane w sposób zaplanowany i
systematyczny.
Szerokie znaczenie oznacza, że każdego rodzaju
polityki, strategie, plany i programy powinny uwzględniać
zasady ochrony środowiska i konstytucyjną zasadę
zrównoważonego rozwoju
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada prawa do informacji o środowisku
Prawo do informacji zostało podniesione do rangi regulacji
konstytucyjnej.
Prawo ochrony środowiska reguluje to w art. 19-24.
Dostępność do informacji o stanie środowiska jest zasadą,
natomiast ograniczenie tego prawa jest wyjątkiem od
zasady.
Obowiązek udostępniania tych informacji spoczywa na
organach administracji publicznej.
Prawo do informacji z mocy prawa przysługuje każdemu.
Udostępnianie informacji odbywa się na wniosek. W razie
odmowy przysługuje nam odwołanie.
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada uczestnictwa społeczeństwa w
postępowaniach w sprawie wydania decyzji z
zakresu ochrony środowiska
Problematykę tę reguluje art. 31-39 ustawy Prawo ochrony
środowiska.
Prawo do udziału społeczeństwa przybiera dwojakiego
rodzaju formę:
1. zapewnienie każdemu prawa do składania uwag i
wniosków w postępowaniach prowadzonych z udziałem
społeczeństwa
2. uczestnictwo organizacji ekologicznych w postępowaniach
prowadzonych z udziałem społeczeństwa, na prawach
strony tego postępowania
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada nieważności decyzji wydanej z naruszeniem
przepisów dotyczących ochrony środowiska
Art. 11 ustawy Prawo ochrony środowiska  Decyzja wydana
z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska
jest nieważna
Zasady prawa ochrony środowiska
Zasada stosowania metodyk referencyjnych
Art. 12 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi:
 1. podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony
środowiska są zobowiązane, z zastrzeżeniem ust 2, do
stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie
zostały określone na podstawie ustaw.
2. Jeżeli na podstawie ustaw wprowadzono obowiązek
korzystania z metodyki referencyjnej, dopuszczalne jest
stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia jej
pełnej równoważności uzyskiwanych wyników
Metoda referencyjna to określona na podstawie ustawy
metoda pomiarów lub badań, która może obejmować w
szczególności sposób poboru próbek, sposób interpretacji
danych, a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania
substancji oraz energii w środowisku
Najlepsza dostępna technika
" Najlepsza dostępna technika
(BAT - Best Available Technique)
to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom
rozwoju technologii i metod prowadzenia danej
działalności, wykorzystywany jako podstawa
ustalania granicznych wielkości emisyjnych,
mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie
jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i
wpływu na środowisko jako całość.
Najlepsza dostępna technika
 technika oznacza zarówno stosowaną technologię,
jak i sposób, w jaki dana instalacja jest
projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz
likwidowana,
 dostępne techniki oznacza techniki o takim
stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne
zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z
uwzględnieniem warunków ekonomicznych i
technicznych oraz rachunku kosztów
inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to
techniki prowadzący daną działalność może
uzyskać,
 najlepsza technika oznacza najbardziej
efektywną technikę w osiąganiu wysokiego
ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości
Najlepsza dostępna technika
Podstawowe definicje
" Standardy emisyjne - dopuszczalne wielkości emisji
" Graniczne wielkości emisyjne - dodatkowe
standardy emisyjne, ustalane dla instalacji
wymagających pozwolenia zintegrowanego
" Próg tolerancji - ustalona wielkość, o którą do
wskazanego czasu mogą być przekraczane
graniczne wielkości emisyjne
Najlepsza dostępna technika
Minimalne wymagania dotyczące BAT
" wymagania dotyczące materiałochłonności i
energochłonności;
" inne niezbędne wymagania techniczne.
Minimalne wymagania wynikające z najlepszej
dostępnej techniki będą określane w drodze
rozporządzeń Ministra Środowiska.
Najlepsza dostępna technika
Graniczne wielkości emisji
Graniczne wielkości emisji nie mogą być wyższe od
standardów emisyjnych, jeżeli takowe zostały ustanowione.
