psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Anna Głąb: System polityczny Rosji
Autor: Anna Głąb
20.03.2007.
1. Geneza
Obecny system polityczny Federacji Rosyjskiej ukształtował się w wyniku przemian mających
miejsce w drugiej połowie lat 80. oraz na początku 90. XX wieku. Po dojściu do władzy w 1985
roku Michaiła Gorbaczowa, rozpoczęła się pierestrojka. Chęć reformy ustroju komunistycznego
doprowadziła w konsekwencji do jego upadku i rozpadu Związku Socjalistycznych Republik
Radzieckich.
W czasach komunizmu najważniejszym organem państwowym była Rada Najwyższa ZSRR.
Składała się ona z dwu izb: Rady Związku (750 przedstawicieli wybieranych przez obywateli) i
Rady Narodowości (750 przedstawicieli poszczególnych regionów autonomicznych). Podobną
konstrukcję organów ustawodawczych można zaobserwować także obecnie. Sesje odbywały
się dwa razy w roku i nie trwały dłużej niż 2-3 dni. Wszystkie decyzje były bowiem już
wcześniej przygotowane przez Prezydium Rady Narodowej (obradującej stale) i zatwierdzone
przez Biuro Polityczne.
Pojęcie rządu nie było w Związku Radzieckim jednoznaczne. Istniała Rada Ministrów (!>25B
<8=8AB@>2; zgromadzenie około 120 osób, stojących na czele ministerstw
ogólnozwiązkowych lub regionalnych i komitetów państwowych), rząd ( @028B5;AB2>; w
skład którego wchodzili dodatkowo szefowie urzędów centralnych) i Prezydium rządu
( @57848C< ?@028B5;AB20; złożone z przewodniczącego Rady Ministrów i najważniejszych
ministrów). Na obradach tego ostatniego zwykle pojawiał się Sekretarz Generalny lub ktoś z
Biura Politycznego. Odbicie tego systemu znajdowało się w republikach związkowych. Różnicę
stanowiła jednoizbowa Rada Najwyższa. Powielenie układu organów rządzących nie stanowiło
mimo wszystko przeszkody dla centralizacji władzy.
Reforma ustroju przeprowadzona w 1990 roku (Ustawa z dnia 14 marca 1990 roku ,,O
ustanowieniu urzędu prezydenta'') wprowadziła urząd prezydenta. Miał on być wybierany na 5
lat w wyborach bezpośrednich. Prezydent miał stanowić wzmocnienie władzy centralnej, jeden
ośrodek decyzyjny (ważne w obliczu planowanych gruntownych reform) oraz miał być
symbolem pojednania wielonarodowego społeczeństwa.
Utworzono również Radę Prezydencką (organ doradczy), Radę Bezpieczeństwa ZSRR i Radę
Federacji (organ informacyjno-kontrolny, działający w imieniu prezydenta). Władzę
ustawodawczą miał pełnić Zjazd Deputowanych Ludowych (2250 osób, zbierających się
podobnie jak dawna Rada Najwyższa na dwie sesje) oraz Rada Najwyższa ZSRR (542 osoby,
wybierana na 5 lat; obradująca stale, co roku rotacja 1/5 składu; dzieląca się na Radę
Związku i Radę Narodowości). Prezydent był jednocześnie przewodniczącym Rady Najwyższej -
w osobie szefa partii połączono władzę ustawodawczą i wykonawczą.
Modernizacja ustroju miała być wzmocniona podpisaniem nowej umowy federacyjnej.
Referendum w tej sprawie wyznaczono na 17 marca 1991 roku. Wcześniejsza, z 1922 roku,
dawała przewagę Federacji Rosyjskiej, podporządkowywała republiki władzy centralnej i nie
określała warunków wystąpienia. Nazwa ZSRR miała być zastąpiona przez Związek
Suwerennych Państw. W referendum większość (76 proc. głosujących) opowiedziała się za
utrzymaniem Związku Radzieckiego w formie nowego układu związkowego. Projekt umowy
opublikowano 16 sierpnia 1991 roku (wtedy było już wiadomo, że podpisaniem nowego układu
nie są zainteresowane kraje nadbałtyckie, gdzie na początku 1991 roku odbyły się referenda
niepodległościowe). Podpisanie układu federacyjnego miało nastąpić 16 listopada 1991 r.
