1
System Polityczny RP (INP)
Prof. dr hab. Stanisław Gebethner
Punkt I
System polityczny  ogół organów paostwowych, partii politycznych oraz organizacji i
grup społecznych  formalnych i nieformalnych  uczestniczących w działaniach politycznych
w ramach danego paostwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne
stosunki między nimi
w ujęciu instytucjonalnym  całokształt instytucji politycznych oraz relacji zachodzących
między nimi, a także zasad działania systemów normatywnych, na podstawie których one
działają
w ujęciu funkcjonalnym  proces polityczny dokonujący się w ramach poszczególnych
wspólnot, takich jak paostwo, związki zawodowe, zrzeszenia pracodawców itp.
Ustrój polityczny  ogólna nazwa dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej,
zespół zasad dotyczący władzy publicznej w paostwie a także metod jej wykonywania
Ustrój paostwowy  całokształt zasad prawnych określających organizację i sposób
funkcjonowania centralnych organów władzy, stosunek organów centralnych do terenowych
oraz strukturę prawno-organizacyjną paostwa
Ustrój konstytucyjny  zbiór celów, zasad i wartości oraz sposób działania organów
paostwowych zawarty w konstytucji
w ujęciu statycznym  przepisy prawne zawarte w konstytucji
w ujęciu dynamicznym  całokształt sytuacji wynikających ze stosowania konstytucji,
sposób jej interpretowania i wykonywania jej postanowieo, orzecznictwo konstytucyjne i
zwyczaje
Prawo konstytucyjne  zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady
funkcjonowania paostwa, treśd i sposoby zagwarantowania praw obywatelskich, sposób
tworzenia prawa wraz z jego hierarchią oraz wzajemne relacje pomiędzy organami władzy
paostwowej
Praktyka konstytucyjna  stosowanie konstytucji w praktyce, sposób rozumienia i
wykonywania jej zapisów
Precedens a zwyczaj konstytucyjny  zwyczaj konstytucyjny to norma prawna,
odnosząca się do funkcjonowania paostwa, która nie jest nigdzie zapisana, trwa dzięki sile
tradycji i szacunkowi dla niej  przykładem zwyczaju (chod nie dosłownie konstytucyjnego,
bo Wielka Brytania nie posiada konstytucji) jest nie wchodzenie monarchy brytyjskiego do
parlamentu  od czasu, gdy ostatni monarcha wszedł (Karol I) i został potem skazany na
ścięcie, utarł się zwyczaj nie wchodzenia monarchy do parlamentu (nie jest to oczywiście
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
2
nigdzie zapisane, ale dla Brytyjczyków ma to rangę konstytucyjną). Z precedensem mamy zaś
do czynienia wtedy, gdy pewien spór prawny dotyczy materii nie regulowanej przez prawo 
wyrok sądowy staje się w tym momencie obowiązującym prawem. Tak było np. w historii
USA, gdy w pierwszych latach prezydent wielokrotnie procesował się z Kongresem o
kompetencje  w wyniku orzecznictwa Sądu Najwyższego kompetencje będące przedmiotem
sporu najczęściej były przypisywane prezydentowi i stawały się jego wyłącznymi atrybutami.
Znaczenie polityczne, prawne i historyczne nadawania kolejnych numeracji RP:
(Uwaga! To są kwestie dyskusyjne, jeśli chodzi o konkretne daty! Trzeba umied swój
wybór uargumentowad, szczególnie przy dacie kooczącej II RP i zaczynającej PRL)
I Rzeczypospolita  trudno stwierdzid dokładnie, kiedy się zaczęła, z pewnością jest to
przełom XV i XVI wieku, gdy kształtowały się mechanizmy działania systemu politycznego
demokracji szlacheckiej. I Rzeczpospolita trwała do 1795 roku, kiedy to została ostatecznie
wymazana z mapy Europy przez Paostwa zaborcze, a wraz z nią charakterystyczny dla niej
system polityczno-społeczny.
II Rzeczypospolita  od odzyskania niepodległości po I wojnie światowej do 1939 roku
(upadek paostwa), lub daty, którą uznamy za początek PRL (1944, 1947 lub 1952). Kryterium
jest tutaj sprawa politycznej niezależności odzyskanej w 1918 roku  zależy którą datę
uznamy za koniec tej niezależności i początek PRL
III Rzeczypospolita  wraz z upadkiem komunizmu i przywróceniem systemu
demokratycznego, można liczyd od 1989 (Okrągły Stół, wybory czerwcowe), 1990 (wybór
Wałęsy) lub 1991 (pierwsze całkowicie wolne wybory). Sprawa jest otwarta i dyskusyjna,
warto pamiętad, że to nie same zmiany konstytucji decydują o numeracji, ale ogół spraw
polityczno-historycznych.
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
3
Punkt II
Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej z 22 listopada 1918 roku
dekret podpisany przez Józefa Piłsudskiego i Jędrzeja Moraczewskiego
wskazywał Józefa Piłsudskiego jako Tymczasowego Naczelnika Paostwa, który do
momentu zebrania Sejmu Ustawodawczego stanowił najwyższą władzę paostwową
Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 roku
wydana w formie uchwały O powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania
urzędu Naczelnika Paostwa
akt imienny  personalne określenie sprawującego władzę
jednolitośd władzy paostwowej  najwyższa władza Sejmu, który administrowanie
paostwem przekazuje Naczelnikowi do czasu przygotowania Konstytucji
Ustrój polityczny
przewodnia rola Sejmu, który miał pełnię praw ustawodawczych
polityczna odpowiedzialnośd przed Sejmem Naczelnika, ministrów i całego rządu
akty prawne Naczelnika wymagały kontrasygnaty Prezydenta Ministrów (czyli premiera)
Rada Obrony Paostwa
powołana specjalną ustawą 1 lipca 1920 roku w obliczu pogarszającej się sytuacji na
froncie wojny polsko-radzieckiej
skład: Naczelnik Paostwa jako przewodniczący, Marszałek Sejmu, 10 posłów
wyznaczonych przez Sejm, Prezydent Ministrów, 3 członków Rządu, 3 przedstawicieli
wojskowości mianowanych przez Naczelnego Wodza
wydawanie rozporządzeo i zarządzeo oraz decydowanie o wszystkich sprawach
związanych z prowadzeniem i zakooczeniem wojny
Konstytucja z 17 marca 1921 roku
pierwsza w odrodzonej Polsce konstytucja nie narzucona z zewnątrz, uchwalona przez
Sejm Ustawodawczy
republikaoski charakter, zasada zwierzchnictwa Narodu, trójpodziału władzy i jednolitości
paostwa (autonomia Śląska), gwarancja wolności i swobód, model paostwa liberalno-
demokratycznego, wolnośd wyznania z naczelną pozycją Kościoła Rzymskokatolickiego
(sic!)