Odstępstwa do granicznych wartości emisji są dopuszczalne
jedynie w granicach ustanowionych prawem progów
tolerancji, pod warunkiem, że:
- będzie się to odbywać z korzyścią dla środowiska jako
całości,
- dotrzymywane będą standardy jakości środowiska
Jednocześnie ustawa wymaga w stosunku do wszystkich
rodzajów instalacji, aby wielkość dopuszczalnej emisji nie
była wyższa niż wynikająca z ich prawidłowej eksploatacji.
Najlepsza dostępna technika
Graniczne wielkości emisji
Graniczne wielkości emisji mogą być określane:
- w przypadku gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza
jako:
* stężenie gazów lub pyłów w gazach odlotowych, lub
* masa gazów lub pyłów wprowadzana w określonym czasie,
* stosunek masy gazów lub pyłów do jednostki
wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub
powstającego produktu,
- w przypadku wytwarzania odpadów jako:
* stosunek jednostki objętości albo masy powstających
odpadów w stosunku do jednostki wykorzystywanego
surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,
Najlepsza dostępna technika
Graniczne wielkości emisji
w przypadku emisji hałasu jako:
* poziom mocy akustycznej instalacji,
w przypadku odprowadzania ścieków:
* masa substancji w ściekach przypadająca na
jednostkę masy wykorzystywanego surowca,
materiału, paliwa lub powstającego produktu,
* stężenie substancji w ściekach,
* masa substancji w ściekach wprowadzona w
określonym czasie,
* temperatura ścieków,
Najlepsza dostępna technika
Graniczne wielkości emisji
w przypadku wytwarzania pól elektromagnetycznych, jako:
* napięcie znamionowe linii i stacji
elektroenergetycznych,
* maksymalna równoważna moc promieniowania dla
instalacji emitujących pole elektromagnetyczne o
częstotliwościach od 0,3 MHz do 300 000 MHz.
Najlepsza dostępna technika
Wymagania
Najlepsza dostępna technika powinna spełniać wymagania,
przy których określaniu uwzględnia się jednocześnie:
" rachunek kosztów i korzyści
" czas niezbędny do wdrożenia najlepszych dostępnych
technik dla danego rodzaju instalacji
" zapobieganie zagrożeniom dla środowiska powodowanym
przez emisje lub ich ograniczanie do minimum
" podjecie środków zapobiegających poważnym awariom
przemysłowym lub zmniejszających do minimum
powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska
Najlepsza dostępna technika
Zakres obowiązywania
Wymagania ochrony środowiska wynikające z
najlepszej dostępnej techniki
powinny spełniać instalacje wymagające
pozwolenia zintegrowanego
Wykaz rodzajów instalacji wymagających
pozwolenia zintegrowanego określa Minister
Środowiska w drodze rozporządzenia
Najlepsza dostępna technika
Dokumenty referencyjne BAT
Wytyczne BAT dla poszczególnych rodzajów
instalacji
Opracowywane przez Techniczne Grupy Robocze,
działające przy Europejskim Biurze IPPC (Integrated
Pollution Prevention and Control) w Sewilli
Dokumenty te nie mają rangi aktów prawnych
Najlepsza dostępna technika
Struktura dokumentu referencyjnego BAT
" Streszczenie
" Opis struktury dokumentu
" Informacje ogólne
" Opis stosowanych procesów produkcyjnych
i technik
" Aktualny poziom emisji i zużycia zasobów w
procesach produkcyjnych
" Techniki uwzględnione przy określaniu BAT
" Opis Najlepszych Dostępnych Technik
" Informacja o postępie naukowo-technicznym
" Zalecenia i wnioski
" Załączniki
Najlepsza dostępna technika
Dokumenty referencyjne BAT
" Komisja Europejska
" Europejskie Biuro IPPC w Sewilli (EIPPCB)
" Techniczne Grupy Robocze
" Forum Wymiany Informacji
Najlepsza dostępna technika
Opracowane dokumenty referencyjne
" Przemysł cementowo-wapienniczy
" Hutnictwo żelaza i stali
" Produkcja metali nieżelaznych
" Przemysł celulozowo-papierniczy
" Przemysł szklarski
" Przetwórstwo metali żelaznych
" Przemysł chloro-alkaliczny
" Systemy chłodzenia
" Przemysł garbarski