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Katalizatorem przemian stał się pucz Janajewa w sierpniu 1991 r. Giennadij Janajew, pełniący
obowiązki wiceprezydenta, w czasie nieobecności Gorbaczowa, próbował przejąć władzę. W
obawie przed powrotem do komunistycznego, represyjnego systemu, republiki związkowe
zaczęły uchwalać deklaracje niepodległościowe. W tym momencie nabierały dystansu do
wszystkiego, co działo się ze Związkiem Radzieckim.
W wyniku sierpniowych wydarzeń, 16 listopada w Nowogrodzie zebrali się przedstawiciele
jedynie 7 (z 15) republik radzieckich: Rosji, Białorusi, Kazachstanu, Kirgistan, Tadżykistanu,
Turkmenistanu i Uzbekistanu. Fakt ten nie zahamował dalszego rozpadu Związku Radzieckiego
i 8 grudnia 1991 r. przywódcy trzech republik, które zadecydowały o utworzeniu ZSRR (Rosja,
Białoruś i Ukraina), podpisali układ o powstaniu Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP). Do
WNP 21 grudnia 1991 r. dołączyło jeszcze 11 państw (bez Litwy, A
otwy, Estonii i Mołdawii).
Jako podmiot prawa międzynarodowego ZSRR przestał istnieć 25 grudnia 1991 r., zaś jego
spadkobiercą została Federacja Rosyjska.
Kolejnym ważnym wydarzeniem, wpływającym na obecny ustrój Federacji Rosyjskiej, był
kryzys parlamentarny 1993 roku. Tworzone jednocześnie dwa projekty konstytucji zakładały
dwa odmienne ustroje polityczne. Duma Państwowa (w jej skład wchodzili deputowani,
wybrani jeszcze w czasach komunistycznych) pod przewodnictwem Rusłana Chasbułatowa,
chciała wprowadzić system parlamentarno-gabinetowy, z kolei Borys Jelcyn - prezydencki. W
wyniku konfliktu prezydent i parlament wzajemnie sabotowali swoje działania. 21 września
1993 r. Jelcyn wydał dekret, na mocy którego rozwiązano Zjazd Deputowanych Ludowych i
Radę Najwyższą i wyznaczono datę wyborów na 12 grudnia. Opór parlamentu zakończył się
blokadą jego siedziby - Białego Domu i użyciem siły. Bunt został stłumiony 4 paz
dziernika
1993 roku. Grudniowe wybory do Dumy Państwowej połączono z referendum konstytucyjnym,
w którym przyjęto prezydencki projekt nowej ustawy zasadniczej.
2. Federalizm rosyjski
W skład Federacji Rosyjskiej wchodzi 89 podmiotów: 21 republik, 48 obwodów, 7 krajów, 2
miasta wydzielone (o znaczeniu federalnym), 1 obwód autonomiczny, 10 okręgów
autonomicznych. W zależności od formy podmiotu posiada on inny zakres uprawnień.
Obecny traktat federacyjny został podpisany 31 marca 1992 roku i potwierdzony przez
konstytucję z 12 grudnia 1993 r. Traktat występował w potrójnej formie, w zależności od
sygnatariusza. Najszersze uprawnienia otrzymały republiki. Mają one swoją własną
konstytucję oraz właściwe im kompetencje. Drugą wersję podpisywały kraje, obwody i miasta.
Są one podmiotami stricte administracyjnymi. Trzecia wersja dotyczyła okręgów i obwodów
autonomicznych. Traktat gwarantuje jednak tylko autonomię narodowościowo - językową, a
nie np. gospodarczą.
Zasady federalizmu FR określa art. 5 konstytucji. Na jego mocy do tych zasad zalicza się:
• integralność państwową,
• jednolitość władzy państwowej,
• rozgraniczenie kompetencji,
• równouprawnienie i samookreślenie narodów w ramach federacji.
Do wyłącznych kompetencji władz federalnych należy:
• uchwalanie konstytucji i jej zmiana,
• ustawodawstwo federalne,
• regulowanie zakresu praw, wolności i obowiązków obywatelskich,
• zarządzanie własnością federalną,
• regulacje dotyczące podstaw polityki rozwoju,
• ustawodawstwo dotyczące finansów, budżetu, polityki pieniężnej i cenowej,
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
• zarządzanie jednolitym systemem energetycznym,
• kwestie obronności, bezpieczeństwa państwa i polityki zagranicznej.
Poszczególne podmioty federacji uzyskały uprawnienia własne lub wyłączne:
• prawo do uchwalania konstytucji i statutów, uchwalania ustaw i przyjmowania uchwał
(muszą być zgodne z konstytucją i ustawami federalnymi),
• rozstrzyganie o systemie organów władzy,
• możliwość przekazywania kompetencji własnych organom wyższym (z możliwością ich
odzyskania),
• prawo do reprezentacji na szczeblu federacji (każdy podmiot posiada dwóch
przedstawicieli w Radzie Federacji).