legislatywa
o Sejm
ż� niższa izba parlamentu, wybierana w wyborach powszechnych, równych,
tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych, czynne prawo wyborcze od 21
(w tym kobiety), bierne od 25 lat
ż� 5-letnia kadencja, 444 posłów, mandat wolny, szeroki immunitet
parlamentarny
ż� dominująca rola parlamentu do czasu noweli sierpniowej (VIII 1926 roku)
ż� pełnia władzy ustawodawczej
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
4
ż� powoływanie rządu, wotum nieufności i interpelacje, opróżnianie urzędu
Prezydenta, stawianie w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu,
zatwierdzanie i uchylanie stanów wyjątkowych
ż� rozwiązanie Sejmu
2/3 posłów lub Prezydent za zgodą 3/5 senatorów
po noweli sierpniowej  Prezydent na umotywowaną prośbę Rady
Ministrów, tylko raz z tego samego powodu
o Senat
ż� wyższa izba parlamentu, wybierana w wyborach powszechnych, równych,
tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych, czynne prawo wyborcze od 30,
bierne od 40 lat
ż� kadencja równa kadencji Sejmu, 111 senatorów, mandat wolny, szeroki
immunitet parlamentarny
ż� brak inicjatywy ustawodawczej, wyłącznie korygowanie prac Sejmu
o Zgromadzenie Narodowe
ż� wybór Prezydenta
egzekutywa
o Prezydent
ż� wybierany przez Zgromadzenie Narodowe
ż� powoływał i odwoływał Radę Ministrów, mianował Prezesa Rady
Ministrów po konsultacji z większością sejmową, nie był odpowiedzialny
parlamentarnie
ż� brak inicjatywy ustawodawczej i prawa weta
ż� zwierzchnośd nad armią, obsadzanie wyższych urzędów cywilnych i
wojskowych
ż� nowela sierpniowa wprowadzała możliwośd wydawania rozporządzeo z
mocą ustawy, które nie mogły jednak dotyczyd zastrzeżonego katalogu
oraz traciły moc w przypadku nie przedłożenia ich Sejmowi w ciągu 14 dni
bądz
uchylenia przez Sejm
o rząd
ż� kierował polityką wewnętrzną i zewnętrzną paostwa
ż� prawo inicjatywy ustawodawczej, wykonywanie ustaw
ż� projektowanie budżetu  nowela sierpniowa stanowiła, że jeśli Sejm i
Senat nie zajmą stanowiska wobec rządowego projektu, to staje się on
automatycznie budżetem
ż� odpowiedzialnośd polityczna przed Sejmem  nowela sierpniowa sprawiła,
że wniosku o wotum nieufności nie wolno było rozpatrywad na
posiedzeniu, kiedy je zgłoszono
judykatywa
o niezależnośd sądów, niezawisłośd sędziów, immunitet sędziowski
o struktura sądów powszechnych: grodzkie, apelacyjne, Sąd Najwyższy
o sądy szczególne: wojskowe i pracy
o Trybunał Stanu: sędziowie powoływani przez Sejm (8) i Senat (4), obradował pod
przewodnictwem I Prezesa Sądu Najwyższego
o Najwyższy Trybunał Administracyjny, Trybunał Kompetencyjny
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
5
Konstytucja z 23 kwietnia 1935 roku
sankcjonowała prawnie faktyczne rządy autorytarne w Polsce
zasada solidaryzmu, prymat paostwa nad jednostką, podporządkowanie interesów
jednostki interesom paostwa
zwierzchnictwo Prezydenta RP nad rządem, Sejmem, Senatem, Siłami Zbrojnymi, Sądami
i Kontrolą Paostwową
egzekutywa
o Prezydent
ż� żadnej odpowiedzialności, tylko przed Bogiem i Historią, zwierzchnictwo
nad wszystkimi organami paostwa
ż� akty Prezydenta wymagały kontrasygnaty, oprócz tzw. prerogatyw:
wyznaczanie kandydatury swojego następcy i następcy na czas
wojny
mianowanie i odwoływanie premiera, I Prezesa Sądu Najwyższego,
Prezesa NIK
powoływanie sędziów Trybunału Stanu i 1/3 składu Senatu
rozwiązywanie Sejmu przed upływem kadencji
ż� prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy między sesjami Sejmu
ż� wyłącznośd wydawania dekretów z mocą ustawy w sprawach wojska i
administracji
ż� wybór
kandydata wybierało Zgromadzenie Elektorów (80 osób, wybrani
przez Sejm i Senat + najważniejsze osoby w paostwie), jeśli ich
kandydat nie podobał się ustępującemu Prezydentowi, to mógł on
wskazad własnego kandydata
wyboru pomiędzy dwoma wskazanymi kandydatami dokonywało
społeczeostwo w wyborach powszechnych
o rząd
ż� wykonawca woli politycznej Prezydenta
ż� odpowiedzialnośd przed Prezydentem, parlamentem i Trybunałem Stanu
(oskarżenie kierował Prezydent)
legislatywa
o pomniejszenie roli parlamentu, przesunięcie przewagi z Sejmu na Senat
o ograniczenie immunitetu parlamentarnego
o Sejm
ż� 208 posłów, czynne prawo wyborcze od 24 lat, bierne od 30
ż� poprawki Senatu mógł odrzucid większością 3/5 głosów, inaczej
przechodziły
o Senat
ż� 96 senatorów, czynne i bierne prawo wyborcze tylko dla ludzi
wyznaczonych przez Prezydenta ze względu na zasługi, wykształcenie i
zaufanie społeczne
ż� 1/3 składu powoływał Prezydent
judykatywa
o struktura sądownictwa nie uległa zmianie
o zrezygnowano z niezależności, pozostawiono niezawisłośd
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
6
Mała konstytucja z 19 lutego 1947 roku
z woli PPR funkcję promoskiewskiego parlamentu podziemnego pełniła Krajowa Rada
Narodowa, do której w 1945 roku przyłączyli się przedstawiciele dawnego rządu
emigracyjnego ze Stanisławem Mikołajczykiem na czele  funkcje rządu pełniły kolejno
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Rząd Tymczasowy i Tymczasowy Rząd Jedności
Narodowej
działalnośd KRN i TRJN ustała po wyborach do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947
roku
19 lutego 1947 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił Ustawę konstytucyjną o ustroju i
zakresie działao najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, która miała regulowad
sytuację polityczną w Polsce do czasu uchwalenia konstytucji
założenia
o podstawowe założenia Konstytucji z 1921 roku  jednolity charakter paostwa,
republikaoski charakter, trójpodział władzy
o zasady Manifestu PKWN z 1944 roku
o zasady ustawy o radach narodowych  ograniczenie samorządu terytorialnego
poprzez wprowadzenie zhierarchizowanego i zcentralizowanego systemu rad
narodowych
o reformy społeczne i ustrojowe potwierdzone w referendum w 1946 roku
legislatywa
o jednoizbowy Sejm, liczący 444 posłów, wybierany na 5-letnia kadencję
o ustawodawstwo, kontrola działalności rządu, ustalanie zasadniczych kierunków
działalności paostwa
o możliwośd ograniczenia swoich kompetencji poprzez nadanie rządowi specjalnych
pełnomocnictw do wydawania dekretów z mocą ustawy
egzekutywa
o Prezydent
ż� przewodniczenie Radzie Paostwa i Radzie Gabinetowej
ż� kompetencje zbliżone do postanowieo Konstytucji z 1921 roku
o Rada Paostwa
ż� skład: Prezydent, Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie, Prezes NIK oraz
ewentualnie inni członkowie powołani przez Sejm + Naczelny Dowódca w
czasie wojny
ż� zwierzchni nadzór nad radami narodowymi
ż� zatwierdzanie rządowych dekretów z mocą ustawy
ż� wyrażanie zgody na budżet, pobór rekruta i narodowy plan gospodarczy,
jeśli Sejm nie rozpatrzył sprawy w ciągu 3 miesięcy od zgłoszenia projektu
o rząd
ż� identycznie jak w Konstytucji 1921 roku, wprowadzono tylko Radę
Gabinetową
judykatywa
o niezawisłośd + zasady powoływania (przez Sejm) i zlecania działania (Rada
Paostwa) NIK
Konstytucja z 22 lipca 1952 roku
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
7
wzorowana na radzieckiej z 1936 roku  mnóstwo frazesów, wieloznacznośd, możliwośd
swobodnej interpretacji
podstawowe zasady:
o sojusz robotniczo-chłopski podstawą władzy ludowej
o zwierzchnośd ludu pracującego miast i wsi
o gospodarka planowa oparta na społecznej własności środków produkcji
o klasowy charakter paostwa
o nowelizacja z 1976 roku:
ż� zastąpienie demokracji ludowej paostwem socjalistycznym
ż� wpisanie kierowniczej roli PZPR i przyjaz
ni z ZSRR i innymi paostwami
socjalistycznymi
legislatywa
o Sejm
ż� 460 posłów, 4-letnia kadencja
ż� uprawnienia ustawodawcze i kontrolne, prawo powoływania rządu i
uchwalania narodowych planów gospodarczych
ż� mandat imperatywny, ale nie wydano do niego aktów wykonawczych
egzekutywa
o Rada Paostwa
ż� skład: przewodniczący, 4 zastępców, sekretarz oraz 9 (od 1961 roku  11)
członków
ż� prawo inicjatywy ustawodawczej, wydawanie dekretów z mocą ustawy
między sesjami Sejmu, zatwierdzanych na najbliższej sesji, zarządzanie
wyborów, zwoływanie Sejmu, wszystkie kompetencje dawnej głowy
paostwa, powoływanie sędziów Sądu Najwyższego i Prokuratora
Generalnego, zwierzchni nadzór nad radami narodowymi
o rząd
ż� powoływany przez Sejm
ż� odpowiedzialny przed Sejmem w czasie sesji, a między sesjami przed Radą
Paostwa
o rady narodowe
ż� lokalne organy przedstawicielskie, wybierane na 3 lata (od 1963 roku  na
4 lata) przez mieszkaoców
ż� funkcje wykonawcze pełnili wojewodowie, prezydenci miast lub naczelnicy
miast, naczelnicy powiatów, naczelnicy gmin, naczelnicy dzielnic
judykatywa
o połączenie przepisów o sądach i prokuraturze w jednym rozdziale Konstytucji
o niezawisłośd sędziów
o nadzór nad działalnością sądów sprawował Sąd Najwyższy
o wprowadzenie w 1982 roku instytucji Trybunału Stanu (wybierany przez Sejm
spoza swego grona na okres kadencji Sejmu) oraz Trybunału Konstytucyjnego
(zaczął działad na mocy ustawy z 1985 roku, określał zgodnośd aktów prawnych z
konstytucją, jego orzeczenia mogły byd uchylane przez Sejm)
Postanowienia porozumieo  Okrągłego stołu
wprowadzenie pluralizmu związkowego i politycznego