" Rafinerie oleju mineralnego i gazu
" Wielkotonażowa produkcja związków organicznych
" Oczyszczanie ścieków i gazów w sektorze chemicznym
Najlepsza dostępna technika
Dokumenty referencyjne  prace w toku
" Przemysł tekstylny
" Systemy monitorowania
" Intensywna hodowla zwierzęca
" Przemysł spożywczy i przetwórstwo mleka
" Kuz
nie i odlewnie
" Zagospodarowanie odpadów w górnictwie surowców mineralnych
" Ubojnie i zakłady utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego
" Spalanie odpadów
" Duże obiekty energetycznego spalania
" Obróbka powierzchniowa metali
" Wielkotonażowa produkcja związków nieorganicznych - zw. azotowe,
kwasy, nawozy
" Emisje związane z masowym składowaniem lub z niebezpiecznymi
związkami
" Zagadnienia ekonomiczne i ogólne związane z IPPC
" Utylizacja i wykorzystanie odpadów
Najlepsza dostępna technika
Polskie dokumenty referencyjne BAT
Unijne dokumenty referencyjne nie są dokumentami
wiążącymi dla polskich organów wydających
pozwolenia zintegrowane.
Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie
minimalnych wymagań wynikających z najlepszej
dostępnej techniki.
Tłumaczenia unijnych dokumentów referencyjnych
Najlepsza dostępna technika
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki
1. Czy technologia zastosowana w danej instalacji nie jest
zakazana przez odnośne dokumenty referencyjne?
2. Jeżeli dokumenty referencyjne sugerują konieczność
docelowego wyeliminowania danej technologii, ale
określają sytuacje, kiedy jej wykorzystanie jest dozwolone,
to jakie warunki muszą być w takiej sytuacji spełnione i czy
dana instalacja spełnia te kryteria?
3. Jeżeli stosowana technologia odpowiada wymaganiom
NDT, to czy wniosek zawiera odniesienie się do wszystkich
granicznych wielkości emisji lub innych równoważnych
parametrów wskazanych w dokumentach referencyjnych?
Najlepsza dostępna technika
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki
4. Czy prowadzący instalację rozważył możliwość zastąpienia
stosowanych surowców i materiałów ich substytutami, mniej
groz
niejszymi dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi?
5. Czy prowadzący instalacje rozumie i stosuje w praktyce
zasadę trzech priorytetów  zapobieganie  ograniczanie 
minimalizowanie i unieszkodliwianie  i jak to przedstawił we
wniosku?
6. Czy proponowane/stosowane przez wnioskodawcę metody
ograniczania oddziaływań na środowisko nie powodują
nadmiernego obciążenia jednego komponentu środowiska, w
celu ochrony drugiego? (czy dokonano zbilansowania
wszystkich emisji i wskazania tych, które powstają w wyniku
zastosowania odpowiednich metod ochrony środowiska?)
Najlepsza dostępna technika
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki
7. Czy standardy jakości środowiska w zakresie
odpowiadającym charakterystyce emisji nie są naruszone
poza terenem, do którego prowadzący ma tytuł prawny i w
jaki sposób można to zweryfikować?
8. Czy gospodarka energetyczna prowadzona na obiekcie jest
racjonalna, a w szczególności, czy nakłady energetyczne na
ograniczenie emisji do środowiska nie powodują efektu
przekraczającego uzyskane efekty wzrosty emisji w innym
miejscu?
9. Czy ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej zostało
przeanalizowane i sprowadzone do racjonalnego minimum?
Jakie środki w tym celu zastosowano?
Najlepsza dostępna technika
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki
10. Czy i w jaki sposób wnioskujący jest w stanie
sprawować kontrolę nad pracą instalacji w warunkach
odbiegających od normalnych?
11. Czy wnioskujący ma koncepcję i odpowiednie środki
finansowe i techniczne dla likwidacji instalacji po
zakończeniu jej eksploatacji?
Określenie, co uznaje się za BAT dla konkretnej
branży nie jest tożsame z ustaleniem wymagań BAT dla
konkretnego obiektu.