Prawo daje również władzy federalnej możliwość wpływania na podmioty federacji przez
przyjęcie zasady wyższości prawa federalnego i wymóg zgodności z podstawowymi zasadami
prawa federalnego konstytucji poszczególnych republik.
2. System partyjny
System partyjny Federacji Rosyjskiej ma krótką historię. W czasach Związku Radzieckiego
istniała tylko jedna - Komunistyczna Partia ZR. Michaił Gorbaczow, w czasie pieriestrojki
dokonał zmiany w konstytucji, znosząc zapis o kierowniczej i przewodniej roli KPZR.
Umożliwiło to tworzenie innych partii, choć nie było określonego trybu ich rejestracji. Dopiero
9 paz
dziernika 1991 r. przyjęto ustawę ,,O zrzeszeniach społecznych''. Na jej podstawie 18
grudnia 1991 r. parlament przyjął uchwałę o trybie rejestracji zrzeszeń i organizacji
społecznych. W czasie puczu Janajewa, Borys Jelcyn wydał dekret zawieszający działalność
Partii Komunistycznej, zaś 6 września 1991 r. dekret zakazujący działalności KPZR i KPFR.
W Rosji funkcjonuje system wielopartyjny nieuporządkowany. Partie w Federacji Rosyjskiej są
skrajnie zoligarchizowane. Nie są tworzone oddolnie i nie stanowią dobrowolnych organizacji
obywateli. Są natomiast zakładane przez różne instytucje państwowe (od prezydenta i
ministrów, merów Moskwy i Sankt Petersburga, po urzędników regionalnych).
Na scenie politycznej można zauważyć dużą niestabilność i zmienność partii politycznych. Jeśli
zmienia się ,,układ na górze'', tak samo zmieniają się partie i organizacje z nimi związane.
Przebudowa sceny politycznej jest zauważalna przed każdymi wyborami.
Trwałymi elementami systemu partyjnego są:
• Liberalno - Demokratyczna Partia Rosji ( 815@0;L=>- 5<>:@0B8G5A:0O 0@B8O
>AA88)
• Komunistyczna Partia FR ( ><AA89A:>9 $545@0F88)
• Jabłoko (/1;>:>)
Od czasu dojścia do władzy Władimira Putina główną partią rosyjskiej sceny politycznej jest
,,Jedna Rosja''.
3. System polityczny
a) Władza ustawodawcza - parlament
Zgromadzenie Federalne, czyli parlament, składa się z dwu izb: Rady Federacji (izba wyższa) i
Dumy Państwowej (izba niższa).
Radę Federacji tworzą przedstawiciele każdego z podmiotów Federacji - po dwie osoby: jeden
reprezentant władzy wykonawczej i jeden władzy ustawodawczej. W składzie Rady znajduje
się więc 178 deputowanych. Wybierani są oni przez organy ustawodawcze poszczególnych
podmiotów Federacji lub wyznaczani przez wyższych urzędników tych podmiotów
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
(przedstawicieli wyższych organów władzy wykonawczej). Kadencja deputowanych odpowiada
kadencji organów, przez które zostali wybrani. Jednocześnie władze te mogą odwołać
deputowanego w trybie, w jakim został on powołany.
Rada Federacji jest organem stałym, formowana jest na czas nieograniczony. Ostania
utworzona została w latach 2000-2002. Posiedzenia odbywają się w zależności od potrzeb,
jednak nie rzadziej niż dwa razy w miesiącu.
Przewodniczącym Rady jest Siergiej Michajłowicz Mironow (20.03.2007 r.)
Do kompetencji Rady zalicza się:
• zatwierdzenie zmiany granic między podmiotami,
• zatwierdzenie decyzji prezydenta o wojnie,
• decydowanie o możliwości wysłania sił zbrojnych za granicę Federacji,
• wyznaczanie terminu wyborów prezydenckich,
• pozbawienie władzy prezydenta,
• zatwierdzenie kandydatów na sędziów Sądu Konstytucyjnego, Najwyższego,
Arbitrażowego, Prokuratora Generalnego (oraz jego odwołanie), zastępcy prezesa Izby
Obrachunkowej i połowy jej składu (oraz odwołanie).