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
8
zagwarantowanie wolności słowa
przeprowadzenie demokratycznych wyborów do przywróconego Senatu i kontraktowych
wyborów do Sejmu (35% do zdobycia dla Solidarności, 65% dla władzy, w tym 5% dla
planktonu katolickiego)
reforma sądownictwa i samorządu
wprowadzenie trójpodziału władzy
zapewnienie równości form własności i wprowadzenie wolnego rynku
powołanie instytucji Prezydenta
Nowela kwietniowa z 7 kwietnia 1989 roku
utworzenie urzędu Prezydenta PRL i drugiej izby parlamentu  Senatu
o Prezydent
ż� 6-letnia kadencja, wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, kandydatów
może zgłosid ź delegatów do Zgromadzenia Narodowego
ż� może przyjąd, odrzucid lub skierowad do Trybunału Konstytucyjnego
ustawę
ż� odrzucenie prezydenckiego weta przez Sejm możliwe większością 2/3 przy
połowie ustawowej liczby posłów
ż� możliwośd rozwiązania Sejmu
brak budżetu
brak planu narodowo-społecznego przez 3 miesiące
wystosowanie do Prezydenta uchwały niemożliwej do spełnienia
ż� zarządza wybory, wyznacza premiera, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych
o Senat
ż� ma kompetencje ustawodawcze i jest częścią Zgromadzenia Narodowego
koniec kadencji ówczesnego Sejmu w dniu 3 czerwca 1989 roku
Nowela grudniowa z dnia 29 grudnia 1989 roku
wprowadzenie nazwy Rzeczypospolita Polska zamiast Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej,
zmiana godła
wykreślenie zapisów o przewodniej roli partii, przyjaz
ni z ZSRR oraz socjalistycznej
gospodarce
wpisanie zasad paostwa prawa, sprawiedliwości społecznej i zwierzchności Narodu
swoboda działalności partii politycznych
Nowela wrześniowa z dnia 27 września 1990 roku
wprowadzenie wolnych i powszechnych wyborów prezydenckich
Mała Konstytucja z 17 paz
dziernika 1992 roku
w formie Ustawy Konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą
i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, uchwalona
wraz z ustawą o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP
pozostawienie fragmentów Konstytucji PRL z nowelizacjami  rozdział 1, rozdział 4 (NIK),
rozdział 7 (wypoczynek), rozdział 8 (prawo wyborcze), rozdział 9 (godło), rozdział 10
(zmiana konstytucji)
wprowadzenie zasady trójpodziału władzy  niejasny podział kompetencji
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
9
przywrócenie instytucji referendum
legislatywa:
o Sejm
ż� 5-letnia kadencja, 460 posłów
ż� kontrola nad rządem, inicjatywa ustawodawcza
ż� wybory równe, tajne, powszechne, bezpośrednie, proporcjonalne
ż� możliwośd samorozwiązania za pomocą uchwały podjętej 2/3 liczby
posłów
ż� niepołączalnośd mandatu posła i senatora z szeregiem funkcji publicznych
o Senat
ż� kadencja równa kadencji Sejmu, 100 senatorów
ż� wybory równe, tajne, powszechne, bezpośrednie
ż� 30 dni na składanie poprawek do sejmowych projektów
egzekutywa
o Prezydent
ż� wybierany w wyborach powszechnych, maksymalnie na dwie 5-letnie
kadencje, bierne prawo wyborcze dla obywateli urodzonych w Polsce,
starszych niż 35 lat, wybory zarządza Marszałek Sejmu
ż� możliwośd wygłaszania orędzi do Sejmu i Senatu (bez debaty)
ż� prawo weta ustawodawczego  mogło byd odrzucone 2/3 głosów  oraz
skierowania ustawy do Trybunału Konstytucyjnego
ż� prawo rozwiązania Sejmu
jeśli Sejm nie potrafił skonstruowad rządu
jeśli Sejm udzielił rządowi zwykłego votum nieufności
jeśli nie uchwalił ustawy budżetowej
ż� powoływanie rządu i ministrów
ż� możliwośd powołania rządu na 6 miesięcy, jeśli nie potrafi zrobid tego
Sejm  jeśli rząd nie uzyska votum zaufania w ciągu 6 miesięcy, prezydent
rozwiązuje Sejm
ż� zarządzanie referendum, za zgodą Senatu
ż� wpływ na powoływanie ministrów spraw zagranicznych, obrony
narodowej i spraw wewnętrznych
ż� osoba zastępująca Prezydenta nie mogła rozwiązad Sejmu
ż� mógł zostad postawiony w stan oskarżenia przez ź członków
Zgromadzenia Narodowego i skazany przez 2/3 członków Zgromadzenia
Narodowego
o rząd
ż� powoływany przez Prezydenta na wniosek Sejmu
1 krok  powołuje Prezydent 14 dni od wyborów  bezwzględna
większośd głosów
2 krok  powołuje Sejm po 21 dniach  bezwzględna większośd
głosów
3 krok  powołuje Prezydent  zwykła większośd głosów
4 krok  powołuje Sejm  zwykła większośd głosów
5 krok  wariant prezydencki (6 miesięcy)
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
10
ż� możliwośd wydawania rozporządzeo z mocą ustawy, ale nie w odniesieniu
do niektórych kwestii i za zgodą Prezydenta
ż� jeśli nie udało się udzielid votum nieufności, to następny wniosek można
było składad dopiero po 3 miesiącach z inicjatywy 115 posłów
ż� konstytucyjna odpowiedzialnośd premiera i ministrów przed Trybunałem
Stanu
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
11
Punkt III
Konstytucja
akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego paostwa
akt określający podstawowe zasady ustroju paostwa i jego organów
akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze
Konstytucja ma charakter normatywny  składa się z norm i służy tworzeniu nowych
norm
Szczególna nazwa   Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
konstytucja od łac. constituire  tworzyd, stanowid
2 kwietnia 1997 roku to data uchwalenia Konstytucji przez Zgromadzenie Narodowe
konstytucja jest najwyższym aktem prawa stanowionego w Polsce
Szczególna treśd
określa ogólne zasady ustroju paostwowego
określa ustrój naczelnych organów paostwa
określa podstawowe prawa i wolności oraz obowiązki jednostek
jest wyrazem zasad i wartości uznawanych za narodowe  preambuła
Szczególna moc prawna
najwyższy akt prawa stanowionego
inne akty nie mogą byd z nim sprzeczne
jej zakres normowania jest pierwotny i niczym nieograniczony
wszystkie inne akty prawne muszą mied treśd umożliwiającą jak najszersze wypełnienie
postanowieo konstytucyjnych
jest aktem powszechnie obowiązującym, wiążącym wszystkie organy władzy publicznej i
wszystkich obywateli
Szczególny tryb uchwalania i zmiany
przeniesienie kompetencji (art. 90)  związane z integracją europejską, przeniesienie
kompetencji paostwa na organ ponadnarodowy
o musi się obywad na podstawie umowy międzynarodowej
o uchwałę w sprawie wyboru trybu ratyfikacji podejmuje Sejm bezwzględną
większością głosów w obecności przynajmniej � ustawowej liczby posłów
o ustawa o ratyfikacji musi byd uchwalona większością 2/3 głosów w Sejmie przez
minimum � ustawowej liczby posłów i większością 2/3 głosów w Senacie przez
minimum � ustawowej liczby senatorów
o można zarządzid referendum ogólnokrajowe
zmiana konstytucji
o inicjatywa przysługuje co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów (92), Senat lub
Prezydent RP
o uchwalenie jednakowobrzmiących ustaw przez Sejm i Senat nie póz
niej niż 60 dni
po Sejmie
ż� pierwsze czytanie nie wcześniej niż 30 dni od złożenia projektu
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
12
ż� decyzja w Sejmie większością 2/3 przy � ustawowej liczby posłów
ż� decyzja w Senacie bezwzględną większością głosów przy � ustawowej
liczby senatorów
ż� zmiana rozdziałów I, II lub XII nie wcześniej niż 60 dni po pierwszym
czytaniu
ż� jeśli zmieniane są rozdziały I, II lub XII, grupa co najmniej 1/5 ustawowej
liczby posłów (92), Senat lub Prezydent RP mogą zażądad przeprowadzenia
referendum
ż� po uchwaleniu Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni (nie ma prawa
weta)
o nie można zmienid Konstytucji w przypadku stanu wojennego lub wyjątkowego
Specyficzne cechy Konstytucji post-autorytarnej:
tendencje do rozwlekłości  próba uregulowania wszelkich możliwych kwestii, żeby nie
zaistniało ryzyko przejęcia przez kogoś pełni władzy
wymienienie w Preambule grzechów przeszłości, wskazanie winnych cierpieo kraju
odwołanie do Boga
zakaz działalności antydemokratycznej, terrorystycznej oraz działalności partii
odwołujących się do nazizmu i komunizmu
Konstytucja w świetle orzecznictwa Trybunału konstytucyjnego i praktyki politycznej
musi byd stosowana przez organy władzy publicznej i inne podmioty, które są adresatami
zawartych w niej norm
stosowanie Konstytucji oznacza nie tylko przestrzeganie jej norm, ale także powoływanie
podstawy konstytucyjnej do bezpośredniego uzasadnienia działao i rozstrzygnięd
sądowe rozstrzyganie Konstytucji
o stosowanie normy konstytucyjnej jako samoistnej podstawy rozstrzygnięcia
(niemożliwe w odniesieniu do Preambuły)
o współstosowanie normy konstytucyjnej i postanowieo ustawowych regulujących
daną kwestię
o stwierdzenie konfliktu między normą konstytucyjną a przepisem prawnym
przestrzeganie Konstytucji jest obowiązkiem władzy publicznej i każdego innego
podmiotu, które w razie niestosowania narażają się na konsekwencje odpowiedzialności
konstytucyjnej
relacja Konstytucji z innymi z
ródłami prawa konstytucyjnego
o ustawy konstytucyjne  mają moc równą konstytucji, mogą ingerowad w jej treśd,
zmieniad ja, uzupełniad lub zawieszad, ale regulują tylko określone zagadnienia, a
nie całośd spraw
o normy prawa konstytucyjnego  występują w innych aktach prawnych, najczęściej
w ustawa, uszczegóławiane i interpretowane są przez Trybunał Konstytucyjny
o zwyczaj konstytucyjny  ustabilizowana praktyka w danej sytuacji, rodząca