Najlepsza dostępna technika
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki
Ustalenie konkretnych warunków emisyjnych i eksploatacyjnych
w pozwoleniu zintegrowanym powinno być każdorazowo
wynikiem procesu oceny, w której bierze się pod uwagę wiele
czynników:
" Koszty ewentualnej modernizacji lub wdrożenia usprawnień
technologii,
" Sytuację ekonomiczną zakładu,
" Lokalne warunki środowiska,
" Porównanie z innymi zakładami danej branży,
" Odniesienie do warunków referencyjnych itp..
Wspólnotowe prawo ochrony środowiska
Rozwój historyczny
" Początkowo:
 brak przepisów o ochronie środowiska w Traktatach
 regulacje dotyczące ochrony środowiska - oparte na innych
postanowieniach TWE - głównie dotyczących wspólnego rynku (art. 94
TWE (dawny art. 100))
" Jednolity Akt Europejski z 1986 r. - wprowadzenie do TWE tytułu
 Środowisko (dawne art. 130r - 130t) - wyrażającego zasady:
prewencji, zanieczyszczający płaci, rektyfikacji u z
ródła, a także
wysokiego poziomu ochrony
" Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) z 1992 r. -
nowelizacja tytułu  Środowisko , wprowadzenie zasady przezorności
" Traktat Amsterdamski z 1999 r. - wprowadził zasadę integracji
polityk ochrony środowiska z politykami sektorowymi (art. 6 TWE)
y
ródła wspólnotowego prawa
ochrony środowiska
" Acquis communautaire - dorobek prawny Wspólnoty
Europejskiej:
- prawo pisane (traktaty oraz prawo tworzone przez organy
Unii)
- prawo niepisane (wytworzone w sposób zwyczajowy ogólne
zasady i prawa podstawowe)
- wyroki ETS
- umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnotę i
państwa członkowskie z państwami nieczłonkowskimi
- polityki wspólnotowe
" Podział z
ródeł prawa:
- pierwotne
- wtórne (pochodne)
Prawo pierwotne
" Traktaty założycielskie wraz z protokołami i
załącznikami,
" Traktaty o przystąpieniu nowych członków
(traktaty akcesyjne),
" Niektóre uchwały Rady (zmieniające liczbę
członków Komisji Europejskiej, liczbę sędziów w
Trybunale Sprawiedliwości, czy uchwała o
ustanowieniu Sądu Pierwszej Instancji).
" Do prawa pierwotnego zalicza się też tzw.
ogólne zasady prawa UE.
Prawo wtórne
" Akty wiążące:
 rozporządzenia
 dyrektywy
 decyzje
" Akty niewiążące:
 zalecenia
 opinie
" Umowy międzynarodowe, których stroną jest WE i
państwa członkowskie (choć czasem uważane też za
swoiste z
ródło prawa)
Zasady ogólne wspólnotowego
prawa ochrony środowiska
" Zasada integracji polityki ochrony środowiska z
politykami sektorowymi (art. 6 TWE)
" Zasada prewencji (art. 174 ust. 2)
" Zasada przezorności (art. 174 ust. 2)
" Zasada zanieczyszczający płaci (art. 174 ust. 2)
" Zasada wysokiego poziomu ochrony (art. 174 ust. 2 i art.
95 ust. 3)
" Zasada rektyfikacji (usuwania szkód) u z
ródła (art. 174
ust. 2)
" Zasada kompleksowej ochrony (nie wyrażona wprost w
TWE; wyprowadza się ją z przyjętych w nim zasad)
Acquis środowiskowe
" Traktaty
" Około 200 dyrektyw i rozporządzeń
" 9 działów
" Rola przepisów horyzontalnych
" Różne instrumenty
Instytucje UE zaangażowanie w
ochronęśrodowiska
" Rada Europejska
" Rada Unii Europejskiej (Rada)
" Parlament Europejski
" Komisja Europejska (gł. Dyrekcja Środowisko)
" Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) i
Sąd Pierwszej Instancji
" Europejska Agencja Ochrony Środowiska (EEA)
" Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa
Żywności (EFSA)
" Europejskie Biuro do spraw Chemikaliów (ECB)