Obowiązkowemu rozpatrzeniu przez Radę Federacji podlegają projekty przyjęte przez Dumę, a
dotyczące: budżetu federalnego, federalnych podatków i opłat, regulacji finansowych,
walutowych, kredytowych, celnych, emisji pieniądza, ratyfikacji i wypowiedzenia umów
międzynarodowych, statusu i ochrony granicy państwowej oraz wojny i pokoju.
Duma Państwowa liczy 450 deputowanych, wybieranych na 4 lata. Bierne prawo wyborcze
przysługuje osobom niepozbawionym praw obywatelskich, które ukończyły 21 lat.
Duma zbiera się na pierwsze posiedzenie w trzydziestym dniu po wyborach. Prezydent ma
jednak prawo wyznaczenia wcześniejszego terminu. Pierwsze posiedzenie otwiera najstarszy
wiekiem deputowany.
Wybory do Dumy są mieszane. Połowa. deputowanych wybieranych jest w dużych okręgach
wyborczych (podział wg systemu d’Hondta), połowa w okręgach jednomandatowych,
tworzonych na terenie całej Federacji.
W gestii Dumy leżą:
• zgoda na powołanie premiera, którego kandydaturę przedstawił prezydent,
• uchwalanie ustaw okołobudżetowych,
• udzielenie wotum zaufania dla rządu,
• powołanie i odwołanie prezesa Banku Centralnego, prezesa Izby Obrachunkowej i
połowy jej składu, rzecznika praw obywatelskich,
• ogłoszenie amnestii,
• wniesienie oskarżenia przeciwko prezydentowi.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje prezydentowi, Radzie Federacji, poszczególnym
członkom Rady, deputowanym Dumy, rządowi, organom władzy ustawodawczej podmiotów
Federacji, a także Sądowi Konstytucyjnemu, Sądowi Najwyższemu i Najwyższemu Sądowi
Arbitrażowemu, w sprawach ich dotyczących. Projekty dotyczące wprowadzenia zmian w
podatkach, zwolnień z ich opłaty, pożyczek państwowych, zmian finansowych zobowiązań
państwa i inne projekty, przewidujące wydatki pokrywane z budżetu federalnego, mogą być
wniesione tylko na wniosek rządu.
Prawo federalne jest przyjmowane przez Dumę. W ciągu pięciu dni ustawa jest przekazywana
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
do Rady na rozpatrzenie. Ustawa jest przyjmowana większością głosów lub w przypadku, gdy
Rada nie rozpatrzy jej w ciągu 14 dni. W przypadku odrzucenia ustawy federalnej izby mogą
powołać komisję uzgadniającą, po czym ustawa poddawana jest ponownie pod głosowanie w
Dumie.
Następnie, w ciągu pięciu dni, ustawa jest przekazywana do kancelarii prezydenta do
podpisania i ogłoszenia. Prezydent ma 14 dni na wydanie decyzji. Jeśli prezydent odrzuci
ustawę, to Duma i Rada mogą wziąć ja na ponowne rozpatrzenie. Jeśli w powtórnym
głosowaniu niezmienionego tekstu za przyjęciem opowie się minimum 2/3 członków Dumy i
Rady, prezydent musi podpisać ustawę w ciągu siedmiu dni.
Ustawa konstytucyjna federalna przyjmowana jest większością 3/4 głosów Rady i 2/3 Dumy
Państwowej. Taką ustawę prezydent musi podpisać i ogłosić w ciągu 14 dni.
Duma może zostać rozwiązana przez prezydenta w przypadku, gdy:
• trzykrotnie odrzuci, przedstawionego przez prezydenta, kandydata na stanowisko
premiera,
• wyrazi wotum nieufności wobec rządu.
• Po rozwiązaniu izby niższej prezydent wyznacza datę wyborów, tak by nowa Duma
zebrała się nie póz
niej niż cztery miesiące po rozwiązaniu poprzedniej. Duma nie może być
jednak rozwiązana na mocy artykułu 117 konstytucji:
• w ciągu roku po wyborach,
• po postawieniu prezydenta w stan oskarżenia (aż do momentu decyzji Rady),
• w czasie wprowadzenia na całym terytorium stanu wyjątkowego lub wojennego,
• na 6 miesięcy przed końcem kadencji prezydenta.
Ostatnie wybory w Rosji miały miejsce 7 grudnia 2003 roku. Wygrała je proprezydencka partia
,,Jedna Rosja'' zdobywając znaczną przewagę nad innymi partiami. Rozkład mandatów
poszczególnych frakcji przedstawia się następująco: (stan na 20.03.2007 r.)