domniemanie, że w przyszłości będzie się tak samo postępowad
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
13
Punkt IV
Solidaryzm (sprawiedliwośd społeczna)  wszyscy obywatele powinni byd traktowani
jednakowo z punktu widzenia prawa i powinni mied równe możliwości rozwoju
Zwierzchnośd Narodu  Naród, rozumiany jako wspólnota polityczna wszystkich Polaków
mieszkających w kraju i za granicą, jest bezpośrednim zwierzchnikiem władzy, którą
sprawuje:
bezpośrednio
o inicjatywa obywatelska
o referendum
pośrednio
o poprzez reprezentantów w Sejmie i Senacie
o poprzez wybór Prezydenta
Demokratyczne paostwo prawa  paostwo rządzone jest przez prawo, w którym istnieje
nieskrępowana możliwośd wpływania narodu (suwerena) na kształt i skład władzy oraz
istnieją rzeczywiste formy odpowiedzialności tych władz przed suwerenem
wolne wybory
istnienie parlamentu
podział władz
zasada legalizmu
niezawisłośd sądów i niezależnośd sędziów
konstytucjonalizm
prawo każdego obywatela do sprawiedliwego sądu
gwarancje praw i wolności obywatelskich
gwarancje wolności i niezależności środków masowego przekazu
zasada lex retro non agit
Trójpodział władz  podział władzy na ustawodawczą (Sejm i Senat), wykonawczą
(Prezydent) i sądowniczą (sądy i trybunały), mechanizmy powściągów i równowagi:
między Sejmem i Senatem a Prezydentem:
o możliwośd postawienia Prezydenta w stan oskarżenia
o możliwośd skrócenia kadencji Sejmu przez Prezydenta
między Sejmem i Senatem a judykatywą:
o zatwierdzanie ważności wyborów do Sejmu i Senatu przez Sąd Najwyższy
o kontrola konstytucyjności ustaw
o wybór członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu
między Sejmem i Senatem a rządem
o odpowiedzialnośd rządu przed parlamentem
między rządem a Prezydentem
o wymóg kontrasygnaty dla aktów Prezydenta
o powoływanie rządu przez Prezydenta
między judykatywą a Prezydentem
o zatwierdzanie ważności wyboru Prezydenta przez Sąd Najwyższy
o wybór członków Sądu Najwyższego przez Prezydenta
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
14
Unitaryzm (jednolitośd)  podział paostwa na mniejsze jednostki ma charakter wyłącznie
administracyjny i nie daje jednostkom możliwości posiadania własnego systemu prawa,
rządów i parlamentów oraz innych cech paostwa
Pomocniczośd (subsydiarnośd)  głównym zadaniem władzy jest zaspokajanie potrzeb
jednostek i całego społeczeostwa  rolą paostwa jest wyłącznie pomoc mająca za zadanie
realizację celów jednostek i społeczności
Pluralizm (społeczeostwo obywatelskie)
przepisy gwarantujące swobodę tworzenia i działalności partii politycznych i innych
organizacji, o ile nie odwołują się one do nazizmu, komunizmu i nienawiści rasowej
o sprawowanie władzy publicznej
o dążenie do władzy demokratycznymi metodami
usankcjonowanie różnorodności światopoglądowej i ideologicznej  nie może istnied
żadna przewodnia i bezwzględnie wiążąca wszystkich uczestników życia publicznego
ideologia paostwowa
o wolnośd zrzeszania się
o wolnośd mediów
Społeczna gospodarka rynkowa
za jej twórcę uważa się kanclerza RFN i ministra gospodarki w rządzie Konrada
Adenauera  Ludwiga Erharda
wolnośd działalności gospodarczej
własnośd prywatna wartością naczelną
nadanie szczególnej rangi celom społecznym gospodarki rynkowej - solidarnośd, dialog,
współpraca partnerów społecznych
subsydiarnośd  wolny rynek wraz z ochroną socjalną
Formy demokracji bezpośredniej
inicjatywa obywatelska (art. 118 Konstytucji)
o komitet inicjatywny 15 osób
o 1000 podpisów
o zgłoszenie projektu do Marszałka Sejmu
o ogłoszenie projektu
o 3 miesiące na zebranie 99 000 podpisów
o weryfikacja podpisów przez PKW
o zgłoszenie pod obrady w ciągu 3 miesięcy lub, jeśli projekt jest wznawiany, w
ciągu 6 miesięcy
referendum ogólnokrajowe (art. 125 Konstytucji)
o zarządza Sejm bezwzględną większością głosów lub Prezydent za zgodą Senatu w
sprawach istotnych dla paostwa lub przekazania kompetencji na organ
ponadnarodowy
o wynik jest wiążący, jeśli wez
mie udział połowa zdolnych do głosowania
o ważnośd referendum stwierdza Sąd Najwyższy
o referendum odbywa się jednego dnia w godz. 6-22 lub w dwa dni w godz. 6-20
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
15
o strony referendalne, zatwierdzone przez PKW, same finansują wydatki  mogą
nimi byd
ż� partia polityczna
ż� klub poselski
ż� stowarzyszenie lub inna organizacja
ż� fundacja
ż� pełnomocnik
o prawo inicjatywy referendalnej przysługuje Radzie Ministrów, Sejmowi, Senatowi
lub grupie 500 000 obywateli
o referendum nie może decydowad o sprawach finansowych, obronności i amnestii
o referendum przeprowadza się na podstawie uchwały Sejmu najpóz
niej w 90 dni
od daty jej podjęcia
o kwestia raz podjęta w referendum może byd rozpatrywana w formie referendum
najwcześniej za 4 lata
referendum lokalne (art. 170 Konstytucji)
o może byd gminne, powiatowe lub wojewódzkie i może dotyczyd wyłącznie spraw
leżących w kompetencji jednostki podziału terytorialnego i w interesie
zamieszkującej ją ludności
o o przeprowadzeniu decyduje organ stanowiący bezwzględną większością głosów
o inicjatywa przysługuje 5% mieszkaoców gminy, 10 % mieszkaoców powiatu i 10%
mieszkaoców województwa oraz radzie gminy wyłącznie w sytuacji, jeśli chodzi o
odwołanie organu wybieralnego
o referendum jest ważne jeśli wez
mie w nim udział 30% uprawnionych, ale nie
mniej niż 3/5 wybierających organ, jeśli referendum jest w sprawie jego
odwołania
o w przypadku odwołaniu organu tymczasowo jego funkcje pełni osoba
wyznaczona przez Radę Ministrów
Cywilna i demokratyczna kontrola nad wojskiem
zasadę cywilnej i demokratycznej kontroli nad wojskiem sprawują Prezydent oraz
Minister Obrony Narodowej, który odpowiada przed parlamentem i ma pełną kontrolę
nad objętymi ustawą budżetową finansami armii
decyzje Ministra Obrony Narodowej mają moc rozkazu wojskowego, poza tym dysponuje
on również pełnymi uprawnieniami dyscyplinarnymi w stosunku do wojskowych
szefa Sztabu Generalnego powołuje Prezydent RP
na czas wojny kierowanie armią przejmuje Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych RP, którego
na wniosek Prezesa RM mianuje Prezydent RP
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
16
Punkt VII
System partyjny  partie polityczne, zachodzące między nimi relacje, zasady i nory
regulujące stosunki międzypartyjne, a także powiązania między partiami a aparatem
paostwowym.
Funkcje systemu partyjnego:
stanowi mechanizm wyłaniania i zmiany ekip rządzących oraz potwierdzania legitymizacji
władzy paostwowej
jest płaszczyzną wzajemnej konfrontacji programów partii politycznych, ścierania się
poglądów i rozwijania mechanizmów konkurencji międzypartyjnej
stanowi forum kształtowania opinii publicznej i kultury politycznej
Partia polityczna  dobrowolna organizacja, której głównym celem jest zdobycie lub
utrzymanie władzy paostwowej w celu realizacji swojego programu politycznego
Funkcje partii politycznych:
funkcja kształtowania opinii społecznej  przejawia się w działaniach zmierzających do
pozyskania zwolenników oraz upowszechnienia wartości reprezentowanych przez partię
funkcja wyborcza  polega na budowaniu programów, selekcji kandydatów i
uczestniczeniu w wyborach
funkcja rządzenia  realizuje ją partia, która wygrała wybory  samodzielne lub koalicyjne
obsadzanie decydujących stanowisk w paostwie
Status prawy partii politycznych w Polsce
podstawowymi dokumentami regulującymi status partii politycznych w Polsce jest
Konstytucja i ustawa o partiach politycznych z 1997 roku, która definiuje partię
polityczną jako dobrowolną organizację, występującą pod określoną nazwą, stawiająca
sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi
wpływu na kształtowanie polityki paostwa lub sprawowanie władzy publicznej
nie mogą działad partie nawołujące do przemocy, rasizmu, nazizmu i komunizmu,
akceptujące i postulujące niedemokratyczne metody walki o władzę
to założenia partii potrzeba 1000 podpisów i projektu statutu  po jego zatwierdzeniu
partia zostaje wpisana do rejestru Sądu Okręgowego w Warszawie
majątek partii
o jawne finansowanie
o finansowanie wyłącznie poprzez składki, darowizny, spadki, dochody z majątku
o zakaz działalności gospodarczej
o finansowanie z budżetu po osiągnięciu w wyborach wyniku 3% (partie) lub 6%
(koalicje)
o obowiązek publikowania rozliczeo
członkami partii mogą byd wyłącznie obywatele polscy, zrzeszeni na zasadzie
dobrowolności
partia może byd zdelegalizowana wyłącznie przez Trybunał Konstytucyjny, jeśli ten
stwierdzi sprzecznośd działalności partii z Konstytucją  partia zostaje wykreślona z
rejestru sądowego
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
17
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
18
Punkt VIII
Dwuizbowośd
co lepsze?
o argumenty za dwuizbowością:
ż� pozostawienie Senatu jako izby historycznej
ż� podział władzy  istnienie dwóch izb niweluje ryzyko despotyzmu
ustawodawczego
ż� lepsza jakośd stanowionego prawa  Senat jako izba ekspercka
o argumenty za jednoizbowością:
ż� archaizm i nieprzydatnośd Senatu
ż� wydłużenie i skomplikowanie procesu legislacyjnego
ż� koszty
dwuizbowośd asymetryczna
o czemu asymetryczna?