Jedna Rosja ( 48=0O >AA8O): 310 mandatów - 68,89 proc.
Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej ( ><AA89A:>9
$545@0F88): 47 mandatów - 10, 44 proc.
LEPR: 33 - 7,33 proc.
Ojczyzna ( >48=0, =0@>4=>-?0B@8>B8G5A:89 A>N7): 27 - 6,0 proc.
Związek Narodowo - Patriotyczny ,,Ojczyzna'' ( 0@>4=>- 0B@8>B8G5A:89 !>N7 "
>48=0", 0@B8O 0F8>=0;L=>3> >7@>645=8O 0@>4=0O >;O -
!>F80;8AB8G5A:0O 548=0O ?0@B8O >AA88 - " 0B@8>BK >AA88"): 17 mandatów - 3,78
proc.
Deputowani niezależni: 15 - 3,33 proc.
Przewodniczącym Dumy Państwowej jest (20.03.2007 r.) Borys Gryzłow (jednocześnie lider
partii ,,Jedna Rosja'')
b) Władza wykonawcza - prezydent i rząd
Głowa państwa
Funkcję głowy państwa sprawuje Prezydent Federacji. Posiada on silną pozycję w systemie
politycznym. Wybierany na okres 4 lat w wyborach ogólnych, równych, bezpośrednich i
tajnych. Kandydat na prezydenta musi mieć ukończone 35 lat, być obywatelem Rosji i
mieszkać na jej terenie nieprzerwanie minimum 10 lat. Stanowisko prezydenta można
zajmować nie więcej niż dwa razy z rzędu.
Obecnie rzeczywista rola prezydenta oddala się od roli konstytucyjnej. Dzieje się tak w wyniku
słabej roli partii politycznych i chęci wzmocnienia władzy centralnej. Prezydent stanowi
ośrodek władzy, jest uznawany za właściwy czynnik integrujący Federację. W zakres
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
kompetencji prezydenta zaczyna wchodzić coraz więcej elementów, nie zawartych w
konstytucji.
Prezydent pełni cztery zasadnicze funkcje:
• głowy państwa,
• szefa władzy wykonawczej,
• głównodowodzącego Sił Zbrojnych,
• twórcy i realizatora polityki wewnętrznej i zewnętrznej.
Do kompetencji prezydenta należy również mianowanie:
• premiera, a na jego wniosek wicepremierów i ministrów federalnych, ma również prawo
ich odwołać,
• szefa Banku Centralnego, po przedstawieniu jego kandydatury Dumie Państwowej,
• sędziów Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Wyższego Arbitrażowego Sądu oraz
sędziów innych sądów federalnych,
• Prokuratora Generalnego,
• członków Rady Bezpieczeństwa, której osobiście przewodniczy,
• przedstawicieli prezydenta FR,
• wyższego dowództwa Sił Zbrojnych,
• dyplomatów (po konsultacji z odpowiednimi komisjami),
• pracowników administracji prezydenta.
Prezydent wyznacza również datę wyborów parlamentarnych, może wnosić własne projekty
ustaw, a w sytuacjach, określonych w konstytucji, ma prawo rozwiązać Dumę.
Jako szef władzy wykonawczej przewodniczy obradom rządu. Prezydent zatwierdza i ogłasza
prawo federalne, może wydawać dekrety i rozporządzenia. Corocznie wygłasza orędzie wobec
Zgromadzenia Federalnego, dotyczące sytuacji w kraju, głównych kierunków wewnętrznej i
zagranicznej polityki. Decyduje o wojnie i pokoju. W kompetencji głowy państwa znajduje się
również kwestia nadawania obywatelstwa, odznaczeń oraz udzielenia prawa łaski.
Prezydent jako przedstawiciel Federacji Rosyjskiej w stosunkach międzynarodowych
ratyfikuje i podpisuje umowy międzynarodowe, prowadzi negocjacje, przyjmuje listy
uwierzytelniające akredytowanych przy nim dyplomatów.
Rozpoczęcie kadencji i jej zakończenie następuje w momencie złożenia przysięgi przez
nowowybranego prezydenta. W przypadku rezygnacji urzędującego szefa państwa wybory
powinny być przeprowadzone nie póz
niej niż trzy miesiące od tego momentu. Obowiązki
prezydenta przejmuje w tym czasie premier, jednak bez możliwości rozwiązania Dumy
Państwowej, wyznaczania referendum czy wnoszenia wniosku o poprawę lub zmianę
konstytucji.
Prezydent może być pozbawiony pełnionej funkcji tylko na podstawie zarzutu zdrady stanu lub
popełnienia innego ciężkiego przestępstwa, postawionego przez Dumę, potwierdzonego
wyrokiem Sądów: Najwyższego (o fakcie popełnienia przestępstwa) i Konstytucyjnego (o
spełnieniu wszystkich wymogów formalnych przy wnoszeniu aktu oskarżenia). Prawo
odwołania z funkcji przysługuje zaś Radzie Federacji. Decyzja ta musi być podjęta większością
2/3 głosów w każdej z izb, na wniosek minimum 1/3 deputowanych Dumy oraz po powołaniu
przez Dumę specjalnej komisji. Decyzja Rady powinna być podjęta nie póz
niej niż trzy
miesiące po postawieniu przez Dumę zarzutu. W przeciwnym wypadku, zarzuty są oddalane.
W skład urzędu prezydenta Federacji Rosyjskiej wchodzą również:
1. Rada Bezpieczeństwa FR (bezpieczeństwo zewnętrzne, polityka zagraniczna),
2. Rada Prezydencka (organ doradczy w sprawach strategicznych; w jej składzie uczeni,
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
biznesmeni, artyści, młodzież),
3. Wspólne komisje, podobne do ministerstw (obecnie jest ich 8),
4. Doradcy prezydenta (10 różnych sekcji, 12-16 osób wraz z szerokim zapleczem),
5. Przedstawiciele i pełnomocnicy prezydenta (gubernatorzy),
6. Specjalistyczne służby (6 ośrodków do badań ankietowych decyzji prezydenta),
7. Komitety i Rady urzędu prezydenta (obecnie 6, są to stałe organy zajmujące się zleconymi
przez prezydenta projektami),
8. Szef Administracji Prezydenta (funkcję tę pełni obecnie Siergiej Siemionowicz Sobianin).
W komórkach zaliczanych do administracji prezydenta zatrudnionych jest około 17 tys. osób.
Kolejne kilkanaście tysięcy osób stanowią różni konsultanci oraz służby zajmujące się
obiektami prezydenckimi. Administracja prezydenta posiada własną flotę powietrzną,
śmigłowce i samochody. Jest to instytucja całkowicie samodzielna i niezależna od ministerstw.
Obecnie trwa druga kadencja prezydenta Władimira Putina. Doszedł on od do władzy po
ustąpieniu Borysa Jelcyna 31 grudnia 1999 r. Wówczas jako premier przejął obowiązki głowy
państwa, zaś w wyborach wyznaczonych na 23 marca 2000 roku uzyskał 52,9 proc. głosów
poparcia. Sukces powtórzył 14 marca 2004 roku, kiedy ponownie wygrał w pierwszej turze,
zdobywając 71,3 proc. głosów.
Kolejne wybory prezydenckie odbędą się w 2008 roku. Od dawna toczy się dyskusja,
dotycząca możliwości ponownego startu w wyborach Władimira Putina. Co pewien czas
pojawiają się również nazwiska możliwych następców obecnego prezydenta.
Rząd:
Pojęcie rządu w rosyjskim systemie politycznym nie jest wyraz
nie sprecyzowane. W węższym
znaczeniu odpowiada ono ang. Cabinet, w szerszym z kolei ang. Goverment. Poza tym istnieją
jeszcze struktury Rady Ministrów oraz Prezydium RM.
1. Gabinet
Skład: premier, dwóch pierwszych wicepremierów, dwóch wicepremierów, 23 ministrów
federalnych (stojących na czele najważniejszych ministerstw). Razem skupia 28 osób.
Obraduje raz w tygodniu pod przewodnictwem prezydenta, wtedy też zapadają najważniejsze
decyzje.
2. Goverment
Skład: członkowie Gabinetu, 9 przedstawicieli komitetów państwowych, 16 przedstawicieli
komitetów federalnych (w randze ministrów; komitety te są powoływane w ramach wspólnych
uprawnień Federacji i republik), 12 szefów służb (wyspecjalizowanych, np. nadzór
weterynaryjny, służby dozymetryczne, FSB), 2 szefów agencji (wywiad), jeden dyrektor
departamentu (obsługującego premiera), przewodniczący agencji nadzoru radiolokacyjnego.
Razem 69 osób. W tym składzie rząd spotyka się raz na trzy miesiące.