ż� wyłącznie uczestnictwo w procesie legislacyjnym na zasadzie poprawiania
ż� wyrażanie zgody na obsadzanie stanowisk paostwowych, a nie
proponowanie kandydatów
ż� niemożnośd udzielenia wotum nieufności rządowi
o a może symetryczna?
ż� udział Senatu w uchwalaniu Konstytucji i ustaw ratyfikujących umowy
międzynarodowe
ż� inicjatywa ustawodawcza Senatu
system wyborczy
o wybory zarządza Prezydent nie póz
niej niż na 90 dni przed upływem 4 lat od
rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu
o wybory odbywają się w dzieo wolny od pracy, przypadający w okresie 30 dni
przed upływem 4 lat kadencji
o do Sejmu
ż� warunkiem rejestracji listy jest zebranie 5 tysięcy podpisów  z wymogu
tego zwolnione są ugrupowania, które w poprzedniej kadencji posiadały
swój klub poselski
ż� jeśli ugrupowanie zebrało podpisy w połowie okręgów, nie musze tego
robid w drugiej połowie
ż� kraj podzielony jest na 41 okręgów, z każdego wybiera się od 7 do 19
posłów
ż� wybory są tajne, równe, powszechne, proporcjonalne, bezpośrednie
ż� wyniki wyborów ustala się zmodyfikowanym systemem Saint-League a
(dzielenie przez kolejne liczby nieparzyste)
ż� klauzula zaporowa  5% dla partii i 8% dla koalicji
o do Senatu
ż� warunkiem rejestracji kandydata jest zebranie 3 tysięcy podpisów
ż� kraj podzielony jest na 40 okręgów, z których wybiera się od 2 do 4
senatorów
ż� wybory są tajne, powszechne i bezpośrednie
ż� wyniki wyborów ustala się systemem większości względnej
wyniki wyborów do Sejmu w kolejnych kadencjach:
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
19
o 1991: UD 12,3%, SLD 11,99%, Wyborcza Akcja Katolicka 8,74%, PC 8,7%, PSL 8,6%,
KPN 7,5%, KLD 7,4%, Porozumienie Ludowe 5,4%, Solidarnośd 5%, PPPP 3,2%,
ChD 2,3%, UPR 2,2%
o 1993: SLD 20,4%, PSL 15,4%, UD 10,5%, UP 7,2%, Katolicki Komitet Wyborczy
 Ojczyzna 6,3% (nie dostał się, bo był koalicją), KPN 5,7%, BBWR 5,4%
o 1997: AWS 33,8%, SLD 27,1%, UW 13,3%, PSL 7,3%, ROP 5,5%
o 2001: SLD 41%, PO 12,6%, Samoobrona 10,2%, PiS 9,5%, PSL 8,9%, LPR 7,8%
o 2005: PiS 26,9%, PO 24,1%, Samoobrona 11,4%, SLD 11,3%, LPR 7,9%, PSL 6,9%
funkcje:
o Sejmu:
ż� ustrojodawcza  zmiana Konstytucji
ż� ustawodawcza  stanowienie prawa
ż� kreacyjna  powoływanie:
Prezesa NBP (na wniosek Prezydenta)
Prezesa NIK (za zgodą Senatu)
czterech członków RPP
dwóch członków KRRiTV
sędziów Trybunału Konstytucyjnego
członków Trybunału Stanu
RPO (za zgodą Senatu)
RPD (za zgodą Senatu)
ż� kontrolna
wotum nieufności wobec Rady Ministrów (konstruktywne) lub
poszczególnych członków rządu
interpelacje i zapytania poselskie
absolutorium
komisje sejmowe
o Senatu
ż� ustrojodawcza  współtworzy Konstytucję i może ją zmieniad
ż� ustawodawcza
ż� kreacyjna:
trzech członków RPP
jednego członka KRRiTV
wyrażanie zgody na wybór
o RPO
o RPD
o Prezesa NIK
o GIODO
dodatkowe kompetencje:
o Sejmu: podjęcie uchwały o stanie wojny, zgoda na przedłużenie wprowadzonego
z inicjatywy Prezydenta stanu wyjątkowego, udzielenie zgody na ratyfikację
umów międzynarodowych zakładających obciążenia finansowe lub zmiany w
ustawodawstwie
o Senatu: Prezydium, komisje oraz grupa 30 senatorów może wystąpid do TK,
wyrażenie zgody na propozycję Prezydenta o przeprowadzeniu referendum
organy Sejmu
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
20
o Marszałek Sejmu
ż� jednoosobowy organ kierowniczy (wykreślono z Konstytucji Prezydium
Sejmu)
ż� przejmuje kompetencje Prezydenta (oprócz skrócenia kadencji), gdy ten
nie może sprawowad swojej funkcji
ż� zarządza wybory prezydenckie
ż� reprezentuje Sejm na zewnątrz
ż� strzeże praw Sejmu i pilnuje porządku poprzez Straż Marszałkowską
ż� mianuje szefa Kancelarii Sejmu
o Prezydium Sejmu
ż� kolegialny organ o kompetencjach uchwałodawczych
ż� składa się z Marszałka Sejmu i wicemarszałków ( o ich ilości decyduje Sejm
na II posiedzeniu, jak już na I wybierze Marszałka i uchwali regulamin)
o Konwent Seniorów
ż� zapewnia współdziałanie klubów i kół poselskich
ż� przedstawiciele klubów i kół poselskich
o komisje sejmowe
ż� przygotowują i rozpatrują sprawy będące podmiotem obrad Sejmu
ż� komisje stałe, ad hoc i śledcze
organy Senatu
o Marszałek Senatu
o Prezydium (Marszałek + 3 wicemarszałków)
o Konwent Seniorów
o komisje senackie (nie ma komisji śledczych
klub może założyd 15 posłów, koło 3 posłów
naczelne zasady działania Sejmu i Senatu
o kadencyjnośd
ż� 4-letnia kadencja liczona od zebrania się Sejmu na I posiedzeniu
ż� 2 podmioty upoważnione do skrócenia kadencji
Prezydent
Sejm
ż� 3 sytuacje, w których możliwe jest skrócenie kadencji
niemożnośd udzielenia wotum zaufania rządowi proponowanemu
przez Prezydenta lub powołania własnego (obligatoryjnie)
samoskrócenie kadencji  uchwałą 2/3 ustawowej liczby posłów
(308  największa znana większośd w Konstytucji)
nieuchwalenie budżetu w terminie 4 miesięcy od wniesienia
projektu przez rząd
ż� wydłużenie kadencji jest możliwe tylko w stanie nadzwyczajnym  w jego
trakcie i 90 dni po nim nie wolno przeprowadzad wyborów
ż� ograniczenie prawodawstwa dekretowego, które może mied miejsce tylko
wtedy, gdy Sejm nie może się zebrad
o permanencja
ż� parlament obraduje nieprzerwanie, zawsze może się zebrad
ż� ograniczenie wpływu egzekutywy na parlament
ż� wyraz
ne oddzielenie czasów PRL i dzisiejszych
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
21
o jawnośd
ż� publikowanie stenogramów z posiedzeo Sejmu i komisji
ż� publikowanie Kroniki Sejmowej z prac ostatniego miesiąca
ż� prawo uczestnictwa / obserwacji
ż� transmisje TV
ż� jawnośd może zostad ograniczona, ale nie można wtedy przyjąd żadnej
ustawy ani uchwały
o dyskontynuacja
ż� brak kontynuacji prac starego parlamentu w nowo wybranym parlamencie
ż� nieskodyfikowana norma prawa zwyczajowego
ż� wyjątki:
inicjatywa ludowa
nierozpatrzenie sprawozdania komisji śledczej
postawienie przed Trybunałem Stanu
dostosowanie polskiego prawa do prawa unijnego
o autonomia
ż� budżetowa
ż� terytorialna
ż� jurysdykcyjna
ż� dyscyplinarna
ż� regulamin sejmowy
proces tworzenia ustaw
o zwykła ustawa
ż� inicjatywa  Prezydent, grupa 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat,
Rada Ministrów, inicjatywa ludowa
ż� rozpatrzenie przez Sejm
pierwsze czytanie  na forum komisji lub posiedzeniu plenarnym,
jeśli jest to budżet lub sprawa niezwykłej wagi  odrzucenie
projektu w całości lub skierowanie do komisji
drugie czytanie  zawsze na forum plenarnym, zapoznanie się ze
sprawozdaniem komisji, debata i ewentualne poprawki
trzecie czytanie  zapoznanie się z dodatkowym sprawozdaniem
komisji, głosowanie
ż� przejście ustawy do Senatu, który ma 30 dni na zgłoszenie poprawek lub
odrzucenie całości
ż� poprawki lub odrzucenie przez Senat Sejm może przebid bezwzględną
większością głosów
ż� ustawa trafia do Prezydenta
w ciągu 21 dni podpisuje
kieruje do Trybunału Konstytucyjnego
wetuje  Sejm może przełamad weto większością 3/5
o ustawa budżetowa
ż� inicjatywa  Rada Ministrów
ż� musi byd złożona najpóz
niej 3 miesiące przed koocem bieżącego roku
budżetowego
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
22
ż� rozpatrzenie przez Sejm  jeśli w ciągu 4 miesięcy parlament nie zajmie
stanowiska, Prezydent ma prawo skrócid jego kadencję
pierwsze czytanie  na forum komisji, każda analizuje właściwy dla
niej fragment
drugie czytanie
trzecie czytanie
ż� 20 dni Senatu na zajęcie się ustawą, nie może odrzucid
ż� budżet trafia do Prezydenta
podpisuje w ciągu 7 dni
jeśli nie trafi w ciągu 4 miesięcy od wniesienia projektu, Prezydent
ma 14 dni na skrócenie kadencji Sejmu
nie może wetowad
jeśli skieruje do Trybunału Konstytucyjnego, ten musi rozpatrzyd w
ciągu 20 dni
o inne wyjątki:
ż� tryb pilny  14 dni w Senacie, 7 dni u Prezydenta
ż� Prezydent nie może wetowad ustawy konstytucyjnej
status prawny posła i senatora  określa ustawa
o mandat  wolny lub imperatywny, w Polsce wolny (poseł nie jest związany
instrukcjami elektoratu), brak możliwości odwołania posła
o niewybieralnośd  pozbawienie biernego prawa wyborczego
ż� nie może na inny urząd kandydowad Prezydent
ż� nie można kandydowad do obu izb parlamentu
ż� jeśli posła wybiorą prezydentem lub na inne ważne stanowisko, to składa
mandat
o incompatibilitas  niepołączalnośd
ż� personalna
nie można łączyd mandatu posła i senatora