3. Rada Ministrów
Znaczeniowo pokrywa się z pojęciem Gabinetu. Nie ma jednak określonego składu, gdyż na
posiedzenia mogą być zapraszani przedstawiciele komitetów federalnych, państwowych,
szefowie agend. Są to posiedzenia robocze, przewodniczy im premier.
4. Prezydium Rady Ministrów
Skład: premier, dwóch pierwszych wicepremierów, dwóch wicepremierów, ministrowie
finansów, gospodarki, spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, obrony, przewodniczący
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
państwowego Komitetu Zarządzania Majątkiem, przewodniczący Banku Centralnego Rosji, szef
zarządu Komitetu Ochrony Państwa, szef administracji Rady Ministrów. Razem 14 osób.
Obraduje pod przewodnictwem prezydenta. Spotkania mogą się odbywać nawet codziennie.
Rząd funkcjonuje głównie w znaczeniu pojęcia Gabinetu. Również to znaczenie jest brane pod
uwagę w poniższym opracowaniu, dotyczącym kompetencji rządu jako organu władzy
wykonawczej.
Premiera powołuje prezydent po uzyskaniu zgody Dumy. Kandydaturę wnosi się nie póz
niej
niż dwa tygodnie po rozpoczęciu kadencji przez nowego prezydenta, lub w przypadku dymisji
rządu w przeciągu tygodnia od momentu odrzucenia przez Dumę kandydata. Rząd składa
dymisję na ręce nowo wybranego prezydenta.
Duma, od dnia zgłoszenia kandydatury, ma tydzień na podjęcie decyzji. Po trzykrotnym
odrzuceniu propozycji prezydenta na stanowisko premiera, prezydent ma prawo wyznaczyć
premiera, zdymisjonować Dumę i zarządzić nowe wybory.
Duma Państwowa może wyrazić wotum nieufności wobec rządu bezwzględną większością
głosów. Prezydent może wtedy odwołać rząd bądz
nie zgodzić się z Duma. Jeśli w ciągu trzech
miesięcy Duma ponownie przegłosuje wotum nieufności wobec rządu prezydent może
zdecydować o dymisji rządu lub Dumy.
Premier może złożyć wniosek o wotum zaufania. Jeśli Duma jego nie wyrazi prezydent może w
ciągu 7 dni przyjąć dymisję rządu lub rozwiązać Dumę. W przypadku dymisji lub rezygnacji
rząd działa do momentu utworzenia nowego.
Premier po otrzymaniu zgody Dumy w ciągu tygodnia przedstawia prezydentowi propozycję
struktury władzy wykonawczej. Na wniosek premiera prezydent powołuje zastępców i
ministrów. Premier określa też główne kierunki działań rządu.
W ramach swoich kompetencji rząd:
• opracowuje i przedstawia Dumie budżet Federacji i dba o jego wypełnienie; przedstawia
Dumie sprawozdanie z wypełnienia budżetu,
• dba o prowadzenie jednolitej finansowej, kredytowej i pieniężnej polityki, polityki w
zakresie kultury, nauki, oświaty, ochrony zdrowia, polityki społecznej i ochrony środowiska,
• zarządza własnością państwową,
• decyduje o sprawach związanych z obroną, bezpieczeństwem państwowym, realizacją
polityki wewnętrznej,
• dba o praworządność, przestrzeganie praw i wolności obywatelskich, ochronę własności,
porządek społeczny i walkę z przestępczością.
Obecnie (07.11.2007 r.) funkcję premiera pełni Wiktor Zubkow ( 8:B>@ ;5:A5528G
C1:>2). Został on powołany na to stanowisko 14 września 2007 roku. Zastąpił Michaiła
Fradkowa, który 12 września 2007 r. podał się do dymisji.