nie można łączyd mandatu posła z szeregiem innych funkcji
ż� materialna
nie można łączyd mandatu z działalnością gospodarczą przynoszącą
korzyści z majątku Skarbu Paostwa lub samorządu terytorialnego
o immunitet
ż� materialny  nie można pociągnąd posła do odpowiedzialności za
czynności związane z pełnieniem mandatu
ż� formalny  nie można postawid przed sądem bez zgody Marszałka Sejmu
lub uchylenia immunitetu
o nietykalnośd  zakaz zatrzymania parlamentarzysty, chyba że może uciec,
mataczyd albo złapano go na gorącym uczynku
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
23
Punkt IX
Prezydent
Prezydent Rzeczypospolitej jest głową paostwa, najwyższym jego przedstawicielem 
organem posiadającym szczególne zadania ustrojowe (funkcje)
w polskim systemie politycznym Prezydent pełni funkcję arbitra  jego zadaniem nie jest
zarządzeni paostwem na co dzieo, tylko uaktywniad się w sytuacji konfliktowych między
organami paostwa (arbitraż ustrojowy) albo w łonie klasy politycznej (arbitraż polityczny)
prezydent nie może należed do partii politycznej, nie może pełnid żadnej innej funkcji
wybór i kadencja
o wybory są powszechne, co wzmacnia legitymację arbitrażową Prezydenta
o czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne dla obywateli polskich, którzy ukooczyli
35 lat
o wybory zarządza Marszałek Sejmu, ważnośd zatwierdza Sąd Najwyższy
o prawo zgłaszania kandydatur przysługuje organizacjom politycznym, społecznym i
wyborcom  zawsze wymaga się 100 000 podpisów
o wybory wygrywa ten, który otrzyma bezwzględną większośd głosów  jeśli w I
turze nikomu się nie uda, po 14 dniach odbywa się II tura pomiędzy dwoma
najlepszymi kandydatami z I tury
o kadencja trwa 5 lat i liczy się od dnia złożenia przysięgi przez Prezydenta przed
Zgromadzeniem Narodowym
o ta sama osoba nie może pełnid urzędu więcej niż przez dwie kadencje
o skrócenie kadencji jest możliwe:
ż� w razie śmierci Prezydenta
ż� w razie zrzeczenia się stanowiska
ż� w sytuacji złożenia Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
ż� w sytuacji uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności
Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
o w razie skrócenia kadencji Prezydenta RP jego obowiązki przejmuje Marszałek
Sejmu
kompetencje
o wobec parlamentu
ż� inicjatywa ustawodawcza
ż� weto ustawodawcze (Sejm może je odrzucid większością 3/5 głosów)
ż� kierowanie ustaw do Trybunału Konstytucyjnego
ż� zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu
ż� zwoływanie pierwszych posiedzeo izb
ż� wybór Marszałków-Seniorów
ż� zarządzanie referendum ogólnokrajowego (za zgodą Senatu)
ż� skracanie kadencji Sejmu
gdy nie udało się powoład rządu
gdy nie udało się uchwalid budżetu w ciągu 4 miesięcy od
momentu przedstawienia Sejmowi projektu ustawy budżetowej
(może, ale nie musi rozwiązad)
ż� występowanie z orędziem do Sejmu, Senatu i Zgromadzenia Narodowego
o wobec rządu  obowiązuje domniemanie kompetencji na rzecz Rady Ministrów
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
24
ż� powoływanie premiera i ministrów na jego wniosek
ż� zwoływanie i przewodniczenie Rady Gabinetowej (Rada Ministrów pod
przewodnictwem Prezydenta RP)
ż� kierowanie do Sejmu wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności
Prezesa Rady Ministrów lub poszczególnych ministrów
ż� uczestnictwo przedstawiciela Prezydenta w posiedzeniach rządu bez
prawa głosu stanowczego
o wobec władzy sądowniczej
ż� powoływanie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego i Pierwszego Prezesa
Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
ż� powyższe stanowiska Prezydent obsadza spośród kandydatów
przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów, odpowiednio TK,
SN i NSA
ż� na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa powołuje sędziów
o inne kompetencje
ż� czynna i bierna legacja  przyjmowanie i delegowanie przedstawicieli
dyplomatycznych
ż� ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych (w niektórych
przypadkach wymagana jest zgoda Sejmu)
ż� zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi  powoływanie Szefa Sztabu
Generalnego i na czas wojny Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
ż� wprowadzanie stanu wojennego i stanu wyjątkowego (za zgodą Sejmu)
ż� reprezentacja kraju za granicą
ż� nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie
się
ż� nadawanie orderów i odznaczeo
ż� nadawanie tytułów profesora zwyczajnego
ż� prawo łaski
ż� występowanie z wnioskami o przeprowadzenie kontroli przez NIK
odpowiedzialnośd konstytucyjna Prezydenta
o w wypadku naruszenia Konstytucji Prezydenta RP może w stan oskarżenia przed
Trybunałem Stanu postawid Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów 
Trybunał Stanu jest dla Prezydenta nie tylko sądem konstytucyjnym, ale i karnym
o brak odpowiedzialności politycznej
Rada Ministrów RP
konstytucyjny, naczelny organ władzy paostwowej, element władzy wykonawczej 
koordynuje, kieruje i kontroluje działania całej administracji rządowej, jest ciałem
kolegialnym
skład
o premier (Prezes Rady Ministrów RP)
o wicepremierzy (wiceprezesi, nie ma obowiązku powoływania ich)
o ministrowie
ż� ministrowie resortowi  kierujący ministerstwami
ż� ministrowie-członkowie Rady Ministrów  ministrowie bez teki
o kierownicy komitetów w randze ministra
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
25
powoływanie
o 1 krok (inicjatywa Prezydenta)
ż� desygnowanie Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek rządu w ciągu
14 dni od pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu lub dymisji
Rady Ministrów
ż� w ciągu 14 dni Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program
działania i skład osobowy z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania 
Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów
ż� po udzieleni wotum zaufania Prezydent przyjmuje przysięgę
o 2 krok (inicjatywa Sejmu)
ż� w przypadku fiaska 1 kroku Sejm w ciągu 14 dni wybiera Prezesa Rady
Ministrów i udziela mu wotum zaufania bezwzględną większością głosów
ż� po udzieleni wotum zaufania Prezydent przyjmuje przysięgę
o 3 krok (inicjatywa Prezydenta)
ż� w przypadku fiaska 2 kroku Prezydent powołuje rząd i przyjmuje od niego
przysięgę
ż� w ciągu 14 dni Sejm udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów
o w przypadku fiaska 3 kroku Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe
wybory
odwoływanie
o w momencie ukonstytuowania się nowo wybranego Sejmu
o z powodu rezygnacji Prezesa Rady Ministrów z pełnienia obowiązków
o nieudzielenie przez Sejm wotum zaufania
o wyrażenie wotum nieufnośc
ż� wniosek musi byd złożony na piśmie i podpisany przez co najmniej 46
posłów (10% składu Sejmu)
ż� głosowanie może się odbyd dopiero po upływie 7 dni od jego złożenia i nie
póz
niej niż na następnym posiedzeniu Sejmu
odrzucenie wotum nieufności  powtórny wniosek w tej samej
sprawie może byd zgłoszony po upływie 3 miesięcy od daty
głosowania, chyba że z wnioskiem wystąpi co najmniej 115 posłów
(25% składu Sejmu)
uchwalenie wotum nieufności  Prezes Rady Ministrów składa
dymisję na ręce Prezydenta (dla uchwalenia wotum nieufności
konieczne jest dokonanie wyboru nowego premiera 
konstruktywne wotum nieufności)
dokonywanie zmian w składzie Rady Ministrów
o impuls
ż� wniosek Prezesa Rady Ministrów o dokonanie zmiany na stanowisku
ministra
ż� uchwalenie wobec ministra wotum nieufności
ż� złożenie dymisji przez ministra
o przyjęcie lub odrzucenie wniosku Prezesa Rady Ministrów przez Prezydenta 
Prezydent nie może inicjowad zmian w Radzie Ministrów, w żaden sposób w
procedurze zmiany nie uczestniczy Sejm
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
26
absolutorium  uznanie przez Sejm prawidłowości działalności finansowej rządu na
podstawie przedłożonego sprawozdania za miniony rok budżetowy
o obowiązek przedstawienia Sejmowi przez Radę Ministrów sprawozdania z
wykonania budżetu w terminie najpóz
niej 6 miesięcy od zakooczenia roku
budżetowego
o sprawozdanie rozpatruje Komisja Finansów Publicznych
ż� poszczególne części analizują inne właściwe komisje, które składają
wnioski do KFP
ż� uwagi NIK Prezydium Sejmu kieruje do właściwych komisji
o wydanie przez KFP sprawozdania wraz w wnioskiem o udzielenie lub