Wicepremierzy:
Siergiej Iwanow (!5@359 >@8A>28G 20=>2) - pierwszy wicepremier
Dmitrij Miedwiediew ( <8B@89 =0B>;L528G 5425452) - pierwszy wicepremier
Aleksandr Żukow ( ;5:A0=4@ <8B@8528G C:>2) - wicepremier
Aleksiej Kudrin ( ;5:A59 5>=84>28G C4@8=) - wicepremier, minister finansów
Siergiej Naryszkin (!5@359 235=L528G 0@KH:8=) - wicepremier, szef Administracji
Rządu
Ministrowie federalni ($545@0;L=K5 <8=8AB@K):
Siergiej A
awrow (!5@359 8:B>@>28G 02@>2) - minister spraw zagranicznych
Elwira Nabiullina (-;L28@0 !0E8?704>2=0 018C;;8=0) - minister rozwoju gospodarczego i
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
handlu
Wiktor Christienko ( 8:B>@ >@8A>28G %@8AB5=:>) - minister przemysłu i energetyki
Jurij Trutniew (.@89 5B@>28G "@CB=52) - minister zasobów naturalnych
Dmitrij Kozak ( <8B@89 8:>;0528G >70:) - minister rozwoju regionalnego
Anatolij Sierdiukow ( =0B>;89 -4C0@4>28G !5@4N:>2) - minister obrony
Igor Lewitin ( 3>@L 235=L528G 528B8=) - minister transportu
Władimir Ustinow ( ;048<8@ 0A8;L528G #AB8=>2) - minister sprawiedliwości
Aleksiej Gordiejew ( ;5:A59 0A8;L528G >@4552) - minister rolnictwa
Tatiana Golikowa ("0BLO=0 ;5:A552=0 >;8:>20) - minister zdrowia i rozwoju społecznego
Raszid Nurgalijew ( 0H84 C<0@>28G C@30;852) - minister spraw wewnętrznych
Władisław Putilin ( ;048A;02 8:>;0528G CB8;8=) - minister, wiceprzewodniczący
rządowej komisji ds. przemysłu zbrojeniowego,
Leonid Rejman ( 5>=84 >4>46>=>28G 59<0=)- minister łączności i technologii
informacyjnych,
Aleksandr Sokołow ( ;5:A0=4@ !5@35528G !>:>;>2) - minister kultury i środków
masowego przekazu
Andriej Fursenko ( =4@59 ;5:A0=4@>28G $C@A5=:>) - minister edukacji i nauki
Siergiej Szojgu (!5@359 C6C35B>28G (>93C) - minister ds. obrony obywatelskiej, sytuacji
nadzwyczajnych i likwidacji skutków katastrof naturalnych
Władza sądownicza:
Sędzią może zostać osoba powyżej 25 lat, mająca wyższe wykształcenie prawnicze i staż
pracy nie krótszy niż 5 lat. Sędziowie, na mocy konstytucji, są niezawiśli i podlegają tylko
konstytucji i prawu federalnemu.
Sąd Konstytucyjny składa się z 19 sędziów. Do jego zadań należy orzekanie o zgodności z
konstytucją na wniosek prezydenta, Rady Federacji, Dumy Państwowej, 1/5 członków Rady
lub Dumy, rządu, Sądu Najwyższego, Arbitrażowego lub organów władzy ustawodawczej i
wykonawczej podmiotów Federacji. Zajmuje się sporami kompetencyjnymi między organami
federalnymi władzy państwowej, władzą federalną a podmiotami Federacji oraz między
wyższymi organami władzy w podmiotach federacji.
Sad Najwyższy jest sądem ostatniej instancji. Do jego głównych zadań należy udzielanie
wskazówek dotyczących praktyki procesowej.
4. Ocena sprawności
Zasady określone w samej konstytucji sprawiają, iż parlament nie jest w stanie w skuteczny
sposób kontrolować rządu i prezydenta. Uprawnienia im nadane naruszają równowagę
trójpodziału władzy. W ramach samej władzy wykonawczej, przewaga znajduje się zaś po
stronie prezydenta. Jeśli premier ściśle współpracuje z prezydentem, faktycznie znajduje się
pod jego ochroną. To za nim opowie się prezydent w przypadku konfliktu z parlamentem.
Pozycję prezydenta wzmacniał dodatkowo brak ustabilizowanego systemu partyjnego. W
czasie prezydentury Władimira Putina rządząca ,,Jedna Rosja'' jest z kolei z
ródłem
dodatkowego poparcia. Bardzo często można się spotkać z opinią, iż model władzy
wykonawczej w Federacji Rosyjskiej dąży do prezydentury imperialnej.
y
ródła:
Konstytucja Federacji Rosyjskiej z dnia 12 grudnia 1993 roku, Wydawnictwo Eksmo Education,
Moskwa 2006
Oficjalna strona prezydenta Federacji Rosyjskiej: http://www.kremlin.ru
Oficjalna strona rządu Federacji Rosyjskiej: http://www.government.gov.ru
Oficjalna strona Dumy Państwowej: http://www.duma.gov.ru/
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Oficjalna strona Rady Federacji: http://www.council.gov.ru/
Inne serwisy internetowe:
http://www.politika.su/fs/gd4.html
http://www.politika.su/fs/fs-tit.html
http://www.izbirkom.ru/
http://www.psz.pl/content/view/4156/ Utworzono 9 February, 2008, 14:53