nieudzielenie absolutorium
o plenarne obrady Sejmu  dokonanie oceny wykonywania ustaw finansowych
ż� opinię NIK przedstawia Prezes NIK na plenarnym posiedzeniu Sejmu
o podjęcie uchwały o udzieleniu lub nieudzieleniu absolutorium
odwoływanie poszczególnych ministrów na wniosek 69 posłów
rząd zawsze może poprosid Sejm o udzielenie wotum zaufania  w przypadku jego
nieudzielenia, Prezes Rady Ministrów podaje się do dymisji
pozycja prawna i polityczna Prezesa Rady Ministrów
o nie jest już primus inter pares, lecz ma prawne możliwości egzekwowania
wyznaczonej przez siebie polityki rzadu
o kształtuje gabinet o dokonuje w nim zmian (formalnie czyni to Prezydent, lecz
zawsze na wniosek premiera)
o kieruje pracami Rady Ministrów i programuje jej działania
o kontroluje ministrów
o sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym
o zwierzchnik administracji rządowej i korpusu służby cywilnej
struktura ministerstwa
o minister
o sekretarz stanu
ż� pierwszy zastępca ministra
ż� urzędnik kierujący wyodrębnionym blokiem problemów w ramach resortu
o podsekretarz stanu
ż� wiceminister
ż� pełnomocnik ministra w realizacji zadao resortu, nie wchodzi w skład Rady
Ministrów
o kolegium ministerstwa
o ministerstwo  aparat pomocniczy ministra (składający się z departamentów, na
czele których stoją dyrektorzy) poprzez który wykonuje on swoje kompetencje
centralne organy administracji - tworzone na podstawie uchwały Rady Ministrów, ich
kierownicy są powoływani przez premiera, nie są członkami rządu, nie mają prawa
wydawania rozporządzeo do ustaw
o podporządkowane Radzie Ministrów (np. GUS)
o podporządkowane Prezesowi Rady Minisrów (np. ABW, AW)
o podporządkowane ministrom (np. Komendant Główny Policji, Szef Obrony
Cywilnej Kraju)
kompetencje Rady Ministrów
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
27
o zapewnienie wykonywania ustaw
o wydawanie rozporządzeo
o koordynowanie i kontrola prac organów administracji rządowej
o uchwalanie projektów budżetu paostwa
o ochrona interesów Skarbu Paostwa
o kierowanie wykonywaniem budżetu
o zapewnienie bezpieczeostwa wewnętrznego paostwa oraz porządku publicznego
o zapewnienie bezpieczeostwa zewnętrznego paostwa
o sprawowanie kierownictwa w dziedzinie kontaktów zagranicznych
o zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz
zatwierdzenie i wypowiadanie innych umów
o sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju
o określanie organizacji i trybu swojej pracy
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
28
Punkt X
Skarb paostwa
pojęcie wywodzące się historycznie z oddzielenia w starożytnym Rzymie majątku
panującego władcy od majątku publicznego  współcześnie w krajach rozwiniętych
instytucja skarbu paostwa jest efektem rozwinięcia i ugruntowania się teorii osobowości
prawnej paostwa, co doprowadziło do personifikacji z punktu widzenia prawa tej
instytucji
polski Skarb Paostwa jest instytucją prawną występującą w stosunkach cywilnoprawnych
jako podmiot praw i obowiązków w dotyczących tej części mienia paostwowego, które
nie pozostaje pod zarządem innych paostwowych osób prawnych
nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania paostwowych jednostek gospodarczych,
będących osobami prawnymi samodzielnie gospodarującymi częścią mienia
ogólnonarodowego (np. przedsiębiorstw paostwowych i spółek skarbu paostwa),
podobnie jak one nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania skarbu paostwa
odpowiada wyłącznie za jednostki budżetowe
jako podmiot praw i obowiązków dysponuje zasobami finansowymi budżetu paostwa
Prokuratoria Generalna
urząd reprezentujący interes paostwa poprzez zastępstwo procesowe w procesach
prywatno-majątkowych, w których może byd naruszona własnośd lub kompetencje
własnościowe paostwa
istniała w II RP od 1919 roku, w PRL do 1951 roku, odtworzona ustawą w roku 2005,
działalnośd rozpoczęła 15 marca 2006 roku
kierowana przez Prezesa Prokuratorii Generalnej, powoływanego przez Prezesa Rady
Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Paostwa
Narodowy Bank Polski
centralny bank paostwa, centralny bank emisyjny oraz centralna instytucja kredytowa i
rozliczeniowa, centralna instytucja dewizowa
ma na celu umacnianie polskiego pieniądza, dbanie o stabilnośd cen (zapobieganie
inflacji) oraz wspieranie polityki gospodarczej rządu
kompetencje szczegółowe
o organizowanie rozliczeo pieniężnych
o prowadzenie gospodarki rezerwami finansowymi i działalności dewizowej w
granicach określonych w ustawach
o sprawowanie bankowej obsługi budżetu paostwa
o regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie
o kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego
o opracowywanie sprawozdania bilansu płatniczego oraz bilansów należności i
zobowiązao zagranicznych paostwa
posiada wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP
może byd udziałowcem i akcjonariuszem tylko tych osób prawnych, które prowadzą
działalnośd usługową wyłącznie na rzecz instytucji paostwowych i Skarbu Paostwa
organy Narodowego Banku Polskiego
o Prezes NBP
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
29
ż� powoływany na 6-letnią kadencję (jedna możliwośd reelekcji) przez Sejm
na wniosek Prezydenta RP
ż� przewodniczy organom kolegialnym Narodowego Banku Polskiego (Rada
Polityki Pieniężnej, Komisja Nadzoru Bankowego)
ż� reprezentuje Narodowy Bank Polski w stosunkach z władzami
paostwowymi
ż� reprezentuje Polskę w międzynarodowych instytucjach bankowych, o ile
Prezes Rady Ministrów nie zdecyduje inaczej
o wiceprezesi NBP
ż� powoływani i odwoływani na wniosek Prezesa NBP przez Prezydenta RP
ż� kierują wyznaczonymi przez Prezesa NBP działami pracy
ż� pierwszy wiceprezes zastępuje Prezesa NBP podczas jego nieobecności
o Rada Polityki Pieniężnej
ż� 9 członków powoływanych po 3 przez Sejm, Senat i Prezydenta RP na 6-
letnią kadencję bez możliwości reelekcji
ż� przewodniczy jej Prezes NBP
ż� kompetencje
ustala wysokośd stóp procentowych NBP
ustala wysokośd stopy rezerwy obowiązkowej banków
określa górne granice zobowiązao wynikających z zaciągania
kredytów za granicą
ustala zasady operacji wolnego rynku
przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP
zatwierdza plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP
dokonuje oceny działalności Zarządu
o Zarząd NBP
ż� 7-9 członków
Prezes NBP jako przewodniczący
6-8 członków (w tym 2 wiceprezesów) powoływanych przez
Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP
ż� kieruje działalnością NBP
ż� realizuje uchwały Rady
ż� podejmuje uchwały niezastrzeżone kompetencyjnie dla innych organów
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
30
Punkt XII
Najwyższa Izba Kontroli
geneza
o powołana po raz pierwszy w 1919 roku  w II Rzeczypospolitej była organem
niezależnym od rządu i podlegała Prezydentowi RP
o przywrócona w 1957 roku i podporządkowana Sejmowi
o od 1976 roku podporządkowana premierowi
o w 1980 roku podporządkowano NIK Sejmowi
najwyższy organ kontroli paostwowej (art. 202-207 Konstytucji)
skład
o Prezes
ż� powołuje Sejm za zgodą Senatu na 6-letnią kadencję, możliwośd jednej
reelekcji
ż� bierze udział w posiedzeniach Sejmu
ż� może uczestniczyd w posiedzeniach Rady Ministrów
ż� nie może byd członkiem partii politycznej
o wiceprezesi (od 4 do 6)
ż� powoływani i odwoływani przez Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK
o Kolegium NIK
ż� Prezes
ż� wiceprezesi
ż� dyrektor generalny
ż� członkowie
o jednostkami organizacyjny NIK są departamenty i delegatury
kontroluje działalnośd organów administracji rządowej, NBP, paostwowych osób
prawnych, innych paostwowych jednostek organizacyjnych
może kontrolowad działalnośd jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych,
innych aniżeli wymienione, jeżeli:
o wykonują zadania zlecone lub powierzone przez paostwo
o wykonują zamówienia publiczne na rzecz paostwa lub samorządu terytorialnego
o organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne
o działają z udziałem mienia paostwowego lub komunalnego albo rozporządzają
takim mieniem
o korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy lub gwarancji albo poręczenia
paostwa lub samorządu terytorialnego
kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii
Prezydenta, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika
Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowego Biura Wyborczego,
Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Paostwowej Inspekcji Pracy
kontrola działalności samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadao własnych
przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności i rzetelności
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
31
Punkt XIII
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiTV)
organ powołany ustawą z 19 grudnia 1992, właściwy w sprawach radiofonii i telewizji 
słynna nowelizacja z grudnia 2005 roku zmieniała liczbę członków KRRiTV i pozwalała jej
interweniowad w sprawach etyki mediów  częśd zapisów ustawy uchylił Trybunał
Konstytucyjny
stoi na straży wolności słowa, realizacji prawa obywateli do informacji oraz interesu
społecznego w radiofonii i telewizji
członków KRRiTV powołują:
o Sejm  2 członków
o Prezydent RP  2 członków
o Senat  1 członka
kadencja członka KRRiTV trwa 6 lat
zadania szczegółowe:
o projektowanie, w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów, kierunków polityki
paostwa w dziedzinie radiofonii i telewizji
o określanie, w granicach ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez
nadawców
o podejmowanie decyzji koncesyjnych
o sprawowanie, w granicach ustawowych, kontroli działalności nadawców
o organizowanie badao treści i odbioru programów rtv
o określanie opłat abonamentowych, koncesyjnych oraz za wpis do rejestru
o opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych
dotyczących radiofonii i telewizji
o inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenie kadr rtv
o współpraca i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie rtv
o współpraca z właściwymi instytucjami i organizacjami w zakresie praw autorskich
Rzecznik Praw Obywatelskich
instytucję ustanowiono drogą ustawy w 1987 roku
jest organem jednoosobowym o bardzo dużym stopniu niezależności
powoływany na 5-letnią kadencję przez Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka
Sejmu albo grupy 35 posłów
zakres działalności
o stanie na straży praw i wolności
o nie zastępuje sądów, nie wydaje decyzji ani orzeczeo
o z zasady podejmuje czynności po wyczerpaniu wszystkich prawnych środków
odwoławczych
o może formułowad pod adresem właściwych instancji oceny, wnioski i postulaty
celem umocnienia ochrony praw i wolności obywateli
prowadząc postępowanie Rzecznik Praw Obywatelskich może:
o zbadad każdą sprawę na miejscu
o zażądad złożenia wyjaśnieo
o zażądad przedłożenia informacji
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
32
o zaskarżyd do Trybunału Konstytucyjnego niezgodnośd aktu prawnego rangi
ustawowej z konstytucją lub innych aktów prawnych z konstytucją i aktami rangi
ustawowej
o formułowad pytania prawne do Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu
Administracyjnego
Rzecznik Praw Dziecka
urząd centralny powołany w 2000 roku
organ jednoosobowy
powoływany na 5-letnią kadencję przez Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka
Sejmu albo grupy 35 posłów
stoi na straży praw dzieci, zwłaszcza prawa do życia i zdrowia, do wychowania w rodzinie,
do godziwych warunków socjalnych i prawa do nauki
prowadząc postępowanie Rzecznik Praw Dziecka może:
o zwrócid się do organów władzy publicznej o udostępnienie niezbędnych
informacji
o zwrócid się do właściwych instytucji, w tym do Rzecznika Praw Obywatelskich, o
podjęcie na rzecz dziecka działao z zakresu ich kompetencji
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
33
Punkt XIV
Podział terytorialny paostwa
dokonywany w celu efektywnego zarządzania paostwem
w Polsce ma on charakter wyłącznie organizacyjno-administracyjny, ni e może byd
przyczynkiem do jakiejkolwiek autonomii czy oddzielności
we współczesnym świecie występują zazwyczaj dwa lub trzy stopnie podziału
terytorialnego
jednostki administracyjne dzielą się na samorządowe, samorządowo-rządowe lub
rządowe
Samorząd  taka forma organizowania się ludzi, dzięki której mogą oni, na podstawie i w
granicach obowiązującego prawa, samodzielnie, metodami demokratycznymi rozstrzygad
władczo w istotnych dla siebie kwestiach. Zespół ludzi objętych działaniem samorządu
nazywamy wspólnotą samorządową
Samorząd terytorialny w Polsce
przywrócony w 1990 roku
przez osiem lat istniał samorząd dwustopniowy  gminy o charakterze samorządowym i
województwa o charakterze rządowym
reforma administracyjna z 1998 roku (weszła w życie 1 stycznia 1999 roku)
o wprowadzenie dodatkowego szczeblu administracyjnego  powiatu
o stworzenie nowych 16 województw w miejsce 49 starych
o dzięki swemu potencjałowi, województwa są zdolne do kształtowania polityki
regionalnej
struktura
o gmina
ż� charakter wyłącznie samorządowy
ż� wspólnota samorządowa, tworzona przez wszystkich obywateli
zamieszkujących określone terytorium, wykonująca zadania publiczne w
imieniu własnym, posiadająca osobowośd prawną, której samodzielnośd
podlega ochronie prawnej
ż� oprócz zadao własnych może wykonywad zadania zlecone na podstawie
porozumienia przez organy administracji rządowej
ż� zadania gminy: oświata, ochrona zdrowia, gospodarka terenami,
komunikacją
ż� strukturę gminy reguluje statut
ż� organy
uchwałodawczo-kontrolny  rada gminy  wybierana w wyborach
bezpośrednich i powszechnych na 4-letnią kadencję, liczba radnych
zależy od liczebności danej gminy
wykonawczy  zarząd gminy  wybierany przez radę gminy
wykonawczy  prezydent lub burmistrz (jeśli siedzibą gminy jest
miasto) albo wójt (jeśli siedzibą gminy jest wieś)  wybierany na 4-
letnią kadencję, od 2003 roku w wyborach powszechnych i
bezpośrednich
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
34
o powiat
ż� charakter wyłącznie samorządowy
ż� lokalna wspólnota samorządowa, tworzona przez mieszkaoców
określonego terytorium z mocy prawa, składający się z graniczących ze
sobą gmin  spotykamy również miasta na prawach powiatu (tzw. powiaty
grodzkie), powiat posiada osobowośd prawną, jego samodzielnośd
podlega ochronie
ż� wykonuje zadania publiczne przekraczające możliwości gminy: ochrona
zdrowia, drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, porządek
publiczny i bezpieczeostwo obywateli, przeciwdziałanie bezrobociu
ż� organy
uchwałodawczo-kontrolny  rada powiatu  wybierana w
wyborach bezpośrednich i powszechnych na 4-letnią kadencję
wykonawczy  zarząd powiatu ze starostą na czele  wybierany
przez radę powiatu, wykonuje zadania przy pomocy starostwa
powiatowego
o województwo
ż� charakter rządowo-samorządowy
ż� jest zarówno regionalną wspólnotą samorządową, tworzoną przez
mieszkaoców danego województwa, jak i największą jednostką
zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania
administracji publicznej
ż� zadania: ochrona zdrowia, edukacja, przeciwdziałanie bezrobociu, polityka
rozwoju województwa
ż� zakres działalności samorządu wojewódzkiego nie narusza samodzielności
gminy i powiatu
ż� organy
uchwałodawczo-kontrolny  sejmik województwa  wybierany w
wyborach powszechnych i bezpośrednich na 4-letnią kadencję,
zatwierdza budżet województwa
wykonawczy  zarząd województwa, wybierany przez sejmik
wykonawcz0-rządowy  wojewoda, powoływany przez Prezesa
Rady Ministrów na wniosek właściwego ministra
o przedstawiciel rządu w województwie, zwierzchnik
administracji rządowej, reprezentant Skarbu Paostwa,
organ nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego
w zakresie określonym przez ustawę
organy administracji specjalnej  izby skarbowe, urzędy skarbowe
Regionalne Izby Obrachunkowe
powstałe w 1990 roku jako organ podległy wojewodzie, w 1992 roku na podstawie
ustawy uzyskały samodzielnośd
zadaniem RIO jest nadzór i kontrola jednostek samorządu terytorialnego w zakresie
gospodarki finansowej i zamówieo publicznych oraz prowadzenie działalności
informacyjnej i szkoleniowej w sprawach budżetowych
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.
35
nie są elementem systemu organizacyjnego samorządu terytorialnego, lecz
zewnętrzną, paostwową jednostką kontrolującą (jest to zapisane w Konstytucji)
Rozpowszechnianie, kopiowanie i publikacja dozwolone jedynie w celach edukacyjnych
Opracowanie: Akcja KP3 ( http://akcjakp3.pl ) na podstawie skryptu S.D.